Sunday, February 18, 2024

ព្រះ​ស្រីធម្មោរាជា​ទី​១​-ចៅពញា​សូរ (១៦២៩-១៦៣០)

  ព្រះរាជ​ពិធី​អភិសេក​ចៅពញា​សូរ​បាន​ប្រព្រឹត្ដ​ទៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៦២៩ ហើយ​ទទួល​ព្រះ​នាម​ថា «ព្រះបាទ​សម្ដេច​ស្ដេច​ព្រះរាជ​ឱង្ការព្រះ​ស្រី​ធម្មោរាជាធិរាជ​រាមាធិបតី» ។ រាជពង្សាវតារ​ជួនកាល​ហៅ​ព្រះ​អង្គ​ថា ព្រះស្រីធម្មោរាជា ជួនកាល​ទៀត​ហៅ​ព្រះ​អង្គ​ថា​ ព្រះរាជសម្ភារ ។

បញ្ជីរាយនាយព្រះមហាក្សត្រ


  ព្រះរាជា​វ័យក្មេង​នេះ មិន​ចង់​កាន់​អំណាច​ទេ ម្ល៉ោះ​ហើយ​ទ្រង់​បាន​ប្រគល់​កិច្ចការ​ព្រះ​នគរ​ទាំងអស់​ឱ្យ​ព្រះ​បិតុលា​ចាត់​ចែង ចំណែក​ខ្លួន​ព្រះ​អង្គ​បាន​យាង​ទៅ​គង់នៅ​ឯ​កោះ​ឃ្លោក សព្វថ្ងៃ​ហៅ​ថា ខ្សាច់កណ្ដាល គិតគូរ​អំពី​អក្សរសាស្ដ្រ​វិញ ។​ គឺជា​ក្សត្រ​មួយ​អង្គ​ពូកែ​ខាង​រឿង​សាសនា​ និង​អក្សរសាស្ដ្រ​ ហើយ​គេ​និយាយ​ថា​ព្រះ​អង្គ​បាន​និពន្ធ​កាព្យ​ឃ្លោង​ និង​រឿងរ៉ាវ​ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ​ជា​ច្រើន​ ប៉ុន្ដែ​មិន​ឃើញ​មាន​សេស​សល់​អ្វី​រហូត​មក​ដល់​យើង​ទេ ។ ទ្រង់​បាន​ឱ្យ​ដូរ​ពិធីការ​ដែល​ព្រះរាជា​មុនៗ​បាន​ប្ដូរ​ជា​ច្រើន​លើក​ច្រើន​សា​មក​ហើយ ដោយ​ឱ្យ​អ្នក​ទាំងពួង​ហៅ​ព្រះ​អង្គ​ថា ព្រះរាជ​សម្ភារបារមី​ពិសេស និង​ឱ្យ​ហៅ​អតីត​ព្រះរាជានុសិទ្ធិ​ថា ព្រះ​ភូវនាថ ។  ទ្រង់​បាន​ឯកភាព​ជាមួយ​ព្រះ​ជ័យជេដ្ឋា លះបង់​ភាព​ជា​បព្វជិត​នៅ​ឆ្នាំ​បន្ទាប់ ដើម្បី​ដឹកនាំ​ទ័ព​ទៅ​វាយ​លុក​ខែត្រ​កូរ៉ាត ក្នុង​ព្រះរាជ​បំណង​ដណ្ដើម​យក​ពី​សៀម​មក​វិញ ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ត្រូវ​បរាជ័យ មិន​អាច​ឈរ​ជើង​បាន ក៏​ដក​ទ័ព​មក​វិញ ដោយ​នាំ​យក​ឈ្លើយ​ជា​ច្រើន​មក​ជាមួយ​ផង ។ ពេល​យាង​ត្រលប់​មក​ដល់​អង្គរវត្ដ​វិញ ព្រះ​ឧបយុវរាជ​បាន​យាង​ទាំង​គ្រួសារ​កាត់​ទៅ​ជួបនឹង​ព្រះ​អង្គ ធ្វើ​ឲ្យ​ព្រះ​អង្គ​បាន​ជួប​ជាមួយ​ព្រះ​សុជាតិ​ក្សត្រី ជា​ព្រះ​មហេសី​របស់​ព្រះ​បិតុលា​ព្រះ​អង្គ ដែល​គេ​បាន​ផ្គូផ្គង​ជាមួយ​ព្រះ​អង្គ​ពី​មុន តែ​ត្រូវ​ព្រះ​បិតុលា​រៀប​អាពាហ៍​ពិពាហ៍​ជា​មហេសី ក្នុង​ពេល​ដែល​ព្រះ​អង្គ​កំពុង​បំពេញ​បព្វជ្ជា ។ ទ្រង់​ក៏​ចាប់​ផ្ដើម​ស្រលាញ់​ព្រះ​នាង​ដោយ​បាន​សុំ​ណាត់​ជួប​ជាមួយ​ព្រះ​នាង​នៅ​មុខ​នាគ ហើយ​ក៏​ស្រលាញ់​គ្នា​ទៅ ។  ពេល​យាង​ត្រលប់​មក​ឧត្ដុង្គ​វិញ ព្រះ​ឧភយោរាជ​ក៏​ប្រឈួន ការ​ថែ​ធួន​ក៏​មិន​ដិត​ដល់ ទំនាក់​ទំនង​ស្នេហា​រវាង​ព្រះរាជា​ និង​ព្រះ​ក្សត្រី​អង្គវតី​ចេះ​តែ​បន្ដ​ទៅ ។​

 រាជពង្សាវតារ​មួយ​និយាយ​ថា​អ្នក​ទាំង​២​សង្ឃឹម​ថា​បាន​ជួប​គ្នា​នៅ​ពេល​ដែល​ព្រះ​ឧភយោរាជ​សុគត ក៏​ប៉ុន្ដែ​ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ ព្រះរាជានុ​សិទ្ធិ​បែរជា​ជា​សះស្បើយ ធ្វើ​ឱ្យ​អ្នក​ទាំង​២​មាន​ការ​ភិត​ភ័យ​ជាខ្លាំង ខ្លាច​ត្រូវ​គេ​វែកមុខ​រាយការណ៍​ថ្វាយ​ព្រះ​បិតុលា ព្រោះ​នរណា​ក៏​ដឹង​ដែរ​ថា ព្រះ​អង្គ​ស្រលាញ់​គ្នា ។ ភ័យ​ពេក ព្រះ​អង្គវតី បាន​លួច​រត់​ចេញពី​រាជវាំង​របស់​ព្រះ​ឧភយោរាជ ទៅ​គង់នៅ​ព្រះរាជា​វាំង​របស់​ព្រះរាជា​ជាមួយ​សហាយ​វិញ ។  ព្រឹត្ដិការណ៍​ក្នុង​រាជវង្ស​នេះ​បាន​បង្ក​ឱ្យ​កើត​មាន​រឿង​អាស្រូវ​ជា​ខ្លាំងៈ​ មនុស្ស​ជា​ច្រើន​បន្ទោស​ថា​ព្រះ​ឧភយោរាជ​បាន​ដណ្ដើម​យក​គូ​ស្នេហា​របស់​ព្រះ​រជ្ជទាយាទ​ អ្នកខ្លះ​ទៀត​បន្ទោស​ព្រះរាជា​ដែល​បាន​ដណ្ដើម​យក​ព្រះ​ជាយា​របស់​ព្រះ​ឧភយោរាជ ដែល​ខិតខំ​ដឹកនាំ​ប្រទេស​ជាតិ​ក្នុង​នាម​ជា​ព្រះ​យោមរាជ​ធំ រួច​ហើយ​បាន​ប្រគល់​រាជសម្បត្ដិ​មក​ឱ្យ​ថែរក្សា​វិញ​ ហើយ​មាន​អ្នក​ខ្លះ​ទៀត​កាន់​ជើង​ព្រះ​អង្គវតី​ដែល​សព្វព្រះទ័យ​នឹង​ព្រះរាជា​ក្មេង ដែល​ជា​គូសង្សារ​ចាស់​ជា​ជាង​ស្រលាញ់​ព្រះ​ស្វាមី​ចាស់​ដែល​គ្រាន់តែ​ជា​ឧភយោរាជ​ប៉ុណ្ណោះ ។​ ព្រះ​ឧភយោរាជ និង​ព្រះរាជា​ក៏​ចាប់​តាំង​កេណ្ឌ​ទ័ព​តែ​សព្វៗ​ខ្លួន ហើយ​សង្គ្រាម​បង្ហូរ​ឈាម​តែ​គ្រួសារ​ឯង​ក៏​បាន​ផ្ទុះ​ឡើង ។ ប៉ុន្ដែ តាំងពី​ការ​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​ដំបូង​ម្ល៉េះ ទ័ព​ព្រះរាជា​ត្រូវ​បរាជ័យ ហើយ​មេទ័ព​របស់​ព្រះរាជា​៤​នាក់ ដែល​សុទ្ធ​ជា​ជនជាតិ​ចិន​ក៏​ត្រូវ​គេ​សម្លាប់​បាន ។​ ព្រះរាជា​ និង​ព្រះ​អង្គវតី​ក៏​នាំ​គ្នា​គេច​ខ្លួន​ទៅ​កាន់​ខែត្រ​កញ្ជរ​ តែ​ត្រូវ​ទ័ព​ព្រះ​ឧភយោរាជ​មួយ​កង​តាម​ទាន់ ហើយ​ធ្វើឃាត​នឹង​កាំភ្លើង​សុគត​ទៅ ។  ព្រះ​ស្រីធម្មោរាជា​សោយរាជ្យ​បាន​១​ឆ្នាំ ហើយ​ក៏​សុគត​ទៅ​ក្នុង​ព្រះ​ជន្មាយុ​២៩​ព្រះ​វស្សា (24) ។


ដោយ វង់្សសុធារ៉ា ឧទ័យរាជា ១៦២៧-១៦៤២
បេីពិនិត្យរបាយការណ៍​​​របស់​​​ពួក​​​អឺរ៉ុប​​​ដែល​​​ហៅ​​​ ឧភយោរាជ​​​ឧទយរាជា ​​​ថា​​​ ​​​ស្តេច​​​ចាស់​​​ ​​​ហៅ​​​ធម្មរាជា ​​​ថា​​​ ស្តេចក្មេង​​​ និងវិភាគ​​​បញ្ហា​​​ដែល​​​ធម្មរាជា​​​មិន​​​តាំងរាជវាំង​​​នៅ​​​ ឧដុង្គ​​​ ​​​បែរ​​​ជាមកនៅ ​​​កោះឃ្លោក​​​ បាន​​​ន័យ​​​ថា​​​ ​​​ធម្មរាជា​​​ជា​​​ព្រះ​​​មហាក្សត្រ​​​ដែល​​​គ្មាន​​​អំណាច​​​ ​​​ទេីប​​​រក​​​វិធី​​​ដណ្តេីម​​​យក​​​អំណាច​​​មក​​​វិញ​​​ ​​​ដោយ​​​ដក​​​ខ្លួន​​​ថយ​​​ពី​​​ឧដុង្គ និង​​​ពឹង​​​ពាក់​​​ពួក​​​ អតីមេទ័ព​​​ចិន​​​ ដែល​​​បាន​​​និរទេស​​​ខ្លួន​​​មក​​​ស្រុក​​​ខ្មែរ​​​ឲ្យ​​​ជួយ​​​ព្រះអង្គ​​​ ​​​នៅ​​​ពេល​​​ដែល​​​ឧទយរាជាជាឧបរាជ​​​នៅ​​​តែ​​​ឲ្យ​​​អំណាច​​​ ​​​​​​ពង្រឹងអំណាច​​​នៅ ​​​ឧដុង្គ​​​ដោយ​​​រក្សា​​​ទំនាក់​​​ទំនង​​​ជមួយ​​​ពួក ​​​អឺរ៉ុប ។ចន្ទវតី​​​ ​​​ឬ​​​បុប្ផាវតី​​​ ​​​គ្រាន់​​​តែ​​​ជា​​​លេស​​​តូច​​​មួយ​​​ដែល​​​អ្នក​​​នយោបាយ​​​កំពូល​​​ទាំងពីរ​​​យក​​​មក​​​ធ្វេី​​​ជា​​​ឈ្នួន​​​សង្គ្រាម​​​ប៉ុណ្ណោះ​​​។


ស្ដេច​ដែល​ឡើង​សោយរាជ្យ​នៅ​កម្ពុជា បន្ទាប់​ពី​ព្រះបាទ​ជ័យជេដ្ឋាទី២ គឺ​ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ ដែល​ជា​បុត្រ​ច្បង​របស់​ព្រះអង្គ។ ទ្រង់​បាន​ឡើង​គ្រងរាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ​ ១៦២៩ រហូត​ដល់​ព្រះអង្គ​ត្រូវ​បាន ​ទាហាន​ព័រទុយហ្គាល់ បាញ់​សម្លាប់​ឲ្យ​ធ្លាក់​ពី​លើ​ចុង​ត្នោត នៅ​ឆ្នាំ​១៦៣៤ ក្រោម​បញ្ជា​របស់​ពូ​បង្កើត​របស់​ព្រះអង្គ គឺ​ព្រះ​ឧទ័យរាជា។ នេះ គឺ​ជា​សោកនាដកម្ម​មួយ​នៃ​ព្រះរាជវាំង​ដែល​កើត​ចេញ​ពី​ទំនាស់​ស្នេហា​រវាង​ពូ និង​ក្មួយ ដោយ​ដណ្ដើម​គ្នា​ស្រឡាញ់​តែ​ស្រី​ម្នាក់។


សូម​អញ្ជើញ​លោក​អ្នក​នាង​ស្តាប់​ការ​រៀបរាប់​ពី​ព្រឹត្តិការណ៍​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​របស់ លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ ដូច​ត​ទៅ៖

គ.១៧ ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ (ឆ្នាំ​១៦២៩-ឆ្នាំ​១៦៣៤) និង​សោកនាដកម្ម​នៃ​ព្រះរាជវាំង

ក្រោយ​ពី​ព្រះរាជឱង្ការ​ព្រះជ័យចេស្តា ឬ​ជ័យជេដ្ឋាទី២ ទ្រង់​សោយ​ទិវង្គត​ទៅ នៅ​ឆ្នាំ​១៦២៨ នោះ រាជ្យ​សម្បត្តិ​ត្រូវ​បាន​ទៅ​ចៅពញាតូ ជា​ព្រះរាជ​បុត្រ​ច្បង​ជា​អ្នក​សោយរាជ្យ​ស្នង។ ប៉ុន្តែ​នៅ​ពេល​នោះ ព្រះពញាតូ ទ្រង់​កំពុង​នៅ​បួស​ជា​ព្រះ​ភិក្ខុ​សង្ឃ មិន​អាច​ទាន់​ឡើង​គ្រងរាជ្យ​បាន​នៅ​ឡើយ។ ដោយ​មិន​អាច​ទុក​រាជបល្ល័ង្គ​ឲ្យ​នៅ​ទំនេរ​បាន នាម៉ឺន​សព្វ​មុខ​មន្ត្រី​ក៏​យាង​ព្រះឧទ័យ ជា​ព្រះអនុជ​របស់​ព្រះជ័យជេស្តា ឲ្យ​ឡើង​គ្រងរាជ្យ តែ​ព្រះអង្គ​មិន​យល់​ព្រម​ទទួល​ឡើង​គ្រងរាជ្យ​ទេ តែ​ទ្រង់​យល់​ព្រម​ ទទួល​កាន់​កិច្ចការ​រាជការ​ជំនួស ក្នុង​ពេល​ដែល​ព្រះពញាតូ កំពុង​សាង​ផ្នួស​នោះ។


ក្នុង​ឱកាស​ដែល​ព្រះឧទ័យ ទ្រង់​កាន់​កាប់​កិច្ចការ​ប្រទេស​ជាតិ​ជំនួស​ចៅពញាតូ នោះ ព្រះឧទ័យ ជា​មា​បាន​កួច​ចិត្ត​ស្រឡាញ់​ ព្រះអង្គ​ច័ន្ទវតី ជា​គូ​ដណ្ដឹង​របស់​ព្រះពញាតូ ដែល​ព្រះ​បិតា​របស់​ព្រះអង្គ​បាន​ទ្រង់​ផ្សំផ្គុំ​ទុក​ដាក់​តាំង​ពី​ព្រះរាជ​កុមារ​មក​ម៉េ្លះ​នោះ។ ព្រះឧទ័យ ជា​មា​បាន​លើក​ព្រះអង្គ​ច័ន្ទវតី ឲ្យ​ឡើង​ជា​ព្រះទេពី (គឺ​ប្រពន្ធ) មាន​ងារ​ជា​សម្ដេច​ព្រះអង្គ​ម៉ែយួរច័ន្ទវតី ថែម​ទៀត​ផង។


នៅ​ទី​បំផុត ដោយ​មាន​ការ​ទទូច​សុំ​យាង​ជាច្រើន​សា​ពី​ពួក​សេនាបតី​នាម៉ឺន​មន្ត្រី និង​ព្រះរាជវង្សានុវង្ស​ផង ព្រះពញាតូ ក៏​ទ្រង់​យល់​ព្រម​ចាក​ផ្នួស ហើយ​ឡើង​សោយរាជ្យ​នៅ​ រាជធានី​ឧដុង្គ ក្នុង​ឆ្នាំ​១៦២៩ ដោយ​មាន​ព្រះនាម​ក្នុង​រាជ្យ​ថា ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ​ស្រីធម្មរាជារាមាធិបតី ដែល​អ្នក​ប្រវត្តិ​វិទូ​និយម​ហៅ​ព្រះនាម​ព្រះអង្គ​ថា ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ។


នៅ​ក្នុង​រាជ្យ​ព្រះអង្គ ដោយ​ទ្រង់​ខ្ញាល់​នឹង​ពួក​សៀម ដែល​បាន​ចូល​មក​លុក​លុយ​ប្រទេស​ខ្មែរ​ដល់​ទៅ​បី​ដង​នៅ​ក្នុង​រាជ្យ​ព្រះបិតា​ព្រះអង្គ​នោះ នៅ​ឆ្នាំ​១៦៣០ ឯកសារ​ខ្លះ​ថា​ឆ្នាំ​១៦៣៣ ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ ទ្រង់​បញ្ជា​ឲ្យ​លើក​ទ័ព​ទៅ​វាយ​យក ​ខេត្ត​នគររាជ ពី​សៀម មក​វិញ ប៉ុន្តែ​យក​មិន​បាន ក៏​ទ្រង់​ឲ្យ​កៀរ​យក​គ្រូ​សៀម មក​ជាច្រើន។


ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះស្រីធម្មរាជា​ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ នេះ ជា​ព្រះមហាក្សត្រ​ទ្រង់​ជក់​ព្រះទ័យ​ក្នុង​វិស័យ​អក្សរសាស្ត្រ​ណាស់ ព្រះអង្គ​បាន​និពន្ធ​ស្នាព្រះហស្ត​ជាច្រើន​ដូចជា​រាជសព្ទ ច្បាប់​រាជសម្ភារ (គ.ស ១៦២២) ហេមន្តមាស (គ.ស ១៦២៩) កាព្យ​និរាស (គ.ស ១៦៣០) ហិនលក្ខណ៍សល (គ.ស ១៦៣០) ជាដើម។


ថ្វី​ត្បិត​តែ​ឡើង​គ្រងរាជ្យ​ជា​ស្ដេច​ផែនដី​ក៏ដោយ ក៏​ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ ទ្រង់​នៅ​មាន​ព្រះទ័យ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​នឹង​ការ​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​ជានិច្ច។ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​គង់​នៅ​រាជធានី​ឧដុង្គ តែ​មួយ​រយៈ​ខ្លី​ប៉ុណ្ណោះ ដល់​ប្រមាណ​ឆ្នាំ​១៦៣១ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​យាង​ទៅ​គង់​នៅ​ រាជវាំង​កោះ​ឃ្លោក កោះ​ខ្សាច់​ កណ្ដាល សព្វថ្ងៃ ដើម្បី​នឹង​បំពេញ​កិច្ច​ក្នុង​អក្សរសាស្ត្រ ទុក​កិច្ចការ​ផែនដី​ថ្វាយ​ព្រះឧទ័យ ជា​មា ក្នុង​ងារ​ជា​មហា​ឧបយោរាជ ដែល​គង់​នៅ​រាជធានី​ឧដុង្គ មើល​កិច្ចការ​ជំនួស។


ព្រឹត្តិការណ៍​មួយ​ដែល​កើត​មាន​ក្នុង​រាជ្យ​ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ នេះ ជា​ចំណុច​ដ៏​ជូរចត់​បំផុត​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​ចំណុច​ជូរចត់​ជាច្រើន​នៃ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ជាតិ​កម្ពុជា។ នោះ គឺ​ជា​ទំនាស់​ស្នេហា​មួយ​រវាង​ព្រះឧទ័យ ជា​មា និង​ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ ជា​ក្មួយ ដណ្ដើម​គ្នា​ស្រឡាញ់​ស្រី​តែ​ម្នាក់ គឺ​ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី ដែល​ពី​ភាគ​ខាង​ដើម​ជា​គូ​កំណាន់​ចិត្ត​របស់​ព្រះរាជ​សម្ភារ តែ​ក្រោយ​មក​បាន​ក្លាយ​ជា​ទេពី​របស់​ព្រះឧទ័យ ជា​មា។ ទំនាស់​នេះ បាន​ក្លាយ​ទៅ​ជា​សង្គ្រាម​បង្ហូរ​ឈាម​រវាង​ខ្មែរ និង​ខ្មែរ រវាង​មា និង​ក្មួយ យ៉ាង​កាច​សាហាវ​ឃោរឃៅ រហូត​ដល់​ព្រះឧទ័យរាជា ដែល​ក្ដោបក្ដាប់​អំណាច​ទាំង​ស្រុង​ក្នុង​កិច្ចការ​ព្រះ​នគរ ក្នុង​នាទី​ជា​ឧបយោរាជ ប្រើប្រាស់​កម្លាំង​បរទេស គឺ​ទាហាន​ព័រទុយហ្គាល់ ក្នុង​ការ​តាម​កម្ទេច​ព្រះរាជ​សម្ភារ ជា​ក្មួយ ក្រោយ​ពេល​ដែល​ព្រះអង្គ​បាន​ដឹង​អំពី​រឿង​សហាយស្មន់​រវាង​ព្រះទេពី គឺ​ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី ជាមួយ​នឹង​ព្រះរាជ​សម្ភារ។


ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី ថ្វី​ត្បិត​តែ​បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រពន្ធ​របស់​ព្រះឧទ័យ រួច​ទៅ​ហើយ​នោះ​ក្តី បាន​ចាប់​ផ្ដើម​ទាក់ទង​ស្នេហា​គ្នា​សាជាថ្មី​ជាមួយ​ព្រះរាជ​សម្ភារ អតីត​គូ​ដណ្ដឹង ក្រោយ​ពេល​ដែល​ទ្រង់​បាន​ចាក​ផ្នួស​ត្រឡប់​មក​សោយរាជ្យ​វិញ។ អ្នក​ទាំង​ពីរ​បាន​ក្លាយ​ជា​គូ​ស្នេហ៍​លួច​លាក់ ហើយ​តែង​រក​ល្បិចកល​ជួប​គ្នា​ជា​រឿយៗ។ ឯកសារ​ខ្លះ​រៀបរាប់​ថា មាន​ពេល​ខ្លះ ព្រះអង្គ​ម៉ែយួរច័ន្ទវតី បាន​ធ្វើ​កល​ជា​សុំ​ព្រះឧទ័យ ជា​ស្វាមី ដង្ហែ​កឋិន​ពី​ រាជធានី​ឧដុង្គ ទៅ​នគរវត្ត ដើម្បី​បាន​ឱកាស​ជួប​ជាមួយ​ព្រះរាជ​សម្ភារ។


ពេល​មួយ​នោះ ព្រះឧទ័យ ជា​មា ទ្រង់​ប្រឈួន​ជា​ទម្ងន់ ព្រះរាជ​សម្ភារ ជា​ក្មួយ ទ្រង់​ទៅ​សួរ​សុខ​ទុក្ខ​ឪពុកមា​នៅ​ចំពោះ​មុខ​ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី ជា​សង្សារ។ ដោយ​ទ្រង់​យល់​ច្រឡំ​ថា ព្រះឧទ័យ ជា​មា​ឈឺ​ធ្ងន់ មិន​អាច​រស់នៅ​បាន​យូរ​ទេ ព្រះរាជ​សម្ភារ ទ្រង់​លាន់​ព្រះឧស្ឋ​ថា “បាយ​ស្រូវ​ជា​ភ័ព្វ​ឆ្មា ប្រពន្ធ​ផង​មា​ជា​ភ័ព្វ​ក្មួយ” តែ​ត្រូវ​ព្រះឧទ័យ ឮ ហើយ​បើក​ភ្នែក​ឡើង រួច​ឆ្លើយ​ថា “ដំរីសារ​ស្លាប់​ជា​ភ័ព្វ​ក្មួយ ប្រពន្ធ​ផង​ក្មួយ​ជា​ភ័ព្វ​មា”។


ក្រោយ​មក ព្រះ​មហា​ឧបយោរាជ​ព្រះឧទ័យ ក៏​បាន​ជា​សះ​ស្បើយ​ព្រះ​រោគ​ឡើង​វិញ។ កាល​បើ​បាន​ឃើញ​ថា ព្រះ​ស្វាមី​បាន​ជា​សះ​ស្បើយ​ហើយ សម្ដេច​ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី បាន​ធ្វើ​ឧបាយកល​ថា​ត្រូវ​ដង្ហែ​យក​រណ្ដាប់​ភស្តុភារ គ្រឿង​សក្ការៈ “ផ្កា​ប្រាសាទ​ដប់” ទៅ​លា​បំណន់​ត្បិត​ព្រះនាង​បាន​បន់ស្រន់​ព្រះពុទ្ធ​នៅ​វត្ត​ព្រះ​វិហារសួគ៌ សុំ​ឲ្យ​ព្រះ​ភស្ដា​បាន​ជា​សះ​ស្បើយ នៅ​ពេល​ដែល​ស្វាមី​ទ្រង់​ប្រឈួន​នោះ។ កាល​ហែ​ផ្កា​ចេញ​ពី​ឧដុង្គមានជ័យ​ហើយ ហើយ​ដោយ​យក​លេស​ថា​យក​ផ្កា​ទៅ​ថ្វាយ​ព្រះ​នៅ​វត្ត​មេស ជា​មុន​សិន សឹម​ត្រឡប់​មក​ វិហារសួគ៌ ជា​ក្រោយ​នោះ ពេល​ឆ្លង​កាត់ ​ព្រះរាជវាំង​កោះ​ឃ្លោក ​របស់​ព្រះរាជ​សម្ភារ នោះ ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី ក៏​ឡើង​ទៅ​ជួប​ព្រះអង្គ ហើយ​គង់​ជាមួយ​ព្រះអង្គ​ក្នុង​វាំង​នោះ​ទៅ។


ក្រុម​មន្ត្រី​វាំង និង​មន្ត្រី​គ្រប់​ក្រសួង​ដែល​ដង្ហែ​តាម​ទៅ ចាំ​បាត់​ដល់​ទៅ​បី​ថ្ងៃ​មិន​ឃើញ​ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី យាង​ត្រឡប់​មក​វិញ ហើយ​ឃើញ​នាយ ​ទាហាន​ចិន-ខ្មែរ ដែល​ជា​ទ័ព​របស់​ព្រះរាជ​សម្ភារ រៀប​ក្បួន​ទ័ព​ជើង​ទឹក និង​ជើង​គោក​ផង ហើយ​រាយ​កាំភ្លើង​ធំ​ដាក់​លើ​ក្បាល​បន្ទាយ​សព្វ​ប្រការ​ដូច្នោះ ក៏​នាំ​ដំណឹង​នេះ​ទៅ​ទូល​ថ្វាយ​ព្រះឧទ័យ ឯ​ក្រុង​ឧដុង្គ វិញ។ ព្រះ​មហា​ឧបយោរាជ ក៏​ទ្រង់​បញ្ជា​ឲ្យ​លើក​ទ័ព​ខ្មែរ-ព័រទុយហ្គាល់ ដ៏​ធំ ទៅ​ព័ទ្ធ​បន្ទាយ ​កោះ​ឃ្លោក ។


កងទ័ព​ខ្មែរ-ចិន របស់​ព្រះរាជ​សម្ភារ និង​កងទ័ព​ខ្មែរ-ព័រទុយហ្គាល់ របស់​ព្រះឧទ័យ បាន​ច្បាំង​គ្នា​គគ្រឹកគគ្រេង ស្លាប់​ពល​ទាហាន​អស់​ច្រើន​សន្ធឹក។ ទី​បំផុត ទ័ព​ខ្មែរ-ព័រទុយហ្គាល់ របស់​ព្រះ​មហា​ឧបយោរាជ ព្រះឧទ័យ ក៏​ទទួល​បាន​ជ័យជម្នះ ដោយ​វាយ​បែក​បន្ទាយ​កោះ​ឃ្លោក របស់​ស្ដេច​ផែនដី រួច​ចាប់​ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី នាំ​យក​ទៅ​ឧដុង្គមានជ័យ ដាក់​ទោស​ប្រហារ​ជីវិត​ទៅ។ ចំណែក​ឯ​ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ ក៏​ទ្រង់​ភៀស​ព្រះអង្គ​តាម​ទូក​រហូត​ដល់ ​ស្រុក​កញ្ជរ ខេត្ត​ក្រចេះ តែ​ត្រូវ​ពួក​ទាហាន​ព័រទុយហ្គាល់ តាម​ប្រកិត ហើយ​ទី​បំផុត ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ឡើង​ទៅ​ពួន​នៅ​លើ​ចុង​ត្នោត។ ទាហាន​ព័រទុយហ្គាល់ ឃើញ ក៏​តម្រង់​កាំភ្លើង ​រៀប​នឹង​បាញ់​ព្រះអង្គ តែ​ត្រូវ​ព្រះអង្គ​រា​ព្រះហស្ដ​សុំ​អនុញ្ញាត​ទុក​ពេល​ថ្វាយ​ព្រះអង្គ ដក​កាំបិត​ស្នៀត​កាត់​កំពូល​ត្នោត​ចារ​លើ​ស្លឹក​ត្នោត​នូវ​ដំបូន្មាន​ចុង​ក្រោយ​របស់​ព្រះអង្គ ជា​បណ្ដាំ​កុំ​ឲ្យ​ជន​ទាំង​ឡាយ ​វង្វេង​ក្នុង​កាម​តណ្ហា​ដូច​ព្រះអង្គ​ទៀត។ លុះ​ចារ​ចប់​សព្វគ្រប់​ហើយ ទ្រង់​បាន​ទម្លាក់​ចំណារ​នោះ​មក​ដី ហើយ​ពួក​ទាហាន​ព័រទុយហ្គាល់ ក៏​បាញ់​ព្រះអង្គ​ធ្លាក់​ពី​លើ​ចុង​ត្នោត​សុគត​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៦៣៤ នៃ​គ.ស នោះ​ទៅ។

ឯកសារ​ខ្លះ​និយាយ​ថា ទាំង​ព្រះរាជ​សម្ភារពញាតូ ទាំង​ព្រះម៉ែយួរច័ន្ទវតី ទ្រង់​សុគត​ដោយ​កាំភ្លើង​ទាំង​ពីរ​អង្គ​នៅ​ស្រុក​កញ្ជរ ខេត្ត​ក្រចេះ នោះ៕

No comments:

Post a Comment