Sunday, July 30, 2017

ធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១ ចិន: ផ្វានចាន (范旃) ២២៨-២៤៨

  1. បកប្រែចុះឡើងៗ ឆ្កួតអ្នកអាន តាមពិតទៅ  范旃 គឺជា នគរភ្នំ (នគរ វ្នំ) ចំនែក ធរណីន្ទ្រវម៌្ម កឺជា នគរភ្នំដែរ !! 
  2. 维基百科,自由的百科全书 跳到导航跳到搜索 范旃(?-?),字不詳。大概三國年間扶南國王。其舅父為第一位范姓扶南皇帝范蔓,另有兩表兄弟分別為范金生及范長。 其舅父范蔓早期為扶南王混盤況及其子混盤盤之大將,混盤況九十多歲死後立混盤盤為王,但每有國家大事均委託范蔓辦理。到混盤盤登基三年死後,扶南國國人推舉范蔓爲王,成為第一位范姓扶南皇帝。[1][2] 有一次范蔓征伐金鄰時染患,派遣范旃之表兄弟范金生太子代為出征。亦因此事當時為二千人將領之范旃謀朝篡位,奪去范蔓的王權,另派人詐騙范金生並將其殺害。[3][4] 范旃曾派遣親信出使東吳,從扶南出發,取道投拘利河口,經過灣邊數國,一年左右到恆河口再循陸路到東吳。[5][6] 三國東吳孫權赤烏六年(即公元243年)范旃曾派遣等使往東吳獻樂手及土產。[7] 范旃表弟范長在范蔓死時流落民間,直至范長二十歲結集扶南壯士將范旃殺死。但最後范長亦被范旃之大將范尋殺死,並自立為王。
  3. ប្រ.អាទិត្យវម៌្មផ្វានឆាង (范長)ព្រះបាទហ្វាន់ចាន់  កាលបើឡើងសោយរាជ្យ ភ្លាម ក៏ចាត់កងទ័ពអោយទៅធ្វើឃាត កូនព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់ គឺព្រះអង្គ គីនចេង  ដើម្បីបំបាត់ កុំអោយមានគូប្រជែងត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ដែលអាចនាំ មកនូវការសៅហ្មងទៅថ្ងៃក្រោយ។ព្រឹត្តិការណ៏នេះបានកើតនៅក្នុងគ្រឹស្គសករាជ ២៣០ ។ អ្នកប្រវតិ្តវិទូខ្លះមានជំនឿ ខ្មែរមួយជាភាសាសំស្រឹ្កត ដែលមាន អាយុចាស់ជាងគេ ហើយដែលគេរកឃើញនៅ វូកាញ់ ខេត្តញ៉ាត្រាង ប្រទេស
  4. វៀតណាម បានបញ្ជាក់រៀបរាប់អំពីទំនាក់ទំនងរវាងព្រះអង្គ និង ព្រះមហាក្សត្រឥណ្ឌាក្នុងព្រះរាជ្យវង្ស ម្សណទស។កាលនោះ ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់ មានបុត្រមួយអង្គទៀត ដែលនៅ ជា ទារកនៅឡើយ។ អាយុបាន២០ឆ្នាំ ដឹងក្តីកាលណា ព្រះរាជបុត្រនេះប្រមែ ប្រមូលបក្សពួក កងទ័ពយោធា លើកមកធ្វើសង្រ្គាមហើយក៏បានសម្រេចធ្វើ ឃាតព្រះបាទហ្វាន់ចាន់ ដើម្បីសងសឹកឪពុក។ព្រះអង្គ បានដណ្តើមយករាជ្យ មក    វិញ។ តែព្រះរាជបុត្រអង្គនេះមិនបានសោយរាជសម្បត្តិដូចក្តីបំណងទេ។ ព្រះអង្គត្រូវទ័ពធំម្នាក់របស់សេ្តចហ្វាន់ចាន់ ឈ្មោះស៊ីយុន ធ្វើឃាត។  មេទ័ព ស៊ីយុន បានលើកទ័ពមកច្បាំងដណ្តើមអំណាចដោយសំអាងយកលេស ថា មកសងសឹងជំនួសស្តេច។ ឆ្លៀតឪកាសដ៏ល្អនោះមេទ័ពស៊ីយុនក៏ប្រកាស តាំង ខ្លួនភា្លម ជាស្តេចនគរហ្វូណន់ ។ គឺ ប្រហែលជាក្នុង គ.ស ២៤០។
  5. កុរុងធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១ (ចិន:范旃, ភិងអ៊ិង: Fàn Zhān) (គ.ស ?-២៤៨) រជ្ជកាល (គ.ស ២២៨-២៤៨) ព្រះរាជភាគិនេយ្យរបស់ព្រះឝ្រីមារៈ ព្រះនាមហៅតាមសំដីចិនថា ផ្វានចាន (ព្រះចន្ទ្រ?) កាលបើ ​ឡើង​សោយរាជ្យ​ភ្លាម ក៏​ចាត់​កងទ័ព​ឲ្យ​ចេញ​ទៅ​ធ្វើ​ឃាត​កូន​ស្ដេចឝ្រីមារៈ ជិនឝឹង ដើម្បី​បំបាត់​កុំ​ឲ្យ​មាន​គូ​ប្រជែង​ត្រឹមត្រូវ​តាម​ច្បាប់​ដែល​អាច​នាំ​មក ​នូវ​ការ​សៅហ្មង​ទៅ​ថ្ងៃ​ក្រោយ។ ព្រឹត្តិការណ៍​នេះ បាន​កើត​នៅ​ក្នុង​គ្រឹស្តសករាជ​២៣០។ ហើយឡើងគ្រងពិភព ប្រាកដព្រះបរមនាមថា ធរណីន្ទ្រវម៌្ម។ ស្ដេចមានព្រះអគ្គមហេសី នឹងព្រះរាជឱរសព្រះរាជធីតាឬទេ មិនប្រាកដ។ ការផែនដីកុរុងធរណីន្ទ្រវម៌្ម ទ្រង់បានតាំងវីរបុរស ១ នាក់ឈ្មោះអស្សាជយ ឲ្យជាសេនាឯករបស់ព្រះអង្គមានងារជាព្រះសង្គ្រាមជ័យ។
  6. ការទូត ទ្រង់បានចាត់ព្រះរាជវង្ស ១ អង្គឲ្យនាំព្រះរាជសារនឹងរាជបណ្ណាការទៅសុំចងសម្ពន្ធមិត្រនឹងស្ដេចឥណ្ឌៀក្នុងវង្សមុរុណ្ឌស ស្ដេចនោះបានថ្វាយសេះទេស ៤ នឹងរាជបណ្ណាការតបមកវិញក្នុងពេលនោះ។ ក្នុងឆ្នាំ ព.ស ៧៨៦ ទ្រង់បានតែងរាជទូតឲ្យនាំរាជសារនឹងរាជបណ្ណាការទៅសុំចងសម្ពន្ធមិត្រនឹងប្រទេសចិន ១ ទៀត។ ប្រាកដក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើងថា កុរុងធរណីន្ទ្រវម៌្មទ្រង់បានធ្វើនយោបាយក្នុងផ្លូវចងសម្ពន្ធមិត្រនឹងនានាប្រទេសជាដំបូង។ បើតាមពង្សាវតារនគរបីចិនធរណីន្ទ្រវម៌្មនេះហើយ បានបញ្ជូនរាជទូតទី១ទៅប្រទេសចិននៅឆ្នាំ ២៤៣ នៃ គ.ស ដើម្បីនាំភ្លេងនិងផលិតផល​ទៅថ្វាយស្ដេចចិន។ គេអាចចោទសួរថាតើធរណីន្ទ្រវម៌្មនេះហើយ ដែលជាអ្នកនិពន្ធសិលាចារឹកវ៉ូកាញ់ដែលអះអាងថាព្រះអង្គជាញាតិនៃកុរុងឝ្រីមារៈ
  7. ក្រោយនោះ ស្ដេចបានលើកទ័ពជើងគោកចេញទៅពង្រីកព្រះរាជអាណាខែត្រប៉ែកខាងលើតាមជួរទន្លេមេគង្គ បានធំទូលាយចេញទៅទៀត តែមិនប្រាកដក្នុងសេចក្ដីកត់ហេតុថា បានស្រុកអ្វីខ្លះ។ តាមផ្លូវសន្និដ្ឋានរបស់អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រថា កុរុងធរណីន្ទ្រវម៌្មទ្រង់វាយយកបានរដ្ឋគោត្របុរី របស់លវៈ ព្រោះរដ្ឋគោត្របុរ នៅជាប់ព្រំប្រទល់ខ្មែរភាគខាងលើនេះ។
  8. សោយទិវង្គត ពេលដែលឝ្រីមារវម៌្មបានសោយទិវង្គតទៅ ព្រះអង្គនៅមានបុត្រមួយអង្គទៀត ប៉ុន្តែនៅបៅដោះនៅឡើយ។ បុត្រអង្គនោះឈ្មោះ ផ្វានឆាង បានរស់នៅក្នុងចំណោមប្រជារាស្ត្រ។ លុះធំបានព្រះជន្ម ២០ វស្សាបានប្រមូលស្ម័គ្របក្សពួកទៅធ្វើគត់ធរណីន្ទ្រវិញ ដើម្បី​សងសឹកឱ្យ​ឪពុក។ កុរុងធរណីន្ទ្រវម៌្មស្ដេចនៅក្នុងរាជសម្បត្តិដល់មកក្នុងឆ្នាំ ព.ស ៧៨៧ ក៏ត្រូវព្រះផ្វានឆាង ព្រះរាជឱរសបន្ទាប់របស់ឝ្រីមារៈលបប្លុងព្រះជន្មបង់ ដើម្បីយករាជបល្ល័ង្ក។ កុរុងធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១ ទោះបីទ្រង់សោយទិវង្គតដោយអាករមិនប្រក្រតីក៏ដោយ តែព្រះអង្គក៏នៅតែមានព្រះកិត្តិយសជារាជាធិរាជ ១ អង្គទៀតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ផ្វានឆាងបាន​ដណ្ដើម​យក​រាជ្យ​មក​វិញ។ តែ​ព្រះរាជបុត្រ​អង្គ​នេះ មិន​បាន​សោយរាជ្យសម្បត្តិ​ដូច​ក្ដី​បំណង​ទេ។ ព្រះអង្គ​ត្រូវ​មេទ័ព​ធំ​ម្នាក់​របស់​ស្ដេចធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១ ឈ្មោះ អស្សាជយ ធ្វើ​ឃាត។ មេទ័ព​អស្សាជយបាន​លើក​ទ័ព​មក​ច្បាំង​ដណ្ដើម​អំណាច ដោយ​សំអាងយក​លេស​ថា​មក​សងសឹក​ជំនួស​ស្ដេច។ ឆ្លៀត​ឱកាស​ដ៏​ល្អ​នោះ មេទ័ព​អស្សាជយ ក៏​ប្រកាស​ខ្លួន​ភ្លាម​ជា​ស្ដេច​នគរ​វ្នំ គឺ​ប្រហែល​ជា​ក្នុង​គ.ស ​២៤០ (អ្នកប្រវត្តិវិទូ​ខ្លះ សរសេរ​ថា​ព្រឹត្តិការណ៍​នេះ បាន​កើត​នៅ​ក្នុង​គ.ស ​២៥០)។
នេះជាបញ្ជីឈ្មោះសង្រ្គាម នៅប្រទេចចិនបុរាណ សម័យ​ សាមកុក Three Kingdoms period (220–280 AD)  Year(s) Event Brief description
  • 221–222 Battle of Xiaoting / Battle of Yiling Wu defeats Shu.
  • 222–225 Cao Pi's invasions of Eastern Wu Wei attacks Wu three times.
  • 224 Incident at Guangling
  • 225 Zhuge Liang's Southern Campaign Shu pacifies its southern borders and compels the Nanman tribes into submission.
  • 227–228 Xincheng Rebellion Wei general Sima Yi suppresses a revolt by Meng Da.
  • 228–234 Zhuge Liang's Northern Expeditions Shu chancellor Zhuge Liang leads six campaigns to attack Wei but makes no significant territorial gains.
  • 228 Battle of Shiting Wu defeats Wei.
  • 228 Battle of Jieting Wei defeats Shu.
  • 234 Battle of Wuzhang Plains Shu chancellor Zhuge Liang dies during a stalemate. Shu forces retreat.
  • 238 Sima Yi's Liaodong campaign Wei general Sima Yi suppresses a revolt by Gongsun Yuan in Liaodong (northeastern China).
  • 244 Battle of Xingshi Shu repels a Wei invasion.
  • 244–245 Goguryeo–Wei War Wei defeats Goguryeo.
  • 247–262 Jiang Wei's Northern Expeditions Shu general Jiang Wei leads nine campaigns to attack Wei but makes no significant territorial gains.
  • 251–258 Three Rebellions in Shouchun Wei suppresses three consecutive revolts in Shouchun.
  • 252 Battle of Dongxing Wu defeats Wei.
  • 263 Conquest of Shu by Wei Wei conquers Shu.

មុខឆ្នាំ ៩៣៨ នៅប្រទេសវៀតណាម
ភស្តុតាងដំបូងបង្អស់ដែលបានបង្កើតសង្គមក្រៅពីវប្បធ៌ម ដុង សឺន(Đông Sơn)បុរេប្រវត្តិយុគដែកនៅវៀតណាមខាងជើងបានរកឃើញនៅកូឡាក់ (Cổ Loa) ទីក្រុងបុរាណមួយបានតាំងនៅក្បែរហានណូយ(Hà Nội)សព្វថ្ងៃនេះ ។

តាមរយះទេវកថា ប្រជាជនវៀតណាមបានជាប់ពូជពង្សពីលោកម្ចាស់នាគឡាក់ ឡុង ខ្វាន (Lạc Long Quân) និងទេពធីតាអមតៈ អៅ កូ (Âu Cơ) ។ ឡាក់ ឡុង ខ្វាន និង អៅ កូ មានកូនប្រុស ១០០នាក់ មុនពេលសម្រេចចិត្តចែកផ្លូវគ្នា ។ កូន៥០នាក់ទៅខាងម្ដាយតាមតំបន់ភ្នំ និង៥០នាក់ទៀតទៅខាងឪពុកនៅឯសមុទ្រ ។ កូនប្រុសច្បងគេបង្អស់ក្លាយជាខ្សែស្រឡាយទីមួយ នៃក្រុមស្ដេចវៀតណាមដំបូងដោយរួបរួមគ្នាជា ក្រុមស្ដេចហុង (ហុង វុង រឺ រាជវង្ស ហុង បាង) ។ ក្រុមស្ដេចហុង ហៅប្រទេសពួកគេ ដែលស្ថិតនៅតាមដីសណ្ដទន្លេក្រហម នៅវៀតណាមភាគខាងជើងថា វ៉ាន ឡាង ។ ប្រជាជន វ៉ាន ឡាង ត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាពួក ឡាក់ វៀត (Lạc Việt) ។


ផែនទីនៃ វ៉ាន ឡាង (Văn Lang) , ៥០០ ម.គ. ។
វ៉ាន ឡាង ត្រូវបានគេគិតថាធ្លាប់ជាសង្គមមាតាធិបតេយ្យស្រដៀងគ្នាទៅ នឹងសង្គមមាតាធិបតេយ្យមួយចំនួនផ្សេងៗ ជាធម្មតានៅអាស៊ីគ្នេយ៍ និងក្នុងប្រជុំកោះប៉ាស៊ីភ្វិក នៅពេលនោះដែរ ។ ស្ថានីយ៍បុរាណវត្ថុផ្សេងៗ នៅវៀតណាមខាងជើងដូចជា ដុង សឺន(Đông Sơn)[អសង្ស័យកម្មត្រូវការ]មានអាវុធនិងឧបករណ៍ ដែលបានផលិតក្នុងសម័យនោះ ។ ភាគច្រើននៃវត្ថុបុរាណដ៏ល្បីល្បាញទាំងនេះ គឺស្គរសំរិទ្ធធំៗប្រហែលជាបង្កើតឡើងសំរាប់គោលបំណងពិធីបុណ្យ ដែលមានការរចនាស្មុគស្មាញនៅលើផ្ទៃរបស់វា ដែលព៌ណនាទិដ្ឋភាពនៃជីវិត ជាមួយនឹង អ្នកចម្បាំង ទូក ផ្ទះសម្បែង បក្សី និងសត្វពាហនៈ ក្នុងរង្វង់ព័ទ្ធជុំវិញព្រះអាទិត្យកំពុងបញ្ចេញរស្មីនៅចំកណ្ដាល ។

រឿងព្រេងនិទានជាច្រើនពីសម័យនោះផ្ដល់គំនិតខ្លីៗចូលទៅកាន់ជីវិត នៃប្រជាជនសម័យនោះ ។ រឿងនិទាននំអង្ករគឺនិយាយ អំពីព្រះរាជបុត្រជាអ្នកដែលឈ្នះការប្រកួតធ្វើនំ ទ្រង់ក្រោយមកឈ្នះបានរាជ្យបល្ល័ង ពីព្រោះតែការបង្កើតថ្មីរបស់ទ្រង់គឺនំអង្ករ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងការយល់ដឹងយ៉ាងជ្រៅចំពោះដីគឺជាអាយុជីវិតនៃសេដ្ឋកិច្ច:ការដាំដុះស្រូវ ។ រឿងនិទានហ្គីអុង និយាយអំពីមាណពម្នាក់ទៅធ្វើសង្គ្រាមដើម្បីសង្គ្រោះជាតិដោយពាក់អាវក្រោះដែកជិះសេះក្រោះ និងកាន់ដំបងដែកមួយបានបង្ហាញពីការលុតដែក គឺជាការងារស្មុគស្មាញ ។ រឿងនិទានស្នាទិព្វនិយាយអំពីស្នាមួយ ដែលអាចដាក់បានព្រួញបានរាប់ពាន់ដើមបង្ហាញ ពីការប្រើប្រាស់ព្រួញយ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងចម្បាំង ។

ការស្រាវជ្រាវថ្មីៗ បានដោះសោរដោយសាររបកគំហើញនៃដីលើកជារង្វង់បែបសិប្បនិមិត្ត ក្នុងតំបន់មួយចំនួន នៃវៀតណាមខាងត្បូងសព្វថ្ងៃ ហើយឆ្លងទៅដល់ព្រំដែននៃប្រទេសកម្ពុជាទៀត ។ សំណល់បុរាណវត្ថុទាំងនេះត្រូវប៉ាន់ស្មានថាជាអង្គវប្បធ៌ម សង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចកាលពី សហវត្សទី១ម.គ. ។[៤]

នៅសតវត្សទី៣ម.គ. ពួកវៀត (Viet)ផ្សេងទៀត ឪ វៀត (Au Viet=Âu Việt) បានធ្វើចំនាកស្រុកពីចិនភាគខាងត្បូងសព្វថ្ងៃនេះ មកតំបន់ដីសណ្ដទន្លេក្រហម ហើយនៅលាយឡំ ជាមួយប្រជាជនដើម វ៉ាន ឡាង ។ ក្នុងឆ្នាំ២៥៨ម.គ. រាជាណាចក្រថ្មីមួយ ឪ ឡាក់ (Âu Lạc) បានលេចត្រដែតឡើង តាមការរួបរួមគ្នានៃពួក ឪ វៀត (Âu Lạc) និងពួក ឡាក់ វៀត(Lạc Việt)ដែលមានថាច់ ផាន់ (Thục Phán)ដែលប្រកាសខ្លួនឯងថាជា ស្ដេច អាន ដុង វុង (An Dương Vương) ។ នៅឯរាជធានីទ្រង់ កូ ឡូវ (Cổ Loa) ទ្រង់បានកសាងកំផែងរាងមូលព័ទ្ធជុំវិញក្រុងជាច្រើនដើម្បីគោលបំណងបង្ការការពារ ។ កំផែងទាំងនេះ រួមមានពួកខ្មាន់ធ្នូ ឪ ឡាក់ដែលស្ទាត់ជំនាញ ដែលចាំថែរក្សាការពាររាជធានីឲមានសុវត្ថិភាព ពីពួកឈ្លានពានភ្លាមៗ ។ ក៏ប៉ុន្តែ វាក៏បានផ្ដល់ការកើនឡើងនូវករណីចារកិច្ចសម្ងាត់ ដែលបានកត់ទុកលើកទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រជនជាតិវៀតណាម ដែលជាលទ្ធផលនៃការដួលរលំនៃស្ដេច អាន ដុង វុង ។

នៅឆ្នាំ២០៧ ម.គ. ស្ដេចត្រាញ់ចិនដ៏មានមហិច្ឆតាម្នាក់ ដែលមាននាមថា ទ្រៀវ ដា (Triệu Đà,ចិន: ចាវ ធូវ = Zhao Tuo ) បានកម្ចាត់ ស្ដេច អាន ដុង វុង ដោយមានកូនប្រុសលោក ទ្រុង ធុយ (Trọng Thủy ,ចិន: ចុងស៊ឺ = Zhong Shi) ដើរតួជាគីញសម្ងាត់ម្នាក់ក្រោយមកបានរៀបអភិសេកជាមួយនឹងបុត្រី អាន ដុង វុង ។ ទ្រៀវ ដា បានបញ្ចូល ឪ ឡាក់ ក្រោមការត្រួតត្រារបស់ខ្លួន ដែលមានមូលដ្ឋាននៅគ័ងតុងបច្ចុប្បន្ន ប្រទេសចិនភាគខាងត្បូង ក្រោយមកបានប្រកាសខ្លួនឯងជាស្ដេចនៃរាជាណាចក្រឯករាជ្យមួយ ណាមវៀត (Nam Việt) (ចិន:南越, ណានយៀក = Nan Yue) ។ ទ្រុង ធុយ រាជបុត្រម្កុដរាជដែលគិតទុកជាមុន​ បានលង់ខ្លួន នៅ កូ ឡូវ ក្រោយពីវិប្បដិសារីចំពោះការចូលទីវង្គត់នៃមហេសីទ្រង់ ក្នុងសង្គ្រាម ។

ជនជាតិវៀតណាមខ្លះចាត់ទុក ការគ្រប់គ្រងរបស់ទ្រៀវជាសម័យកាលនៃការត្រួតត្រារបស់ចិនមួយដែរ ដោយហេតុថា ទ្រៀវ ដាជាអតីតមេទ័ពឈិន ។ អ្នកដ៏ទៃផ្សេងទៀតចាត់ទុកថាវាជាសម័យមួយ នៃឯករាជ្យភាពរបស់វៀត ពេល ដែលគ្រួសារទ្រៀវ នៅណាម វៀតត្រូវបាននៅលាយឡំគ្នាទៅ នឹងវប្បធ៌មក្នុងតំបន់ ។ ពួកគេបានកាន់កាប់ដោយឯករាជ្យនូវអ្វី ដែលក្រោយមកទៀតរួម នឹងរាជវង្សហានចិន ។ នៅចំនុចនោះ ទ្រៀវ ដា ថែមទាំងប្រកាសខ្លួនថាជាព្រះចៅអធិរាជ ស្មើនឹងព្រះចៅអធិរាជហានចិននៅភាគខាងជើង ។


No comments:

Post a Comment