ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ (៨៨៩-៩០០)

១. ព្រះបាទ​ហស៌វរ្ម័ន​ទី​១ (៩០៨​- ?)
នៅ ​ពេល​ដែល​ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន សុគត​ទៅ​នៅ​ឆ្នាំ​៩០៨ រាជបុត្រ​របស់​ព្រះ​អង្គ​បាន​ឡើង​សោយរាជ្យ​បន្ដ​ក្រោម​ព្រះ​អភិសេក​នាម​ថា​ ស្រីហស៌វរ្ម័ន ។ ព្រះ​ស្រីហស៌វរ្ម័ន​ទ្រង់​គង់​នៅ​យសោធបុរៈ​ដដែល​ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ប្រហែល​ជា​បាន​ប្ដូរ​ឈ្មោះ​រាជធានី​ទៅ​ជា ហស៌ធបុរៈ តាម​ទម្លាប់ ។ ព្រះ​អង្គ​បាន​សម្ពោធ​ប្រាសាទ​ភិមានអាកាស ប្រកប​ដោយ​រានហាល​ខ្ពស់ ដែល​ចាប់​ផ្ដើម​សាងសង់​នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​ព្រះ​បិតា​ព្រះ​អង្គ ។
គេ​មិន​បានដឹង​ទេ​ថា​ ក្សត្រ​អង្គ​នេះ​សុគត​នៅ​ឆ្នាំ​ណា​ទេ​ គ្រាន់តែ​ដឹង​ថា​ទ្រង់​មាន​ព្រះ​មរណនាម​ថា​ រុទ្រលោក មាន​ន័យ​ថា ទ្រង់​ជា​ភ្ញៀវ​របស់​ព្រះ​រុទ្រៈ ។

ប្រាសាទវត្តភូ ជាស្ថាបត្យកម្មខ្មែរនៃអាណាចក្រខ្មែរ សម័យអង្គរ ដោយបានកសាងឡើងដោយព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ នៅអំឡុង ពាក់កណ្ដាល ស.ត.វទី១០។ តាមរចនាបទ ប្រាសាទកោះកេរិ៍្ត និង ប្រាសាទពួន។ សំរាប់ឧទ្ធិសដល់ ព្រះសិវៈ និង ព្រះវិស្ណុ។ ដែលកាលដើមឡើយដែនដីនេះ ជាដែនដីរបស់ អាណាចក្រភ្នំ ចាប់ពីស.ត.វទី១ រួចបន្តមក អាណាចក្រចេនឡា ចាប់ពីពាក់កណ្ដាល ស.ត.វទី៥មក និងកកើតជាដែនចំប៉ាសក្ដិនៅ ស.ត.វទី១០ ដល់ ស.ត.វទី១៣។

យសោវរ្ម័នទី១៖ ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ (៨៨៩-៩០០) និងការកសាងក្រុងអង្គរលើកទី១ ក្រោយពីព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ចូលទិវង្គតទៅនៅឆ្នាំ៨៨៩ ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គទ្រង់ឡើងគ្រងរាជ្យស្នង ដោយមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១។ ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ ជាព្រះមហាក្សត្រដែលទ្រង់ជាប់ខ្សែលោហិតនឹងព្រះរាជាមុនៗទាំងអស់ដែលបានសោយរាជ្យបន្តគ្នាជាច្រើនសតវត្សរ៍នៅប្រទេសកម្ពុជា នេះ។ ព្រះអង្គទ្រង់ជាព្រះរាជាមួយព្រះអង្គដែលបានទទួលការសិក្សាជ្រៅជ្រះបំផុតពីគ្រូបាធ្យាយរបស់ព្រះអង្គគឺព្រះគ្រូព្រាហ្មណ៍វមៈសិវៈ ដែលជាសាវៈរបស់គ្រូសិវៈសោម ហើយព្រះអង្គក៏ជាព្រះមហាក្សត្រមានមហិទ្ធិឫទ្ធិខ្លាំងពូកែ។

ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១​ជា​ស្ថាប​និកទី១​ក​សាង​រាជ​ធា​នី​នៅ​តំបន់​អង្គរ នៅពេលព្រះបាទយសោវរ្ម័ន ទី១ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិភ្លាម មានផ្ទុះសង្គ្រាមជាញឹកញាប់ទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេសប៉ុន្តែត្រូវបានព្រះអង្គធ្វើការបង្ក្រាបអោយបរាជ័យជាបន្តបន្ទាប់។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះព្រះអង្គបានធ្វើការកសាងប្រទេសជាតិពង្រីកទឹកដីអោយធំទូលាយកសាងប្រាង្គប្រសាទ និងរាជធានីនៅលើភ្នំបាខែងមុនគេបង្អស់នៅតំបន់អង្គរ។កេរដំណែលរបស់ព្រះអង្គមិនត្រឹមតែមានប្រយោជន៍សំរាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅសម័យនោះប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែបានប្រែក្លាយជាមរតកដ៏មានតំលៃសំរាប់កូនចៅខ្មែរគ្រប់ជំនាន់ ក្នុងការរួមចំណែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គមជាតិទាំងផ្នែកវប្បធម៌ កសិកម្ម និងទេសចរណ៍។

យោងតាមឯកសារប្រវត្តិ និងសិលាចារិកនានាបានបញ្ជាក់ថា ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនៅគស ៨៨៩ ដល់ ៩០០ នៅទីក្រុងហរិហល័យ បន្តពីព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ជាព្រះបិតា។ ព្រះអង្គជាក្សត្រមួយអង្គដែលមានសមត្ថភាពខ្ពស់ក្នុងការធ្វើចំបាំង ទាំងលើដី លើទឹក រៀបចំកសាងប្រទេសជាតិ និងទំនុកបំរុងសាសនាអោយមានការរីកចំរើនយ៉ាងខ្លាំង ដោយមានកសាងប្រាសាទ និងអាស្រមសំរាប់គោរពបូជាយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់។តាមឯកសារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែររបស់លោក រស់ចន្រ្តាបុត្រ បានបញ្ជាក់ថា ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ធ្លាប់ធ្វើសង្គ្រាមឈ្នះទាំងលើដីគោក ទាំងលើសមុទ្របំផ្លាញទូកសំពៅសត្រូវអស់ជាច្រើនគ្រឿងជាពិសេសព្រះអង្គច្បាំងតទល់នឹងនគរចម្ប៉ាដេញតាមវាយប្រហារទ័ពចាមចូលដល់ទីក្រុង ដោយចាប់ស្តេចចាមជាឈ្លើយ។បន្ទាប់មកព្រះអង្គលើទ័ពត្រលប់មកនគរវិញ តែត្រូវកងទ័ពចាម១២ក្រុមលើកកំលាំងពួនស្ទាក់ព្រះអង្គបានធ្វើការវាយប្រយុទ្ធកំទេចកងទ័ពសត្រូវអស់ជាច្រើនក្រុម ហើយត្រលប់មកនគរវិញដោយសុវត្ថិភាព។ ក្នុងពេលវាយប្រយុទ្ធជាមួទ័ពចាម ប្រសិនបើគ្មានការធ្វើអន្តរាគមន៍និងការធ្វើពលិកម្មបូជាជីវិតរបស់មេទ័ពទេនោះ ប្រហែលព្រះអង្គត្រូវរងគ្រោះអស់ព្រះជន្មផងក៏មិនដឹង។

ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១នៅពេលធ្វើសង្រ្គាមទទួលបានជោគជ័យគ្រប់ទិសទីហើយព្រះអង្គបានអោយកសាងអាស្រមចំនួន១០០ នៅគ្រប់ទីកន្លែងដើម្បីគោរពបូជា ធ្វើការពង្រីកទឹកដី ជីកបារាយណ៍មួយឈ្មោះថា យសោធរតដាក ប្រវែង៧គីឡូម៉ែត្រ និងទទឹង ១,៨គីឡូម៉ែត្រដើម្បីយកទឹកទៅស្រោចស្រពការងារកសិកម្ម។ ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១គ្រងរាជ្យនៅទីក្រុងហរិហល័យមិនយូប៉ុន្មានក៏លើករាជ្យធានីទៅយសោធបុរ ហើយកសាងប្រាសាទនៅលើភ្នំបាខែង ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា និងចង់បង្ហាញពីមហិទ្ធិឫទ្ធិរបស់ព្រះអង្គជាស្តេចអទិទេពដ៏ខ្លាំង ដែលមានសមត្ថភាពក្នុងការកសាងសំណង់ធំៗលើសព្រះរាជាមុនៗ។ រាជាធានីយសោធបុរ(មហានគរ ឬ នគរធំ) ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រនៅ សមួនគរគង់នៅរយះពេល៦សតវត្ស ព្រមទាំងកសាងប្រាសាទយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ មានសេដ្ឋកិច្ចរីកចំរើនរុងរឿងដល់កំពូលនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ព្រះអង្គត្រូវបានអ្នកប្រវត្តិវិទូមួយចំនួន ចាត់ទុកជាស្តេចដ៏ខ្លាំងពូកែក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមមិនដែលចាញ់ មានសមត្ថភាពខ្ពស់ក្នុងការដឹកនាំប្រទេសជាតិ ទាំងផ្នែកអាណាចក្រ និង ពុទ្ធចក្រ និងជាស្ថាបនិកទី១ ក្នុងការកសាងរាជធានីអង្គរ ដែល កេរតំណែលទាំងនេះបន្សល់ទុករហូតដល់សព្វថ្ងៃ រូមមានកំពែងគូទឹកព័ទ្ធជុំវិញរាជធានីដើម្បីការពារសត្រូវជិតឆ្ងាយ ហើយប្រឡាយទឹកជាប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តដ៏សំខាន់សំរាប់យកទឹកប្រកបការងារកសិកម្មុ។ស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ត្រូវបានគេស្រាវជ្រាវឃើញមាន

១- ប្រាសាទបាក់ខែង ស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំបាក់ខែងនៅខាងឆ្វេងដៃចូលពីប្រាសាទអង្គវត្តឆ្ពោះទៅអង្គរធំដែលកសាងក្នុងអំឡុងសតវត្សទី៩ ដើមសតវត្សទី១០ ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនាក្នុងនោះមានតំកល់លិង្គព្រះឥសូរ និងយោនីនាងឧមា។ ប្រាសាទនេះមានកំពូលចំនួន១០៨ និងកំពស់៤៥ម៉ែត្រតំណាងឲភ្នំព្រះសុមេរុមាន្៧ជាន់ ខ្លះថាតំណាងឲឋានសួគ៌ទាំង៧ជាន់របស់ព្រះឥន្រ្ទុ។ប្រាសាទទាំងនេះទោះបីជារងនៅការបំផ្លិចបំផ្លាញអស់មួយចំនួនធំក្តី ប៉ុន្តែដោយសារអតីតរាជធានីនេះអំណោយផលផ្នែកធម្មជាតិស្រស់បំព្រងខ្យល់បរិសុទ្ធលាយឡំ នឹងសំឡេងសត្វយំ ហើយទីនោះខ្ពស់ស្រលះអាចមើលឃើញទិដ្ឋភាពនានាបាន ភ្ញៀវទេសចរពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានបាននាំគ្នាទៅទស្សនានៅទីនោះពេលថ្ងៃរៀបអស្តង្គតយ៉ាងច្រើនកុះករ។

២-ប្រាសាទលលៃ ស្ថិតនៅអតីតទីក្រុងហរិហល័យក្បែរប្រាសាទព្រះគោ និងប្រាសាទបាគងដែលកសាងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ៨៩៣ ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយព្រះឥសូរ និងព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ កាលនោះប្រាសាទនោះស្ថិតនៅកណ្តាលបារាយណ៍ឥន្ទ្រតាដាក បច្ចុប្បន្នទីនេះក្លាយទីរមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្រ្តជាទីចាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកទេសចរ។

៣-ប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅភូមិជ្រុះ ឃុំកន្ទួត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ ស្ថិតនៅលើជួរភ្នំដងរែក ជាប់ព្រំប្រទល់ប្រទេសថៃ។ប្រាសាទនេះមានទំហំ៨០០ម៉ែត្រ គុណនឹង ៤០០ម៉ែត្រ កំពស់ ៦២៥ម៉ែត្រដើម្បីថ្វាយព្រះសិវះ ក្នុងលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនាហើយប្រាសាទនេះត្រូវបានប្រទេសកាន់កាប់នៅសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង។ប៉ុន្តែក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល និងការទាមទាររបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានតុលាការអន្តរជាតិទីក្រុឡាអេសំរេចប្រគល់ឲកម្ពុជានៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២។រមណីដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ល្បីល្បាញមួយនេះបានក្លាយជាទីចាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកទេសចរពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាននាំគ្នាទៅទស្សនា ព្រោះមានប្រពន្ធគមនាគមន៍ចេញចូលបង្កលក្ខណះងាយស្រួលដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកទេសចរចំរុះជាតិសាសន៍។តាមរយះស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទយ សោវរ្ម័ន ទី១ដែលមានប្រាសាទថ្ម បារាយណ៍សោធរតដាក អាស្រមសំណាក់ធម៌ ទាំងផ្នែកព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា និងអតីតរាជធានីមហានគរដែលត្រូវបានព្រះរាជាជំនាន់ក្រោយៗគង់នៅរយះពេល៦សតវត្សនោះធ្វើអោយប្រទេសជាតិមានការរីកចំរើនរុងរឿងខ្លាំងទៀតផង។ កេរតំណែលរបស់ព្រះអង្គត្រូវបានសិក្សាស្រាវជ្រាវសន្និដ្ឋានថា ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ជាស្តេចមួយអង្គដែលមានប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃក្នុងការដឹកនាំប្រទេសជាតិ ទាំងផ្នែកអាណាចក្រ និងពុទ្ធចក្រ និងមានស្នាព្រះហស្ថខ្លាំងពូកែក្នុងការធ្វើសឹកសង្គ្រាមមិនថាក្នុងប្រទេស ឬ ក្រៅប្រទេសនោះទេ៕

ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ទី​១ (៨៨៩-៩០០) និង​ការ​កសាង​ក្រុង​អង្គរ​លើក​ទី​១

ក្រោយ​ពី​ព្រះបាទ​ឥន្ទ្រវរ្ម័ន​ទី​១​ចូល​ទិវង្គត​ទៅ​នៅ​ឆ្នាំ​៨៨៩ ព្រះរាជបុត្រ​របស់​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ឡើង​គ្រងរាជ្យ​ស្នង ដោយ​មាន​ព្រះនាម​ក្នុង​រាជ្យ​ថា ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ទី​១។ ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ទី​១ ជា​ព្រះមហាក្សត្រ​ដែល​ទ្រង់​ជាប់​ខ្សែលោហិត​នឹង​ព្រះរាជា​មុនៗ​ទាំងអស់ ដែល​បាន​សោយរាជ្យ​បន្ត​គ្នា​ជាច្រើន​សតវត្សរ៍​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា នេះ។ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ជា​ព្រះរាជា​មួយ​ព្រះអង្គ​ដែល​បាន​ទទួល​ការ​សិក្សា​ជ្រៅជ្រះ​បំផុត​ពី​គ្រូបាធ្យាយ​របស់​ព្រះអង្គ គឺ​ព្រះ​គ្រូ​ព្រាហ្មណ៍​វមៈសិវៈ ដែល​ជា​សាវៈ​របស់​គ្រូសិវៈសោម ហើយ​ព្រះអង្គ​ក៏​ជា​ព្រះមហាក្សត្រ​មាន​មហិទ្ធិឫទ្ធិ​ខ្លាំង​ពូកែ មាន​ស្នាព្រះហស្ត​អស្ចារ្យ​ក្នុង​កិច្ច​ការពារ និង​កសាង​ប្រទេស​ជាតិ។

ក្រោយ​ពី​ទ្រង់​បាន​ឡើង​គ្រង​រាជ្យ​សម្បត្តិ​ភ្លាម ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ទី​១ ទ្រង់​បាន​កសាង​អាស្រម​ដែល​មាន​ឈ្មោះ​ថា យសោធរាស្រម​ចំនួន​១០០ និង​សិលាចារឹក​ជាច្រើន​នៅ​ក្នុង​ផ្ទៃ​ប្រទេស ហើយ​ទ្រង់​បាន​កសាង​ប្រាសាទ​លលៃ នៅ​កណ្ដាល​បារាយណ៍​ឥន្ទ្រតដាក ដែល​ជា​ស្នាព្រះហស្ត​របស់​ព្រះបិតា​ព្រះអង្គ​ផង។ ប្រាសាទ​លលៃ នេះ ជា​ប្រាសាទ​សាង​អំពី​ឥដ្ឋ មាន​ប្រាង្គ​៤​តម្រៀប​ជា​ពីរ​ជួរ​មុខ​ក្រោយ សម្រាប់​ឧទ្ទិស​ចំពោះ​ព្រះមាតា​ព្រះបិតា និង​ជីដូន​ជីតា​ខាង​ព្រះមាតា​ព្រះអង្គ។

ប្រហែល​ជា​មក​ពី​រាជធានី​ហរិហរាល័យ មាន​សំណង់​ផ្សេងៗ និង​ប្រាសាទ​ច្រើន​ណាស់​ទៅ​ហើយ ហើយ​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ក្បែរ​មាត់​បឹង​ទន្លេសាប​ពេក​ផង ដែល​នាំ​អោយ​មាន​ការ​ពិបាក​ក្នុង​ការ​កសាង​សំណង់​ផ្សេងៗ​ទៀត ទើប​ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ទី​២ សម្រេច​ប្ដូរ​រាជធានី​ពី​ហរិហរាល័យ រលួស មក​សាង​រាជធានី​ថ្មី​នៅ​ភាគ​ខាង​លិច។

គឺ​ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ទី​១​នេះ​ហើយ ដែល​បាន​ទ្រង់​សាង​ទីក្រុង​អង្គរ​ទី​១ មាន​ឈ្មោះ​ថា “យសោធបុរៈ” ដែល​មាន​ភ្នំ​បាខែង នៅ​ចំ​កណ្ដាល ហើយ​សាង​ប្រាសាទ​បាខែង​នៅ​លើ​ភ្នំ​នេះ​សម្រាប់​តម្កល់​ទេវ​លិង្គ​ស្រីយសោធរេស្វរៈ នៅ​ឆ្នាំ​៨៩៣។

ចំណែក​នៅ​លើ​ភ្នំ​ក្រោម និង​ភ្នំ​បូក ដែល​ស្ថិត​អម​សង​ខាង​ភ្នំ​កណ្ដាល​នេះ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​បាន​សាង​ប្រាសាទ​មាន​ប្រាង្គ​បីៗ​សម្រាប់​ឧទ្ទិស​ចំពោះ​ត្រីមូរតិ គឺ​ព្រះព្រហ្ម ព្រះវិស្ណុ និង​ព្រះ​ឥសូរ ផង។ ដើម្បី​ធានា​ទឹក​ប្រើប្រាស់ និង​មុខ​របរ​កសិកម្ម​ជា​ចម្បង ព្រះអង្គ​ទ្រង់​បាន​ជីក​បារាយណ៍​ខាង​កើត ទៅ​ខាង​ទិស​ឦសាន​នៃ​រាជធានី​ថ្មី​នេះ ដែល​មាន​បណ្តោយ​ប្រវែង ៧​គីឡូម៉ែត្រ និង​ទទឹង ១.៨០០​ម៉ែត្រ ហៅ​ថា យសោធរៈតដាក។

ក្នុង​រាជ្យ​ព្រះអង្គ សាសនា​ទាំងអស់​មាន​ការ​រីក​ចម្រើន និង​សុខសាន្ត​នឹង​គ្នា​ណាស់។ នៅ​លើ​ច្រាំង​ខាង​ត្បូង​នៃ​បារាយណ៍​នេះ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​អោយ​កសាង​អាស្រម​ជាច្រើន​សម្រាប់​គណៈ​សាសនា​ផ្សេងៗ មាន​ព្រាហ្មណាស្រម សម្រាប់​អ្នក​កាន់​សាសនា​គណៈ​ព្រះឥសូរ វៃស្នវាស្រម ជាច្រើន សម្រាប់​អ្នក​កាន់​សាសនា​ព្រះវិស្ណុ និង​សៅគតាស្រម សម្រាប់​អ្នក​កាន់​សាសនា​ព្រះពុទ្ធ។

ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ទី​១ ទ្រង់​ជា​ស្ដេច​សឹក​ដ៏​អង់អាច​ក្លាហាន ដែល​សិលាចារឹក​បាន​និយាយ​បញ្ជាក់​អំពី​ការ​លើក​ទ័ព​ទៅ​ច្បាំង​ជាមួយ​នគរ​ចំប៉ា និង​ជោគជ័យ​ចំបាំង​ជើង​ទឹក​មួយ ទៅ​លើ​ពួក​ចោរ​សមុទ្រ​ដែល​ប្រើ​សំពៅ​មាន​ក្តោង​ពណ៌​ស ដែល​អាច​ជា​សំពៅ​របស់​ពួក​ចាម ឬ​ជា​សំពៅ​របស់​ពួក​ឥណ្ឌូនេស៊ី ថែម​ទៀត​ផង។

ក្នុង​រជ្ជកាល​របស់​ព្រះអង្គ ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា មាន​ទំហំ​ធំ​ទូលាយ​ណាស់ គឺ​ខាង​ជើង​ទល់​នឹង​ខេត្ត​យូណាន់ ប្រទេស​ចិន ខាង​លិច​ទល់​នឹង​ប្រទេស​ភូមា ខាង​កើត​ទល់​នឹង​ប្រទេស​ចំប៉ា ខាង​ត្បូង​ទល់​នឹង​សមុទ្រ។

ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ទី​១ ទ្រង់​គ្រង​រាជ្យ​ពី​ឆ្នាំ​៨៨៩ ហើយ​ទ្រង់​សោយ​ទិវង្គត​ក្នុង​ឆ្នាំ​៩០០ នៃ​គ្រិស្ដសករាជ ដោយ​មាន​ព្រះមរណនាម​ថា បរមសិវលោក៕