4 August 2019 Chan Born នួន ជា ស្លាប់៖ នួន ជា ជាជនជាតិសៀម ឈ្មោះដើម រុងឡឺត ឡាវឌី (ឡុង ប៊ុនរួត) ជាសមាជិកខ្មែរសេរី (សម័្ពន្ធជាមួយថៃសេរី) ក្រោយមក ក្លែងខ្លួនជា ថៃក្រហម បន្ទាប់ចូលជាមួយ ខ្មែរក្រហម កើតឆ្នាំ ១៩២៦ នៅបាត់ដំបង ដែលកាលណោះ បាត់ដំបងគឺជាទឹកដីសៀមនៅឡើយ។ នួន ជា ទៅរៀននៅសៀម មកវិញបម្រើការ ឲ្យតែប្រទេស សៀម ចឹងបានជា ឆ្នាំ ១៩៤៥ ទឹកដី បាត់ដំបង បានមក ខ្មែរវិញ តែ នួន ជា នៅតែមាន សញ្ញាតិ សៀម !!!
26 May 2021 People News Media ភរិយារបស់លោកនួន ជា អតីតប្រធានរដ្ឋសភានិងជាបងធំទី២ បន្ទាប់ពីប៉ុល ពត បានទទួល មរណភាពកាលពីថ្ងៃពុធ ទី២៦ ខែឧសភានៅស្រុកម៉ាឡៃខេត្តបន្ទាយមានជ័យ
ភ្នំពេញ៖ អ្នកស្រី លី គឹមសេង ជាភរិយារបស់លោក នួន ជា អតីតប្រធានរដ្ឋសភា និងជាបងធំទី២ បន្ទាប់ពីប៉ុល ពត ដែលមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការទទួលខុសត្រូវនូវការសម្លាប់រង្គាលប្រជាជនកម្ពុជារាប់លាននាក់ ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ បានទទួលមរណភាពកាលពីថ្ងៃពុធ ទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ ក្នុងជន្មាយុ៨៦ឆ្នាំ ពោលគឺក្រោយមរណភាពលោក នួន ជា ២ឆ្នាំ នាឆ្នាំ២០១៩។នេះបើយោងតាមគណនីរបស់លោក ស្ទីវិន សាន់។
យោងតាមការផ្សាយ របស់ វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) បានផ្សាយថា អ្នកស្រី លី គឹមសេង អាយុ៨៦ឆ្នាំបានស្លាប់ កាលពីថ្ងៃពុធទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ ក្រោយពីបានមើលទូរទស្សន៍ ហើយក្រោកឈររួចក៏ដួលបោកក្បាលផ្នែកខាង បន្ទាប់មកនៅម៉ោងជាង១រសៀល ក៏បានស្លាប់។ វិទ្យុ VOA បានស្រង់សម្ដីលោក ថេត សម្បត្តិ សហផលិតករខ្សែភាពយន្តរឿង «សត្រូវប្រជាជន» ថា អ្នកស្រី លី គឹមសេង បានស្លាប់នៅផ្ទះកូនស្រីរបស់ខ្លួន នៅស្រុកម៉ាឡៃខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ហើយសពរបស់អ្នកស្រីត្រូវបានបញ្ជូនទៅធ្វើបុណ្យនៅផ្ទះកូនស្រីច្បងឈ្មោះ លី ប៊ុនធឿននៅក្រុងប៉ៃលិន ខេត្តប៉ៃលិននៅពេលល្ងាចថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ដដែល។បើតាមលោក ស្ទីវិន សាន់ បានសរសេររៀបរាប់ថា អ្នកស្រី លី គឹមសេង គឺជាចុងភៅផ្ទាល់របស់ប៉ុល ពត និង នួន ជា ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។ អ្នកស្រី គឺជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ដែល ប៉ុល ពត ទុកចិត្តបំផុតក្នុងការងារជាចុងភៅប្រចាំថ្ងៃសំរាប់ចម្អិន និងត្រួតពិនិត្យអាហារ ដើម្បីជៀសផុតពីការលបលួចដាក់ថ្នាំបំពុលសម្លាប់។អ្នកស្រី លី គឹមសេង មានស្រុកកំណើត ក្នុងស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានស្គាល់ និងរៀបអាពាហ៍ ពិពាហ៍ជាមួយលោក នួន ជា នាឆ្នាំ១៩៥៧ ដែលកាលណោះការរៀបចំអាពាហ៍ពិពាហ៍ពុំមានភ្លេង ព្រះសង្ឃ និងពិធីសាសនាដូច ពិធីរៀបការតាមបែបប្រពៃណីខ្មែរឡើយ ពោលគឺរៀបការតាមរយៈបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ដែលអនុញ្ញាតមនុស្ស ក្នុងបក្សរៀបការជាមួយគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ។ នេះបើតាមការកត់ត្រារបស់លោក ស្ទីវិន សាន់៕
នួន ជា ត្រូវបានគេស្គាល់ឈ្មោះដើមថា រុងឡឺត ឡាវឌី កើតនៅថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩២៦ នៅភូមិវត្តគរ ឃុំវត្តគរ ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង។ គាត់គឺជាអតីតអ្នកនយោបាយក្នុងរបបកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ហើយជាប្រធានអ្នកមនោគមន៍វិជ្ជា ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។គាត់ត្រូវបានគេស្គាល់ជាសាធារណៈថាជាបងធំទីពីរបន្ទាប់ពីលោកប៉ុល ពត ដែលជាអ្នកដឹកនាំក្នុងអំឡុងពេលការកាប់សំលាប់ប្រជាជនកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ។ ឥលូវនេះនួន ជា ត្រូវបានឃុំឃាំង រង់ចាំអោយអង្គការសហប្រជាជាតិ កាត់ទោសអំពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ សំរាប់តួរនាទីរបស់គាត់ក្នុងរបបវាលពិឃាត អតីតអ្នកដឹកនាំក្នុងរបបខ្មែរក្រហមបីរូបទៀត ដែលនៅរស់ហើយរង់ចាំការកាត់ទោសជាមួយនួន ជាមានដូចជា៖ អៀង សារី ខៀវ សំផនអៀង ធីរិទ្ធ ។ ឪពុករបស់នួន ជា ឈ្មោះ ឡៅ លីវ ជាកសិករដាំពោតដ៏ចំនានម្នាក់ ហើយម្ដាយរបស់គាត់ជាអ្នកកាត់ដេរ។គ្រួសារនួន ជា ជាគ្រួសារមានពូជកាត់ខ្មែរ-ចិន។ឡៅ លីវ ជាជាតិពន្ធុចិនម្នាក់ហើយម្ដាយរបស់គាត់ជា ប្អូនស្រីរបស់ជនអន្តោប្រវេសន៍ដែលមកពី ហ្សានតូ ហើប្រពន្ធរបស់គាត់ជាខ្មែរ។កាលពីក្មេង នួន ជាត្រូវបានគេដាក់សញ្ជាតិពីរគឺខ្មែរ និងចិន។ នួន ជាបានចាប់ផ្ដើមសិក្សានៅអាយុ៧ឆ្នាំ,គាត់រៀនភាសាថៃ បារាំង និងខ្មែរ។ក្នុងស.វឆ្នាំ១៩៤០ ,នួន ជា បានសិក្សានៅឯ សកលវិទ្យាល័យ ថាមម៉ាសេត (Thammasat) នៅទីក្រុងបាងកក ហើយនិងធ្វើការថែមម៉ោង សំរាប់កិច្ចការបរទេសនៃក្រសួងថៃ ។គាត់បានចាប់ផ្ដើមនូវសកម្មភាព នយោបាយរបស់គាត់ជាមួយគណបក្សកុម្មុយនីស្តស្យ៉ាម ក្នុងទីក្រុងបាងកក។ នួន ជា វិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ ១៩៥០ ហើយបានប្ដូរសមាជិកភាពរបស់ខ្លួនមកជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនីស្ដឥណ្ឌូចិន។ នួន ជា បានចូលសិក្សាវគ្គហ្វឹកហ្វឺននៅទីក្រុងហាណូយក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៤ ហើយបានវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ នៅឆ្នាំ១៩៥៥។ គាត់ត្រូវបានជ្រើសរើស ជាលេខាធិការបក្ស នៃគណបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជានៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០។ ក្នុងរបបលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា គាត់ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាបងធំទីពីរ។ ខុសពីអ្នកដឹកនាំ ជាច្រើននៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ នួន ជា មិនបានសិក្សានៅទីក្រុងប៉ារីសទេ។ នៅក្នុងអង្គនីតិបញ្ញតិ្តបានប្រកាសជាសាធារណៈ,ការជួបប្រជុំរបស់តំណាងប្រជាជនកម្ពុជាលើកទីមួយនៅថ្ងៃទី១១ ដល់ថ្ងៃទី១៣ខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៦,នួន ជា ត្រូវបានជ្រើសរើសជាប្រធានគណៈកម្មាធិការឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត។ គាត់ត្រូវបានដាក់ជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅពេលដែល ប៉ុល ពត លាលែងពីតំណែងរយៈពេលមួយខែ,ក្នុងករណីដែលគាត់មានសុខភាពមិនល្អ។គាត់ត្រូវបានគេបង្ខំអោយលះបង់នូវតួនាទីជាប្រធានកិច្ចអង្គប្រជុំ,ដោយក្នុងករណីកិច្ចនេះផងដែរជនជាតិវៀតណាមបានរំដោះភ្នំពេញនៅខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៩។ នៅ ថ្ងៃទី២៩ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨យោងតាមកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយរដ្ឋាភិបាល,ជាបានទួលស្គាល់ថាជាមនុស្សបាតសង្គមនៃអ្នកតស៊ូក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ហើយនិងនៅក្នុងសន្និសិទកាសែតបន្ទាប់ពីបានបង្ហាញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ នូវការឈឺចាប់និងទុក្ខលំបាករបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រោមការដឹលនាំដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន,ខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ក៏ជាអតីតសមាជិកខ្មែរក្រហម បានយល់ព្រមអោយលះបង់នូវការកាត់ទោស លោក នួន ជា,សេចក្ដីសំរេចនោះមិនត្រូវបានយល់ព្រមដោយផ្នែកមួយចំនួននៃប្រជាជនកម្ពុជានិងសហគមន៍អន្តរជាតិ។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការជាប់ទាក់ទងអ្នកនៅក្រោមបង្គាប់និងឯកសារក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្ម ប្រឆាំងមនុស្សជាតិ,នួន ជា បានរស់នៅអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ក្នុងផ្ទះដ៏សមរម្យមួយក្នុងទីក្រុងប៉ៃលិនជាមួយប្រពន្ធរបស់គាត់ក្បែរព្រំដែនថៃ។ នៅថ្ងៃទី១៩ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៧ នួន ជា ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅក្នុងផ្ទះនៅទីក្រុងប៉ៃលិន ហើយបានបញ្ជូនទៅសាលាក្ដីកម្ពុជា នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលជាកន្លែងដែលគាត់ទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងសង្គ្រាមឧក្រិដ្ឋកម្ម និងសង្គ្រាម ប្រឆាំងមនុស្សជាតិ .ចាប់តាំងពីពេលនោះមកគាត់ត្រូវបានឃុំឃាំង។ការនិយាយនៅក្នុងតុលាការលើកដំបូងឆ្នាំ២០០៨,គាត់បាននិយាយថារឿងក្ដីរបស់គាត់គួរតែដោះស្រាយ នៅក្នុងតុលាការអន្តរជាតិ,ការជជែកដែលជាបណ្ដឹងតវ៉ាគួរតែពន្យារពេល ពីព្រោះមេធាវីជនជាតិហូឡង់ លោក ម៉ាយខើល ផែសមែន (Michiel Pestman) មិនទាន់បានមកដល់នៅឡើយ។
ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ នួន ជា ត្រូវបានជ្រើសតាំងជាប្រធានសភាតំណាងប្រជាជនម្ពុជា។ នួន ជា ក៏មានតំណែងជាអនុលេខាគណៈកម្មាធិការមជ្ឍិម និង គណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍បក្សផងដែរ។ នួន ជា ដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងបញ្ហាសន្ដិសុខ ហើយក្នុងនាមជាកម្មាភិបាលជាន់ខ្ពស់សំដាប់ទីពីរ នួន ជា ទទួលខុសត្រូវក្នុងការអនុវត្តគោលនយោបាយឃោរឃៅជាច្រើន ដែលបានអនុម័តឲ្យអនុវត្តដោយគណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍បក្ស។ មានការជឿជាក់ថា នួន ជា ធ្លាប់ទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងលើមន្ទីរសន្ដិសុខរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ រាប់ទាំងមន្ទីរស-២១ (ទួលស្លែង)។ នួន ជា បាននិទេសខ្លួនទៅព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ នៅឆ្នាំ ១៩៧៩។ នួន ជា ជាមួយ ខៀវ សំផន បានចុះចូលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅថ្ងៃទី ២៥ ខែ ឆ្នូ ឆ្នាំ ១៩៩៨ បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់ ប៉ុល ពត។
នួន ជា ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និង ឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននៅថ្ងៃទី ១៩ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ២០០៧ ដោយអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក)។ នៅឯអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា នួន ជា ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទឩក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ អំពើបំពាបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ចុះថ្ងៃទី ១២ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៤៩ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ការធ្វើមនុស្សឃាត ការធ្វើទារុណកម្ម ការដាក់ឃុំឃុំាំង ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ការសម្លាប់បំផុតពូជ ការនិរទេស ការជម្លៀសប្រជាពលរដ្ឋដោយបង្ខំ ការដាក់ជាទាសករ និង អំពើអមនុស្សធម៌ដទៃទៀត ព្រមទាំងបទឩក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ការសម្លាប់ដោយអចេតនា កាធ្វើទារុណកម្ម ការប្រព្រឹត្តអមនុស្សធម៌ ការបង្កព្យសនកម្មធ្ងន់ធ្ងរ ឫ ការធ្វើឲ្យឈឺចាប់ខ្លាំងដោយចេតនាដល់រាងកាយនិង សុខភាព ការដកហូតដោយចេតនានូវសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះក្ដីដោយយុតិធម៌ ការនិរទេស ឫ ជម្លៀសដោយបង្ខំ ឫការបង្ខាំង ជនស៊ីវិលដោយខុសច្បាប់។ នួន ជា ក៏ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថែមអំពីបទមនុស្សឃាតដោយ ចេតនា ការធ្វើទារុណកម្ម និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើសាសនាក្រោមក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៥៦។
ជីវប្រវត្តិ នួន ជា (ឈ្មោះកំណើត ឡុង ប៊ុនរួត) បានសិក្សាច្បាប់នៅសាកលវិទ្យាល័យធម្មសាត ដែលមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះនៅទីក្រុងបាងកក ហើយនៅទីនោះ គាត់បានចូលរួមជាមួយបក្សកុម្មុយនីស្តថៃ។
នៅឆ្នាំ១៩៦០ គាត់ត្រូវបានតែងតាំងជាអនុលេខាបក្សនៃបក្ស កុម្មុយនីស្តកម្ពុជា និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ហើយគាត់ស្ថិតនៅក្នុងតំណែងទាំងពីរនេះពេញមួយរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ គាត់រស់នៅជាមួយខ្មែរក្រហមរហូតដល់មានកិច្ចព្រមព្រៀងគ្នាមួយជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨ ដែលអនុញ្ញាតឲ្យគាត់មករស់នៅក្បែរព្រំដែនថៃ។
- អនុលេខាបក្សនៃបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា សមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្រៃ្តយ៍ និង គណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ប្រធានសភាប្រជាជននៃរបបកម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យ។ យោងតាមដីកាដំណោះស្រាយ នួន ជា ក៏ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថា ជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការយោធានៃគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជាប៉ុន្តែ នួន ជា បានបដិសេធតួនាទីនេះ។
- ត្រូវចោទប្រកាន់និងបញ្ជូនទៅជំនុំជម្រះពីបទ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៤៩ ឧក្រិដ្ឋកម្ម ប្រល័យពូជសាសន៍ មនុស្សឃាត ការធ្វើទារុណកម្ម និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញខាងផ្នែក សាសនា ដែលមានចែងក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌឆ្នាំ១៩៥៦ និងមានចែងនិងផ្តន្ទាទោស តាមមាត្រា ៣(ថ្មី) មាត្រា៤, ៥, ៦, ២៩(ថ្មី) និងមាត្រា៣៩(ថ្មី) នៃច្បាប់ស្តីពីការបង្កើត អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី២៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៤។ សវនាការសាធារណៈនៅចំពោះមុខអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងនឹងចាប់ផ្តើមនៅ ឆ្នាំ២០១១។
- នួន ជា ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថា មានការទទួលខុសត្រូវតាមរយៈការធ្វើសកម្មភាព ឬ បរាជ័យក្នុងការទប់ស្កាត់ (រួមបញ្ចូលទាំងការប្រព្រឹត្តតាមរយៈឧស្សាហកម្មឧក្រិដ្ឋកម្ម រួម) បញ្ជា ញុះញង់ រៀបចំផែនការ ដឹកនាំ ឬសមគំនិតដោយការជួយឬជំរុញ ឬបង្ក លក្ខណៈងាយស្រួលដល់ការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្ម ឬទទួលខុសត្រូវក្នុងនាមជាអ្នកដឹកនាំ ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដូចខាងក្រោម ដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តនៅចន្លោះពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩៖
- ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ៖ មនុស្សឃាត ការសម្លាប់ផ្តាច់ពូជ ការដាក់ក្នុង មន្ទីរឃុំឃាំង ការធ្វើទារុណកម្ម និងអំពើអមនុស្សធម៌ផ្សេងទៀត។ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ៖ ការសម្លាប់រង្គាលក្រុមជនជាតិវៀតណាមនិងចាម។
- ការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៤៩ ៖ មនុស្សឃាតដោយចេតនា ការធ្វើទារុណកម្មឬការប្រព្រឹត្តអមនុស្សធម៌ ការបង្កដោយ ចេតនាឲ្យមានរបួសធ្ងន់ធ្ងរឬឲ្យមានការឈឺចាប់ដល់រូបរាងកាយឬសុខភាព ការដក ហូតដោយចេតនាពីឈ្លើយសឹកឬជនស៊ីវិលនូវសិទ្ធិទទួលបានការកាត់ក្តីដោយយុត្តិធម៌ ការបង្ខាំងនិងការនិរទេសជនស៊ីវិលដោយខុសច្បាប់។
- អំពើមនុស្សឃាត ៖ ការធ្វើទារុណកម្ម និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញខាងផ្នែកសាសនា ដូច មានចែងក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៥៦។
- នួន ជា បានបដិសេធរាល់បទចោទប្រកាន់ទាំងអស់មកលើគាត់។
ការស្លាប់របស់ នួន ជា នាំឲ្យមានប្រតិកម្មច្រើនរឿងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្រហម លោក ស៊ុំ រិទ្ធី ជនរងគ្រោះម្នាក់ដែលនៅរួចជីវិតពីគុកខ្មែរក្រហម ហើយជាភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមួយរូបផងនោះបានថ្លែងថា លោកសោកស្តាយដែលតុលាការចូលរួមដោយអង្គការសហប្រជាជាតិមិនបានកាត់ទោសឲ្យចប់ មុនពេល នួន ជា ស្លាប់។
វ៉ាស៊ីនតោន —
អតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមគឺ នួន ជា ជាបងធំទី២ នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរក្រហម បានស្លាប់ក្នុងជន្មាយុ ៩៣ ឆ្នាំ ក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ដែលរឿងនេះបានធ្វើឲ្យមានប្រតិកម្មចម្រុះជាច្រើនកើតឡើងទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្រហម។
លោក នេត្រ ភត្ត្រា អ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃអាទិត្យថា នួន ជា បានស្លាប់ក្នុងមន្ទីរពេទ្យរុស្ស៊ី កាលពីល្ងាចថ្ងៃអាទិត្យម៉ោងក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា។
នួន ជា ជាមេមនោគមន៍វិជ្ជានៃរបស់ខ្មែរក្រហម ត្រូវបានគេដឹកទៅកាន់មន្ទីរពេទ្យ កាលពីថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ដើម្បីព្យាបាលជំងឺ។ គ្មានការបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា ពិរុទ្ធជន នួន ជា បានស្លាប់ដោយសារអ្វីនៅឡើយទេ តែត្រូវគេគិតថាលោកមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម។
នួន ជា ត្រូវតុលាការកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មជាច្រើន រួមទាំងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ជាដើម ដែលទាក់ទងនឹងការកាប់សម្លាប់ពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ជាង១លាន៧សែននាក់ក្នុងទសវត្សរ៍ ១៩៧០ តែសាលាក្រមចុងក្រោយនៅមិនទាន់ចេញនៅឡើយទេ ដែលមន្ត្រីតុលាការអះអាងថាអាចនឹងចេញនៅឆ្នាំ២០២០។
លោក ឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានអះអាងថា លោកបានដឹងពីការស្លាប់របស់នួន ជា ដែរ។ លោកថា នួន ជា ស្លាប់ គឺជាបាបកម្ម។
លោកបញ្ជាក់ថា ការស្លាប់នេះអាចនឹងធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះស្ងប់ចិត្តខ្លះ ហើយនិងការមិនអស់ចិត្តផងដែរ ដោយសារការរឹងរូសមិននិយាយរឿងរ៉ាវពិតក្នុងអតីតកាល។
«ជាពិសេស ការស្លាប់របស់គាត់នេះ វាអាចដាក់ចុះបានច្រើនដោយសារថាគាត់មិនស្លាប់ដោយជរាពាធ ដោយសារសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ គាត់ស្លាប់ដោយបាបកម្មអញ្ចឹង»។
លោក ឆាំង យុ បន្ថែមថា យ៉ាងណាក៏មានអ្នកខ្លះក៏មិនអស់ចិត្តដែរ។
«មួយចំនួនភ្លាមៗ៤ដប់ ២០នាក់ហ្នឹង គាត់ក៏មិនសប្បាយចិត្តដែរដោយសារថាពេលគាត់នៅរស់ គាត់រឹងចចេសអំពីអ្វីដែលគាត់បានធ្វើ គឺគាត់មិនយកភាពចាស់ទុំ មិនផ្តល់តម្លៃប្រវត្តិសាស្ត្រដល់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ គាត់នៅតែមានចរិកក្រអឺតក្រទម ចំពោះអ្វីដែលគាត់បានធ្វើ បានទទួលខុសត្រូវ»។
លោក ស៊ុំ រិទ្ធី ជនរងគ្រោះម្នាក់ដែលនៅរួចជីវិតពីគុកខ្មែរក្រហម ហើយជាភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមួយរូបផងនោះបានថ្លែងថា លោកសោកស្តាយដែលតុលាការចូលរួមដោយអង្គការសហប្រជាជាតិមិនបានកាត់ទោសឲ្យចប់ មុនពេល នួន ជា ស្លាប់។
«មានន័យថា សំណុំរឿងរបស់គាត់កន្លងមកទាំងប៉ុន្មានហ្នឹងគឺទុកជាមោឃៈ អត់មានបានប្រយោជន៍អីទាំងអស់ ព្រោះតុលាការអត់បានកាត់ទោសគាត់ផងហ្នឹង ទាល់តែចេញសាលក្រមមកកាត់ទោសគាត់ ជាស្ថាពរហ្នឹងបានគាត់មានទោស។ ឥឡូវមាន ទាន់ចេញឯណា»។
លោកថា លោកបានរំលឹកឲ្យមានការកាត់ទោសឲ្យបានលឿន ដោយសារលោកខ្លាចថា មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមបានស្លាប់ទាំងមិនបានទទួលទោសពីការប្រព្រឹត្តរបស់ពួកគេ។
លោក ថេត សម្បត្តិ សហអ្នកនិពន្ធភាពយន្តឯកសារខ្មែរក្រហម ហៅថា «សត្រូវប្រជាជន» ឬ Enemies of the People ដែលបានសម្ភាស នួន ជា ពេលនៅរស់នោះបានសម្តែងការសោកស្តាយចំពោះការបាត់បង់ជីវិត នួន ជា។ លោកបានការពារ នួន ជា ចំពោះការដឹកនាំរបស់គាត់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ផ្នែកតាមការរកឃើញរបស់លោក។
«អ្នកខ្លះគេថា គាត់ជាឃាតករខ្ញុំ មិនមានទស្សនៈអីចឹងទេ។ ខ្ញុំយល់ឃើញថា គាត់ជាមនុស្សម្នាក់ដែលខ្ញុំគោរព។ ទោះបីអ្នកណាថាម៉េចបានគោរពឃាតករ ខ្ញុំថា អ្នកឯងមានទស្សនៈហ្នឹង ជាទស្សនៈរបស់អ្នកឯង ប៉ុន្តែការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំរកឃើញ ខ្ញុំដឹងថា គាត់ជាមនុស្ស មិនមែនជាឃាតករទេ ខ្ញុំចាត់ទុកថា គាត់ជាអ្នកសេ្នហាជាតិមួយរូប»។
លោកថ្លែងថាលោក នួន ជា បានផ្តល់ឯកសារសម្ងាត់ជាច្រើនដល់លោកអំពីរឿងខ្មែរក្រហម ដែលលោកអរគុណ និងដឹងគុណលោក នួន ជា ហើយលោកចាត់ទុកថាជា សំណាងរបស់កម្ពុជា។
លោក Peter Maguire សាស្ត្រាចារ្យច្បាប់អាមេរិកាំងនិងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅ «ខ្មែរ ក្រហមប្រឈមមុខនឹងការស្លាប់នៅកម្ពុជា» បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា ការស្លាប់របស់នួន ជា គឺជាមូលហេតុមួយទៀតដែលសាលាក្តីនេះត្រូវបិទទ្វារ។ លោកបញ្ជាក់បែបចំអកថា គ្មានហេតុផលអ្វីដែលថាអង្គការសហប្រជាជាតិមិនអាចបញ្ចប់សំណុំរឿងនេះមិនបានទេ។
សាលាក្តីខ្មែរក្រហមដែលចូលរួមដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយត្រូវគេស្គាល់ជាផ្លូវការថា អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជានោះ បានកាត់ទោសអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតម្នាក់ គឺ កាំង ហ្កេចអ៊ាវ ហៅ ឌុច ប្រធានគុកទួលស្លែង ស ២១ និង មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់បំផុតពីរនាក់ ដែលនៅមានជីវិត គឺ នួន ជា បងធំទី២ និង ខៀវ សំផន ប្រមុខរដ្ឋនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរក្រហម។
សាលាក្តីនេះបានចំណាយថវិកា៣០០រយលានដុល្លារអាមេរិក ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៦មក៕
ជាទូទៅ ខ្មែរក្រហមត្រូវបានគេភ្ជាប់ទៅនឹងឈ្មោះ ប៉ុល ពត។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងរបបខ្មែរក្រហម មិនមែនមានតែ ប៉ុល ពត ម្នាក់នោះទេ។ នួន ជា ដែលជាទូទៅ មិនសូវឮឈ្មោះល្បីល្បាញ ដូចជា ប៉ុល ពត តែតាមពិតគឺជា អនុលេខាបក្សកុម្មុយនិស្ត មានអំណាចលំដាប់ទីពីរ បន្ទាប់ពី ប៉ុល ពត ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា “បងទីពីរ”។ ក្នុងតំណែងជាអនុលេខាបក្សកុម្មុយនិស្ត នួន ជា ទទួលខុសត្រូវក្នុងការបំពាក់បំប៉នមនោគមន៍វិជ្ជាកុម្មុយនិស្តដល់កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម។ នៅក្នុងអំឡុងពេលដែលខ្មែរក្រហមកាន់អំណាច ពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ នួន ជា គឺជាប្រធានសភាប្រជាជននៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
តើ នួន ជា ជានរណា?
- ១៩០០ ជីតារបស់ នួន ជា គឺជាចិនទាជីវ មកពីតំបន់ហ្សានតូនៃប្រទេសចិន ចំណែកឯជីដូនរបស់គាត់វិញគឺជាជនជាតិខ្មែរ។ នួន ជា បានរៀបការជាមួយស្រ្តីឈ្មោះ លី គីមសេង ដែលមានស្រុកកំណើតនៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង និងជាប់ខ្សែស្រឡាយជាជនជាតិចិនដែរ។ គាត់មានកូនចំនួន៤នាក់ ក្នុងនោះ៣នាក់ជាកូនបង្កើត និង១នាក់ជាកូនចិញ្ចឹម។
- ១៩២៦ នួន ជា តាមពិតមានឈ្មោះដើមថា ឡុង ប៊ុនរួត កើតនៅឆ្នាំ១៩២៦ នៅភូមិវត្តគរ ក្នុងខេត្តបាត់ដំបង។ នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមលោកលើកទី២ ខេត្តបាត់ដំបង ត្រូវបានថៃដណ្តើមយកទៅកាន់កាប់ អ្នកស្រុកបាត់ដំបងទាំងអស់ រួមទាំង នួន ជា ផង ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលថៃ ផ្តល់សញ្ជាតិជាថៃ។ នួន ជា បានចេញពីបាត់ដំបងទៅបន្តការសិក្សានៅទីក្រុងបាងកក ។
- ១៩២៦ ស្រាវជ្រាវ ដោយ ឈឹម សេរីភួន ៖ នួន ជា ឈ្មោះដើម ឡុង ប៊ុនរួត កើតនៅថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩២៦ នៅភូមិវត្តគរ ឃុំវត្តគរ ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង។ ឪពុករបស់ នួន ជា ឈ្មោះ ឡៅ លីវ និងម្តាយឈ្មោះ ដុស ពាញ។ ឪពុករបស់គាត់គឺជាអាជីវករជួញដូរ ដាំពោត និងប្រកបអាជីវកម្មផ្សេងៗទៀត។ ចំណែកឯម្តាយរបស់គាត់វិញ គឺជាជាងកាត់ដេរ និងធ្វើជួយការងារឪពុករបស់គាត់ដែរ។ ក្រុមគ្រួសាររបស់ នួន ជា គឺជាក្រុមគ្រួសារដែលមានជីវភាពធូរធា ។
- ១៩៤២ ក្រោយពីមានការប្រគល់ទឹកដីខេត្តបាត់ដំបង ទាំងមូល និងទឹកដីមួយភាគទៀតនៃខេត្តសៀមរាប ខេត្តកំពង់ធំ និងខេត្តស្ទឹងត្រែង ទៅឲ្យសៀម តាមអនុសញ្ញាបារាំង-ជប៉ុន នៅក្រុងតូក្យូ ថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១ មក រាជរដ្ឋាភិបាលថៃ បានផ្តល់សញ្ជាតិជាជនជាតិថៃ ឲ្យប្រជាជនខ្មែរនៅទីនោះ ដោយស័្វយប្រវត្តិ។ នួន ជា ក៏បានទទួលសញ្ជាតិថៃដែរ។
- ១៩៤២ ក្រោយបញ្ចប់ការសិក្សានៅសាលាបថមសិក្សានៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង គាត់ក៏បានចាកចេញទៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ដើម្បីបន្តការសិក្សា។
- ១៩៤២ នៅប្រទេសថៃ នួន ជា បានរស់នៅជាមួយព្រះសង្ឃ៣អង្គ នៅក្នុងវត្តបិនចាម៉ាបូភីត ដែលព្រះសង្ឃទាំងនោះ ក៏បានធ្វើដំណើរទៅពីខេត្តបាត់ដំបងដូច នួន ជា ដែរ។ នួន ជា បានរស់នៅក្រោមការមើលថែរក្សារបស់ព្រះសង្ឃទាំង៣អង្គនោះ បន្ទាប់មកក៏បានចុះឈ្មោះចូលរៀននៅក្នុងសាលាមធ្យមសិក្សារបស់រដ្ឋាភិបាលថៃដែលមានឈ្មោះថាសាលាវត្តបិនចាម៉ាបូភីត ដែលស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណវត្តដែលគាត់បានរស់នៅនោះ។
- ១៩៤៤ ពេលចាប់ផ្តើមចូលសិក្សានៅសាលា នួន ជា បានប្រើឈ្មោះរបស់គាត់ជាភាសាថៃថា «រុងឡឺត ឡៅឌី»។ គាត់បានសិក្សានៅក្នុងសាលានោះអស់រយៈពេល២ឆ្នាំ គឺចន្លោះឆ្នាំ១៩៤២ ដល់១៩៤៣ ដោយបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់មធ្យមសិក្សានៅដើមឆ្នាំ១៩៤៤។
- ១៩៤៦ នៅថ្ងៃទី១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤៦ នួន ជា ក៏បានចុះឈ្មោះចូលរៀនផ្នែកច្បាប់នៅសាកលវិទ្យាល័យធម្មាសាធ។ ពេលនោះមានជនជាតិថៃម្នាក់ឈ្មោះ រួម វង់ផាន ជានិស្សិតនៃសាកលវិទ្យាល័យធម្មាសាធ នោះដែរ បានណែនាំនួន ជា ឲ្យចូលរួមក្នុងអង្គការយុវជនកុម្មុយនិស្តថៃ រហូតបានក្លាយជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនីស្តថៃ។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៤៧ ពេលសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យធម្មាសាធ នោះដែរ នួន ជា បានបម្រើការងារជាស្មៀននៅក្នុងការិយាល័យគណនេយ្យនៃនាយកដ្ឋានជម្រះបញ្ជីទូទៅ របស់ក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុថៃ ផងដែរ ។
- ១៨៤៧ ក្រោយមក នួន ជា បានប្រឡងជាប់ចូលបម្រើការងារនៅក្នុងក្រសួងការបរទេសថៃ ហើយបានលាឈប់ពីការងារនៅក្នុងក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ បានរយៈពេលប្រហែល១ខែប៉ុណ្ណោះ គាត់ក៏បានលាឈប់ពីការងារនៅក្នុងក្រសួងការបរទេសថៃ និងបានបោះបង់ចោលការសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យធម្មាសាធ និងបានផ្ទេរសមាជិកភាពរបស់គាត់ពីសមាជិកបក្សកុម្មុយនីស្តថៃ ទៅជាបក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិន វិញ ដើម្បីត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជា ចូលរួមក្នុងការតស៊ូប្រឆាំងនឹងពួកអាណានិគមបារាំងដែលកំពុងត្រួតត្រាប្រទេសកម្ពុជា។
- ១៩៥១ ក្នុងពេលចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូរបស់បក្សកុម្មុយនីស្ត នួន ជា បានទាក់ទងយ៉ាងសកម្មជាមួយចលនាខ្មែរឥស្សរៈដែលគាំទ្រដោយពួកកុម្មុយនីស្តវៀតមិញ ។ នួន ជា ក៏បានទៅសិក្សាវគ្គនយោបាយនៅភាគខាងត្បូង និងភាគខាងជើងនៃប្រទេសវៀតណាមដែរ។ នៅពេលបង្កើតបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥១ នួន ជា នៅតែជាសមាជិកក្នុងចលនាកុម្មុនីស្តនេះដដែល។ក្រោយសន្និសីទហ្សឺណែវ ឆ្នាំ១៩៥៤ ទូ សាមុត នួន ជា និង ប៉ុល ពត បានចាប់ផ្តើមដំណើរការបង្កើតបក្សកុម្មុយនីស្តថ្មីមួយដែលគោលការណ៍បក្សនេះគឺប្រជាធិបតេយ្យប្រមូលផ្តុំ និងម៉ាក្សលេនីននិយម។
- ១៩៥០ នួន ជា បានសុំផ្ទេរសមាជិកភាពពីបក្សកុម្មុយនិស្តថៃ ទៅបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិនវិញ។ នួន ជា ក៏បានចេញពីបាងកក ចូលមកខេត្តបាត់ដំបងវិញ ដើម្បីចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូ ដឹកនាំដោយបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន។
- ១៩៥២ ដល់ឆ្នាំ១៩៥៤ នួន ជា ត្រូវបានបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិនបញ្ជូនឲ្យទៅរៀនសូត្រខាងនយោបាយ នៅក្រុងហាណូយ ប្រទេសវៀតណាម។ នៅពេលមានការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងហ្សឺណែវ នៅថ្ងៃទី២០ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៤ ក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តត្រូវបែកជាពីរ មួយក្រុមរត់ទៅវៀតណាម មួយក្រុមទៀតលាក់ខ្លួននៅប្រទេសកម្ពុជា។ នៅពេលនោះ នួន ជា មិនទាន់ត្រឡប់ពីប្រទេសវៀតណាមវិញ នៅឡើយទេ។
- ១៩៥៤ ទើប នួន ជា វិលត្រឡប់ពីប្រទេសវៀតណាមវិញ ហើយបានទៅចូលរួមធ្វើការជាមួយក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្ត ដែលនៅលាក់ខ្លួនក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ នៅពេលនោះហើយ ដែល នួន ជា បានជួបជាមួយ សាឡុត ស ឬ ប៉ុល ពត។
- ១៩៤៥ នួន ជា បានប្រឡងជាប់សញ្ញាប័ត្របាក់ឌុប ហើយបានបន្តការសិក្សាផ្នែកច្បាប់ នៅសាកលវិទ្យាល័យធម្មសាត ប្រទេសថៃ។ ក្រោយមក នួន ជា បានទៅធ្វើការជាស្មៀន នៅក្រសួងការបរទេសថៃ ហើយបានចូលជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនិស្តថៃ។ ការណ៍ដែល នួន ជា សម្រេចចិត្តចូលក្នុងបក្សកុម្មុយនិស្តថៃនេះ ប្រហែលជាមកពីគាត់ទទួលឥទ្ធិពលពីបងជីដូនមួយរបស់គាត់ គឺ សៀវ ហេង ដែលបានចូលជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន នៅក្នុងអំឡុងពេលជាមួយគ្នានោះ។
- ១៩៦០ នៅពេលនោះ នួន ជា ធ្វើការក្រោមបញ្ជាផ្ទាល់របស់ សៀវ ហេង ដែលត្រូវជាបងជីដូនមួយរបស់គាត់ និងជាលេខាបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ ទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងបណ្តាញជនបទ។ ចំណែក ប៉ុល ពត ធ្វើការក្រោមបញ្ជាផ្ទាល់របស់ ទូ សាមុត ដែលទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងបណ្តាញទីក្រុង។
- ១៩៦០ នៅថ្ងៃទី២៨ ដល់ថ្ងៃ៣០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០ ក្នុងមហាសន្និបាតបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរលើកទី២ ទូ សាមុត ត្រូវបានជ្រើសរើសជាលេខាបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ ហើយ នួន ជា ត្រូវបានជ្រើសរើសជាអនុលេខាបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ ហើយបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ បានប្តូរឈ្មោះថា បក្សពលករខ្មែរ ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីបាត់ខ្លួន ទូ សាមុត នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ នួន ជា នៅតែកាន់តំណែងជាអនុលេខាបក្ស ដដែល។ ។ ក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៣ មហាសន្និបាតបក្សពលករខ្មែរ បានជ្រើសរើស ប៉ុល ពត បានក្លាយជាលេខាបក្សបក្សពលករខ្មែរ។ លុះដល់ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦៣ដដែលនោះ មេខ្មែរក្រហម ដូចជាប៉ុល ពត អៀង សារី ជាដើមនាំគ្នារត់ចូលព្រៃតស៊ូ។
- ១៩៦០ នៅថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០ ទូ សាមុត ត្រូវបានមហាសន្និបាតបក្សបោះឆ្នោតឲ្យធ្វើជាលេខាបក្ស ជំនួស សៀវ ហេង ដែលបានផ្តាច់ខ្លួនទៅចុះចូលជាមួយសម្តេច នរោត្តម សីហនុ។ នួន ជា ក៏បានឡើងកាន់តំណែងជាអនុលេខាបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ ដែលជាតំណែងកំពូលលំដាប់ទីពីរ បន្ទាប់ពី ទូ សាមុត។ នួន ជា បានកាន់តំណែងជាអនុលេខាបក្សកុម្មុយនិស្តរហូតដល់ពេលដែលគាត់បានផ្តាច់ខ្លួនចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨។
- ១៩៦២ នៅថ្ងៃទី២០ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៦២ ទូ សាមុត លេខាបក្សពលករកម្ពុជា ដែលជាឈ្មោះដើមរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា បានបាត់ខ្លួន ដោយមិនដឹងមូលហេតុពិតប្រាកដ។ នួន ជា ដែលពេលនោះ គឺជាអនុលេខាបក្សស្រាប់ គួរតែជាអ្នកឡើងមកកាន់តំណែងជាលេខាបក្សស្តីទីជំនួស ទូ សាមុត។ ផ្ទុយទៅវិញ បែរជា ប៉ុល ពត ដែលស្ថិតនៅលំដាប់ទីបីឯណោះទៅវិញ ដែលជាអ្នកឡើងរំលង នួន ជា មកធ្វើជាលេខាបក្សស្តីទី។ នៅក្នុងមហាសន្និបាតបក្ស នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៣ ប៉ុល ពត ក៏បានជាប់ឆ្នោតជាលេខាបក្សពេញសិទ្ធិ។ ចំណែក នួន ជា នៅជាអនុលេខាបក្សដដែល។
- ១៩៧០ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ នួន ជា បានចូលរួមជាមួយមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ដូចជា ប៉ុល ពត សុន សេន តា ម៉ុក និង សោ ភឹម ដោយបានបង្កើតទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ខ្លួននៅតាមខេត្តមួយចំនួន ដូចជា ខេត្តកំពង់ធំ ខេត្តកំពង់ចាម និងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។
- ១៩៧០ ពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់១៩៧៥ នួន ជា បានក្លាយជាអនុបញ្ជាការយោធាជាន់ខ្ពស់កងទ័ពប្រជាជននៃចលនារំដោះជាតិកម្ពុជា និងជាប្រធានផ្នែកនយោបាយរបស់កងទ័ព ហើយថែមទាំងទទួលបន្ទុកក្នុងការទំនាក់ទំនងជាមួយវៀតណាម។
- ១៩៧៥ នៅអំឡុងខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ នួន ជា នៅជាមួយ ប៉ុល ពត និងមេដឹកនាំយោធា និងនយោបាយសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀតរបស់បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ដូចជា កុយ ធួន សោភឹម តាម៉ុក និង សុន សេន ដើម្បីដឹកនាំកម្លាំងវាយដណ្ដើមយកទីក្រុងភ្នំពេញ។
- ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីយោធាខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះ និងកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញទាំងស្រុង នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ នួន ជា ត្រូវបានប្រជាជនស្គាល់ថា ជាបងធំទី២ បន្ទាប់ពី ប៉ុល ពត ដែលមានតួនាទីជាអនុលេខាបក្សនៃបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ជាប្រធានសភាប្រជាជន ។ នៅក្នុងបក្ស នួន ជា គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការរៀបចំអង្គការចាត់តាំងបក្ស និងទទួលបន្ទុកកិច្ចការអប់រំផ្នែកនយោបាយ និងមនោគមន៍វិជ្ជា ព្រមទាំង ទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងលើមន្ទីរសន្ដិសុខរបស់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ រាប់ទាំងមន្ទីរស-២១ (គុកទួលស្លែង)ផងដែរ។
- ១៩៧៦ នៅថ្ងៃទី២៧ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៧៦ នួន ជា បានឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ជំនួស ប៉ុល ពត ដែលបានលាលែងដោយមានបញ្ហាសុខភាព។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រមាណ៣សប្តាហ៍ក្រោយមក តំណែងនេះត្រូវ ប៉ុល ពត យកទៅកាន់កាប់វិញ។
- ១៩៧៩ ក្រោយពេលរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានដួលរលំ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ នួន ជា បានរត់ទៅរស់នៅជាយដែនខ្មែរ-ថៃ ជាមួយមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមផ្សេងៗទៀត។ នួន ជា ក៏មិនខុសពី ប៉ុល ពត ដែរ គឺជាមនុស្សចូលចិត្តរស់នៅក្នុងការលាក់កំបាំង មិនឲ្យគេដឹង មិនឲ្យគេស្គាល់។
- ១៩៩៨ នៅថ្ងៃទី២៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨ នួន ជា បានមកចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល ជាថ្នូរនឹងការរួចផុតពីរាល់ការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋនានាដែលគាត់បានប្រព្រឹត្តក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ក៏ប៉ុន្តែ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៧ នួន ជា ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនពីផ្ទះរបស់គាត់ នៅស្រុកសំឡូត មកភ្នំពេញ តាមដីកាចាប់ខ្លួនរបស់តុលាការខ្មែរក្រហម។ នួន ជា ត្រូវបានអង្គជំនុំជម្រះចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ហើយកំពុងប្រឈមមុខនឹងការកាត់ទោស។
- ២០១៩ នួន ជា នៅតែអះអាងម្តងហើយម្តងទៀតថា គាត់មិនមែនជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការសម្លាប់មនុស្សរាប់លាននាក់ក្នុងអំឡុងពេលដែលខ្មែរក្រហមកាន់អំណាចនោះទេ។ គាត់អះអាងថា គាត់មិនបានដឹងពីការណ៍ដែលប្រជាជនអត់អាហារ ហើយក៏មិនដឹងពីរឿងសម្លាប់មនុស្សដែរ។
- ២០១៩ នួន ជា ត្រូវបានរកឃើញថា មានពិរុទ្ធភាពពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ និងត្រូវបានផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតនៅក្នុងសំណុំរឿង ០០២/០១ កាលពីថ្ងៃទី០៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៤។ នៅថ្ងៃទី២៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ អង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូល បានបដិសេធពិរុទ្ធភាពមួយចំនួន ប៉ុន្តែតម្កល់ការផ្តន្ទាទោសរបស់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងឲ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត។ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ នួន ជា ត្រូវបានផ្តន្ទាទោសពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ឆ្នាំ១៩៤៩ នៅក្នុងសំណុំរឿង ០០២/០២ ជាមួយ ខៀវ សំផន។នៅទីបំផុត នួន ជា បានទទួលមរណភាព នៅល្ងាចថ្ងៃអាទិត្យ ទី៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩ នាមន្ទីរពេទ្យរុស្ស៊ី រាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងអាយុ៩៣ឆ្នាំ មូលហេតុ ជំងឺទឹកនោមផ្អែម ដ៏រ៉ាំរ៉ៃ និងធ្ងន់ធ្ងរ តម្រូវឲ្យកាត់ជើង ដើម្បីសង្គ្រោះជីវិត៕
ហេតុអ្វីបានជា នួន ជា មិនឡើងមកធ្វើជាលេខាបក្ស? តើមកពីគាត់មិនចង់ធ្វើឬក៏យ៉ាងណា?
ក្នុងសៀវភៅ ដែលមានចំណងជើងថា “បងទីមួយប៉ុល ពត” លោក David Chandler បានសរសេរថា នួន ជា ក៏មានបំណងចង់ធ្វើជាលេខាបក្សដែរ ក៏ប៉ុន្តែ មិនអាចធ្វើទៅបាន ព្រោះនៅពេលនោះ មានលេចឮព័ត៌មានចោទប្រកាន់ នួន ជា ថាមានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយ សៀវ ហេង ដែលជាបងជីដូនមួយរបស់ នួន ជា និងជាអតីតលេខាបក្សកុម្មុយនិស្ត ដែលបានទៅចុះចូលជាមួយសម្តេច នរោត្តម សីហនុ។
ព័ត៌មានដែលឮតៗគ្នា ក្នុងចំណោមមន្រ្តីថ្នាក់ដឹកនាំបក្សកុម្មុយនិស្តនៅពេលនោះ គឺទាក់ទងនឹងការណ៍ដែល នួន ជា ធ្លាប់បានទទួលលុយកាក់ពី សៀវ ហេង។ លោក David Chandler ថែមទាំងបានអះអាងទៀតថា អ្នកដែលបានផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាននេះ គឺ ប៉ុល ពត នេះឯង។ ក្រោយពីមានព័ត៌មានចចាមអារាមនេះ នួន ជា ក៏លែងហ៊ានឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនលេខាបក្ស ដោយដឹងថា បើទោះជាឈរឈ្មោះក៏មិនមានអ្នកណាបោះឆ្នោតឲ្យដែរ។ នួន ជា ក៏សុខចិត្តនៅជាអនុលេខាបក្សដដែល។
ក្រោយពេលដែលខ្មែរក្រហមបានឡើងកាន់អំណាច នៅឆ្នាំ១៩៧៥ នួន ជា ក៏បានក្លាយជាប្រធានសភានៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅក្នុងបក្ស នួន ជា គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការរៀបចំអង្គការចាត់តាំងបក្ស និងទទួលបន្ទុកកិច្ចការអប់រំផ្នែកនយោបាយ និងមនោគមន៍វិជ្ជា។ យោងតាមឯកសារដែលរក្សាទុកដោយ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា នួន ជា គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការចេញគោលនយោបាយឲ្យមន្រ្តីថ្នាក់មូលដ្ឋានអនុវត្ត ក្នុងនោះ រួមទាំងមន្រ្តីមន្ទីរ ស២១ ឬ គុកទួលស្លែងផងដែរ។
នៅថ្ងៃទី២៧ កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៦ នួន ជា បានឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ជំនួស ប៉ុល ពត ដែលបានលាលែងដោយមានបញ្ហាសុខភាព។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រមាណ៣សប្តាហ៍ក្រោយមក តំណែងនេះត្រូវ ប៉ុល ពត យកទៅកាន់កាប់វិញ។
ក្រោយពេលដែលរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានដួលរលំ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ នួន ជា បានរត់ទៅរស់នៅជាយដែនខ្មែរ-ថៃ ជាមួយមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមផ្សេងៗទៀត។ នួន ជា ក៏មិនខុសពី ប៉ុល ពត ប៉ុន្មានដែរ គឺជាមនុស្សចូលចិត្តរស់នៅក្នុងការលាក់កំបាំង មិនឲ្យគេដឹង មិនឲ្យគេស្គាល់។ ដូចនេះហើយបានជាមិនសូវមានឯកសារដែលនិយាយពី នួន ជា នោះទេ។ គួររំឭកថា នួន ជា នេះឯងជាមេគំនិតនៃការដឹកនាំបែបសម្ងាត់។ នួន ជា តែងតែបានលើកឡើងថា ការលាក់ការណ៍សម្ងាត់ គឺជាកត្តាដ៏សំខាន់ដែលនាំទៅរកជ័យជំនះ។
នៅថ្ងៃទី២៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨ នួន ជា បានផ្តាច់ខ្លួនចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល ជាថ្នូរនឹងការរួចផុតពីរាល់ការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋនានាដែលគាត់បានប្រព្រឹត្តក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៧ នួន ជា ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនពីផ្ទះរបស់គាត់ នៅស្រុកសំឡូត មកភ្នំពេញ តាមដីកាចាប់ខ្លួនរបស់ តុលាការខ្មែរក្រហម។ នួន ជា ត្រូវបានអង្គជំនុំជម្រះចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ហើយកំពុងប្រឈមមុខនឹងការកាត់ទោស។
នួន ជា នៅតែអះអាងម្តងហើយម្តងទៀតថា គាត់មិនមែនជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការសម្លាប់មនុស្សរាប់លាននាក់ក្នុងអំឡុងពេលដែលខ្មែរក្រហមកាន់អំណាចនោះទេ។ គាត់អះអាងថា គាត់មិនបានដឹងពីការណ៍ដែលប្រជាជនអត់អាហារ ហើយក៏មិនដឹងពីរឿងសម្លាប់មនុស្សដែរ។ តើមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមលំដាប់កំពូល ដូចជា នួន ជា ដែលជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការសម្រេចនូវរាល់នយោបាយរបស់បក្ស និងរដ្ឋ ពិតជាមិនដឹងរឿងអ្វីមែនឬ?
លោក នួន ជា ប្រធានរដ្ឋសភាប្រជាជននៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងជាបងធំទី២ បានទទួលមរណភាពនៅល្ងាចថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩ ក្នុងវ័យ ៩៣ឆ្នាំ នៅមន្ទីរពេទ្យរុស្ស៊ី ក្រោយឈឺរ៉ាំរ៉ៃដោយជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ លោក នួន ជា ត្រូវបានដឹកចេញពីមន្ទីរឃុំឃាំងនៃសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម មកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យរុស្ស៊ីតាំងថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា រហូតដល់ថ្ងៃលោកស្លាប់។ ក្រោយក្រុមជំនាញពិនិត្យចប់សព្វគ្រប់ នឹងប្រគល់សពលោក នួន ជា ទៅគ្រួសារសាច់ញាតិ ដើម្បីធ្វើបុណ្យតាមប្រពៃណី។
No comments:
Post a Comment