ប្រវត្តិសាស្រ្ត ខ្មែរ: ព្រះរាជាណាចក្រ ចម្ប៉ាស័ក្តិ 1713

Tuesday, February 27, 2024

ព្រះរាជាណាចក្រ ចម្ប៉ាស័ក្តិ 1713–1904

ចម្ប៉ាសក្តិ ឬ ចំប៉ាសាក់ ដែលខ្ញុំបាទ រៀបរាប់ទីនេះ ខុសពី រៀបច្បងមុនៗ ឬ ខុសពី ការស្រម៉ៃមុនៗ ព្រោះ ទីនេះ ខ្ញុំ វិភាគប្រវត្តិសាស្រ្ត ដោយថា៖ ចម្ប៉ា គឺជា នគរចាម ឯ បាសាក់ គឺជា នគរខ្មែរ ឬ ខេត្ត បាសាក់ នៅ ខាង កម្ពុជា ដូច្នេះ ចាម បាសាក់ ឬ ចម្ប៉ាសាក់ គឺជា រដ្ឋថ្មីមួយ ដែលកើតឡើយ ដោយ រាជវង្សខ្មែរ និង រាជវង្ស ចាម ផ្សំជាមួយ សៀមផង តែជា ទូទៅ ចម្ប៉ាសាក់ គឺជា រដ្ឋដែលឈ្លានពាន កម្ពុជា ព្រោះ ស្តេចនគរនេះ មានឈាមជ័រ ចម្រុះជាតិសាសន៍ មានមហេសី ចម្រុះជាតិសាស្រ្ត ដូចជា ខ្មែរ សៀម ឡានណា យួន ភូមារ ចាម...

ផែនទី ព្រះរាជាណាចក្រ ចម្ប៉ាស័ក្តិ 1713–1904

The Kingdom of Champasak (Lao: ຈຳປາສັກ [tɕàmpàːsák]) or Bassac, (1713–1904) was a Lao kingdom under Nokasad, a grandson of King Sourigna Vongsa, the last king of Lan Xang and son-in-law of the Cambodian King Chey Chettha IV

ចំបាសាក់ មានរយៈពេល ១៩១ ឆ្នាំ (១៧១៣–១៩០៤) ជារាជាណាចក្រលាវ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ណុកសាដ ជាចៅប្រុសរបស់ព្រះបាទសុរិន្ទវង្សា ជាស្តេចចុងក្រោយនៃឡានសាង និងជាកូនប្រសាររបស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤ ចម្ប៉ាស័ក្ដិ និងអ្នកដឹកនាំប្រទេសជិតខាង។ ខេត្តអាតាប៉ឺនិងស្ទឹងត្រែងបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលថាមពលក្រោមអ្វីដែលត្រូវបានពិពណ៌នាថាជាគំរូនយោបាយម៉ាន់ដាឡាអាស៊ីអាគ្នេយ។

អាណាចក្រ ចាមបាសាក់ តពង្សវង្សត្រកូលពី រជ្ជកាល លានសាង ឬ ឡាន សាង ដែលមានពេក ៣៥៤ ឆ្នាំ ( ១៣៥៣ ដល់ ១៧០៧) និង មានស្តេច ឬ សម្តេច ១៦ អង្គ ។ អាណាចក្រ ចាមបាសាក់ មាន ៤ សម័យកាលធំៗ គឺ៖

Kingdom of Vientiane1707–1828 ( រយះពេល ១២១ ឆ្នាំ)
Kingdom of Luang Phrabang1707–1893 ( រយះពេល ១៨៦ ឆ្នាំ)
Muang Phuan1707–1899 ( រយះពេល ១៩២ ឆ្នាំ)
Kingdom of Champasak1713–1904 ( រយះពេល ១៩១ ឆ្នាំ)

អាណាចក្រ ចាមបាសាក់ មានស្តេច ឬ សម្តេច ១៦ អង្គ រួមមាន៖ Kings of Champassak (1713–1904)

Nokasad (Soysisamout Phoutthangkoun) (1713–1737, grandson of Sourigna Vongsa)
Sayakumane (1737–1791, son of Nokasat)
Fay Na (1791–1811, son of Phra Vorarat, not of royal descent appointed by Siam)
No Muong (1811–1813, son of Fay Na, not of royal descent)
Manoi (1813–1819, nephew of Sayakoummane)
Nho (Chao Yo house of Vientiane) (1819–1827, son of King Anouvong, Kingdom of Vientiane)
1829–1893 Siam annexes Champassak following the Chao Anouvong Rebellion and confirms subsequent kings
Huy (1828–1840, great-grandson of Nokasat)
Nark (1841–1851, brother of Huy)
Boua (1851–1853 regent, 1853 king, son of Huy)
Interregnum (1853–1856)
Kham Nai (1856–1858, son of Huy)
Interregnum (Chao Chou) (1858–1863)
Kham Souk (1863–1899) son of Huy, French divide kingdom in 1893.
Ratsadanay (Nhouy) (1900–1904) son of Khamsouk, his Kingdom was dissolved but he retained his royal title during French colonization; 1905–1934 given title as regional governor.
Chao Boun Oum (1912-1980), son of Chao Ratsadanay, hereditary prince of Champassak.

ចំប៉ាសាក់ ( លាវ: ຈຳປາສັກ [càmpàːsák] ) ជាទីក្រុងតូចមួយនៅភាគខាងត្បូង ប្រទេសឡាវ នៅច្រាំងខាងលិចនៃ ទន្លេមេគង្គ ប្រហែល ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូង ក្រុងប៉ាកសេ រាជធានីនៃ ខេត្តចំប៉ាសក្តិ ។

ទីក្រុងនេះធ្លាប់ជាទីកន្លែងរបស់ ព្រះរាជាណាចក្រចំប៉ាសក្តិ ដែលជារដ្ឋឯករាជ្យរបស់ឡាវដែលត្រូវបានលុបចោលដោយ បារាំង នៅឆ្នាំ ១៩៤៥ នៅពេលពួកគេបង្កើតព្រះរាជាណាចក្រឡាវ ប៉ុន្តែស្តេចចុងក្រោយនៃចំប៉ាសាក់មានព្រះរាជវាំងនៅ ប៉ាកសេ ។ សព្វថ្ងៃនេះ ទីក្រុងនេះតូចណាស់ ភាគច្រើនមានផ្ទះសំណាក់តាមមាត់ទន្លេ បម្រើភ្ញៀវទេសចរណ៍ដែលមកទស្សនា ប្រាសាទវត្តភូ បាក់បែកចំនួន១០។ គីឡូម៉ែត្រ។

ខេត្តចំប៉ាសក្តិ (ជាភាសាឡាវ៖ ຈໍາປາສັກ អានថា «ចាំប៉ាសាក់» ជាខេត្តមួយនៅភាគខាងត្បូងប្រទេសឡាវ លាវ។ ទីរួមខេត្តគឺនៅប៉ាកសេ។ នៅខាងជើងនិងខាងកើត ខេត្តនេះនៅជាប់នឹង ខេត្តសារ៉ាវ៉ាន់ ខេត្តសេគង្គ និងខខេត្តអាចម៍ក្រពើ ។ នៅខាងត្បូង ជាប់នឹងខេត្តស្ទឹងត្រែង និងខេត្តព្រះវិហាររបស់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយនៅខាងលិច ជាប់នឹងខខេត្តឧប៊ុនរាឆ:ថានី (ឧប្បលរាជធានី) របស់ប្រទេសថៃ។

ជធានីចម្ប៉ាស័ក ជារាជធានីនៅសម័យមហានគរ។ ដែលគេមិនរាប់ចូលជាមួយ រាជធានីវាំងចន្ទន៍ គឺគិតត្រឹមភាគខាងត្បូងនៃទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ សព្វថ្ងៃ ដែលឡាវដូរឈ្មោះខេត្តទាំងនោះទៅជា ខេត្តអាចម៍ក្រពើ ខេត្តសួគ៌ខេត្ត ខេត្តក្រមួន និង ខេត្តសារ៉ាវ៉ាន់ខេត្តចម្ប៉ាស័ក ដដែល។ ពេលដែលលាវ លេបយកទឹកដីខ្មែរចុះមកដល់ បាក់សេ ម្លូព្រៃ ទន្លេមូល និង ទន្លេរពៅ។