Sunday, January 8, 2023

ព្រះនាង នាគ សោមា

  1. ព្រះនាង នាគ សោមា ជាម្ចាស់ក្សត្រីនៃនគរខ្មែរដំបូង ក្រោយមកព្រះរាងរៀប អភិសេកជាមួយ ស្តេច មកពី នគរឥណ្ឌា ឈ្មោះ ព្រះថោង ជាភាសាខ្មែរ។ប្រវតិ្តដើមស្រុកខ្មែរថ្មីៗខ្លះទៀត នាដើមសតវត្សទី ១ គេអាចស្គាល់បានដោយសារឯសារ កត់សំគាល់មួយចំនួនរបស់អ្នកដំណើរចិន ដែលបានទៅដល់ស្រុកខ្មែរ ក្នុងសតវត្សទី ៣ ។ ព្រះបាទហ៊ុនទៀន ព្រះនាងលីវយីអ្នកដំណើរចិនបានស្គាល់ស្រុកខ្មែរ ជាយូរយារណាស់មកហើយ ។ គេបានដាក់ឈ្មោះ ហៅ និង កត់ត្រាថា នគរហ្វូណន់។ តែបើតាមអ្នក ស្រាវជ្រាវខ្លះ ឈ្មោះនេះ មិនមែនជាពាក្យចិនទេ។ ហើយ នៅក្នុងពង្សាតាខ្មែរគេក៏មិនដែលឃើញមានពាក្យនេះដែរ។ អ្នកប្រវតិ្តវិទូផ្សេងទៀត ដោយសំអាងទៅលើសិលាចារិក បានយល់ថាពាក្យហ្វូណន់ ក្លាយមកពីពាក្យ ភ្នំ។ ដូច្នេះ ស្រុកខ្មែរ ជំនាន់ដើម មានឈ្មោះថា នគរភ្នំ។ឯកសារចិនដដែល បានកត់ត្រាទុកមកថា កាលនោះ នៅស្រុកខ្មែរ ឬ 
  2. នគរភ្នំមានស្តេចស្រីមួយអង្គសោយរាជ។ ស្តេចស្រីនោះ មានព្រះនាម លីវយី ។ប្រជាជនខ្មែរគោរពបូជានាគ ដែលគេចាត់ទុកជាព្រះ អាទិទេព នាំមកនូវក្តីចំរុងចំរើនសម្បូរសប្បាយដល់ប្រទេសជាតិ។ ដូច្នេះហើយ បានជានៅពង្សាតាវខ្មែរ គេតែងនិយាយអំពីនាងនាគ ពីស្តេចភុជង្គនាគ និង នាមឺននាគ ។ថ្ងៃមួយ ស្តេចបរទេសមួយអង្គឈ្មោះ ហ៊ុនទៀន ដែលគោរពបូជាព្រហ្មញ្ញសាសនា បានលើកទ័ពតាមសំពៅ កាត់ ឆ្លងតាមសមុទ្រចូលមកវាយប្រហាលុកលុយ កាន់កាប់ត្រួតត្រានគរហ្វួណន់។ តែបន្ទប់មក ស្តេចហ៊ុនទៀន ក៏បានរៀបអភិសេកជាមួយនឹងព្រះនាងលីវយី ហើយ បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិនៅ នគរហ្វូណន់ ចាប់ពីថ្ងៃនោះមក។
  3. កុរុងសោមា (ប្រ.ដើមសតវត្សទី១-ប្រ.ចុងសតវត្សទី១) រជ្ជកាល (ប្រ.ពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី១-៥២ នៃគ.ស) ជាអ្នកគ្រប់គ្រងនគរវ្នំ និងជាក្សត្រទីមួយនៃគោកធ្លក (សោយរាជ្យ រ.សតវត្សទី១)។ ព្រះនាងក៏ជាមេដឹកនាំស្រីទីមួយនៃប្រទេសកម្ពុជាដែរ។ ព្រះនាងជាព្រះមហេសីនៃកុរុងកៅណ្ឌិន្យទី១។
  4. ព្រះនាមបើតាមឈ្មោះ សោមា មានន័យថា កូនព្រះចន្ទ រឺ ខែ លាវយ៉េក ប្រែថា ស្លឹកសូល និង នាងនាគ មានន័យថាជា ស្រីនាគ រឺ នាគញី តែបើតាមលោកអាដឺម៉ាឡឺក្លេរ លោកបានបញ្ជាក់ថាមានពួកកុលសម្ព័ន្ធមួយឈ្មោះនាគ ដែលជាអ្នកស្រុកដើមនៅឥណ្ឌាក៏មានសង់ផ្ទះដូចខ្មែរដែរ ដែលមានសសរខ្ពស់ៗដូចគ្នា។
  5. ព្រេងនិទានបើតាមសិលាចារឹកនៅមីសឺន (កម្ពុជាក្រោម) ដែលគេបានសិក្សាកំណត់ថា ចាឆ្លាក់នៅក្នុងព.ស. ៦៥៨ ព្រះ​មហា​ក្សត្រ​ខ្មែរ​ទី១ ​មាន​ព្រះ​នាមថា កៅ​ណ្ឌិន្យ។ សិលាចារឹកនោះ បានបញ្ជាក់ថាព្រះអង្គ បានទទួល​លំពែង​មួយ​ជា​ចំណង​ដៃ​ពី​ព្រាហ្មណ៍ អឝ្វតថាមន សម្រាប់​យក​ទៅ​ចោល​ផ្សង កំណត់​ទឹក​ដី ដែលត្រូវរៀបចំនគរ។ លំពែងនោះបានធ្លាក់ចំនគរគោក​ធ្លក ឬ​ស្រុក​ខ្មែរ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​។ បន្ទាប់​មក ព្រះ​កៅ​ណ្ឌិន្យ ត្រូវ​បាន​រៀបអភិសេកជាមួយនិង ព្រះនាងសោមា ដែលត្រូវជាបុត្រីរបស់ស្ដេចភុជង្គនាគ។
  6. លីវយីលាវយ៉េក ព្រះនាងគឺជាស្ដេចស្រីដែលគ្រងរាជ្យនៅនគរវ្នំទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរកំឡុងដើមសតវត្សទី១ នៃគ.ស.-៥២។ ក្រោយពីច្បាំងចាញ់កុរុងហ៊ុនធៀនដែលធ្វើដំណើរពីខាងត្បូងកោះជ្វា នោះទ្រង់ក៏ថ្វាយរាជសម្បត្តិអោយទ្រង់វិញ។
  7. រឿងនិទានទឹក​ដី​នៅ​តាម​ដង​ទន្លេ​មេគង្គ​ភាគ​ខាង​ក្រោម ហើយ​និង​ក្នុង​ដែន​ដី​សណ្ដ​នៃ​ទន្លេ​នេះ បាន​ត្រូវ​ពួក​ខ្មែរ​មួយ​ក្រុម​ដែល​មាន​ជំនឿ​ទៅ​លើ​សត្វ​នាគ ឬ​ដែល​ជឿ​ថា បុព្វបុរស​ដូនតា​របស់​ខ្លួន មាន​អម្បូរ​មក​ពី​ពូជ​នាគ រស់​នៅ​តាំង​ពី​យូរ​លង់​មក​ហើយ។ ឯកសារ​ចិនរបស់លោក កាំងថៃ ដែល​បាន​មក​ទស្សនា​នគរវ្នំនៅ​ពាក់​កណ្ដាល​សតវត្ស​ទី​៣​នៃ​គ្រិស្ដសករាជ បាន​រៀប​រាប់​ថា ប្រហែល​ជា​ក្នុង​ឆ្នាំ​៥០​នៃ​គ្រិស្ដសករាជ មាន​ជនជាតិ​ឥណ្ឌា ជា​ព្រាហ្មណ៍​ម្នាក់​ឈ្មោះ ហ៊ុនធៀន បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ពី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា តាម​កោះ​ខាង​ត្បូង​មក​អាណាចក្រវ្នំ។ ហេតុ​ដែល​បណ្ដាល​អោយ​ព្រាហ្មណ៍ ហ៊ុនធៀន ធ្វើ​ដំណើរ​មក​កាន់​នគរវ្នំនេះ ព្រោះ​យប់​មួយ​កុរុងហ៊ុនធៀន បាន​យល់​សប្ដិ​ឃើញ​ថា ទេវតា​ដែល​បី​បាច់​ថែ​រក្សា​ព្រះអង្គ បាន​ធ្វើ​អំណោយ​ធ្នូ​ទិព្វ​មួយ​ដល់​ព្រះអង្គ ហើយ​បញ្ជា​អោយ​ព្រះអង្គ​ឡើង​ជិះ​សំពៅ​ដ៏​ធំ​មួយ។ លោកកាំងថៃ បន្ត​ថា លុះ​ព្រឹក​ឡើង ព្រះអង្គ​ក៏​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ទេវស្ថាន ដើម្បី​ធ្វើ​សក្ការៈបូជា ស្រាប់​តែ​បាន​ឃើញ​ធ្នូ​ទិព្វ​នោះ​ដូច​សុបិន្ដ​មែន។ ដោយ​សុបិន្ដ​ឆុត​ដូច្នេះ ព្រះអង្គ​ក៏​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​សមុទ្រ ទៅ​កាន់​អាណាចក្រ​វ្នំ​តាម​ការ​ណែនាំ​របស់​ទេវតា​ក្នុង​ការ​យល់​សប្ដិ​នោះ។
  8. មក​ដល់​នគរវ្នំ កុរុងហ៊ុនធៀន បាន​ពើប​ប្រយុទ្ធ​ជាមួយ​រាជធានី​នៃ​រដ្ឋ​នេះ ដែលលោកកាំងថៃ ថា​មាន​ព្រះនាម​ថា ព្រះនាងលាវយ៉េក។ ព្រះនាងលាវយ៉េក ដែល​បាន​នាំ​កម្លាំង​ទ័ព​មក​វាយ​លុក​លើ​សំពៅ​កុរុងហ៊ុនធៀនមុន។ ដោយ​ឫទ្ធានុភាព​ធ្នូ​ទិព្វ ព្រះអង្គ​ក៏​ទទួល​បាន​ជ័យ​ជម្នះ​លើ​ព្រះនាង លាវយ៉េក ដែល​ជា​ម្ចាស់​ស្រុក ដោយ​ព្រះអង្គ​បាន​បាញ់​សំពៅ​របស់​ព្រះនាង​អោយ​ធ្លាយ​ពី​ម្ខាង​ទៅ​ម្ខាង។ ដោយ​ឃើញ​កុរុងហ៊ុនធៀន មាន​ឫទ្ធិ​ខ្លាំង​ពូកែ​ដូច្នោះ ព្រះនាង លាវយ៉េក ក៏​ព្រម​ចាញ់​ព្រះអង្គ ហើយ​ព្រះអង្គ​ក៏​បាន​រៀប​អភិសេក​ព្រះនាង​ជាអគ្គមហេសី តាំង​ពី​ពេល​នោះ​មក
  9. ការ​បង្កើត​រាជវង្ស​ដំបូង អ្នក​ស្នងរាជ្យ​ត​ពី​កុរុងហ៊ុនធៀន គឺ​ជា​កូន​ចៅ​របស់​ព្រះអង្គ ក្នុង​នោះ​មាន​កុរុងហ៊ុនផានហួង ដែល​ជា​ព្រះរាជា​មួយ​អង្គ​ខ្លាំង​ពូកែ មាន​កលល្បិច​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​ពង្រឹង​អំណាច​កណ្ដាល ហើយ​វាយ​ពង្រីក​អាណាចក្រ​អោយ​ធំ​ទូលាយ។ ស្ដេច​អង្គ​នេះ​សោយ​ទិវង្គត​ក្នុង​ព្រះជន្ម ៩០​ព្រះវស្សា នៅ​ដើម​សតវត្ស​ទី​៣​នៃ​គ្រិស្ដសករាជ។ ព្រះរាជបុត្រ​របស់​ព្រះអង្គ​ដែល​អ្នក​និពន្ធ​ចិន ថា​មាន​ព្រះនាម ផានផាន ត្រូវ​ជ្រើស​តាំង​អោយ​ឡើង​ស្នងរាជ្យ​បន្ត​ពី​ព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ ព្រះរាជា​អង្គ​ថ្មី​នេះ បាន​ប្រគល់​កិច្ចការ​រដ្ឋ​ទាំងអស់​ទៅ​អោយ​មេ​ទ័ព​ម្នាក់​ឈ្មោះ ស្រីមារៈ មើល​កិច្ចការ​ជំនួស។ ព្រះអង្គ​សោយរាជ្យ​បាន​តែ​បី​ឆ្នាំ​ក៏​សុគត​ទៅ។ ពួក​នាម៉ឺន​សព្វ​មុខ​មន្ត្រី ក៏​ជ្រើស​មេ​ទ័ព ស្រីមារៈ អោយ​ឡើង​សោយរាជ្យ។
  10. ជំនឿ​ចំពោះ​សត្វ​នាគ​នេះ កើត​មាន​តាំង​ពី​យូរ​យារ​ណាស់​មក​ហើយ ហើយ​ជា​ពិសេស​មាន​រឿង​រ៉ាវ​នាង​នាគ ដែល​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​ប្រវត្តិសាស្ត្រ នៃ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ទៀត​ផង។ ខាង​ក្រោម​នេះ គឺ​ជា​សេចក្ដីរាយការណ៍​មួយ ស្ដី​អំពី​ឫស​គល់​មួយ​ចំនួន ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​ជំនឿ​ទៅ​លើ​សត្វ​នាគ និង​ការ​វិវត្តន៍​នានា នៃ​ជំនឿ​នេះ នៅ​ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ។
  11. នៅ​ក្នុង​សម័យ​អាណាចក្រ​ភ្នំ ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ដែល​រស់​នៅ​តាម​ដង​ទន្លេ​មេគង្គ​ភាគ​ខាង​ក្រោម និង​នៅ​ក្នុង​ដែន​ដី​សណ្ដ​នៃ​ទន្លេ​នេះ មាន​ជំនឿ​ទៅ​លើ​សត្វ​នាគ។ គេ​ជឿ​ថា​បុព្វ​បុរស​ដូន​តា​របស់​ខ្លួន មាន​អំបូរ​មក​ពី​ពូជ​នាគ រស់​នៅ​តាំង​ពី​យូរ​លង់​ណាស់​មក​ហើយ។
  12. ជន​ជាតិ​ចិន​ម្នាក់ ឈ្មោះ កាំង ថៃ ដែល​បាន​មក​ទស្សនា​នគរ​ភ្នំ នៅ​ពាក់​កណ្ដាល​សតវត្ស​ទី​បី បាន​កត់​ត្រា​ទុក​ថា ប្រហែល​ជា​ក្នុង​ឆ្នាំ ៥០ នៃ​គ្រិស្តសករាជ មាន​ជន​ជាតិ​ឥណ្ឌា ជា​ព្រាហ្មណ៍​ម្នាក់​ឈ្មោះ ហ៊ុន ទៀន​ បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ពី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា មក​កាន់​អាណាចក្រ​ភ្នំ។ មក​ដល់​នគរ​ភ្នំ ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន ពើប​ប្រយុទ្ធ​ជាមួយ​នឹង​ព្រះរាជិនី​នៃ​រដ្ឋ​នេះ​ គឺ​ព្រះ​នាង លីវ យី ដែល​បាន​នាំ​កម្លាំង​ទ័ព​ទៅ​វាយ​លុក​លើ​សំពៅ​ព្រះអង្គ។
  13. ដោយ​ឫទ្ធានុភាព​ធ្នូ​ទិព្វ ​ព្រះ​អង្គ​ក៏​ទទួល​ជ័យ​ជំនះ​លើ​ព្រះនាង លីវ យី ដែល​ជា​ម្ចាស់​ស្រុក ដោយ​ព្រះអង្គ​បាន​បាញ់​សំពៅ​ព្រះនាង អោយ​ធ្លាយ​ពី​ម្ខាង​ទៅ​ម្ខាង។
  14. ដោយ​ឃើញ​ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន មាន​ឫទ្ធិ​ខ្លាំង​ពូ​កែ​ដូច្នោះ ព្រះនាង លីវ យី ក៏​ព្រម​ចាញ់​ព្រះអង្គ ហើយ​ព្រះ​អង្គ​ក៏​បាន​រៀប​អភិសេក​ព្រះនាង ជា​ព្រះរាជ​អគ្គ​មហេសី តាំង​ពី​ពេល​នោះ​មក។
  15. ព្រះរាជ​ពង្សាវតារ នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​វិញ ក៏​ទទួល​ស្គាល់​ថា មាន​ការ​ចង​សម្ព័ន្ធ​មេត្រី​រវាង​ព្រាហ្មណ៍​ឥណ្ឌា និង​ម្ចាស់​ស្រុក ដែល​ជា​បុត្រី​ស្ដេច​ភុជង្គនាគ​ដែរ។ ប៉ុន្តែ ព្រះរាជ​ពង្សាវតារ​ នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា បាន​ហៅ ព្រះ​នាម​ស្ដេច ទាំង​ពីរ​នោះ​ថា ព្រះ​ថោង និង​នាង​នាគ ដែល​បាន​បន្សល់​ទុក​នូវ​កេរ្ត៍​ដំណែល ទំនៀម​ទំលាប់​ប្រពៃណី​ជា​ច្រើន អោយ​ជីវភាព​សង្គម​ខ្មែរ​រហូត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ថែម​ទៀត​ផង។
  16. រួម​សេចក្ដី​មក គឺ​ព្រះ​បាទ ហ៊ុន ទៀន ឬ​ព្រះ​ថោង និង​ព្រះនាង លីវ យី ឬ​នាង​នាគ​នេះ​ហើយ ដែល​ត្រូវ​គេ​ជឿ​ថា ជា​អ្នក​បាន​កសាង​ឡើង​នូវ​សន្តតិវង្ស ឬ​រាជវង្ស​ខ្មែរ ជា​ដំបូង​គេ​បង្អស់​នោះ។
  17. ថ្វី​ត្បិត​តែ​ខ្មែរ​ជឿ​ថា ខ្លួន​មាន​អំបូរ​មក​ពី​សត្វ​នាគ ពាក់​កណ្ដាល​ក្ដី លោក​សាស្ត្រាចារ្យ​ផ្នែក​បុរាណ​វិទ្យា អាំង ជូលាន សង្កេត​ឃើញ​ថា ក្រោយ​មក ខ្មែរ​បាន​ឆ្នៃ​រំដោះ​ខ្លួន​បន្តិច​ម្តងៗ ចេញ​សត្វ​នាគ ហើយ​អោយ​ក្លាយ​មក​ជា​មនុស្ស​វិញ។ លោក​សង្កេត​ឃើញ​ថា ចលនា​រំដោះ​ខ្លួន​ពី​នាគ​នេះ ស្តែង​ចេញ​តាម​រឿង​ព្រះ ថោង និង​នាង នាគ នេះ​ដដែល។ ប៉ុន្តែ គេ​អូស​បន្លាយ​សាច់​រឿង​អោយ​មក​ដល់​សម័យ​សាង​ប្រាសាទ​អង្គរ​ធំ ឯ​ខេត្ត​សៀមរាប​ឯ​ណេះ។
  18. បើ​តាម​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ អាំង ជូលាន រឿង​នេះ​មាន​សេចក្ដី​ថា ស្ដេច​នាគ ដែល​ជា​បិតា​របស់​នាង​នាគ ខ្លាច​មុខ​ព្រហ្ម ហើយ​ហាម​ព្រះ ថោង មិន​អោយ​សង់​ប្រាសាទ ដែល​មាន​មុខ​ព្រហ្ម​ទេ តែ​ព្រះ ថោង រឹង​ទទឹង.
  19. លោក អាំង ជូលាន៖ «ព្រះ ថោង ហ្នឹង​បាន​ចុះ​ទៅ​ឋាន​នាគ ដើម្បី​ទៅ​សុំ​ដណ្ដឹង​នាង នាគ​នោះ​ណា៎... រួច​ទៅ​បាន​ឪពុក​ក្មេក ដែល​ជា​ស្ដេច​នាគ​ហ្នឹង ក៏​លោក​ក៏​សុខ​ចិត្ត​អោយ​អញ្ចឹង​ទៅ... ហើយ​មក​ជួយ​សង់​អង្គរ​នេះ។ គឺ​ថា អង្គរ​ធំ​នេះ ដែល​មាន​ប្រាសាទ​បាយ័ន​នៅ​កណ្ដាល​នេះ។ រួច​ទៅ...ផ្ដាំ​ថា កូន​ឯង​បើ​សង់​អី​សង់​ទៅ កុំ​អោយ​តែ​មាន​មុខ​ព្រហ្ម​អី។ ឪ​ខ្លាច​ព្រហ្ម​ណាស់។ ព្រហ្ម​មុខ​បួន​នោះ។ ដល់​ព្រះ ថោង ដូច​ថា... ធ្វើ​របៀប​ជំទាស់​ប្រទូសរ៉ាយ​នឹង​ឪពុក ក្មេក​ហ្នឹង ក៏​សង់​ប្រាសាទ​បាយ័ន សង់​ក្លោង​ទ្វា​អង្គរ​ធំ​អី សុទ្ធ​តែ ឬ​មុខ​ព្រហ្ម​ហ្នឹង​ទៅ។ ដល់​តែ​ឪពុក​ហ្នឹង​ឡើង​ពី​ទឹក​មក​លេង​នឹង​កូន... យើង​ដឹង​ហើយ​ប្រាសាទ​បាយ័ន មិន​មាន​កន្លែង​មួយ គេ​ហៅ​ថា អណ្ដូង​ប្រេង​អញ្ចឹង​ណា៎។ គេ​ជឿ​ថា អណ្ដូង​ហ្នឹង ចុះ​ទៅ​បាត​សមុទ្រ។ ដល់​ពេល​ឪពុក​ហ្នឹង ងើប​ឡើង​មក​លេង​នឹង​កូន​ទៅ ឃើញ​ព្រហ្ម​ទៅ​ខឹង​ក៏​ច្បាំង​គ្នា​អី​អញ្ចឹង​ទៅ។ ទី​បំផុត ព្រះ ថោង ហ្នឹង​សម្លាប់​ឪពុក​ហ្នឹង​ទៅ។ ឪពុក​ក្មេក​នោះ»។
  20. លោក​សាស្ត្រាចារ្យ​បន្ត​ថា គឺ​ការ​សំលាប់​ស្ដេច​នាគ ដែល​ជា​ឪពុក​ក្មេក​របស់​ព្រះ ថោង នេះ​ហើយ ដែល​ជា​ការ​ផ្ដាច់​ចំណង​ទាក់ទង​ពី​សត្វ​នាគ រស់​នៅ​ក្នុង​ទឹក មក​ជា​មនុស្ស​នៅ​លើ​គោក​វិញ
  21. លោក អាំង ជូលាន៖ «ដល់​អញ្ចឹង​ទៅ នាង នាគ ហ្នឹង លែង​បាន​ត្រលប់​ទៅ​ស្រុក​វិញ​ហើយ។ នាង​នាគ​ហ្នឹង​ក្លាយ​មក​នៅ​ឋាន​មនុស្ស​វិញ។ មាន​ន័យ​ថា​ម៉េច? មាន​ន័យ​ថា ក្នុង​ការ​វិភាគ​រឿង​អញ្ចឹងៗ មាន​ន័យ​ថា យើង​ពី​ដើម... ខ្មែរ​យើង​ពី​ដើម​នេះ ជា​សត្វ​នាគ សត្វ​ពស់​អី ពាក់​កណ្ដាល​ណា៎​ម្ដាយ​ណា៎។ ប៉ុន្តែ ទី​បំផុត​ទៅ យើង​ទាត់​ចោល លែង​ទទួល​ស្គាល់​អា​ដេញ ហ្នែ...ម៉ា​ភាគ​នៃ​កំណើត​យើង ដែល​ជា​នាគ​ហ្នឹង​ទៅ។ ដូច​ជា​នាង នាគ ក្នុង​រឿង ព្រះ ថោង នាង នាគ។ ក្រោយ​មក​មាន​ចុះ​ទៅ​លេង​ឋាន​របស់​ខ្លួន​ឪពុក​អី ស្លាប់​អស់​ហើយ... ក្លាយ​ទៅ​ជាមួយ​មនុស្ស​រហូត​ទៅ​កើត​កូន កើត​ចៅ​អី​មក​ជា​ខ្មែរ...»។
  22. ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ក៏​ខ្មែរ​នៅ​តែ​មាន​ជំនឿ​ថា នាគ គឺ​ជា​ម្ចាស់​ទឹក​ម្ចាស់​ដី។ មុន​នឹង​ចាប់​ផ្ដើម​សាងសង់​អ្វី​មួយ ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ និយម​ធ្វើ​ពិធី​សែន​ព្រេន​សុំ​ការ​អនុញ្ញាត​ពី​ម្ចាស់​ទឹក​ម្ចាស់​ដី គឺ​ពិធី​សែន​ក្រុង​ពាលី ដែល​ជា​ស្ដេច​នាគ​នោះ​ឯង។
  23. សត្វ​នាគ នេះ​ក៏​ត្រូវ​គេ​និយម​ថា ជា​និមិត្តរូប​នៃ​កម្លាំង​អាទិទេព ឬ​ក៏​ជា​សត្វ ដែល​តំណាង​អោយ​សភាវៈ​ល្អ ទាំង​ក្នុង​ហិណ្ឌូ​សាសនា និង​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា។ នៅ​ក្នុង​រឿង​កូរ​សមុទ្រ​ទឹក​ដោះ នៃ​លិទ្ធ​ពហុ​ទេវ​សាសនា​ហិណ្ឌូ នាគ មួយ​ឈ្មោះ វ៉ា សុគី បាន​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​ប្រគល់​ខ្លួន​អោយ​ពួក​សុរា និង​ពួក​អសុរៈ ធ្វើ​ជា​ខ្សែ​ព្រ័ត្រ​ក្នុង​បេសកកម្ម​កូរ​សមុទ្រ​ទឹក​ដោះ​ស្វែង​រក​ទឹក​អម្រឹត ដើម្បី​ព្យាបាល​ដល់​ទេវតា និង​មនុស្ស​លោក​នៅ​គ្រប់​ទីស្ថាន។
  24. ចំណែក​នៅ​ក្នុង​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​វិញ គេ​សង្កេត​ឃើញ​ស្ដេច​នាគ​ឈ្មោះ មុជ្ជលិន្ទ ដែល​មាន​ក្បាល ៧ ចេញ​ទៅ​ធ្វើ​ក្បាំង​ការពារ​ប្រក់​ពី​លើ​ព្រះពុទ្ធ ដែល​កំពុង​គង់​ធ្វើ​សមាធិ​ផង​ដែរ។
  25. ម៉្យាង​ទៀត​បុព្វ​បុរស​ខ្មែរ បាន​ឆ្លាក់​រូប នាគ តាម​ក្បូរ​ក្បាច់​រចនា​ផ្សេងៗ ជា​ច្រើន នៅ​តាម​ប្រាសាទ​ខ្មែរ​បុរាណ ជា​ពិសេស ជា​បង្កាន់​ដៃ​ស្ពាន ឬ​ផ្លូវ​ចូល​ប្រាសាទ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ អាំង ជូលាន មាន​ប្រសាសន៍​ថា ការ​យក នាគ សង់​ជា​បង្កាន់​ដៃ​ស្ពាន ឬ​ផ្លូវ​ចូល​ប្រាសាទ​ដូច​នេះ ក៏​ព្រោះ​តែ​សត្វ​នាគ តំណាង​អោយ​ទឹក ឬ​ក៏​ឥន្ទធនូ​ផង និង​ជា​ស្ពាន​ចំលង​មនុស្ស​រំលង​ពី​ឋាន​មួយ​ទៅ​ឋាន​មួយ​ទៀត​ផង។
  26. លោក អាំង ជូលាន៖ «នាគ គឺ​ដូច​ឥន្ទធនូ​អញ្ចឹង គឺ​ជា​មធ្យោបាយ​សំរាប់​ចំលង​ឋាន​យើង ទៅ​ឋាន​ទេព​នោះ។ ព្រោះ​ថា ប្រាសាទ...ឧបមា​ថា អង្គរវត្ត... ប្រាសាទ​ជា​លំនៅ​ណា៎ ជា​ឋាន​នៃ​ទេព​ហៅ​ថា លោក​ធាតុ​នេះ ណា៎។ យើង​ទៅ​ពី​ឋាន​យើង​នេះ ទៅ​ដល់​ឋាន​ទេព​ហ្នឹង វា​មាន នាគ ដើម្បី​ថា​ចំលង​មនុស្ស​ដើម្បី​ដល់​ទេព​អី​អញ្ចឹង​ទៅ...»។
  27. បរិវេណ​ជុំវិញ​ប្រាសាទ និង​តួ​ប្រាសាទ​អង្គរវត្ត តំណាង​អោយ​ឋាន​របស់​អាទិទេព​គង់​នៅ។ ដើម្បី​ចូល​ទៅ​ដល់​តួ​ប្រាសាទ​អង្គរវត្ត ដែល​តំណាង​អោយ​ភ្នំ​ព្រះ​សុមេរុ គេ​ត្រូវ​ដើរ​ឆ្លង​ទឹក​សមុទ្រ ដែល​ព័ទ្ធ​ជុំវិញ​ភ្នំ​ព្រះ​សុមេរុ​នោះ។ ដូច្នេះ សំណង់​ផ្លូវ​ចូល​ប្រាសាទ​អង្គរវត្ត ដែល​បុព្វបុរស​ខ្មែរ បាន​សាង​ជា​រូប នាគ ក្បាល ៧ នោះ គឺ​តំណាង​អោយ​ទឹក​សមុទ្រ​ផង និង​តំណាង​អោយ​វត្ថុ​ស័ក្ដិសិទ្ធិ​ ឬ​ក៏​ជា​ស្ពាន​ចំលង​មនុស្ស អោយ​ទៅ​ជួប​នឹង​ព្រះ​អាទិទេព​ផង។
  28. ចំពោះ​អ្នក​កើត​ឆ្នាំ រោង ដែល​ជា​ឆ្នាំ​សត្វ នាគ បើ​តាម​ការ​ទស្សន៍ទាយ​របស់​ក្រុម​ស្រាវជ្រាវ​វិជ្ជា​ហោរាសាស្ត្រ និង​ប្រពៃណី​ទំនៀម​ទំលាប់​ខ្មែរ នៃ​ក្រសួង​ធម្មការ និង​សាសនា​ថា រមែង​ជា​មនុស្ស​មាន​និស្ស័យ និង​ជោគ​សំណាង​ល្អ នឹង​មាន​សេចក្ដី​សុខ​កាយ​សប្បាយ​ចិត្ត ចៅហ្វាយ​នាយ​ចិញ្ចឹម​បីបាច់​ថែ​រក្សា នឹង​បាន​ទៅ​ជា​អ្នក​មាន​បុណ្យ​ស័ក្ដិ រហូត​មាន​កិត្តិយស​កិត្តិនាម​ល្បីល្បាញ។
  29. ជា​មនុស្ស​មាន​ចិត្ត​បុណ្យ​សុន្ទរ​ទាន ចូល​ចិត្ត​ជួយ​អ្នក​ដទៃ។ អាច​តាំង​ខ្លួន​អោយ​ធំ​ដុំ​បាន ដោយ​ខ្លួន​ឯង។ យូរៗ ទើប​មាន​លាភ​ធំ​ម្ដង។ ជា​មនុស្ស​មាន​ព្រះ​កេតុ​ថែ​រក្សា​អរិ​សត្រូវ មិន​អាច​ប៉ុនប៉ង​ពាធា​បាន​ឡើយ។
  30. ជា​មនុស្ស​មាន​វាចា​មោះមុត សតិ​បញ្ញា​ឈ្លាសវៃ ចិត្ត​ស្រាល​ឆាប់​ខឹង តែ​ឆាប់​បាត់​វិញ។ អ្នក​កើត​ឆ្នាំ រោង ជា​មនុស្ស​ពេញ​ចិត្ត នឹង​រស់​កាមារម្មណ៍ មិន​ចេះ​នឿយ​ណាយ។
  31. មនុស្ស​ឆ្នាំ រោង ច្រើន​តែ​ទទួល​ជោគ​លាភ ពី​មនុស្ស​ភេទ​ផ្ទុយ បើ​ធ្វើ​ការ​ជាមួយ​មនុស្ស​ភេទ​ផ្ទុយ​ហើយ តែងតែ​បាន​ទទួល​ផល​ល្អ​ជា​វិសេស
  32. អំពីបាយស្រីចេក មិនត្រឹមតែជារុក្ខជាតិដែលកូនខ្មែរសុទ្ធតែស្គាល់នោះទេប៉ុន្តែវាមានរឿងអាថ៌កំបាំងដ៏គួរឲអស្ចារ្យនៅពីក្រោយខ្សែភ្នែកធម្មតារបស់យើង។ បុព្វបុរសខ្មែរដែលមានចំនេះដឹងជ្រៅជ្រះបានបង្កើតឧបករណ៍ម្យ៉ាងដោយប្រើរុក្ខជាតិចេកឲចេញជារាងដូចជាប៉បទាបខ្ពស់តម្រៀបជាប់ៗគ្នាតាមលំដាប់លំដោយតុបតែងយ៉ាងល្អល្អះហាក់ដូចជាកំពូលប្រាង្គប្រាសាទ (តំណាងឲទ្វីប) មានសមត្ថភាពដូចជាមេដែកឆក់ទាញយកកំលាំងលោកធាតុមកប្រមូលផ្តុំដោយថាមពលពិសេសមើលនឹងភ្នែកទទេរមិនឃើញទាក់ទងទៅនឹងចក្រវាល និងពិភពអរូប។ ដូឆ្នេះហើយទើបបានជាដូនតាខ្មែរជ្រើសរើសរុក្ខជាតិចេកមកកែឆ្នៃជាគ្រឿងសក្ការៈពិសេសម្យ៉ាងដាក់នាមថា «បាយស្រី» ឫស្គាល់ទូទៅថា «បាយសី»។
  33. បាយសីនេះបើបំបែកជាពាក្យរាយនោះមកពីពាក្យថា បាយ + ស្រី។ បាយ គឺជាព្រះមេ  ព្រះមេ គឺជាព្រះភូមិនាគក្បាល៩ ដែលជួយឲស្រុកខ្មែរសម្បូរទឹកធ្វើស្រែចំការ។ ស្រី មកពីពាក្យសំស្ក្រឹត«श्री» ឫ «ឝ្សី» សរសេរតាមខ្មែរបុរាណ មានន័យថា ឧត្តុងឧត្តម ខ្ពង់ខ្ពស់ភាគច្រើនប្រើជាគោរមងា នាំឲនាម «បាយស្រី» អាចប្រែបានថា «ព្រះមេនាគដ៏ឧត្តុងឧត្តម» ជាការសំគាល់ដល់គ្រឿងសក្ការៈធ្វើអំពីរុក្ខជាតិចេករបស់ខ្មែរប្រើជាឧបករណ៍ទំនាក់ទំនងក្នុងប្រព័ន្ធព្រលឹងបានដោយស័ក្តសិទ្ធិ។ បាយស្រីគឺជាមធ្យោបាយធ្វើការទំនាក់ទំនងនឹងពពួកអរូបទាំងឡាយរួមទាំងអទិទេេពផង។ ទោះជាយ៉ាងណាហេតុអ្វីបាយស្រីជារណ្តាប់សក្ការៈសំខាន់មិនអាចខ្វះបានក្នុងប្រព័ន្ធជំនឿរបស់ខ្មែរ? វាមិនខុសពីអ្វីដែលខ្ញុំបានរៀបរាប់ត្រួសៗខាងលើនោះទេ ពាក្យថាបាយស្រីនេះ ជាការពិតគឺតំណាងឲព្រះមេនាគ ដែលជាព្រះបឋមវីរៈក្សត្ររបស់នគរគោកធ្លកនេះឯង។ ព្រះនាងគឺជាទេពមាតានៃកូនចៅខ្មែរ និងទ្រង់មានធាតុទឹក និងព្រះច័ន្ទ (រាត្រី) ដូឆ្នេះហើយទើបព្រះនាងមាននាមថា សោមា មានន័យថាព្រះច័ន្ទនោះឯង។  បិតារបស់ទ្រង់ជាស្តេចក្រុងពាលី បានស្រូបយកទឹកសមុទ្រដើម្បីពង្រីកជានគរមានទំហំសមរម្យមួយថ្វាយព្រះនាងនាគ និងព្រះស្វាមីសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងក្នុងសម័យហ្វូណន (វ្នំ) បង្កើតបានជាត្រកូលក្សត្រមួយហៅថា«សោមវង្ស»។ ហេតុនេះហើយទើបមុនពេលចាប់ផ្តើមធ្វើកិច្ចអ្វីមួយនៅលើទឹកដី
  34. សុវណ្ណភូមិ (អតីតនគរគោកធ្លក) នេះគឺតម្រូវឲធ្វើការបួងសួងរំលឹកទៅដល់ស្តេចក្រុងពាលីជាម្ចាស់ទឹកដីនេះឯង។ ទោះជាយ៉ាងណាពាក្យ ថា «នាគ» គឺបានមកពីពាក្យសំស្ក្រឹត «नाग» អានថា ណាគារ៉ា ឫ នាគបើសរសេរបែបខ្មែរនិយមដែលមានន័យថា «ពស់» ក្នុងភាសាខ្មែរ។ ពស់នេះត្រូវបានតុបតែងសំអាងក្នុងជំនឿសាសនាព្រះពុទ្ធ និងសាសនាព្រាហ្មណ៍ ថាជាសត្វ «នាគ» មានឫទ្ធិអំនាចអធិធម្មជាតិ។
  35.  នាគ ជាទេពសត្វមានមហិទ្ឋិឫទ្ធិលើសពីសភាវៈសត្វពស់ទូទៅ វាអាចរស់នៅទាំងក្នុងទឹកប្រៃ និងទឹកសាប។ នាគ មិនគ្រាន់តែជាទេពសត្វ តែជានិមិត្តរូបនៃភាពសម្បូសប្បាយហូរហៀរ និងជាសេចក្តីសង្ឃឹមរបស់ជនជាតិខ្មែរ។ ដូចទំនាយដែលយើងចងចាំគ្រប់គ្នាថា«នាពេលណានាគចេញមក ស្រុកខ្មែរនឹងរុងរឿងជាអារ្យប្រទេសមួយដ៏អស្ចារ្យ»។
  36. អំពីទង់ក្រពើ ចាស់បុរាណខ្មែរមានជំនឿទៅលើសត្វក្រពើណាស់ ដូចយ៉ាងសត្វក្រពើភ្នំ គឺខ្មែរចាត់ទុកជា អ្នកតាភ្នំដ៏ស័ក្តសិទ្ធិ ពោរពេញដោយអំនាចទាំងលើគោក និងនៅក្នុងទឹក។ ជំនឿនេះនៅមាននៅឡើយសម្រាប់បងប្អូនខ្មែរដើមរស់នៅតាមព្រៃភ្នំ។ ចំណែកឯខ្មែររស់នៅក្នុងសង្គមវប្បធម៌ជឿនលឿនកាន់លទ្ធិសាសនាវិញ ក៏យើងនៅអង្កេតឃើញថាសត្វក្រពើត្រូវបានគេរំលេចឡើងជាជំនិះរបស់នាងគង្ហីងក្នុងពេលព្រះនាងបានចេញមកធ្វើជាសាក្សីចំពោះការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះសាមណគោត្តមជាព្រះពុទ្ធ ក៏ដូចជារឿងព្រះចង្ហាន់ហុយដែលនិយាយដល់តួរអង្គសត្វក្រពើជ្រះថ្លាស្ម័គ្រជាជំនិះរបស់ព្រះសង្ឃដើម្បីនិមន្តបិណ្ឌបាតតាមផ្លូវទឹក ក្នុងគម្ពីសាសនាខ្មែរជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណាយើងក៏ប្រទះឃើញមានរឿងនិទានមួយបាននិយាយដល់ភាពរមិលគុណរបស់សត្វក្រពើគឺរឿង «ក្រពើ និងអ្នកបររទេះ» និងរឿងក្រៃថោង ក្រពើឆារ៉ាវណ្ណជាដើម យោងឲខ្មែរជំនាន់ក្រោយភ័នសតិលើសភាវៈគត់មត់របស់សត្វដ៏មានឫទ្ធិនេះថាជាសត្វតិច្ឆានឥតស្គាល់គុណទោសទៅវិញ។
  37. នាងគង្ហីង និងសត្វក្រពើជាជំនិះ ដោយឡែកបើយើងពិនិត្រមើលឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ លោក ជីវតាក្វាន់ បេសកជនចិនមកកាន់អង្គរលោកក៏បាននិយាយដល់ជំនឿលើសត្វក្រពើរបស់ជនជាតិខ្មែរកាលសម័យនោះផងដែរ។ ចំពោះពាក្យ «ក្រពើ» នេះបើយកភាសាសំស្ក្រឹតមកជំនួសក៏ត្រូវនឹងពាក្យថា «मकर» អានថា ម៉ាការ៉ា ឫ «មករ៌» បើសរសេរបែបខ្មែរនិយម។ មករ៌នេះបើក្នុងជំនឿសាសនាហិណ្ឌូ (ព្រាហ្មណ៍) របស់ឥណ្ឌាដែលក្រោយមកបានឆ្លងចូលមកកាន់ស្រុកខ្មែរនោះ គឺជាសត្វសមុទ្រមានរូបរាងជាពហុសត្វផ្សំចំលែកផ្សេងៗគ្នាមានជាក្បាលដំរី ខ្លួនត្រីជាដើម តែពេលខ្លះគឺមានរូបជាសត្វក្រពើច្បាស់តែម្តង។ សត្វនេះគឺតំណាងឲធាតុភ្លើង គឺព្រះអាទិត្យនោះឯង ហើយក៏តំណាងឲត្រកូលក្សត្រ «សូរ្យវង្ស» នៃសន្តតិវង្សចេនឡា (ក្រោយមកក្លាយជាចេនឡាដីគោក)។ មកដល់ចំនុចនេះខ្ញុំក៏នឹងលើកយករឿងមួយចំនួន
  38. ទង់ក្រពើមានប្រើក្នុងពិធីបុណ្យសពរបស់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងពេលកន្លងមក។ ផងដែរអំពី «ក្រពើ»។ យើងគ្រប់គ្នាទោះជឿ ឫមិនជឿក៏សុទ្ធ តែធ្លាប់លឺថាខ្មែរយើងមានម្តាយដើមជាសត្វនាគ ប៉ុន្តែយើងគួរណាស់ក៏ចាប់ភ្លឹកផងដែរថាហេតុអ្វីពេលស្លាប់ទៅបែរជាដោត ទង់សត្វក្រពើទៅវិញ?ចុះចំពោះការហៅគ្នាថា «អាក្រពើវង្វេង បឹង» ឫ «ជ្រុលក្បាលក្រពើ» ជាដើមមានន័យបង្កប់យ៉ាងណាដែរ?។ បើទោះជាឃ្លាទាំងនេះសំដៅលើសភាវៈអវិជ្ជ មានក្តីក៏ប៉ុន្តែវាហាក់ដូចជាសំដៅលើអំពើរបស់មនុស្សខ្មែរយើងនោះឯង។ ភ័ស្តុតាងដែលយើងតែងអង្កេតឃើញទៀតនោះគឺដូចជាការដោតទង់ក្រពើពណ៌ស (ដូចបានធ្លយនៅខាងលើបន្ទាត់)នៅខាងមុខផ្ទះដើម្បីសំគាល់ថាមានមនុស្សខ្មែរស្លាប់ជាដើម។ ក្រៅពីរឿងតំណាលផ្សេងៗគ្នាដកស្រង់ចេញពីគម្ពីព្រះពុទ្ធសាសនាដែលដូនតាខ្មែរបង្កើតឡើង (មានតែក្នុងគម្គីសាសនាខ្មែរ) ដែលលោកអាចារ្យចេះដឹងតៗរៀងមក តើការដោតទង់ក្រពើពណ៌ចម្រុះពេលធ្វើបុណ្យទាន ការតំកល់ទង់ក្រពើនៅតាមទីវត្តអារាម និងទីសក្ការៈនានា ដែលប្រពៃណីនេះគឺគ្មានទេនៅក្នុងប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនារបស់បណ្តាជនជាតិដ៏ទៃ អាចមានជាប់ទាក់ទងទៅនឹងសន្តតិវង្សសូរ្យវង្សដែរឫទេ?។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ ជាទេវក្សត្រកសាងប្រាសាទនគរវត្ត ដែលកំពុងតែគង់ជាមួយនឹងពពួកអទិទេព ទ្រង់ប្រហែលជាបានជោគជ័យក្នុងការបញ្ចុះបញ្ចូលព្រះនរាយឲទទួលយកតំលៃនៃការប្រឹងប្រែងរបស់ជាតិខ្មែរដែលខិតខំសាងសង់ប្រាសាទនគរវត្តដ៏អស្ចារ្យលើផែនដី។ ហើយទង់ក្រពើត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជីអទិទេពដើម្បីទទួលស្តាប់ការបួងសួងរបស់ជនជាតិខ្មែរដែលបានបូជាសាច់ស្រស់ឈាមស្រស់ក្នុងការកសាងបណ្តាមហាប្រាសាទថ្មនានាដើម្បីចំលងផែនទីមេឃដ៏សុក្រឹត្តមួយជារាងផ្កាយក្រពើ (តំណាងឲជនជាតិខ្មែរ) សម្រាប់សម្តែងការដឹងគុណ និងបូជាយ៉ាងមុតម៉ាំចំពោះអទិទេពសម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ខ្លួនតាមរយៈការស្មឹងស្មាធក្នុងកិច្ចអធិដ្ឋាននានាខណៈខ្លួនកំពុងមានជីវិតដោយដោតទង់ក្រពើសំគាល់ថាខ្លួនជាកូនចៅអ្នកស្នងមរតកដ៏អស្ចារ្យនេះ។ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរទៀតសោតក្រៅពីរឿងនាគជ្រះថ្លាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាដូចជាវត្តមាននាគចេញមកបាំងខ្យល់បាំងភ្លៀងការពារព្រះពុទ្ធ(ជនជាតិខ្មែរជឿថាព្រះពុទ្ធប្រក់នាគគឺមានបារមីខ្លាំងជាងព្រះពុទ្ធណាណាទាំងអស់)   រីឯតួរអង្គសត្វក្រពើក៏ត្រូវបានរំលេចឡើងធ្វើជាយានរបស់ព្រះមេគង្ហីងធរណីសាក្សីនៃការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះពុទ្ធផងដែរដូចមានកសបញ្ជាក់ខាងលើស្រាប់។
  39. ព្រះនរាយគង់លើមករ៍ ចំលាក់ប្រាសាទព្រះខ័ន រឿងដែលគួរចាប់អារម្មណ៍បំផុតនោះគឺតួនាទីដ៏កម្ររបស់មករ៍ដែលក្នុងទឹកដីខ្មែរបានក្លាយខ្លួនជាក្រឡាបន្ទំរបស់ព្រះនរាយ (វិស្ណុ) ដែលតាមសាសនាហិណ្ឌូថាព្រះអង្គគឺផ្ទំលើសត្វនាគតែមួយប៉ុណ្ណោះ។ ទណ្ហីករណ៍នេះអាចនាំឲយើងសន្មត់ថា មករ៍ និងនាគទោះតិច ក្តីច្រើនក្តី គឺមានតួនាទីសំខាន់យ៉ាងស៊ីជម្រៅក្នុងប្រព័ន្ធជំនឿរបស់ខ្មែរប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ រួចចុះហេតុអ្វីបានជាដូនតាខ្មែរបុរាណបែរជាឆ្លាក់រូប«មករ៍លេបនាគ» ធ្វើជាបង្កាន់ដៃស្ពានឥន្ធនូទៅវិញ? ហើយរឿងរ៉ាវមករ៍លេបនាគនេះគឺបែរជារកមិនឃើញក្នុងគម្ពីសាសនាព្រាហ្មណ៍ ឫព្រះពុទ្ធសាសនានៅឥណ្ឌាទេ។
  40. ចេនឡាទឹកលិចមានខ្សែស្រលាយចេញពី ត្រកូលក្សត្រ«សោមវង្ស » (ព្រះច័ន្ទ) រីឯចេនឡាដីគោកមានខ្សែស្រលាយចេញពីត្រកូល«សូរ្យវង្ស» (ព្រះអាទិត្យ) ។ ក្រោយពីវង្សក្សត្រទាំងពីរនេះរួបរួមគ្នា បានធ្វើឲប្រទេសខ្មែរទាំងមូលស្គាល់ភាពថ្កុងថ្កើងរុងរឿងអស់កាលរាប់រយឆ្នាំ។ តើអាចទេថា រឿងមករ៌លេបនាគ ឫ ក្រពើលេបពស់ ឫ ព្រះអាទិត្យ លេបព្រះច័ន្ទ គឺជានិមិត្តរូបនៃការរួបរួមអំនាចរបស់អ្នកការពារ (វរ្ម័ន) ដ៏អស្ចារ្យ?។ ប្រហែលបែបនេះហើយទើបព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ បានកសាងស្ពានឥន្ធនូចូលទៅកាន់លំនៅរបស់អធិអទិទេពនរាយ(ប្រាសាទ នគរវត្ត) ឲសិល្បៈកររៀបចំបង្កាន់ដៃជាមានរចនាបទជាមករ៌លេបនាគតំណាងឲមគ្គុទេសទេវលោក។ ប៉ុន្តែទស្សនៈនេះអាចផ្តល់ភាពវិជ្ជមានច្រើនចំពោះរឿងរ៉ាវពីអតីតកាលព្រោះ«ការលេប» គឺជាជាឥរិបទនៃការចាប់បង្ខំក៏អាចថាបានដែរ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាយើងអាចយល់បានថា សត្វនាគដែលគ្មានជើងតែងក្លាយជាចំនីរបស់សត្វគ្រុឌ (ពួកជ្វា និងថៃ) តែបើរួមកំលាំងជាមួយនឹងសត្វមករ៍ដែលមានក្រយ៉ាំក្រចកដ៏មុតស្រួច អាចជួយជាអាវុទ្ធសង្គ្រោះខ្លួនចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់សត្រូវបានយ៉ាងប្រសព្វ។
  41. ហេតុដូចបានពន្យល់ខាងលើនេះបានជាជនជាតិខ្មែរយើងប្រកាន់យកបាយសី និងទង់ក្រពើជារណ្តាប់សក្ការៈ សម្រាប់ការបូជាគឺមិនមែនគ្រាន់តែជាការបង្ក្រប់កិច្ចនោះទេតែជាកើតចេញពីប្រវត្តិពង្សាវតារបស់ខ្លួន និងចំនេះដឹងតារាសាស្ត្រដែលអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរជំនាន់នោះបង្កើតឡើងដើម្បីភាពសុខក្សេមក្សាន្តរបស់ជាតិសាសន៍របស់ខ្លួន។ បែបនេះហើយយើងក៏គួរចងចាំដែលថា សូរ្យវង្ស និង សោមវង្ស គឺជាវង្សក្សត្ររបស់ខ្មែរដែលបានដឹកនាំកសាងមហានគរល្បីរន្ទឺពេញពិភពលោក ចំនេះដឹងរបស់លោកហាក់បានភ្លេចភ្លាំងដោយកូនចៅជំនាន់ក្រោយដោយសារពេលវេលា និងស្ថានភាពសង្គ្រាម។ ទោះជាយ៉ាងណាកូនចៅជំនាន់ក្រោយមិនគួរមើលរំលងលើបញ្ញាញាណរបស់ដូនតាខ្លួនឡើយ យើងគួរព្យាយាមយកចិត្តទុកដាក់សិក្សាស្វែងយល់ ស្រាវជ្រាវបន្ថែមដើម្បីនាំយកភាពរុងរឿងរបស់ខ្លួនត្រលប់មកវិញ។ សរុបសេចក្តីមកការរៀបរណ្តាប់សក្ការៈបាយសី និងទង់ក្រពើ គឺទី១ដើម្បីរំលឹកទៅដល់វង្សក្សត្រពីរ គឺសូរ្យវង្ស និងសោមវង្សដែលបានរួបរួមគ្នាគ្រប់គ្រងដែនដីសុវណ្ណភូមិនេះឲសម្បូសប្បាយថ្កុងថ្កើង។ ទី២ គឺជារបកគំហើញដែលដូនតាខ្មែរបានរកឃើញចេញពីពិភពធម្មជាតិលើផែនដីនេះដើម្បីបង្កើតចរន្តទាក់ទងទៅកាន់ចក្រវាលនាំឲការបួងសួងរបស់ខ្លួនបានដល់ទៅពពួកអរូបនិងអទិទេព។
  42. បែបនេះហើយទើបខ្មែរសង់បង្កាន់ដៃចូលប្រាសាទ ឫវត្តជាសត្វមករ៌ (ក្រពើ) លេបនាគ តំណាងអោយជាគ្រឿងចំលងទៅកាន់ឋានសួរគា៌។ នាគ (សោមវង្ស/វង្សព្រះចន្ទ)ត្រូវការ មករ៌ (សូរ្យវង្ស/វង្សព្រះអាទិត្យ) ជាការរួបរួមដើម្បីរក្សាលំនឹងផែនដី និងបង្ករបានជាភាពរុងរឿងថ្កុងថ្កើងឡើង។ ប៉ុន្តែស្តេចខ្មែរសម័យក្រោយអង្គរបែរជាភ្លេចភ្លាំងបន្តមានទំនាស់ចង់ឈ្នះចាញ់នឹងគ្នា ដូចប្រាស្នាអ្នកប្រាជ្ញបុរាណបានលើកឡើងក្នុងរឿងនាងក្រពុំឈូក(នាងនាគ)ថា៖ នាងត្រូវបានសត្វក្រពើលេប ហើយ ព្រះបាទចន្ទរាជា(សោមវង្ស/ក្រកូលនាគ) យកឈ្នះវិញដោយបានសំលាប់ក្រពើ (សូរ្យវង្ស) វះពោះយកស្បែកឆ្កាងឡើងទុកជាការសងសឹកទៅវិញ (នឹងមានការពិស្តាររឿងនេះនាពេលក្រោយ)។
  43. ផ្នែកលើមូលដ្ឋានគ្រិះនេះហើយយើងអាចវិភាគបានថាអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបានសំយោគអំពីជំនឿរបស់ខ្មែរស្រាប់លាយនឹងសាសនាធំពីររបស់ឥណ្ឌា។ ទោះបីជារុក្ខជាតិមានធាតុដែលអាចឲយើងឆ្លងឆ្លើយនឹងព្រលឹងបាន ប៉ុន្តែវាបានត្រឹមកម្រិតទាបមានដូចជាព្រលឹងដូនតា អ្នកតាព្រៃភ្នំតែប៉ុណ្ណោះ មិនអាចមានលទ្ធភាពទៅដល់អទិទេពដែលមានអំនាចខ្ពស់ឡើយ បែបនេះហើយទើបដូនតាខ្មែរបានធ្វើការងារជាច្រើនដើម្បីសុំអាជ្ញាប័ណ្ឌផ្កាយក្រពើពីអទិទេពដើម្បីឲកូនចៅខ្មែរប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្កាយរណបបុរាណនេះ។ ទីនេះខ្ញុំនឹងធ្វើការប្រៀបធៀបប្រព័ន្ធបន់ស្រន់របស់ខ្មែរជាមួយនឹងប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទដែលមនុស្សសម័យថ្មីប្រើដើម្បីទំនាក់ទំនងគ្នា
  44.  ប្រាសាទនគរវត្ត គឺជាមូលដ្ឋានមេក្នុងបន្គុុំប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរទាំង៧២ (ផ្គុំចេញជារាងផ្កាយក្រពើ ឫភាសាបរទេសហៅថាផ្កាយនាគ)។ ប្រាសាទអង្គរវត្តមានកំពូលជាត្រីសូល៌ធ្វើអំពីលោហៈធាតុ ដែលមានថាមពលបញ្ជូនចរន្តសម្លេងបួងសួងទៅកាន់ផ្កាយក្រពើនៅលើមេឃបាន។ ត្រីសួល៌គឹជាគ្រឿងសំគាល់អោយអទិទេពព្រាហ្មណ៍ទាំងបីហើយមានអនុភាពបំផុត និងប្រហែលតំណាងអោយអទិទេពក្មេរ៌ទាំងបីដូចគ្នា។
  45.  ផ្កាយក្រពើ (ទង់ក្រពើលើមេឃ) គឺជាផ្កាយរណបទទួលពាក្យបួងសួងដែលបានបញ្ជូនចេញពីប្រាសាទនគរវត្ត (មូលដ្ឋានមេ) ឲបានទៅដល់អទិទេពផ្ទាល់។ សោមវង្សត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយព្រះទេវបំណងរបស់ព្រះអទិទេពនាដើមសតវត្សទី១។ អាពាហ៍ពិពាហ៍រវាងព្រះនាងនាគ និងព្រះបាទហ៊ុនទានដែលទទួលបានធ្នូពីអទិទេពយាងចេញពីជ្វា បង្កើតបានជារាជវង្សសោម (ព្រះច័ន្ទ) ឫសោមវង្ស ហើយគ្រប់គ្រងនគរវ្នំ (ភ្នំ)រួមនឹងមហេសី (ព្រះមាតានាគ) របស់ទ្រង់។ ព្រះអង្គមានជ្វាជាច្រើនម៉ឺននាក់ជាបរិវា។
  46. ប្រហែលមកពីជំលោះផលប្រយោជន៍រវាងពួកជ្វា និងខ្មែរ ទើបបណ្តាលឲ្យពួកជ្វានេះត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីនគរភ្នំទៅកាន់ចម្ប៉ាសាក់ប្រទេសឡាវសព្វថ្ងៃ ហើយក្រោយមកបង្កើតបានជារដ្ឋអធិប្បតេយ្យភាពមួយនៅចុងសតវត្សទី២នៅភាគកណ្តាលប្រទេសវៀតណាមបច្ចុប្បន្ន
  47. ប្រមាណជាង២០០ឆ្នាំក្រោយមកគឺត្រូវនឹងសតវត្សទី៣នៃគ.ស បន្ទាប់ពីមានមេទ័ពម្នាក់បានដណ្តើមអំនាចបានពីព្រះមហាក្សត្រនគរភ្នំ ព្រះអទិទេពក៏បញ្ជូនព្រាហ្ម៍ឥណ្ឌាម្នាក់ទៀតមកកាន់នគរភ្នំ ដោយព្រះអង្គបានមានព្រះបន្ទូលទៅកាន់ជនជាតិខ្មែរជាប្រជារាស្ត្រឲ្យចាំទទួលអ្នកដឹកនាំថ្មីដែលនាំព្រះខ័នរាជជាគ្រឿងសំគាលអំនាចរបស់ព្រះអទិទេពក្នុងការបង្កើតរាជវង្សថ្មីដើម្បីជំរុញដល់ការរីកចម្រើនប្រជាជនរបស់ទ្រង់។ អាពាហ៍ពិពាហ៍រវាងព្រាហ្ម៍កៅណ្ឌិន្យទី២ និងព្រះនាងសោមា (ព្រះមាតានាគ) បង្កើតបានជាសូរ្យវង្ស (វង្សព្រះអាទិត្យ) ដ៏មានកំលាំងខ្លាំងក្លាជាងសោមវង្សទៅទៀត។ បន្ទាប់ពីនគរភ្នំត្រូវបានបរាជ័យទាំងស្រុងដោយរាជវង្សចេនឡាមានល្បាយនៃរាជវង្សទាំងពីរក៏មិនបានធ្វើឲ្យចេនឡារួបរួមទាំងស្រុងដែរ។ ការបែកបាក់ជាពីរ ចេញជាចេនឡាដីគោក (សូរ្យវង្ស) និងចេនឡាទឹកលិច (សោមវង្ស) បានធ្វើឲ្យជ្វាស្រីវិជ័យលើកទ័ពមកធ្វើអាណានិគមលើនគរចេនឡាទឹកលិចអស់មួយរយៈខ្លីនៅចុងសតវត្សទី៨។ ការសម្រេចរួបរួមចុងក្រោយដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ដែលយាងមកពីរចេនឡាដីគោកនៅឆ្នាំ៨០២ ដោយការគ្រប់គ្រងអំនាចក្នុងព្រះនាមព្រះអទិទេពបានធ្វើអោយកម្វុជទេស ក្លាយជាមហាអាចក្រដ៏ខ្លាំងពូកែមួយនៅលើសកលលោក
  48. អ្នក​ប្រវត្តិវិទូ​ជឿ​ថា​ប្រទេស​កម្ពុជា​បាន​ចាប់​ផ្ដើម​បើក​ទំព័រ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​ខ្លួន​ជា​ផ្លូវ​ការ​នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី​១​នៃ​គ្រិស្តសករាជ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេស​នេះ​ជា​ប្រទេស​ចំណាស់​ជាង​គេ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ភូមិ​ភាគ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​។ ការ​ចាប់​ផ្ដើម​ទំព័រ​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​នេះ​បាន​ផ្ដល់​ឱកាស​ឲ្យ​យើង​ជា​កូន​ចៅ​ជំនាន់​ក្រោយ​បាន​ដឹង​ពី​បទដ្ឋាន​នៃ​ការរស់នៅ​របស់​ប្រជាជន​កម្ពុជា ស្ថានភាព​នយោបាយ និង​រចនា​សម្ព័ន្ធ​សង្គម​បាន​យ៉ាង​ប្រសើរ។ សូមអនុញ្ញាត​ឲ្យ​ខ្ញុំ​សួរ​សំនួរ​មួយ​ទៅ​កាន់​អ្នក។ តើ​អ្នក​ធ្លាប់​ធ្វើ​ជា​តំណាង​ស្ដេច​ដំបូង​របស់​កម្ពុជា​ដែរ​ឬទេ? រឿង​និទាន​មួយ​បាន​តំណាល​ថា មាន​បុត្រី​ស្ដេច​នាគ​មួយ​អង្គ ព្រះនាម នាង​នាគ។ ព្រះនាង តែងតែ​យាង​មក​កម្សាន្ត​នៅ​លើ​កោះ​​ដែល​មាន​ដើម​ធ្លក​មួយ​ដើម​ដុះ​នៅ​លើ​កោះ​នោះ។ ចៃដន្យ​ពេល​ព្រះ​នាង​យាង​មក​លេង​ដូច​សព្វ​មួយ​ដង​ តែចៃដន្យលើកនេះព្រះ​នាង​ក៏​ពើត​ប្រទះ​នឹង​បុត្រា​មួយ​ព្រះអង្គ​ព្រះ​នាម ព្រះថោង យាង​មក​ពី​ប្រទេស​ចម្ងាយ ពួកគេ​ក៏​បាន​ប្រទាក់​ចិត្ត​នឹង​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក។ ដើម្បី​រស់នៅ​ជាមួយ​គ្នា​បាន​បុត្រី​ស្ដេច​នាគ​ក៏​ថ្វាយ​យោបល់​ទៅ​ព្រះថោង​​ថា សូម​ព្រះអង្គ​តោង​កន្ទុយ​របស់​ទូល​ព្រះ​បង្គំ​ឲ្យ​ជាប់ ទួល​ព្រះ​បង្គំ​នឹង​យាង​ព្រះអង្គ​ទៅ​គាល់​ព្រះ​មាតា និង​បិតា​ដែល​គង់​នៅ​ឋាន​ភុជង្គនាគ(ឋាន​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​បាត​សមុទ្រ គេ​អាច​ហៅ​ម្យ៉ាង​ទៀត​ថា ឋាន​បដា)។ ក្រោយ​ពេល​ដែល​ព្រះអង្គ​ទាំងពីរ​បាន​ទូល​ថ្វាយ​នូវ​ព្រះ​រាជ​បំណងដល់ព្រះ​មាតា​ និង​បិតា​របស់ទ្រង់ហើយ ​ព្រះអង្គទាំងទ្វេរ​ដែល​ជា​ស្ដេច​នាគ​ក៏​សព្វ​ព្រះរាជ​ហរទ័យ​សម្រេចតាម​បុត្រ​ទាំង​ពីរជាមួយនឹងលក្ខ័ណមួយគឺចាប់តាំងពីព្រះនាងរៀបអភិសេតរួមរស់នឹងព្រះថោងព្រះនាងនឹងមិនអាចក្លាយ​ជា​មនុស្សា​ធម្មតា​ និងអាចប្រែក្លាយជានាគវិញឡើយ​។ នេះ​គឺជា​អ្វី​ដែល​ព្រះនាង​នាគ​ត្រូវ​លះ​បង់។ តែ​ទោះជា​យ៉ាង​ណា​ព្រះនាង​គោរព​ទៅ​តាម​ការ​សម្រេច​ព្រះទ័យ​របស់​ព្រះនាង​និង​ព្រះថោង​ដែល​ព្រមព្រៀង​គ្នា​រួចមក​ហើយ​​មុន​ពេល​យាង​មក​ដល់​និង​ដឹង​រឿងរ៉ាវ​ទាំងនេះ។ បន្ទាប់​ពី​ព្រះ​សន្តាប់ការ​សម្រេច​ព្រះទ័យ​របស់​ព្រះនាង​នាគ​រួចមក ស្ដេច​នាគ​ក៏​ព្រះរាជតម្រិះរៀប​អភិសេក​​រវាង​ព្រះ​នាង​​នាគ​​ជា​បុត្រី​បង្កើត​ថ្វាយ​ព្រះ​ថោង​​ និងបាន​បូម​ទឹក​សមុទ្រ​ជុំ​​វិញ​កោះ​ដែល​មាន​ដើម​ធ្លក​នោះ​ឲ្យ​ក្លាយ​ទៅ​ជា​នគរ​មួយ​ទុក​ជា​ចំណង​ដៃ​សម្រាប់​បុត្រ​ទាំង​ពីរ​ធ្វើ​ការ​គ្រប់គ្រង។ ព្រះអង្គ​ទាំងពីរ​បាន​សព្វ​ព្រះ​រាជ​ហរទ័យ​ដាក់​ឈ្មោះ​នគរ​នោះ​ថា​ «នគរ​គោក​ធ្លក»។
  49. សម្រាប់រឿងនេះបើតាមការវិភាគរបស់ខ្ញុំ ព្រះនាងនាគមើលទៅមានអត្តចរិកទោទន់យកស្នេហាជាធំ នេះប្រហែលជាកំណែរដែលកើតឡើងនៅពេលដែលខ្មែរចុះខ្សោយដែលប្រហែលជាបានទទួលឥទ្ធិពលពីសៀម ដែលយើងអាចសំគាល់ព្រះនាមរបស់ព្រះថោង ដែលមានន័យថា «មាស» ជាភាសាសៀម។  តែយើងក៏ឃើញមានកំណែផ្សេងទៀតដែលនិយាយពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងព្រះថោង នាងនាគ រហូតព្រះថោងទាញធ្នូទិព្វ (អំនោយរបស់ព្រះអទិទេព) បាញ់ធ្លាយសំពៅនាងនាគហើយព្រះអង្គទាំងពីរក៏រៀបអភិសេកនឹងគ្នាទៅ។ នៅក្នុងកំណែរនេះយើងឃើញភាពផ្ទុយគ្នាវិញដែលព្រះនាងនាគ មានចឫកក្លៀវក្លា ជាអ្នកដឹកនាំនគរមួយដែលមានដែនអធិប្បតេយ្យភាពច្បាស់លាស់មិនអាចរំលោភបាន។ ប្រហាក់ប្រហែលនឹងកំណែរនេះដែលយើងក៏អាចប្រៀបធៀបនឹងកំណត់ត្រាចិនលាំងឝ៊ូក 梁書 (ក្រាំងលាំង) ដោយលោកយ៉ោវ-ឆា 姚察 (៥៣៣-៦០៦) និង យ៉ោវ-ស៊ឺកលៀន姚思廉 (ម.៦៣៧) បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ៦៣៦ បញ្ជាក់ថាគណៈទូតនៃពួកបេសកជនចិន លោកខាំង-ថែយ 康泰 និង ជូក-យិន (Zhū Yīng 朱應)​ ដែលនិយាយពីដើមកំណើតនគរភ្នំគឺក្នុងកំណត់ត្រានោះគឺនិយាយរំលឹកដល់ហេតុការណ៍ដែលបានកើតឡើងនៅរវាងសតវត្សទី៣ និយាយដល់ព្រះថោងទី២ ទីកោណ្ឌិនដែលមកដល់ក្រោយមកទៀតនៅសតវត្សទី៣ នៃគ្រិស្តសករាជបែបទេវកថា មានលក្ខណៈស៊ីគ្នាទៅនឹងសិលាចារឹកដែលចារក្រោយៗមកទៀត ទេវកថានោះមានតំណើរសង្ខេបថា៖
  50. «ឈ្ហាំវឆ្ហឹនយូ (កៅណ្ឌិន្យ) គឺជាអ្នកស្នងរាជ្យបន្តនៃព្រះបាទស្រុតវម៌្ម រឺ ធៀនជូចាន់ថាន់ 天竺旃檀 (“ឆានតាណា រឺ Candana មកពីឥណ្ឌា”) ជាព្រះរាជាមួយអង្គនៃនគរវ្នំ ដែលបានបញ្ជូនដំរីផ្សាំងមួយចំនួនក្នុងឆ្នាំ ៣៥៧ គ.ស. ជាសួយសារទៅព្រះចៅអធិរាជចិនស៊ឺម៉ា-តាន់ 司馬聃 (រ.៣៤៤-៣៦១ ឈ្មោះជាអនុស្សាវរីយ៍៖ មូទី 穆帝)៖ ព្រះអង្គកៅណ្ឌិន្យ រឺ ឈ្ហាំវឆ្ហឹនយូ[Qiáochénrú]ដើមឡើយជាព្រាហ្មណ៍ម្នាក់មកពីឥណ្ឌា។ មានសំឡេងមួយប្រាប់ទ្រង់ថា៖ʻលោកត្រូវតែទៅសោយរាជ្យនៅវ្នំʼ ហើយព្រះអង្គបានសប្បាយក្នុងព្រះហឫទ័យណាស់។ ទៅទិសខាងត្បូង ព្រះអង្គក៏បានមកដល់ផាន់ផាន់ 盤盤។ ប្រជារាស្ត្រវ្នំបានបង្ហាញទៅកាន់ទ្រង់ថា នគរទាំងមូលបានរះឡើងជាមួយភាពសប្បាយរីករាយ បន្ទាប់ពីទ្រង់បានមកដល់ ហើយក៏បានជ្រើសរើសទ្រង់ធ្វើជាស្ដេច។ ព្រះអង្គបានផ្លាស់ប្ដូរច្បាប់ទាំងអស់ ដើម្បីអនុលោមតាមប្រព័ន្ធនៃច្បាប់ឥណ្ឌា។»‌​
  51. សរុបសេចក្តីមកដើមកំណើតរបស់យើងគឺកើតចេញពីការប្រែក្លាយជំលោះមកជាក្តីស្នេហា ដែលអាចបង្កើតបានសេចក្តីសុខពិតប្រាកដរបស់មនុស្សជាតិ។ រឿងរ៉ាវជាន់គ្នាកើតឡើងនៅសតវត្ស​ទី១ និងទី៣ បង្ហាញពីការបង្កើតរាជរង្សដឹកនាំពីរដែលយកព្រះនាងនាគជាម្ចាស់ស្រុកជាគោល។ បង្កើតបានជា សោមវង្ស នៃកោណ្ឌិនទី១ និងសូរ្យវង្ស នៃកោណ្ឌិនទី២។
Kmengwat News Network-បណ្តាញព័ត៌មាន ក្រុមក្មេងវត្ត
កុម៉ែរាជ (ព្រះថោង)


ព្រះថោង ឬ ព្រះបាទកុម៉ែរាជ ឬអាទិច្ចវង្សា(អាទិត្យវម៌្ម) (ប្រសូត ម.គ.ស ៣១៣-១៩០) រជ្ជកាល (ម.គ.ស ២៦៧-១៩១) ជាស្ដេចខ្មែរទីមួយ​ តាមរឿងព្រេងខ្មែរទ្រង់បានឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ ២៦៧ ម.គ.ស. ​ទទួលគោរម្យនាមថា ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​កុម៉ែ​រាជ ​សេដ្ឋា​ធម្មិក​វរោត្ដម​បថម​ខេមរា ខត្ដិ​យា​វង្ស​សកូល កំពូល​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី​សិរិ​យស​សោភា​ បវរ​រាជ​ធានី បូណ៌មី​ឧត្ដម​មហា​ដ្ឋាន។ ជាក្សត្រទីមួយ​ ដែលបានសោយរាជ្យនៅ​ នគរគោកធ្លក ឬក្រុងកម្ពុជាធិបតី។ ព្រះថោង ឬសម្ដេចព្រះកុម៉ែរាជ សោយរាជសម្បត្ដិនៅនគរគោកធ្លកបាន ៧៧ឆ្នាំ។ ព្រះអង្គបានចូលទិវង្គតនៅឆ្នាំ​រកា ក្នុង​ព្រះ​ជន្ម ១២២ព្រះ​វស្សា​។

ព្រះថោង
រជ្ជកាល​ ម.គ.ស ២៦៧-១៩១
រាជ្យមុន​ ព្រះបាទកម្ពុជនាគរាជ, ព្រះបាទអស្សាជ័យ
រាជ
រាជ្យបន្ត​ ព្រះបាទវិរោរាជ
ស្វាមី/មហេសី​ ធារាវត្តី (នាងនាគ រឺ នាងទាវដ្ដី)
បុត្រ​ ព្រះវិរោរាជ ព្រះហរិរាជ ព្រះបរមិន្ទរាជ
ព្រះ​ឧទ័យរាជា ព្រះ​វិជៀនរាជ
ព្រះ​សាហរាជ ព្រះ​ភិរុណរាជ ព្រះពិជិតរាជ
ព្រះសុវណ្ណរាជ ព្រះពិពិតរាជ​ ព្រះនរិន្ទរាជា
ព្រះនាមពេញ​ ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​កុម៉ែ​រាជ​ សេដ្ឋា​ធម្មិក​វរោត្ដម​
បថម​ខេមរា ខត្ដិ​យា​វង្ស​សកូល
កំពូល​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី​សិរិ​យស​សោភា​
បវរ​រាជ​ធានី បូណ៌មី​ឧត្ដម​មហា​ដ្ឋាន
ឬ​ អាទិច្ចវង្សា (ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)
វង្ស​ ព្រះកុម៉ែរាជ
សន្តតិវង្ស​ អាទិច្ចវង្ស
បិតា​ ព្រះបាទអាទិច្ចវង្ស
មាតា​ មិនស្គាល់
ប្រសូត​ ម.គ.ស ៣១៣ នគរឥន្ទព័ទ្ធ​
សុគត​ ម.គ.ស ១៩០​ នគរគោកធ្លក

ប្រវត្តិ
អតីតជាតិ
ព្រះពុទ្ធទំនាយ ក្នុងកាលសម័យដែលព្រះសមណគោត្ដម ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ ព្រះជន្មបានប្រហែល ៨០វស្សា បានយាងត្រេចរង្គត់ទៅគ្រប់ទិសទីកន្លែង ដើម្បីប្រោសអស់សព្វសត្វលោក។ ព្រះអង្គនិមន្ដកាត់តាមឆ្នេរមហាសាគរ មកដល់កោះមួយដែលមានដើមធ្លក ដុះបែកមែកសាខា ត្រសុំត្រសាយ។ នៅក្រោមដើមធ្លកនោះ មានរូងមួយយ៉ាងជ្រៅដែលជាផ្លូវចេញចូលរបស់ស្ដេចភុជង្គនាគ មកក្រសាលលេងកំសាន្តទឹកដីកន្លែងនោះដែលមានស្ថានភាពរាបស្មើគួរជាទីមនោរម្យ។ នៅលើដើមធ្លកនោះ មានសត្វត្រកួតមួយរស់នៅដោយសុខសាន្ដ។ នៅពេលព្រះអាទិត្យចូលអស្ដង្គត ហើយព្រះចន្ទបានចាប់រះឡើងបន្ដវេន ព្រះពុទ្ធអង្គ​ និងព្រះអនន្ទក៏នាំគ្នានិមន្ដចូលសម្រាកក្រោមដើមធ្លក។ រុក្ខទេវតាដែលថែរក្សាដើមធ្លក បានរៀបចំទីកន្លែងសម្រាប់ទទួលព្រះអង្គ និងទេវតាទាំងឡាយដែលនឹងត្រូវចូលមកគាល់ថ្វាយបង្គំព្រះពុទ្ធ។ ស្ដេចភុជង្គនាគ ដែលបានយាងចេញមកក្រសាលនៅទីទួលដើមធ្លកនោះដែរ កាលបើបានឃើញព្រះពុទ្ធកាលណា ក៏តំណែងខ្លួនជាមនុស្សនាំក្រុមបរិវារមកក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះជិនស្រី សុំព្រះអង្គសំដែងធម្មទេសនា ប្រោសអស់នាគទាំងពួង។ ជាមួយគ្នានោះដែរ ព្រះឥន្រ្ទកោសីយ ទេវបុត្រទេវតា ទេពអប្សរ និងទេពនិករគ្រប់ទិសទី ក៏បាននាំគ្នាមូលមីកុះករចុះមកថ្វាយបង្គំគាល់ ព្រះពុទ្ធជាអម្ចាស់ដែរ។ ព្រឹកព្រហាមស្រាងៗកាលណា, ព្រះពុទ្ធអង្គ ចាប់ផ្ដើមស្មឹងស្មាធ ប្រមើលមើលនិស្ស័យ អស់គ្រប់សព្វសត្វជិតឆ្ងាយ ដែលព្រះអង្គត្រូវនិមន្ដយាងទៅប្រោស។ បន្ទាប់មក ព្រះអង្គទ្រង់សោយចង្ហាន់។ ដោយទ្រាំមិនបាននឹង ក្លិនអាហារទិព្វ ដ៏ឈ្ងុយឆ្ងាញ់មិនបាន សត្វត្រកួត ដែលរស់នៅលើដើមធ្លក ក៏ចេញខ្លួន មកថ្វាយបង្គំ ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ។ ព្រះអង្គបានពូតបាយ បោះអោយទៅសត្វត្រកួតនោះ ទុកធ្វើជាអាហារ។ ត្រកួតឆីបាយឆ្ញាញ់ លិតមាត់លិតក លៀនអណ្ដាត ចេញមកក្រៅ បង្ហាញនូវការពេញចិត្ត នឹងរសជាតិអាហារ។ លុះទតឃើញត្រកួត មានអណ្តាតព្រែកចេញជាពីរ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ឈ្ងោកព្រះភ័ក្រ្ដ សំលឹងទៅព្រះធរណី ដោយក្ដីញញឹម។ ឃើញដូច្នោះ ព្រះអនន្ទឆ្ងល់ណាស់ ក៏ថ្វាយបង្គំទូលសួរ សុំអោយព្រះអង្គពន្យល់អំពីហេតុផល។ ព្រះអង្គក៏មានពុទ្ធដិកា ទស្សន៍ទាយថា តទៅអនាគត កោះគោកធ្លកនេះនឹងកកើត ក្លាយទៅជានគរមួយខ្លាំងក្លា មានទឹកដីធំទូលាយ ប្រជាជនរស់នៅ ដោយសុខសប្បាយ ក្សេមក្សាន្ដ ថ្កុំថ្កើងរុងរឿង។ សត្វត្រកួតដែលមានចិត្ដបរិសុទ្ធ លុះទៅដោយធម្មទេសនា របស់ព្រះពុទ្ធ ក្រោយពីបានចាកលោកនេះទៅ ក៏នឹងបានកើតជាព្រះរាជបុត្រ ស្ដេចនគរឥន្ទព័ទ្ធ ដែលសោយរាជសម្បត្ដិ នៅនគរគោកធ្លក។ ពេលនោះ ស្ដេចភុជង្គនាគ នឹងចេញមករៀបចំទឹកដី ថ្វាយព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គនឹងដាក់ឈ្មោះ នគរគោកធ្លកជា "កម្ពុជាធិបតី" ដែលនគរដទៃទៀត ដាក់ឈ្មោះហៅថា "ស្រុកខ្មែរ"។ ឯព្រះឥន្រ្ទាធិរាជវិញ ក៏នឹងបញ្ជាអោយ ព្រះវិស្សកម្មទេវបុត្រ ចុះមកកសាងប្រាង្គប្រាសាទ ធំៗល្អល្អះ ជាច្រើនទៀតដែរ។ តែប្រជាជននៅក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា គ្មានចិត្ដស្មោះត្រង់ ប្រកាន់គោរពពាក្យសម្ដីរបស់ខ្លួនទេ។ សំដីនិយាយចេញមក ច្រើនមានន័យផ្សេងអំពី ចិត្ដគំនិតរបស់ខ្លួន ដែលគិតយល់នោះឡើយ ព្រោះមានអណ្តាតព្រែកបែកជាពីរ ដូចសត្វត្រកួតដែលជាជីតារបស់ខ្លួន។ ប្រមើមើលចប់ហើយកាលណា ព្រះពុទ្ធអង្គ ក៏យាងនិមន្ដបន្ដដំណើរ ទៅប្រោសសត្វលោកដទៃៗ បន្តទៅទៀត។

ព្រះរាជជីវប្រវត្តិ​
កាលនោះនៅនគរឥន្ទព័ទ្ធ មានស្ដេចមួយព្រះអង្គ ព្រះនាមអាទិច្ចវង្ស សោយរាជសម្បត្ដិ មានរាជបុត្រ ៥ ព្រះអង្គ បុត្រ​ទី១ ត្រូវ​បាន​ព្រះ​អង្គ​តម្រូវ​អោយ​កាន់​កាប់​ ខេត្ដ​-ខណ្ឌ​ផ្នែក​ទិស​ខាងកើត បុត្រទី២ ខេត្ដ-ខណ្ឌទិសខាងជើង បុត្រទី៣ ខេត្ដ-ខណ្ឌខាងលិច ហើយ​បុត្រ​ទី​៤ ព្រះ​ថោង ត្រូវ​ទទួល​បន្ទុក​ខេត្ដ​-ខណ្ឌ​ទិស​ខាង​ត្បូង​។ ចំណែកបុត្រទី៥ ដែលនៅក្មេងជាងគេ ព្រះអង្គបានទុកដាក់ អោយគង់នៅ​ជាប់​ជា​មួយ​នឹង​ព្រះ​អង្គ​ក្នុង​បរម​រាជ​រាំង​។ ឆ្នាំមួយ ដោយមានជំងឺព្យាធិ ហើយពេលវេលាកាលៈទេសៈ ត្រូវជាន់ចំនឹងពិធីបុណ្យប្រចាំឆ្នាំ ដែលព្រះរាជា​ត្រូវ​តែ​ទទួល​ស្ដេច​នគរ​ចំណុះ នាម៉ឺន​សព្វ​មុខ​មន្ដ្រី មក​ពី​គ្រប់​ទិស​ទី ព្រះ​អាទិច្ច​វង្សា ក៏បានបង្គាប់អោយបុត្រពៅចេញធ្វើជាព្រះរាជតំណាង​ទៅ​ទទួល​ភ្ញៀវ​ជំនួស​ព្រះ​អង្គ​។ គ្រប់​ៗ​គ្នា មាន​ទាំង​ស្ដេច​បង​ព្រះ​អង្គ​ទាំង ៣ អង្គ បានក្រាបថ្វាយបង្គំបុត្រពៅតំណាងព្រះរាជា តាមរបៀបរបប​ប្រ​ពៃណី​។ លើក​លែង​តែ​ព្រះ​ថោង ដែល​មិន​បាន​ក្រាប​ថ្វាយ​បង្គំ​តាមទំនៀមទម្លាប់។ ពីព្រោះព្រះអង្គបានយល់ នឹកស្មានថាព្រះបិតាបានលើករាជ​សម្បត្តិ​ផ្ទេរ​អោយ​ប្អូន​ រួច​ស្រេច​បាច់​បាត់​ទៅ​ហើយ​។ តែបើតាមឯកសារខ្លះទៀត គេបានបញ្ជាក់ថាព្រះមហាក្សត្របានប្រគល់​រាជ្យ​អោយ​បុត្រ​ពៅ​រួច​ស្រេច​ទៅ​ហើយ​មែន​។ ដោយក្ដីមួរហ្មងអាក់អន់ស្រពន់ចិត្ដក្ដៅក្រហាយ ដល់ត្រលប់មកដល់នគរវិញ ព្រះថោងក៏កោះប្រជុំអស់សព្វ​មុខ​មន្ដ្រី​ដើម្បី​រៀប​រាប់​ប្រាប់​អស់​នូវ​ព្រឹត្ដិ​ការណ៍​។ ព្រះ​អង្គ​បាន​សម្រេចចិត្ដថាតទៅអនាគត ព្រះអង្គ នឹងលែងយាងទៅចូលរួមពិធីបុណ្យអ្វីទាំង​អស់ នៅ​ឯ​បរម​រាជ​វាំង​។ ពេល​នោះ​នាម៉ឺន​មុខ​មន្រ្ដី​ទាំង​អស់ គ្មាន​នរណាម្នាក់ហ៊ានបញ្ចេញយោបល់ ឬមតិអ្វីឡើយ។ ម្នាក់ៗ​គិត​តែ​វ៉ៃអែប​ស៊ី​អប​លេម​លើម​ឥត​ខ្មាស​អៀន​ហើយ​យល់​ស្រប​តាម​គ្រប់​ចំណុច​។ ពីថ្ងៃនោះមក ព្រះថោងលែងទៅថ្វាយបង្គំ​ព្រះ​បិតា​ដូច​សព្វ​ដង​ទៀត​ហើយ​។ ដឹងរឿងនេះកាលណា ព្រះអនុជពៅ សុំសេចក្ដីអនុញ្ញាត្ដិពីឳពុក ដើម្បីទៅជួបបង។ ជួបបងកាលណា ព្រះ​អង្គ​លុត​ជង្គង់​ថ្វាយ​បង្គំ​ដែល​ធ្វើ​អោយ​ព្រះ​ថោង​មាន​ការ​ភ្ញាក់​ផ្អើល និង​ឆ្ងល់​យ៉ាងខ្លាំង។ ក្រោយបានស្ដាប់ការពន្យល់របស់ប្អូន បានយល់​គ្រប់​ដំណើរ​ដើម​ទង​មក ព្រះ​ថោង​ក៏​បាន​យល់​ស្គាល់​អំពី​កំហុស​របស់​ខ្លួន ហើយ​ក៏​បាន​ផ្ដាំ​ប្អូនអោយសុំព្រះរាជទានទោសពីបិតាជំនួសព្រះអង្គផង។ ព្រះអង្គអាទិច្ចវង្សា សប្បាយចិត្ដណាស់ នៅពេលដែលដឹងថាបុត្រពៅព្រះអង្គដោះស្រាយបញ្ហាស្មុគស្មាញនេះ​បាន​ដោយ​ជោគ​ជ័យ ក្នុង​សន្ដិ​វិធី គឺ​ពិត​ជា​សក្ដិ​សម​ជា​ស្ដេច ដែល​ត្រូវទទួលគ្រងរាជសម្បត្ដិមែន តែព្រះអង្គក៏បានរិះគិតពិចារណាដែរថា ព្រះ​ថោង​មាន​ចិត្ដ​ស្រាល​ឆេវ​ឆាវ មិន​ចេះ​គិត​គូរ​ពិចារ​ណា​វែង​ឆ្ងាយ​ឡើយ អា​កប្ប​កិរិ​យាទាំងប៉ុន្មាន ដែលព្រះថោងបានប្រព្រឹត្ដិមកក៏ចាត់ដូចជា​ការ​ក្បត់ នឹង​ប្រទេស​ជាតិ​ដែរ​ទោស​នេះ គឺ​ត្រូវ​តែ​ប្រហារ​ជីវិត​បង់ នាម៉ឺន​សព្វមុខមន្ដ្រីទាំងអស់ក៏បានយល់ស្របតាមព្រះអង្គដែរ តែដោយ​ព្រះ​ថោង​ព្រះ​អង្គ​ធ្លាប់​មាន​គុណ​បំណាច់​ក្នុង​ការការ​ពារ​ទឹក​ដី​ប្រទេស​ជាតិ នាម៉ឺន​មន្រ្ដី​ទាំងនោះ បានសុំអោយត្រឹមតែបំបរបង់និរទេសព្រះអង្គប៉ុណ្ណោះបានហើយ។ ព្រះថោងបានប្រសូត្រនៅក្នុងឆ្នាំវក ព.ស ២៣២ ត្រូវជាឆ្នាំ ៣១២ មុន គ.ស។ ព្រះជន្មបាន ១៦ ឆ្នាំ ព្រះអង្គបានយាងចេញ​ទៅ​កាន់​កាប់​ខេត្ដ​-ខណ្ឌ​ទិស​ខាង​ត្បូង​។ ២០ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក អាយុបាន ៣៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គត្រូវបានបិតាបំបរបង់និរទេស ដេញចេញពីនគរ។ នាម៉ឺន​មុខ​មន្ដ្រី​ ពល​សេនា និង​ប្រជា​រាស្រ្ដ​ជា​ច្រើន ដែល​ស្រលាញ់​គោរព​ព្រះ​អង្គ ប្រមាណជាង ១ កោដិនាក់ (តែឯកសារខ្លះថាតែ​ ១ ​សែន​នាក់) បាន​សុខ​ចិត្ត​ចាក​ចេញ​អំពី​នគរ​ទៅ​រស់​នៅ​ដង្ហែតាម​ព្រះ​ថោង​។ ពួកជននិរទេសទាំងនោះ ត្រូវបានស្ដេចចេញបញ្ជា បង្គាប់អោយកាត់​សក់​ជើង​កញ្ជើ អោយ​ខុស​អំពី​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​ធម្មតា ដើម្បី​បញ្ជាក់​ថា ជា​ជន​ជំពូកគ្មានពូជ គ្មានសាសន៍ អ្វីដូចគេឯងទាំងអស់។ ព្រះថោង បាន​បញ្ជា​បក្ស​ពួក​ក្រុម​ព្រះ​អង្គ​អោយ​ចុះសំពៅ​ ទូក​ ក្បួន​បណ្ដែត​តាម​ទន្លេ​ខ្សែ​ទឹក​។ ឯកសារខ្លះបានបញ្ជាក់ថា ព្រះថោងបាននាំពលរេហ៍ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្លង​កាត់​តាម​ព្រៃ​ព្រឹក្សា​ចុះ​មក​តាម​ទិស​ខាង​ត្បូង​រហូត​មក​ដល់​ភ្នំ​ដង​រែក ដែល​ជាតំបន់ភូមិភាគមួយរហោស្ថានគ្មានមនុស្សរស់នៅ។ បើតាមសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរភាគទី៩ រឿងទី១៤ កាល​ពុទ្ធ​សករាជ​កន្លង​ទៅ​បាន ៦១០ ឬ ៦២០ គស. ៦៦ ឬ ៧៦ គ.ស.កាល​នោះ កោះ​គោក​ធ្លក មាន​ផែនដី​ដុះ​ឡើង​ធំ​ទូលាយ​ហើយ មាន​ស្ដេច​ចាម​មក​តាំង​ទី​កន្លែង​ជា​ដំបូង​នៅ​លើ​កោះ​នោះ។ យូរ​បន្តិច​មក មាន​ស្ដេច​មួយ​អង្គ​ទៀត ឈ្មោះ​ព្រះ​ថោង នៅ​ក្នុង​ប្រទេស "មន" ដោយ​មាន​អធិករណ៍ ក៏​យាង​មក​ដោយ​សំពៅ​មួយ ដែល​មាន​ពួក​បម្រើ​ជាង ១០០ នាក់ មក​ជា​មួយ ចូល​មក​សុំ​ស្ដេច​ចាម​នៅ​ជ្រក​នឹង​កោះ​នោះ​ឯង។ ទូកក្បូនក្បួនទ័ពព្រះថោង ព្រមទាំងមនុស្សម្នាស្រីប្រុស បានមកកឿងជាប់ចត នឹងជួរភ្នំដងរែក។ ព្រះអង្គក៏បញ្ជាអោយ​បោះ​យុថ្កា ចុះ​ចត​លើ​កោះ​គោក​ធ្លក​។ កន្លែង​នោះ មាន​ឈ្មោះ​ដំណាល​ជាប់​មកជា ស្រុកគ្រួខ័ណ្ឌ ឬ ​គោកខ័ណ្ឌ ដែលស្ថិតនៅខាង​ជើង​ជួរ​ភ្នំ​ដង​រែក​សព្វ​ថ្ងៃ​។ ក្នុង​វគ្គ​នេះ ពង្សា​វតារ​ខ្លះ​ទៀត​បញ្ជាក់​ថា​ ព្រះថោង និង​បរិ​វារ​អ្នកស្ម័គ្រចិត្ដបានមកសំចតនៅ ស្រុកសំរោងទង ដែល​នៅ​ទី​នោះ​បាន​ជាប់​ឈ្មោះ​បឹង​ពុង​ពាយ រហូត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​។ ព្រះថោង បានចាត់ចែងអោយមុខមន្ដ្រី ទៅចរចានិងស្ដេចចាម ដើម្បី​ចង​ស្ពាន​មេត្រី​ក្នុង​ន័យ​រួម​រស់​ជា​មិត្ដ​ភាព​ក្នុង​តំបន់​ជា​មួយ​គ្នា។

ចំបាំងជាមួយចាម
បើតាមសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរភាគទី៩ រឿងទី១៤ ស្ដេច​ព្រះ​ថោង ហេតុ​តែ​ឧប​និស្ស័យ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់​កោះ និង​ដោយ​បាន​នមស្ការ​ព្រះ​អង្គ​ផង ក៏​មាន​តម្រិះ​ប្រាជ្ញា​វាង​វៃ, វេលា​យប់​ស្ងាត់ នាំ​មន្ត្រី​ចាស់​ម្នាក់ ដែល​ជា​ទំនុក​ទុក​ចិត្ត យក​ដុំ​មាស​ប៉ុន​ផ្លែ​ខ្វិត​ទៅ​កប់​ក្រោម​គល់​ធ្លក ជម្រៅ ៣ ហត្ថ ហើយ​តាក់​តែង​ជា​សាវតារ សរសេរ​ជាក់​តាំង​ពី​ជីតា​ទួត​របស់​លោក​ថា "បាន​មក​ចាប់​កាប់​គាស់​រាន​ទឹកដី​កោះ​នេះ តាំង​ពី​ដុះ​ឡើង បាន​ទាំង​កប់​ដុំ​មាស​ប៉ុន​ផ្លែ​ខ្វិត​ក្រោម​គល់​ធ្លក ជម្រៅ ៣ ហត្ថ ទុក​ជា​ព័ស្តុតាង, ដី​កោះ​ព្រះ​កេរ្តិ៍​នេះ ត្រូវ​បាន​ជា​ចំណែក ចែក​ឲ្យ​ស្ដេច​ព្រះ​ថោង​ជា​ចៅ" ហើយ​យក​សាវតារ​ទៅ​រោល​ផ្សែង​ភ្លើង​ឲ្យ​ក្រហម​ជាំ ល្មម​គេ​មើល​ឃើញ​ថា​ជា​របស់​ចាស់​ចុះ​មក​មែន ។ តែង​សេចក្ដី​ដូច្នេះ​ស្រេច ទើប​ព្រះ​ថោង ប្រើ​សេនា​ទាហាន​ឲ្យ​ទៅ​បណ្ដេញ​ស្ដេច​ចាម។ ស្ដេច​ចាម មិន​ព្រម​ដើរ​ចេញ ប្រុង​លើក​ទ័ព​ច្បាំង​គ្នា ដោយ​អះ​អាង​ថា ជា​កេរ្តិ៍​ដំណែល​រៀង​ៗ ខ្លួន។ ព្រះ​ថោង តវ៉ា​ថា "យើង​អាង​មាន​ព័ស្តុតាង​ជា​កេរ្តិ៍​ដំណែល​របស់​យើង បាន​ជា​ហ៊ាន​បណ្ដេញ​អ្នក​ឯង"។ ស្ដេច​ចាម​ថា "អ្នក​មាន​ព័ស្តុតាង​យ៉ាង​ណា ?” ។ ព្រះ​ថោង​ថា "យើង​អាង​សាវតារ​ពី​ជីតា​យើង​ចែក​ដី​កោះ​នេះ​ឲ្យ លោក​បាន​ទាំង​កប់​ដុំ​មាស​ប៉ុន​ផ្លែ​ខ្វិត ក្រោម​គល់​ធ្លក ជម្រៅ ៣ ហត្ថ ជា​ភស្តុតាង​ទុក​ឲ្យ​យើងៗ មិន​ទាន់​ទាំង​បាន​ទៅ​គាស់​មាស​នោះ​ផង, បើ​មិន​ជឿ​ត្រូវ​តាំង​ភ្នាល់​គ្នា​យក​ឈ្នះ​ចាញ់ ត្រង់​បន្ទាល់​នេះ​ចុះ"។ ស្ដេច​ចាម ជា​មនុស្ស​ឆោត ព្រម​ចុះ​សន្យា​នឹង​ព្រះ​ថោង ទទួល​ឈ្នះ​ចាញ់​ត្រង់​មាន​ភ័ស្តុតាង​ក្នុង​សាវតារ​ពីរ​ខៈ គឺ ១- ត្រង់​ថា​ជីតា​ចែក​ឲ្យ, ២- មាន​កប់​ដុំ​មាស​នៅ​គល់​ធ្លក, ថា​បើ​ពិត​ជា​មាន សុខ​ចិត្ត​ដើរ​ចេញ​ពី​ទី​នេះ ទើប​ទ្រង់​កំហែង​ទារ​សាវតារ​ពី​ព្រះ​ថោង​មើល។ ព្រះ​ថោង​យក​សាវតារ​មក​ឲ្យ​មើល រួច​សង្ខើញ​ឲ្យ​ជីក​ដី​ក្រោម​គល់​ធ្លក​រក​ដុំ​មាស​ទៀត។ លុះ​ឃើញ​ពិត​ទាំង​ពីរ​ខ ស្ដេច​ចាម ទាល់​ប្រាជ្ញា តែ​ក្រាញ​មិន​ព្រម​ដើរ​ចេញ ក៏​រក​រឿង​នឹង​លើក​ទ័ព​មក​ប្រឆាំង។ ព្រះ​ថោង ដឹង​រឿង​ដូច្នោះ ក៏​លើក​ទ័ព​ទៅ​សង្គ្រុប​មុន មិន​ឲ្យ​ដឹង​ខ្លួន ចាប់​បាន​ទាំង​ស្ដេច​ចាម និង​សេនា​ទាហាន ។ ស្ដេច​ចាម អង្វរ​សុំ​ជីវិត សុខ​ចិត្ត​ថ្វាយ​ទឹក​ដី និង​សេនា​ទាហាន។ ព្រះ​ថោង ក៏​លែង​ទោស ហើយ​ដេញ​ឲ្យ​ទៅ​នៅ​ភ្នំ​ក្រោម។ ស្ដេច​ចាម ឈឺ​ចិត្ត​ចុក​ឈាម​ស្លាប់​ទៅ។ ពួក​បណ្ដា​រាស្ត្រ​ចាម​ប្រុស​ស្រី​ប៉ុន្មាន ព្រះ​ថោង ក៏​រឹប​ដាក់​បន្ថោក​សាសន៍​ដាក់​ជា​ជាតិ កួយ ព័រ អស់​ទៅ។ (ក្នុងប្រជុំរឿងព្រេងគេថាព្រះថោងជាស្ដេចមន កាលណោះ គឺឆ្នាំ ៦៦ រឺ ៧៦ នៃ គ.ស.) បើតាមសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែររបស់បណ្ឌិតរស់-ចន្ទ្រាបុត្រ ថ្ងៃមួយ ព្រះថោង និង ស្ដេចចាម ព្រះនាមអស្សាជ័យរាជ កើតមានជម្លោះឈ្លោះមិនចុះសម្រុងនឹងគ្នា ហើយ​ក៏​កើត​មាន​ជា​សង្រ្គាម​ចម្បាំង​រាំង​ជល​។ ព្រះ​ថោង​បាន​យក​ជ័យ​ជម្នះ ឈ្នះកម្ចាត់ស្ដេចចាម ដែលរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយទៅពួននៅចម្ប៉ាសក្ដិ បច្ចុប្បន្ន​ទឹក​ដី​លាវ​សព្វ​ថ្ងៃ​។ ឥឡូវ​ព្រះ​ថោង​ព្រះ​អង្គ​បាន​គ្រប់​គ្រង​ទឹក​ដី​គោក​ធ្លក​តែម្នាក់ឯង។ ព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះព្រះនគរថា "នគរគោកធ្លក"។ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គ បើតាមពង្សាវតារខ្មែរ និងឯកសារជាច្រើនទៀត លើកលែងតែពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន ស្ដេច​ចាម​ដែល​ច្បាំង​ចាញ់​ព្រះ​ថោង​កាល​ពី​លើក​មុន បាន​លើកកងទ័ពយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង មកវាយប្រហារនគរគោកធ្លក។ ស្ដេចចាម​អស្សាជ័យ​​រាជ ដោយ​មាន​កូន​ប្រុស​ប្រាំ​នាក់ ធ្វើ​ជា​មេ​ទ័ព​ជំនួយ បានលើកទ័ពចេញមកពីចម្ប៉ាសក្ដិ។ ពង្សាវតារខ្មែរដែលរៀបចំដោយព្រះអង្គម្ចាស់នព្វរតន៍ បានសរសេរបញ្ជាក់ថា កងទ័ពចាមដោយមានកងទ័ពលាវចូលរួម​ផង បាន​មក​ចោម​ព័ទ្ធ​ទី​ក្រុង​មហា​នគរ​។ ពេល​នោះ​ព្រះ​កុម៉ែ​រាជ​បានកោះប្រជុំ គ្រប់នាម៉ឺនមុខមន្រ្ដីមេទ័ពតូចធំ ដោយមានព្រះបន្ទូល​ថា បើ​យើង​ច្បាំង​តប​នឹង​សត្រូវ​ក៏​បាន​ដែរ តែ​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​យើង នឹង​ត្រូវ​ស្លាប់បាត់បង់ច្រើនជាមិនខាន។ ដូច្នេះគួរណាស់តែយើងធ្វើល្បិច​កិច្ច​កល​ជា​ចាញ់ ខ្លាចចាមហើយ​នាំ​គ្នា​វាយ​សម្រុក​បើក​ផ្លូវ នាំ​គ្រួសារ​រត់ចោលនគរមួយរយៈសិន។ ធ្វើដូច្នេះកងទ័ពចាម និងមានជំនោរចិត្ដក្អេងក្អាង ភ្លេច​ខ្លួន​ហើយ​នាំគ្នា​មក​តាំង​ទី​ក្នុង​មហា​នគរ​ជា​មិន​ខាន។ ពេលនេះ ចាំយើងលើកទាំងទ័ពមនុស្សទាំងទ័ពនាគមកវាយប្រហារ​សត្រូវ​យក​ជ័យ​ជម្នះ​វិញ​។ ទ័ពខ្មែរបានវាយបើកផ្លូវចេញ បានដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា សម្ដេចកុម៉ែរាជ បាននាំពលរេហ៍ទៅរៀបចំទីតាំងបោះបន្ទាយ​ជំរុំ​នៅ នគររាជសីមា។ ព្រះ​អង្គ​ក៏​ចាប់​ផ្ដើម​រៀប​ចំ​កង​ទ័ព មានទ័ពលាវផង បង្ហាត់បង្រៀនហ្វឹកហ្វឺនតាមគ្រប់ក្បួនយុទ្ធសាស្រ្ដ ពិជ័យ​សង្រ្គាម​។ ទ័ព​ចាម​ដូច​ដែល​ព្រះ​អង្គ​បាន​គិត​មែន បាន​នាំ​គ្នា​មក​តាំង​ទី​នៅ​ក្នុង​ព្រះមហានគរ។ មួយឆ្នាំក្រោយមក សម្ដេចព្រះកុម៉ែរាជ​ ដោយមាន​ជំ​នួយ​ពី​ទ័ព​នាគ​បាន​លើក​ទ័ព​ទៅ​វាយ​ប្រហារ ​កំចាត់​ទ័ព​ចាម​ធ្វើ​អោយ​បរា​ជ័យ​រត់បាក់បែកអស់។ ស្ដេចចាមអស្សាជ័យរាជ ត្រូវរបួស​យ៉ាង​ទម្ងន់ ហើយ​ក៏​បាន​បាត់​បង់​ជីវិត ក្នុង​គ្រា​ចំបាំងនោះ​ទៅ​។ រី​ឯ​កូន​ប្រុស​ទាំង​ប្រាំ​នាក់​របស់ស្ដេចចាមត្រូវកងទ័ពខ្មែរ និងកងទ័ពនាគចាប់បាន។ កូន​ស្ដេច​ចាម​ទាំង​ប្រាំ​នាក់​ បាន​ទទួល​ខ្លួន​ចុះ​ចាញ់ សុំ​ចំណុះ និង​សុំ​បម្រើ​ព្រះ​ថោង​រៀង​រហូត​ត​ទៅ។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះកុម៉ែរាជបានតែងតាំងកូនស្ដេចចាមឈ្មោះ សុរិយាវរមិន្ទអោយគ្រប់គ្រងស្រុកទ្រាំង ដោយ​មាន​ទី​តាំង​នៅ​លើ​ភ្នំ​បា​យ៉ង់​កោ ព្រះសុរិយោទេវេស អោយ​ទៅ​គ្រប់គ្រងស្រុកបាទីដោយតាំងទីនៅលើភ្នំជីសូរ ព្រះបរមេន្ទ្រាវរមិន្ទ ​អោយ​ទៅ​គ្រប់​គ្រង​ស្រុកលើកដែក ព្រះសុរិយោវរមិន្ទ អោយ​ទៅ​គ្រប់​គ្រង​ស្រុកត្បូងឃ្មុំ និងព្រះស្រេន្ទ្រាវរមិន្ទ អោយទៅត្រួតត្រាស្រុកស្ទោង។ នាសម័យនោះ ព្រំប្រទល់ដែនទឹកដីខ្មែរ បានលាតសន្ធឹងទៅដល់ស្រុកពិស្ណុលោក និងសុខោទ័យ នៅ​ទិស​ខាង​លិច​ទៅ​ដល់​ស្រុក​គោក​អង្រ្កង ឬ​ស្រុក​យួន​នៅ​ទិស​ខាង​កើត ទៅ​ដល់ស្នាមខ្សាច់ (ខាងជើងភ្នំដងរែក)នៅទិសខាងជើងនិង នៅទិស​ខាង​ត្បូង​ទល់​និង​សមុទ្រ​។

ការរៀបចំក្បួនច្បាប់
បណ្ដាជនជាច្រើន មានអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិតតូចធំ បានមករស់នៅតាំងលំនៅស្ថានកុះករនៅនគរគោកធ្លក។ ព្រះ​អង្គ​បាន​បញ្ជា​អោយ​អ្នក​ប្រាជ្ញ​កែ​ប្រែ​អក្សរ​ ភាសា​សំស្រ្កឹត មក​ជា​អក្សរ​ភាសា​ខ្មែរ​សម្រាប់ប្រើប្រាស់។ ការរៀបចំកសាងស្រុកភូមិនគរ ក្នុងវិស័យ​កសិកម្ម និង​សេដ្ឋកិច្ច ក៏​ត្រូវ​បាន​ចាត់​យ៉ាង​សកម្ម​ដែរ​។ នៅ​ផ្នែក​ជំនឿ​សាសនា គេក៏បានឃើញមានវត្ដមានសាមណេរ វត្ដអារាមព្រះពុទ្ធសាសនា​ជា​ច្រើន នៅ​លើ​ទឹក​ដី​នគរ​គោគ​ធ្លក​។

អភិសេក
ថ្ងៃមួយព្រះថោងបាននាំពលរេហ៍ ទៅក្រសាលតាមឆ្នេរខ្សាច់កោះ បានយាងទៅដល់ទួលដំបូកគោកធ្លក ដោយហេវ​ហត់​អស់កំលាំង ព្រះអង្គ​ចូល​ទៅ​សម្រាក​ក្រោម​ដើម​ធ្លក ដល់​ពេលរសៀល ទើបព្រះអង្គភ្ញាក់ តែទឹកបានឡើងលិចព័ទ្ធជុំវិញទួលគោកធ្លក ដោយ​មិន​អាច​វិល​ត្រលប់​វាំង​ប្រាសាទ​បាន ព្រះ​ថោង​ក៏​ទ្រង់​សម្រាក​នៅទីនោះ រង់ចាំពេលទឹកស្រកដកទៅវិញ។ គ្រា​នោះ នា​រាត្រី​ដ៏​សែន​ស្ងាត់​ជ្រងំ ព្រះ​នាងធារាវត្តីបុត្រី​សេ្ដច​ភុជង្គ​នាគ​បាន​នាំ​អស់​ពួក​ភី​លៀងបរិវារ ចេញមកក្រសាលលេងកំសាន្ដលើកោះគោកធ្លក។ ព្រះ​ថោង​ទត​យល់​ឃើញ​ព្រះ​នាង​កាល​ណា ក៏​លប​លួច​ចាប់​ចិត្ដ​ប្រតិ​ព័ទ្ធ​ស្នេហា​ភ្លាម​។ ក្រោយដែលបានផ្ដោះផ្ដង សាកសួរគ្នាទៅវិញទៅមក ព្រះ​ថោង និង​នាង​នាគ​ក៏​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ចិត្ដ​ស្នេហា​ស្មោះ​ស្ម័គ្រ​នឹង​គ្នា​ទៅ​វិញទៅមក។ ក្នុងរវាងប្រាំពីរថ្ងៃ តាមពេលកំណត់រវាងគូស្នេហាទាំងពីរ ព្រះថោងត្រូវរៀបចំជំនូន និងអណ្ដាប់អណ្ដាការ​គ្រប់​បែប​យ៉ាង​មក​រង់​ចាំ​នៅ​ត្រង់​ទីក​ន្លែង​ដដែល​។ ចំណែក​ព្រះ​នាង​ធារា​វត្ដី កាល​បើទៅដល់ស្ថានភុជង្គនាគ ក៏បានរ៉ាយរ៉ាប់រឿងរ៉ាវទាំងប៉ុន្មានតាម​ដំណើរ​ទូល​ថ្វាយ​ព្រះ​បិតា និង​ព្រះ​មាតា។ ស្ដេច​ភុជង្គ​នាគ មិន​បាន​យល់​ជំទាស់​ទេ។ ព្រះអង្គបានសុខចិត្ដយល់ព្រមទៅតាមសំណូមពរ​គោល​បំណង​របស់​កូន​។ ប្រាំពីរថ្ងៃកន្លងមក ព្រះថោង បាននាំពលរេហ៍សេនា លើកជំនូនសួយសារអាករគ្រប់បែបយ៉ាង រៀបចំដោយប្រណិត យ៉ាង​បរិ​បូណ៌​ឥត​មាន​ខ្ចោះ ឥត​មាន​ខ្វះ​ត្រង់​ណា យក​មក​ទុក​ត្រៀមខ្លួនរង់ចាំនៅក្រោមដើមធ្លក។ ដល់ថ្ងៃកំណត់ស្ដេចភុជង្គនាគ និង​អគ្គម​ហេសី​បាន​យាង​ចេញ​មក​ត្រង់​កន្លែង​ដើម​ធ្លក​មែន បាន​យល់​ឃើញព្រះមាតាព្រះបិតាព្រះនាងធារាវត្ដីភ្លាមកាលណា ព្រះថោងទ្រង់​លុត​ជង្គង់​ក្រាប​ថ្វាយ​បង្គំ​ដោយ​ក្ដី​គោរព​។ ស្ដេច​ភុជង្គ​នាគ និង​មហេសី​ពេញ​ចិត្ដ​ត្រេក​អរសាទរណាស់ បានទទួលព្រះថោងជាកូនប្រសា ហើយក៏បាន​រៀប​ចំ​អភិ​សេក​កូន​ស្រី​កូន​ប្រុស​ជា​គូស្វាមី​ភរិយា​ត​រៀង​មក​។ ស្ដេចភុជង្គនាគ ព្រមទាំងបរិវារ ដើម្បីទុកជាចំណងដៃដល់កូនប្រុសស្រី បាន​នាំ​ពល​រេហ៍​សេនា បឺត​ពង្រីង​ទឹក​សមុទ្រ បង្ក​បង្កើត​អោយ​កើត​បាន​ជា​ដី​ស្ងួត ធំធេងទូលំទូលាយ ហើយបានកសាងប្រាង្គប្រាសាទវាំង​តូច​ធំ​ទុក​ថ្វាយ​ជា​ច្រើន​។ ព្រះថោងនាងនាគ ត្រូវបានរៀបចំអភិសេក ជាគូស្វាមីភរិយានៅវេលាម៉ោង ៧ព្រឹក នៅថ្ងៃ ១១ កើត ខែពិសាខ ពស.​២៧៧ ឆ្នាំ​ម្សាញ់ ត្រូវ​ជា​ឆ្នាំ​ ២៦៧ មុន គ.ស​.។ កាល​នោះ​ព្រះ​ថោង​បាន​ព្រះ​ជន្ម ៤៦វស្សា ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះដែរ ព្រះថោងក៏បានទទួលព្រះរាជាភិសេក ឡើងសោយរាជសម្បត្ដិនគរគោកធ្លកដែរ។ ព្រះ​អង្គ​បាន​ទទួល​គោ​រម្យ​នាម​ជា ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​កុម៉ែ​រាជ​សេដ្ឋា​ធម្មិក​វរោត្ដម​បថម​ខេមរា ខត្ដិ​យា​វង្ស​សកូល កំពូល​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី​សិរិ​យស​សោភា​ បវរ​រាជ​ធានី បូណ៌មី​ឧត្ដម​មហា​ដ្ឋាន។ ព្រះ​អគ្គ​មហេសី​នាង​នាគ​ ឬព្រះនាងធារាវត្ដីបានទទួលព្រះនាមជា សម្ដេចព្រះវគត្ដីក្សត្រី​គាប់​លក្ខណ៍​ឯក​អគ្គ​ទេវី​។ ពិធី​បុណ្យ​អភិ​សេក​ចប់​សព្វ​គ្រប់​កាល​ណាស្ដេចភុជង្គនាគ និង​ព្រះអគ្គមហេសីបាននាំបរិវារនាម៉ឺនមុខមន្រ្ដី ត្រលប់​ចុះ​ទៅ​ព្រះ​នគរ​វិញ ដើម្បី​ជូន​ដំណើរ​ព្រះ​បិតា​ព្រះ​មាតា​ក្មេក​ចុះ​ទៅ​ស្ថានភុជង្គនាគ ព្រះថោង ឬ​ព្រះបាទសម្ដេចកុម៉ែរាជ បានចាប់​តោង​ស្បៃ​នាង​នាគ​ចុះ​ទៅ​តាម​ទៅ​ជា​មួយ​ដែរ​។ កាល​នោះ​ព្រះ​ថោង​រៀប​ចំ​សាង​សង់​ព្រះ​បរមរាជវាំង គង់នៅមហានគរធំ ឬ​មហានគរ ឬ​អង្គរ​ដែលជាកន្លែង​ដើម​ធ្លក​បាន​ដុះ​។ បើតាមសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរភាគទី៩ រឿងទី១៤ ព្រះ​ថោង មាន​សេចក្ដី​ត្រេក​អរ​ឡើង​វិញ ហើយ​ទ្រង់​ប្រាប់​មន្ត្រី​ទាំង​អស់ តាម​បង្គាប់​អគ្គ​មហេសី។ លុះ​ដល់​វេលា​នឹង​ហែ​ទៅ ព្រះ​ថោង ក៏​តោង​ជាយ​ស្បៃ​នាង​ទាវដ្ដី, ពួក​នាម៉ឺន​មន្ត្រី ក៏​តោង​ព្រះ​ពស្ត្រ​ស្ដេច​ត​ៗ​គ្នា គ្រប់​ទាំង​ប្រុស​ទាំង​ស្រី ទៅ​រហូត​ដល់​ឋាន​ភុជង្គ​នាគ។ ព្រះ​បាទ​ភុជង្គ​នាគ រៀប​អភិសេក​កូន​នៅ​ឋាន​ភុជង្គ​នាគ​រួច ទ្រង់​ក៏​ថ្វាយ​នាម​ជា​ថ្មី​ទាំង​អស់។ ព្រះ​ថោង ជា​ព្រះ​បាទ​អាទិច្ចវង្សា, នាង​ទាវដ្ដី ជា​នាង​ទាវធីតា, កោះ​គោក​ធ្លក ជា​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី ដែល​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ការ​ទំនុក​បម្រុង​នៃ​នគរ​ភុជង្គ​នាគ។ ព្រះ​បាទ​ភុជង្គ​នាគ ទ្រង់​ចាត់​នាគ​សេនា​មាន​ឫទ្ធិ ២រូប ឲ្យ​មក​គាល់​បម្រើ និង​ការពារ​ជានិច្ច បង្ការ​ក្រែង​បើ​មាន​ភ័យ​សឹក​សង្គ្រាម​មក​សង្កត់​សង្កិន នឹង​បាន​ដឹង​ដំណឹង​ឆាប់អាច​ឲ្យ​លើក​ពល​សកល​យោធា​មក​ជួយ​ការពារ​ទាន់។ ត្រង់​នេះ​ហើយ ដែល​គេ​តែង​តែ​ធ្វើ​ត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ គឺ​កាល​ណា​ក្រោក​ឡើង​ពី​អង្គុយ​ផ្ទឹម​សំពះ​ការ គេ​ឲ្យ​កូន​ប្រុស​តោង​ជាយ​ស្បៃ​កូន​ស្រី​ចូល​ទៅ​ក្នុង​បន្ទប់ ដោយ​យក​តម្រាប់​តាម​ព្រះ​បាទ​អាទិច្ចវង្សា ដែល​តោង​ស្បៃ​នាង​នាគ​ជា​អគ្គ​មហេសី​ទៅ​ឋាន​ភុជង្គ​នាគ​នោះ​ឯង។

ព្រះរាជវង្ស
ព្រះថោង និងនាងនាគ បានមានព្រះរាបុត្រាបុត្រីជាច្រើនដែលព្រះអង្គចែកភារកិច្ចតែងតាំងអោយមានឋានន្ដរសក្ដិ និង​ប្រគល់​បេសក​កម្ម​រៀង​ខ្លួន អោយ​ទៅ​ត្រួត​ត្រា​ស្រុក​នគរ​ប្រទេសផ្សេងៗ
ព្រះវិរោរាជ, បុត្រច្បង ទទួលមុខងារ ជាមហាឧបរាជ
ព្រះហរិរាជ, ជាកែវហ៊្វា ទទួលមុខងារ ជារាជានុសិទ្ធិ
ព្រះបរមិន្ទរាជ ត្រូវទៅគ្រប់គ្រងស្រុកមង្គលបុរី
ព្រះឧទ័យរាជា, ស្រុកធនបុរី
ព្រះនរិន្ទរាជា, ស្រុកសាវាងបុរី
ព្រះវិជៀនរាជ, ស្រុកគំដែងបុរី
ព្រះសាហរាជ, ស្រុកបុរីរម្យ
ព្រះភិរុណរាជ, ស្រុកបស្ចឹមបុរី
ព្រះពិជិតរាជ, ស្រុកពិជិតបុរី
ព្រះសុវណ្ណរាជ, ស្រុកសុវណ្ណលោក
ព្រះពិពិតរាជ ស្រុកពិស្ណុលោក។
ព្រះថោង ឬ សម្ដេចព្រះកុម៉ែរាជ សោយរាជសម្បត្ដិនៅ​ នគរគោកធ្លក បាន៧៧ឆ្នាំ។ ព្រះអង្គបានចូលទិវង្គត នៅឆ្នាំ​រកា ក្នុង​ព្រះ​ជន្ម ១២២ព្រះ​វស្សា​។

ជនជាតិជិតខាង
មួយផ្នែកទៀត នាគ្រាកាលនោះគេសម្គាល់ឃើញមានជនជាតិបរទេសជាច្រើន បានចូលមករស់នៅរកស៊ីធ្វើជំនួញ​ប្រកប​មុខ​របរ​ក្នុង​ស្រុក​ខ្មែរ មាន​ដូច​ជា​សៀម លាវ យួន ជា​ដើម​។ សៀម​ចុះមកនៅបឹងណោងស្នោ ប្រកបមុខរបររកស៊ីចាប់​ត្រី​កន្ធរ​យក​មក​ប្រឡាក់​ហាល​។ ជា​រៀង​រាល់​ឆ្នាំ ជន​ជាតិ​សៀម​ទាំង​នោះ តែងតែដឹកនាំយកត្រីកន្ធរហាល និងទឹកថ្លាល្អបរិសុទ្ធនៅក្នុងខេត្ដពេជ្រ​បុរី មក​ថ្វាយ​ព្រះ​មហា​ក្សត្រ​ខ្មែរ​សម្ដេច​ព្រះ​កុម៉ែ​រាជ​ ជា​សួយ​សារ​អាករ​។ ចំណែកជនជាតិយួនវិញ ប្រកបបររកស៊ីលក់ក្រណាត់សូត្រ ហើយ​ជា​រៀង​រាល់​ឆ្នាំ ក៏​តែង​តែ​នាំ​យក​សំពត់​សូត្រ សំពត់​ព្រែ មក​ថ្វាយ​ព្រះរាជាជាសួយសារអាករដែរ។

ទំនៀមទំលាប់ទាក់ទងនឹងព្រះថោង
១- ប្រវត្ដិ​ព្រះថោង​នាងនាគ​ ​និង​ទំនៀមទំលាប់​ ​បាន​ដិតដាម​ជាប់​ជានិច្ច​ក្នុង​ប្រវត្ដិ​សង្គម​ជាតិ​ខ្មែរ។​ ​ទោះ​ខ្មែរ​មិន​បានដឹង​មិន​បាន​យល់​ក៏​ដោយ ក៏​ខ្មែរ​បាន​គោរព​ ​និង​អនុវត្ដ​លុះ​ទៅ​តាម​ប្រពៃណី​រួច​ស្រេច​ទៅ​ហើយ​ដែរ។​ ​ដូច​ជា​ក្នុង​ពិធី​រៀប​អាពាហ៍ពិពាហ៍​មង្គលការ គឺ​មាន​តាំង​តែ​ពី​ស្លៀកពាក់​របៀប​រៀបចំ ចំរៀង​ភ្លេង​តន្ដ្រី​ ​រហូត​ដល់​គ្រប់​ពិធី​ ​មាន​សូត្រ​មន្ដ​ព្រះ​បរិត្ត សែនព្រេន បួងសួង​បន់ស្រន់ អញ្ជើញ​ឥន្ទ្រ​ព្រហ្ម​ ​ទេព្តា​ ​អារុក្ខ​អារក្ស​ អ្នកតា​ ចាស់ទុំ​ ​យមរាជ ​ខ្មោច ​ព្រាយ ​បិសាច​ ចងដៃ​ឲ្យ​ពរ​ជ័យ​សព្វ​សាធុការ​ ​បាចផ្កា​ស្លា​ ​និង​តោង​ស្បៃ​កូនក្រមុំ​ជាដើម​៘​ បទ​ភ្លេង​ ចំរៀង​ទាំង​ប៉ុន្មាន​សុទ្ធតែ​រំលឹក​ឈ្មោះ​ព្រះថោង​នាងនាគ​ជា​ហូរហែ​ឥត​មាន​ ខ្ចោះ។​ ​នេះ​យើង​មិន​និយាយ​ពី​គ្រឿង​តូរ្យតន្ដ្រី​ខ្លះ​ ​ដូច​តាខេ​ ​ដែល​មាន​រូបរាង​ដូច​ក្រពើ​ ​ឬ​ត្រកួត​ផង។​ ​ឯ​ក្រឡា​ហូល​ ​ឬ​ខៀន​ដែល​ស្រី​ខ្មែរ​ស្លៀកពាក់​លំអ​កាយ​នោះ គឺ​គ្មាន​អ្វី​ក្រៅពី​ស្រកានាគ​ ​ឬ​សំលៀកបំពាក់​ ​គ្រឿងអលង្ការណ៍​របស់​នាងនាគ ព្រះ​អគ្គមហេសី​ព្រះថោង​ឡើយ។​ ដូច្នេះ ​ក្នុង​ទស្សនៈ​ខ្មែរ ព្រះថោង​នាងនាគ​ ​បាន​ក្លាយទៅជា​និមិត្ដរូប​នៃ​ការ​បង្កបង្កើត​ក្រុម​គ្រួសារ កូនចៅ​ ​បន្ដ​វង្ស​ត្រកូល។​ ​បើ​យើង​និយាយ​ក្នុង​ផ្នែក​អក្សរសាស្ដ្រ​វិញ យើង​សង្កេត​ឃើញ​មាន​រឿង​ព្រេង​ច្រើន​ណាស់ ដែល​ដំណាល​រៀបរាប់​និទាន​អំពី​ក្រពើ​ ​ឬ​ត្រកួត​ ​ព្រះថោង​ ​ឬ​ជីតា​របស់​ខ្មែរ​យើង​នេះ។​ ​រឿងព្រេង​ដែល​និទាន​អំពី​ក្រពើ​មាន​វត្ដមាន​នៅ​គ្រប់​ទិស​ទី​ក្នុង​គ្រប់​ ខេត្ដ​ខណ្ឌ​ទឹកដី​ខ្មែរ​ ​ប៉ុន្ដែ​រូបភាព​ក្រពើ​ត្រូវ​បាន​ខ្មែរ​ជំនាន់​ថ្មី​យល់​ច្រឡំ​ជា​តំណាង​ រូបភាព​អាក្រក់ តំណាង​មនុស្ស​អកតញ្ញូ​ដែល​រមិល​មិន​ស្គាល់​គុណ​គេ។​ ​ពីព្រោះ​គេ​តែង​និយម​និយាយ​ជាប់​មាត់​ថា​ ​”អា​ក្រពើ​វង្វេង​បឹង”។ តែ​បើ​យើង​យោល​ទៅ​លើ​ន័យ​ឃ្លា​នេះ​វិញ​នោះ ​ទើប​យើង​ឃើញ​ថា​ ​គេ​ចង់​ចង្អុល​បញ្ជាក់​ទៅ​លើ​ខ្មែរ​ដែល​ភ្លេច​ដើម​កំណើត​ខ្លួន​ជា​ខ្មែរ ភ្លេច​ស្រុក​កំណើត​ ​មុខមាត់​ពណ៌​សម្បុរ​ខ្លួន​ជា​ខ្មែរ ភ្លេច​ភាសា​វប្បធម៌​ខ្លួន​ជា​ខ្មែរ​ ​ហើយ​យក​វប្បធម៌ ​អរិយធម៌​បរទេស​ជា​ត្រីមុខ។​ ​ដែល​មាន​ន័យ​ថា​ក្រពើ​ ​មិនមែន​មាន​ន័យ​ថា​អាក្រក់​នោះ​ទេ។​ ​ជា​ពិសេស បើ​ក្រពើ​នោះ​នៅ​នឹករលឹក​ ​នៅ​ស្គាល់​បឹង​ដែល​ខ្លួន​ធ្លាប់​ស្នាក់​អាស្រ័យ​រស់នៅ។​ តាមចម្លាក់​បូរាណ​នៅ​តាម​ប្រាង្គ​ប្រាសាទ​នានា​ ​ក៏​គេ​សង្កេត​ឃើញ​មាន​រូប​ក្រពើ​ ​ឬ​ត្រកួត​ដែល​ជា​ព្រលឹង​ខ្មែរ​ជា​ហូរហែ។​ ​រូប​ក្រពើ​នោះ​ជួន​ត្រូវ​គេ​ចាក់​កាប់​សម្លាប់ ជួន​ជា​តួ​ទូក​ដែល​គេ​នាំ​គ្នា​ជិះ​ពីលើ។​ ពុំនោះសោត ​ទេ នៅ​តាម​ព្រះ​វិហារ​ ​ឬ​នៅ​ពេល​ដែល​ខ្មែរ​ចូល​មរណៈភាព ជា​និច្ច​ជា​កាល​ខ្មែរ​តែងតែ​ដោត​ ​«ទង់ព្រលឹង» ឬ​ «ទង់ក្រពើ»។​ ​ទង់ព្រលឹង​ ​ឬ​ទង់ក្រពើ​ ជា​និមិត្ដ​រូប​តំណាង​ព្រះថោង។​ ​ព្រះថោង​ជា​ព្រលឹង​នៃ​ជាតិខ្មែរ ដែល​ខ្មែរ​តែង​រំលឹក គោរព​បូជា ប្រណិបត្ដិ​ដោយ​មិនដឹង​ខ្លួន។​ ​ឯ​រូបសំណាក​នាង​គង្ហីង​ ​ឬ​នាង​ធរណី​ ​និង​ក្រពើ​នោះ គ្មាន​នរណា​ក្រៅ​អំពី​ព្រះថោង​នាងនាគ​ឡើយ។​ ​ក្នុង​ទស្សនៈ​ខ្មែរ យើង​ទុក​នាង​គង្ហីង ​ព្រះធរណី​ជា​ ព្រះ​មេ ជា​អ្នក​មាន​គុណ។​ ​សូម្បី​តែ​ក្នុង​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​នៅ​កម្ពុជា​ ​ក៏​បាន​បញ្ចូល​ព្រះ​នាងនាគ​ ​ឬ​នាង​គង្ហីង​ ​និង​ក្រពើ​ក្នុង​ជំនឿ​សាសនា ក្នុង​ការ​គោរព​ជា​តួអង្គ​ការពារ​ព្រះពុទ្ធ​ផ្ចាញ់​មារ​ដែរ។​

២‑ រីឯ​ទឹកដី​ខ្មែរ​វិញ​ ​កាល​ជំនាន់​ព្រះថោង​ ​មិនមែន​តូច​នោះ​ឡើយ​ ​ប្រទេស​ជិត​ឆ្ងាយ​ជនជាតិ​សាសន៍​ផ្សេងៗ​ ​បាន​នាំ​គ្នា​កុះករ​មក​រស់នៅ​ក្សេមក្សាន្ដ​ដោយ​សុខ​សន្ដិភាព​សម្បូណ៌​ សប្បាយ។​ ​ការ​រៀបចំ​ស្រុក​ទេស​ឲ្យ​មាន​រចនាសម្ព័ន្ធ​ ​ក៏​ចាប់ផ្ដើម​មាន​ដែរ។​ ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​បាន​ជ្រួតជ្រាប មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ប្រកាន់​គោរព​ពេញ​នគរ។​ ​មិនតែប៉ុណ្ណោះ​សម្ដេច​ព្រះ​កុម៉ែរាជ​ព្រះ​អង្គ​ធ្លាប់​បាន​ធ្វើ​សារ​ថ្វាយ​ ទៅ​ស្ដេច​កោះ​សិរីលង្កា​ ​សុំ​ឲ្យ​ព្រះ​អង្គ​ចម្លង​ធ្វើ​មក​នូវ​ព្រះ​ត្រៃបិដក​ និង​ធម្ម​វិន័យ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ដែល​មាន​ទាំង​ប៉ុន្មាន។​ ​មិនតែប៉ុណ្ណោះ អ្នកប្រាជ្ញ​ព្រាហ្មណ៍​ឈ្មោះ​ ​ប្រទេសរាជ​ ​ត្រូវ​បាន​ស្ដេច​កោះ​សេរីលង្កា​ ​បញ្ជូន​ឲ្យមក​ជួយ​រៀបចំ​កិច្ចការ​ទឹកដី​នគរ​គោក​ធ្លក។​

៣- ឯកសារ​មួយ​ចំនួន​ទៀត លើកលែងតែ​ពង្សាវតារ​សម្ដេច​វាំង​ជួន​ចេញ បាន​កំណត់​ថា​ ​ព្រះថោង​ ​ឬ​សម្ដេច​កុម៉ែរាជ​ ​និង​ព្រះបាទ​ទេវង្សអស្ចារ្យ​ ​ជា​តួអង្គ​ព្រះមហាក្សត្រ​ខ្មែរ​តែ​មួយ។​

ឯកសារយោង
ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ​ ភាគរឿងនិទាន ដោយលោកបណ្ឌិតសភាចារ្យ រស់ ចន្ទ្រាបុត្រ។​

(ប្រភព​: វីគីភីឌៀ)
See less

No comments:

Post a Comment