Friday, March 8, 2024

អាណាចក្រស្រីវិជ័យ ឬ ស្រីវីរជ្វា ឬ ស្រីវិជ្វា

បទអត្ថាធិប្បាយៈ អាណាចក្រស្រីវិជ័យ គឺជាការ បកប្រែខុសរបស់ អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ ដោយសារដ់ើមឡើយ តំបន់ ឧបទ្វីបម៉ាឡេ សេណាសេរីម នេះ ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ខ្មែរ និង មន ដែល កាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ សាសនាព្រះពុទ្ធ។ ក្រោមក តំបន់់នេះ ចូលរណបជាមួយ អាណាចក្រជ្វា មកពី ឥណ្ឌូនេស៊ី រួច ដូរឈ្មោះពី ស្រីវិជ័យ​ទៅជា ស្រីវិជ័យជ្វា។

ផែនទី អាណាចក្រទាំង ៨ សម័យ បុរាណ

ផែនទី អាណាចក្រទាំង ៨ សម័យ បុរាណ

ផែនទី ភូមិសាស្រ្តនយោបាយ ចក្រភព ៨ ជុំវិញ មហានគរ

ប្រភពទី ១
ស្រី​វិជ័យ ពីក្នុងអតីតដែនដីអាណាចក្រ​ ហ្វូ​-​ណន នៅ​ជ្រោយ​ម៉ាឡាយូ។
ផែនទី ម៉ាឡេស៊ី សព្វថ្ងៃ

បច្ចុប្បន្នភាពផែនទី ម៉ាឡេស៊ី

ក្នុងអត្ថបទនេះ គឺនិយាយអំពីកំណរកំណើត​នៃអាណាចក្រ​ស្រី​វិជ័យ នៅ​ជ្រោយ​ម៉ាឡាយូ ក៏ស្ថិតនៅក្នុង សម័យ​រុងរឿង ថ្កើងថ្កាន​បំផុត របស់អាណាចក្រ​ហ្វូ​-​ណន ហើយក៏បាន​គ្របដណ្តប់​លើ​ជ្រោយ​ម៉ាឡាយូនេះផងដែរ។ ហើយបច្ចុប្បន្ន ត្រូវបានប្រទេសឥណ្ធូនេស៊ី និងម៉ាឡេស៊ី ពុះហែកជាពីរ​។អត្ថបទនេះ គឺបាននិយាយអំពី ជ្វា Java ដោយ លោកហ្វែងលូស។

ងាកទៅ​ប៉ែក​ខាង​សមុទ្រនៅ​ប៉ែក​​ខាង​ត្បូង​អាណាចក្រ​ខ្មែរ គេ​ឃើញ​មាន​​​អាណាចក្រ​​ដ៏ធំមួយ គឺ​អាណាចក្រ​ស្រីវិជ័យ (Srivijaya) ​របស់​ពួកម៉ាឡេ ដែល​មាន​ទីតាំង​នៅ​លើ​កោះស៊ូម៉ាត្រា ក៏ប៉ុន្តែ មាន​ដែនដី​​គ្របដណ្តប់​​រហូតទៅដល់ កោះជ្វា (Java) កោះ​បរណេអូ (Borneo) និង​ម៉ាឡាកា នៅ​ចុង​ខាង​ត្បូង​នៃ​ឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ ពោលគឺ ពាសពេញ​ដែនដី​នៃ​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី និង​ព្រុយណេ​​សព្វថ្ងៃ។ នៅ​អំឡុង​សតវត្សរ៍ទី១៣ អាណាចក្រ​ស្រីវិជ័យ​បាន​ធ្លាក់ចុះ​ទន់ខ្សោយ​រហូត​ត្រូវ​ធ្លាក់​ទៅជា​នគរ​ចំណុះ​ឲ្យ​អាណាចក្រ​ខ្មែរ ហើយ​ក្រោយ​មក​ទៀត​ ជា​នគរ​ចំណុះ​របស់​នគរ​សុខោទ័យ​របស់​សៀម។ នៅ​ដើមសតវត្សរ៍​ទី១៥ អាណាចក្រ​ស្រីវិជ័យ​ត្រូវ​ដួលរលំ ហើយ​បែក​ខ្ញែក​ទៅជា​នគរ​តូចៗ​ផ្សេងៗ​ពី​គ្នា។

បើតាមការស្រាវជ្រាវ បានបង្ហាញថា ឈ្មោះ ជី​តុ (Chi tu) ឬ​អាណាចក្រ ជី​តុ ដែល​ស្ថិតនៅ​បណ្តោយ​នៃ​ជ្រោយ​មល៉ាយូ(ម៉ាឡាយូ) មាន​តាំងតែ​ពី​សន្តតិវង្ស​សួយ (Sui) នា​សម័យ​នគរ​ភ្នំ​ម្ល៉េះ។ ព្រោះថា ​វា​ជា​ភាគ​មួយ​នៃ​ទឹកដី​របស់​អាណាចក្រ​ភ្នំ​។ រីឯ​អាណាចក្រ​ស្រី​វិជ័យ​វិញ ឬ Shilifoshi មាន​វត្តមាន​ត្រឹមតែ​នៅ​សម័យ​សន្តតិវង្ស​ថាំង(Tang) តែប៉ុណ្ណោះ​។ មួយវិញទៀត ដោយយោង​លើ​ព័ត៌មាន​ស្តីពី​ហ្វូ​-​ណន ក្នុង​ច្បាប់ ចេនឡា ហ្សួ​ន (Zhenla Zhuan) និង ជី​តុ ហ្សួ​ន (Chitu Zhuan) យើង​ដឹងថា អាណាចក្រ​ជី​តុ គឺជា “​មែកធាង​មួយទៀត​នៃ​ហ្វូ​-​ណន​” ឬក៏​អាណាចក្រ​ជី​តុ ដើមឡើយ​ជា​មែកធាង​របស់​ហ្វូ​-​ណន។

ប្រភពទី ២ ចំណែកប្រភព មួយទៀតនេះ និយាយថា៖
អាណាចក្រស្រីវិជ័យ (ឥណ្ឌូនេស៊ី: Sriwijaya; ម៉ាឡេ: Sri Vijaya:131 គឺជាអាណាចក្រថាឡាសសូក្រេទីករបស់ពុទ្ធសាសនាម៉ាឡេ ផ្អែកលើកោះស៊ូម៉ាត្រា (នៅឥណ្ឌូនេស៊ីសម័យទំនើប) ដែលមានឥទ្ធិពលជាច្រើនរបស់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ អាណាចក្រស្រីវិជ័យជា​មជ្ឈមណ្ឌល​សំខាន់​មួយ​សម្រាប់​ការ​ពង្រីក​ពុទ្ធសាសនា​ពី​សតវត្ស​ទី​ ៧ ​ដល់​សតវត្ស​ទី​ ១២​ នៃ​ គ.ស. អាណាចក្រស្រីវិជ័យគឺជាអាណាចក្របង្រួបបង្រួមដំបូងគេដែលគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះម៉ាឡេ[ ការងើបឡើងរបស់អាណាចក្រស្រីវិជ័យគឺស្របទៅនឹងការបញ្ចប់របស់សម័យកាលរបស់សមុទ្រម៉ាឡេ ដោយសារតែទីតាំង រដ្ឋដែលធ្លាប់មានអំណាចមួយនេះបានបង្កើតបច្ចេកវិទ្យាស្មុគស្មាញដោយប្រើប្រាស់ធនធានសមុទ្រ លើស​ពី​នេះ​ទៀត សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន​បាន​ពឹង​ផ្អែក​ជា​លំដាប់​លើ​ពាណិជ្ជកម្ម​ដែល​រីក​ចម្រើន​ក្នុង​តំបន់ ដូច្នេះការប្រែក្លាយវាទៅជាសេដ្ឋកិច្ចផ្អែកលើទំនិញកិត្យានុភាព


ឈ្មោះ ជី​តុ (Chi tu) ឬ​អាណាចក្រ ជី​តុ ដែល​ស្ថិតនៅ​បណ្តោយ​នៃ​ជ្រោយ​មល៉ាយូ(ម៉ាឡាយូ) មាន​តាំងតែ​ពី​សន្តតិវង្ស​សួយ (Sui) នា​សម័យ​នគរ​ភ្នំ​ម្ល៉េះ។ ព្រោះថា ​វា​ជា​ភាគ​មួយ​នៃ​ទឹកដី​របស់​អាណាចក្រ​ភ្នំ​។ រីឯ​អាណាចក្រ​ស្រី​វិជ័យ​វិញ ឬ Shilifoshi មាន​វត្តមាន​ត្រឹមតែ​នៅ​សម័យ​សន្តតិវង្ស​ថាំង(Tang) តែប៉ុណ្ណោះ​។ មួយវិញទៀត ដោយយោង​លើ​ព័ត៌មាន​ស្តីពី​ហ្វូ​-​ណន ក្នុង​ច្បាប់ ចេនឡា ហ្សួ​ន (Zhenla Zhuan) និង ជី​តុ ហ្សួ​ន (Chitu Zhuan) យើង​ដឹងថា អាណាចក្រ​ជី​តុ គឺជា “​មែកធាង​មួយទៀត​នៃ​ហ្វូ​-​ណន​” ឬក៏​អាណាចក្រ​ជី​តុ ដើមឡើយ​ជា​មែកធាង​របស់​ហ្វូ​-​ណន។ (Ishizawa, Y. 2007. “Etude critique sur la Chronique du Zhenla de lì Histoire des Sui”, in Manuel dì –pigraphie du Cambodge, vol 1. Paris, EFEO)​។​

​ ​តាម​ប្រសាសន៍​របស់លោក អ៊ី​ហ្ស៊ី​ហ្សា​វ៉ា “​អាណាចក្រ​ជី​តុ​គួ (Chituguo) ដោយ​ផ្អែកលើ​ទំហំ​ទឹកដី គឺជា​ប្រទេស​ដែល​ធំជាងគេ​ក្នុងចំណោម​ប្រទេស​នានា​នៃ​ភូមិភាគ​សមុទ្រ​ខាងត្បូង (. . .) ។​
ចំណែក​លោក គុ​វ៉ា​តា បាន​ពន្យល់​អំពី ស្រី​វិជ័យ ដោយ​ពឹង​ផ្អែកទៅលើ​មូលដ្ឋាន​រឹងមាំ​បី​គឺ៖
១-លោក​អគ្គរាជទូត​ចិន ឈ្មោះ ចាង ជុន (Chang Jun) ធ្វើដំណើរ​តាម​ឆ្នេរសមុទ្រ​ម៉ា​ឡេ​
២-ឈ្មោះ ជី​តុ បាន​លេចធ្លោ​ឡើង​តាំងតែ​ពី​ក្នុង​សន្តតិវង្ស​សួយ​មកម្ល៉េះ (​រីឯ​)
៣-ឈ្មោះ ស្ស៊ី​លី​ហ្វូ​ស្សី ទើបតែ​មាននៅ​សម័យ​ថាំង​ទេ​។


ការអធិប្បាយ​នៃ​ទីតាំង​ជុំវិញ​ប្រទេស​នេះ ដូចនឹង​អ្វីដែល​គេ​បាន​សង្កេត​នៅ​អាណាចក្រ​ស្ស៊ី​លី​ហ្វូ​ស្សី (​ស្រី​វិជ័យ​)”។ (Cf. Kuwata, R. 1929, “Etude sur la Chitu”, The Reports of the Oriental Society, vol. 9)​។
យ៉ាងណាមិញ លោក យ៉ាម៉ា​ម៉ូ​តុ ក៏​ឯកភាព​និង​ទស្សនៈ​នេះដែរ ដោយ​លោក​បាន​បញ្ជាក់ថា នា​សម័យ​រុងរឿង ថ្កើងថ្កាន​បំផុត អាណាចក្រ​ហ្វូ​-​ណន បាន​គ្របដណ្តប់​លើ​ជ្រោយ​ម៉ាឡាយូ​ទាំងមូល​ផងដែរ​។​

​ ​សូម​រំ​ឮ​កថា ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​សមន្តរាជ​របស់​នគរ​ភ្នំ អាណាចក្រ​ជី​តុ​គួ បាន​បញ្ជូន​ទូត​ទៅ​ចិន នា​ឆ្នាំ ៦០៧, ៦០៨ និង ៦០៩ ដែល​ត្រូវជា​ឆ្នាំ​ទី ៣, ៤ និង ៥ ដា​យេ (Daye) ហើយ​នោះ​គឺ​ព្រឹត្តិការណ៍​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ព្រោះថា ការបើក​ទំព័រ​ថ្មី​នៃ​ទំនាក់ទំនង​រវាង​ចិន​-​ខ្មែរ ដែល​បញ្ជាក់​តាមរយៈ​ការបញ្ជូន​លោក ចាង ជុន និង លោក វ៉ាំ​ង ជុន​ហ្សេ​ង (Wang Junzheng) ទៅកាន់​ហ្វូ​-​ណន ដោយ​ចៅ​អធិរាជ យ៉ាង​ឌី នៅ​ឆ្នាំ ៦០៧​។

​ ​ជាទូទៅ យើង​បានដឹងថា ថ្វីត្បិតតែ​ភូមិសាស្ត្រ​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​ជនជាតិខ្មែ​រ ដែលមាន​ឈ្មោះថា ហ្វូ​-​ណន មាន​ទំហំ​ដ៏​មហា​ធំធេង​ត្រូវបាន​បំ​ព្រួញ ដោយ​កត្តា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ​វិសាលភាព​នៃ​ដែនដី​ខ្មែរ​ត្រូវបាន​កត់ត្រា​ទុក​ដោយ​កាល​ប្ប​ប្រវត្តិ​ចិន ​តាំងពីដើម​សម័យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ម្ល៉េះ​។​

​ ​មួយវិញទៀត បុព្វការី​ជន​ខ្មែរ​ក៏បាន​បន្សល់ទុក ​នៅលើ​ទឹក​ដី​នៃ​រដ្ឋ​ថ្មី​មួយចំនួន ដែល​ត្រូវបាន​កកើតឡើង​លើទឹក​ដី​ចាស់​ របស់​រដ្ឋ​ភ្នំ​ នូវ​ស្លាកស្នាម​វប្បធម៌​បុរាណ​ដ៏​ច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់ អំឡុង​ស​.​វ​ទី​១ និង​ទី​៦ ​នៃ​គ​.​ស​.​។ ដោយសារតែ​វិសាលភាព​ផ្នែក​ភូមិសាស្ត្រ​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រនេះហើយ ​ទើប​មតិ​មួយ​បាន​ចោទ​សួរថា តើ​រដ្ឋ​ស្រី​វិជ័យ ​ដ៏​មហា​រុងរឿង​ថ្កើងថ្កាន ចាប់តាំងពី​ស​.​វ​ទី​៧​មក ត្រូវបាន​កកើតឡើង​នៅលើ​ទឹកដី​របស់​ហ្វូ​-​ណន​ ដែរ​ឬទេ ​?

តើនរណាគឺជាព្រះរាជាណាចក្រស្រីវិជ័យ, ទៅណាបាត់ហើយ?
កំណើត​នៃអាណាចក្រ​ ស្រី​វិជ័យ ពីក្នុងអតីតដែនដីអាណាចក្រ​ ហ្វូ​-​ណន នៅ ​ជ្រោយ​ម៉ាឡាយូ
ក្នុងអត្ថបទនេះ គឺនិយាយអំពីកំណរកំណើត​នៃអាណាចក្រ​ស្រី​វិជ័យ នៅ​ជ្រោយ​ម៉ាឡាយូ ក៏ស្ថិតនៅក្នុង សម័យ​រុងរឿង ថ្កើងថ្កាន​បំផុត របស់អាណាចក្រ​ហ្វូ​-​ណន ហើយក៏បាន​គ្របដណ្តប់​លើ​ជ្រោយ​ម៉ាឡាយូនេះផងដែរ។ ហើយបច្ចុប្បន្ន ត្រូវបានប្រទេសឥណ្ធូនេស៊ី និងម៉ាឡេស៊ី ពុះហែកជាពីរ​។អត្ថបទនេះ គឺបាននិយាយអំពី ជ្វា Java ដោយ លោកហ្វែងលូស។

ងាកទៅ​ប៉ែក​ខាង​សមុទ្រនៅ​ប៉ែក​​ខាង​ត្បូង​អាណាចក្រ​ខ្មែរ គេ​ឃើញ​មាន​​​អាណាចក្រ​​ដ៏ធំមួយ គឺ​អាណាចក្រ​ស្រីវិជ័យ (Srivijaya) ​របស់​ពួកម៉ាឡេ ដែល​មាន​ទីតាំង​នៅ​លើ​កោះស៊ូម៉ាត្រា ក៏ប៉ុន្តែ មាន​ដែនដី​​គ្របដណ្តប់​​រហូតទៅដល់ កោះជ្វា (Java) កោះ​បរណេអូ (Borneo) និង​ម៉ាឡាកា នៅ​ចុង​ខាង​ត្បូង​នៃ​ឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ ពោលគឺ ពាសពេញ​ដែនដី​នៃ​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី និង​ព្រុយណេ​​សព្វថ្ងៃ។ នៅ​អំឡុង​សតវត្សរ៍ទី១៣ អាណាចក្រ​ស្រីវិជ័យ​បាន​ធ្លាក់ចុះ​ទន់ខ្សោយ​រហូត​ត្រូវ​ធ្លាក់​ទៅជា​នគរ​ចំណុះ​ឲ្យ​អាណាចក្រ​ខ្មែរ ហើយ​ក្រោយ​មក​ទៀត​ ជា​នគរ​ចំណុះ​របស់​នគរ​សុខោទ័យ​របស់​សៀម។ នៅ​ដើមសតវត្សរ៍​ទី១៥ អាណាចក្រ​ស្រីវិជ័យ​ត្រូវ​ដួលរលំ ហើយ​បែក​ខ្ញែក​ទៅជា​នគរ​តូចៗ​ផ្សេងៗ​ពី​គ្នា។

បើតាមការស្រាវជ្រាវ បានបង្ហាញថា ឈ្មោះ ជី​តុ (Chi tu) ឬ​អាណាចក្រ ជី​តុ ដែល​ស្ថិតនៅ​បណ្តោយ​នៃ​ជ្រោយ​មល៉ាយូ(ម៉ាឡាយូ) មាន​តាំងតែ​ពី​សន្តតិវង្ស​សួយ (Sui) នា​សម័យ​នគរ​ភ្នំ​ម្ល៉េះ។ ព្រោះថា ​វា​ជា​ភាគ​មួយ​នៃ​ទឹកដី​របស់​អាណាចក្រ​ភ្នំ​។ រីឯ​ អាណាចក្រ​ស្រី​វិជ័យ​វិញ ឬ Shilifoshi មាន​វត្តមាន​ត្រឹមតែ​នៅ​សម័យ​សន្តតិវង្ស​ថាំង(Tang) តែប៉ុណ្ណោះ​។ មួយវិញទៀត ដោយយោង​លើ​ព័ត៌មាន​ស្តីពី​ហ្វូ​-​ណន ក្នុង​ច្បាប់ ចេនឡា ហ្សួ​ន (Zhenla Zhuan) និង ជី​តុ ហ្សួ​ន (Chitu Zhuan) យើង​ដឹងថា អាណាចក្រ​ជី​តុ គឺជា “​មែកធាង​មួយទៀត​នៃ​ហ្វូ​-​ណន​” ឬក៏​អាណាចក្រ​ជី​តុ ដើមឡើយ​ជា​មែកធាង​របស់​ហ្វូ​-​ណន។ (Ishizawa, Y. 2007. “Etude critique sur la Chronique du Zhenla de lì Histoire des Sui”, in Manuel dì –pigraphie du Cambodge, vol 1. Paris, EFEO)​។​

​ ​តាម​ប្រសាសន៍​របស់លោក អ៊ី​ហ្ស៊ី​ហ្សា​វ៉ា “​អាណាចក្រ​ជី​តុ​គួ (Chituguo) ដោយ​ផ្អែកលើ​ទំហំ​ទឹកដី គឺជា​ប្រទេស​ដែល​ធំជាងគេ​ក្នុងចំណោម​ប្រទេស​នានា​នៃ​ភូមិភាគ​សមុទ្រ​ខាងត្បូង (. . .) ។​  ចំណែក​​លោក គុ​វ៉ា​តា បាន​ពន្យល់​អំពី ស្រី​វិជ័យ ដោយ​ពឹង​ផ្អែកទៅលើ​មូលដ្ឋាន​រឹងមាំ​បី​គឺ៖  ១-លោក​អគ្គរាជទូត​ចិន ឈ្មោះ ចាង ជុន (Chang Jun) ធ្វើដំណើរ​តាម​ឆ្នេរសមុទ្រ​ម៉ា​ឡេ​។  ២-ឈ្មោះ ជី​តុ បាន​លេចធ្លោ​ឡើង​តាំងតែ​ពី​ក្នុង​សន្តតិវង្ស​សួយ​មកម្ល៉េះ (​រីឯ​) ។ ៣-ឈ្មោះ ស្ស៊ី​លី​ហ្វូ​ស្សី ទើបតែ​មាននៅ​សម័យ​ថាំង​ទេ​។
Image result for Srivijaya​ empire

ការអធិប្បាយ​នៃ​ទីតាំង​ជុំវិញ​ប្រទេស​នេះ ដូចនឹង​អ្វីដែល​គេ​បាន​សង្កេត​នៅ​អាណាចក្រ​ស្ស៊ី​លី​ហ្វូ​ស្សី (​ស្រី​វិជ័យ​)”។ (Cf. Kuwata, R. 1929, “Etude sur la Chitu”, The Reports of the Oriental Society, vol. 9)​។
យ៉ាងណាមិញ លោក យ៉ាម៉ា​ម៉ូ​តុ ក៏​ឯកភាព​និង​ទស្សនៈ​នេះដែរ ដោយ​លោក​បាន​បញ្ជាក់ថា នា​សម័យ​រុងរឿង ថ្កើងថ្កាន​បំផុត អាណាចក្រ​ហ្វូ​-​ណន បាន​គ្របដណ្តប់​លើ​ជ្រោយ​ម៉ាឡាយូ​ទាំងមូល​ផងដែរ​។​
​ ​សូម​រំ​ឮ​កថា ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​សមន្តរាជ​របស់​នគរ​ភ្នំ អាណាចក្រ​ជី​តុ​គួ បាន​បញ្ជូន​ទូត​ទៅ​ចិន នា​ឆ្នាំ ៦០៧, ៦០៨ និង ៦០៩ ដែល​ត្រូវជា​ឆ្នាំ​ទី ៣, ៤ និង ៥ ដា​យេ (Daye) ហើយ​នោះ​គឺ​ព្រឹត្តិការណ៍​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ព្រោះថា ការបើក​ទំព័រ​ថ្មី​នៃ​ទំនាក់ទំនង​រវាង​ចិន​-​ខ្មែរ ដែល​បញ្ជាក់​តាមរយៈ​ការបញ្ជូន​លោក ចាង ជុន និង លោក វ៉ាំ​ង ជុន​ហ្សេ​ង (Wang Junzheng) ទៅកាន់​ហ្វូ​-​ណន ដោយ​ចៅ​អធិរាជ យ៉ាង​ឌី នៅ​ឆ្នាំ ៦០៧​។



​ ​ជាទូទៅ យើង​បានដឹងថា ថ្វីត្បិតតែ​ភូមិសាស្ត្រ​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​ជនជាតិខ្មែ​រ ដែលមាន​ឈ្មោះថា ហ្វូ​-​ណន មាន​ទំហំ​ដ៏​មហា​ធំធេង​ត្រូវបាន​បំ​ព្រួញ ដោយ​កត្តា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ​វិសាលភាព​នៃ​ដែនដី​ខ្មែរ​ត្រូវបាន​កត់ត្រា​ទុក​ដោយ​កាល​ប្ប​ប្រវត្តិ​ចិន ​តាំងពីដើម​សម័យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ម្ល៉េះ​។​
​ ​មួយវិញទៀត បុព្វការី​ជន​ខ្មែរ​ក៏បាន​បន្សល់ទុក ​នៅលើ​ទឹក​ដី​នៃ​រដ្ឋ​ថ្មី​មួយចំនួន ដែល​ត្រូវបាន​កកើតឡើង​លើទឹក​ដី​ចាស់​ របស់​រដ្ឋ​ភ្នំ​ នូវ​ស្លាកស្នាម​វប្បធម៌​បុរាណ​ដ៏​ច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់ អំឡុង​ស​.​វ​ទី​១ និង​ទី​៦ ​នៃ​គ​.​ស​.​។ ដោយ​សារតែ​វិសាលភាព​ផ្នែក​ភូមិសាស្ត្រ​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រនេះហើយ ​ទើប​មតិ​មួយ​បាន​ចោទ​សួរថា តើ​រដ្ឋ​ស្រី​វិជ័យ ​ដ៏​មហា​រុងរឿង​ថ្កើងថ្កាន ចាប់តាំងពី​ស​.​វ​ទី​៧​មក ត្រូវបាន​កកើតឡើង​នៅលើ​ទឹកដី​របស់​ហ្វូ​-​ណន​ ដែរ​ឬទេ ​?
​ ​បើ​និយាយ​ម្យ៉ាងទៀត តើ​ទីតាំង​នៃ​ទីក្រុង​ស្រី​វិជ័យ​នេះ ដែល​ត្រូវ​នឹង​ពាក្យ​ចិន​ថា Shilifoshi នោះ​គឺជា​ទឹកដី​របស់​ហ្វូ​-​ណន ឬក៏​ជា​របស់​ជនជាតិ​ម៉ា​ឡេ (​ម៉ា​ឡេ​យូ / មល៉ាយូ​) ​?​។​
​ ​មុននឹង​ឈានទៅដល់​ ការឆ្លើយតប​នឹង​មតិ ដែល​បានលើកឡើង​នេះ គប្បី​ដឹង​ពី​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ដើម​របស់​ទឹកដី​ហ្វូ​-​ណន​ជាមុនសិន​។ ចំពោះ​បញ្ហា​នេះ កាល​ប្ប​ប្រវត្តិ​ចិន ជី​តុ​គួ របស់លោក ចាង​ជុន បានបញ្ជាក់​ប្រាប់ថា មួយ​ភាគ​ធំ​នៃ​ទឹកដី​នៅ​ជ្រោយ ​មល​យូ (​ម៉ាឡាយូ​) ព្រមទាំង​ភូមិភាគ​ខាងត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ថៃ និង​ផែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម ម្តុំ​អូកែវ​ O’c Eo បច្ចុប្បន្ន ដែលមាន​រាជធានី​អង្គរបុរី នៅ​ខេត្តតាកែវ​សព្វថ្ងៃនេះ គឺជា​ទឹកដី​របស់​ហ្វូ​-​ណន ឬ​នគរ​ភ្នំ​ នេះហើយ។​
​ ​នៅក្នុង​បរិបទ​ភូមិសាស្ត្រ​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​នគរ​ហ្វូ​-​ណន​នេះ​ផងដែរ ដែល​ស្ថិតក្រោម​ឥទ្ធិពល​ឥណ្ឌា ក៏បាន​ឃើញ​នូវ​ស្លាកស្នាម​វប្បធម៌​ជា​បុរាណវត្ថុ​ជាច្រើន ចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ ២០០​នៃ​គ​.​ស​.។ ប៉ុន្តែ​ ពុំទាន់​មាន​ប្រាង្គ​ប្រាសាទ ឬ​សំណង់​ស្ថាបត្យកម្ម​អ្វី​ធំដុំ​ធ្វើ​អំពី​ឥដ្ឋ ឬ​ថ្ម​នៅឡើយ​។ បន្ទាប់ពី​ឥណ្ឌូ​រូបនីយកម្ម និង​បដិមា​កម្ម​ធ្វើ​អំពី​ថ្ម និង​ឥដ្ឋ​មក ​ទើប​មាន​ប្រាង្គ​ប្រាសាទ​វត្ត​អា​រ៉ា​ម និង​ចម្លាក់​ព្រះអាទិទេព​បែប​ព្រាហ្មណ៍​និយម និង​ពុទ្ធ​និយម​មួយចំនួន​។

​​សូមបញ្ជាក់ថា នាគ្រា​បឋម​នៃ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ បុរាណវត្ថុ​នៅតាម​ស្ថានីយ៍​មួយចំនួន​នៃ​ហ្វូ​-​ណន មុន​ស្រី​វិជ័យ មុន​ទ្វារ​វ​តី និង​មុន​ចេនឡា បានបញ្ជាក់​ឲ្យ​ឃើញថា បុព្វការី​ជន​ខ្មែរ​ជំនាន់​នោះបាន​មាន​ទំនាក់ទំនង​ពាណិជ្ជកម្ម​យ៉ាង​ជិតស្និទ្ធ​ជាមួយ​ឥណ្ឌា ចិន ឥណ្ឌូនេស៊ី និង​ប្រទេស​មេ​ឌី​ទែ​រ៉ា​នេ យ៉ាង​ប្រាកដ​។ ស្ថានីយ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ទាំងនោះ មាន​ជា​អាទិ អូកែវ អង្គរបុរី​ អ៊ូ​ថង​ ចាន់​សែន នៅ​ភូមិភាគ​កណ្តាល​នៃ​ប្រទេស​ថៃ​បច្ចុប្បន្ន និង​នគរ​បឋម​ជាដើម ដែល​ស្ថិត​ក្នុងអំឡុង​ស​.​វ​ទី​៣ ទី​៤ និង​ទី​៥ មុន​រដ្ឋ​ទ្វារ​វ​តី ដែលជា​រដ្ឋ​របស់​មន និង​ចេនឡា​កកើត ទៅទៀត។ នៅពេល​នេះហើយ ក៏​មានការ​លេចធ្លោ​ឡើង​នូវ​រដ្ឋ​ខ្មែរ​ដំបូងបង្អស់ ដែល​ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​តាម​លំ​នាំ​បែបបទ​នៃ​សង្គម​ឥណ្ឌា​។​

​ ​ជារួម​តាមរយៈ​សំណេរ​ចិន និង​ទិន្នន័យ​ខាង​បុរាណវិទ្យា បាន​បង្ហាញថា​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​នយោបាយ នា​ជំនាន់​នោះ​ មាន​ភាពរឹងមាំ​ឡើងជា​លំដាប់​។ នៅពេល​ក្រោយមកទៀត ពោលគឺ​ចាប់តាំងពី​ស​.​វ​ទី​៧ ក៏មាន​ការបង្កើត​រដ្ឋ​ស្រី​វិជ័យ​ឡើង និង​រដ្ឋ​មន​ទ្វារ​វ​តី​ នៅលើ​ទឹកដី​ចាស់​របស់​ហ្វូ​-​ណន ដែលជា​របស់​បុព្វបុរស​ខ្មែរ​នា​សម័យមុន​។ សូម​រំ​ឮ​ក​ផងដែរ​ថា នៅលើ​ទឹកដី​លាវ​បច្ចុប្បន្ន នៅ​ម្តុំ​ចម្ប៉ា​សាក់ ក៏មាន​ស្លាកស្នាម​វប្បធម៌​នគរ​ភ្នំ និង​ចេនឡា​ផងដែរ​។​
​ ​គួររំលឹកថា នៅ​ឆ្នាំ ៦៧១ បេសកជន​ចិន​ឈ្មោះ អ៊ី​ជិ​ញ បានមក​ដល់​ស៊ូ​ម៉ា​ត្រា ហើយ​លោក​ក៏បាន​ពិពណ៌នា​អំពី​ភាពរុងរឿង ថ្កើងថ្កាន​នៃ​នគរ​ស្រី​វិជ័យ​ដែលជា​របស់​ម៉ា​ឡេ​។ ការ​លេចធ្លោ​រដ្ឋ​ស្រី​វិជ័យ នៅ​ស៊ូ​ម៉ា​ត្រា ពុំមាន​អ្វី​ចម្លែក​នោះទេ ដោយ​គ្រាន់តែ​ជនជាតិ​ម៉ា​ឡេ ដូច​ខ្មែរ​បាន​អនុវត្ត​នូវ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​នយោបាយ​ឥណ្ឌា ដូចដែល​ខ្មែរ​បានធ្វើ​តាម​គំនិត​យល់ឃើញ​របស់ខ្លួន​សមស្រប​តាម​តម្រូវការ​របស់​មនុស្ស​នា​ជំនាន់​នោះ សម្រាប់​អភិវឌ្ឍន៍​សង្គមជាតិរ​បស់​ខ្លួន តាម​លំនាំ​ឥណ្ឌា​។

​​រីឯ​តំបន់​នៅ​ភាគ​ខាងជើង​នៃ​ស៊ូ​ម៉ា​ត្រា បើតាម​ការស្រាវជ្រាវ​ថ្មីៗ​នេះ ដែល​ស្ថិតក្នុង​បង្គោល​ខណ្ឌសីមា​របស់​ហ្វូ​-​ណន គឺមាន​ការលូតលាស់​យ៉ាងខ្លាំង ក្នុង​រជ្ជកាល​របស់​ស្តេច​ខ្មែរ នាមហ្វា​ន​ចេ​ម៉ាន រវាង​ឆ្នាំ ២២៥ និង ២៣០ នៃ​គ​.​ស​.​។ នេះ​បើ​យោង​លើ​កំណត់ហេតុ​របស់​ជូ​យិ​ញ និង​កាំ​ង​ថៃ ដែល​បាន​មកដល់​ហ្វូ​-​ណន​។
​ ​មួយវិញទៀត យើង​ក៏បាន​សង្កេតឃើញថា បុរាណវិទ្យា​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​ស្រី​វិជ័យ ដែល​ត្រូវ​កកើតឡើង​ក្នុងអំឡុង​ស​.​វ​ទី​៧​នៃ​គ​.​ស​. ក្រោយពី​ការបែកបាក់​នៃ​ហ្វូ​-​ណន នោះ​មាន​លក្ខណៈ​ខុសប្លែក​ពី​សម័យមុនៗ ទាំង​លក្ខណៈ​នៃ​ចម្លាក់​ទាំង​និមិត្ត​រូប និងរូបភាព​។ ឈរលើ​លទ្ធផល​នៃ​ការវិភាគ​លើ​ការសិក្សា​ប្រៀបធៀប​នូវ​ស្លាកស្នាម​វប្បធម៌​បុរាណ យើង​អាច​សន្និដ្ឋានបានថា សមទ្ធិកម្ម​មុន​ស​.​វ​ទី​៧ នៅ​ស៊ូ​ម៉ា​ត្រា ដែលជា​តំបន់​យុទ្ធសាស្ត្រ​ក្នុងឋានៈ​ជា​ផ្លូវត្រឡែងកែង ពុំមែន​សុទ្ធសឹងតែ​កើតឡើង​ក្នុង​សម័យកាល​តែមួយ​នោះទេ​។ មួយវិញទៀត រចនា​ប័​ថ្ម​សិល្បៈ​ពុំមាន​លក្ខណៈ​បន្តវេន​ពី​សម័យកាល​មួយ​ទៅ​សម័យកាល​មួយទៀតដែរ ពីព្រោះ​​តែមាន​ការប្រែប្រួល​ផ្នែក​ភូមិសាស្ត្រ និង​នយោបាយ​ក្នុង​តំបន់​នេះ​។

​​សូមបញ្ជាក់ថា សិលាចារឹក​ម៉ា​ឡេ​ដំបូងបង្អស់​នៅ​ស្រី​វិជ័យ គឺ​សិលាចារឹក ​កេ​ឌូ​កាន ប៊ូ​គិត ត្រូវបាន​ចារ​ឡើង​នៅ​ចុង​ស​.​វ​ទី​៧។ រីឯ​ការរីកដុះដាល​នៃ​ក្រុង​នានា ត្រូវបាន​សាងសង់ឡើង​ចាប់តាំងពី​ស​.​វ​ទី​១​នៃ​គ​.​ស​.។ ទន្ទឹមនឹងនេះ គេ​ក៏បាន​ជួបប្រទះ​សិលាចារឹក​ពីរ​ផ្ទាំង​ចុងក្រោយ​ទៀត នៅ​លី​គោរ នៃ​ភូមិភាគ​ខាងត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ថៃ​បច្ចុប្បន្ន ចារ​ឡើង​នៅ​ស​.​វ​ទី​៨ ដែលមាន​និយាយ​ដល់ទី​ក្រុង​ស្រី​វិជ័យ​។ វត្តមាន​នៃ​ពុទ្ធបដិមា ដូច​ករណី​ចម្លាក់​ពុទ្ធអង្គ​មួយ មកពី​ប៊ូ​គិត សេ​គុន​តាង ក្បែរ​រាជធានី ​ប៉ា​ឡេ​ម​បាង ឥទ្ធិពល​អមរ៉ា​វ​តី ក៏​ជា​មូលដ្ឋាន​ដ៏​រឹងមាំ​បង្ហាញថា ភូមិភាគ​នេះ​ធ្លាប់មាន​ទំនាក់ទំនង​វប្បធម៌ សេដ្ឋកិច្ច និង​នយោបាយ ជាមួយ​ឥណ្ឌា រវាង​ស​.​វ​ទី​៥ និង​ទី​៦​យ៉ាង​ប្រាកដ​។ មុននេះ​បន្តិច រវាង​ស​.​វ​ទី​៣ និង​ទី​៥ គេ​ក៏​បានឃើញ​នូវ​ចម្លាក់​មួយចំនួន បែបរ​បប​ព្រាហ្មណ៍​និយម ដូចជា​ព្រះ​វិស្ណុ​ នៅក្នុង​ភូមិភាគ​ខាងត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ថៃ នៅ​ខេត្ត​សុរ៉ា​ត​ថា​នី ឆ្លុះបញ្ចាំង​នូវ​ឧត្តមភាព​នៃ​ព្រហ្មញ្ញសាសនា​។

​ ​ភស្តុតាង​ខាង​បុរាណវិទ្យា​ទាំងនោះ បាន​ឲ្យ​យើង​ដឹងថា មុន​ការបង្កើត​ស្រី​វិជ័យ មាន​វត្តមាន​របស់​ក្រុង​រួចមកហើយ​នៅ​ទីនោះ​។ ចំពោះ​បញ្ហា​នេះ​ដូច​បានបញ្ជាក់​រួចមក​ហើយ​នៅ​ខាងលើ គឺ​កាល​ប្ប​វត្តិ​ចិន ក៏បានផ្តល់​ឲ្យ​យើង​ដឹង​នូវ​ព័ត៌មាន​ស្របគ្នា​ផងដែរ​។ ប៉ុន្តែ​ក្រៅពី​ស្លាកស្នាម​វប្បធម៌​ហ្វូ​-​ណន យើង​ក៏ត្រូវ​កត់សម្គាល់​ផងដែរ​នូវ​រចនា​ប័​ថ្ម​ស្រី​វិជ័យ ដែល​បានទទួល​ឥទ្ធិពល​យ៉ាង​ក្រាស់ក្រែល ​ពី​សិល្បៈ​ឥណ្ឌូនេស៊ី ជាពិសេស​កោះ​ជ្វា មាន​ក្ខ​ណៈ​ដូចគ្នា​ទៅ​នឹងសិល្បៈ​នៅ​ភូមិភាគ​ខាងត្បូង​នៃ​ប្រ​ទស​ថៃ​បច្ចុប្បន្ន ដែល​ពីមុន​ស្ថិតក្នុង​ដែន​អធិបតេយ្យភាព​របស់​ស្រី​វិជ័យ ឬក៏​តំបន់​ផ្សេងៗ​ទៀត​ស្ថិតនៅ​ខាងជើង​ស៊ូ​ម៉ា​ត្រា ដូចជា​ខេត្ត​បា​ដាង ឡា​វាស​ជាដើម​។

ព្រះរាជាណាចក្រ​ស្រី​វិជ័យ បាន​ជះឥទ្ធិពល​យ៉ាងខ្លាំង​ក្នុង​រវាង​ស​.​វ​ទី​៧ ដល់​ស​.​វ​ទី​១៥​នៃ​គ​.​ស​. និង​ការបញ្ចប់​ទៅវិញ​។ គឺ​ក្នុង​បរិបទ​នេះហើយ ដែល​យើង​អាច​ឃើញ​វត្តមាន​របស់​កាក់​នៃ​នគរ​ស្រី​វិជ័យ​មួយចំនួន នៅ​ទីក្រុង​អង្គរបុរី កំពង់ផែ​អូ​កែវ នៅតាម​ទីក្រុង​មួយចំនួន​នៅ​ឈូង​សមុទ្រ​សៀម​សព្វថ្ងៃ ដែលជា​សក្ខីកម្ម​នៃ​ទំនាក់ទំនង​នយោបាយ វប្បធម៌ និង​សេដ្ឋកិច្ច រវាង​នគរ​ស្រី​វិជ័យ និង​នគរ​ខ្មែរ​។​

ចំណុច​ជា​វិជ្ជមាន​មួយទៀត ដែល​គប្បី​យើង​ត្រូវ​លើក​មក​និយាយ​នៅទីនេះ​គឺថា ពាក្យ​ជ្វា Java ក្នុង​បរិបទ​ភូមិសាស្ត្រ វប្បធម៌ នា​សម័យ​ចេនឡា មិនមែន​សំដៅ​ទៅលើ​ជនជាតិ ឬក៏​ប្រទេស​ជ្វា​នៅ​ឥណ្ឌូនេស៊ី នៅ​ម៉ាឡេស៊ី ឬក៏​ប្រទេស​ចម្ប៉ា ដែលមាន​ខ្សែស្រឡាយ​រួម​និង​ស្រុក​ជ្វា​នោះទេ​។ ការស្រាវជ្រាវ​ថ្មី​របស់លោក ហ្វែ​ង​លូ​ស បាន​បង្ហាញថា ឈ្មោះ​ជ្វា​ គឺជា​ឈ្មោះ​របស់​ជនជាតិខ្មែរ ព្រមទាំង​ជា​ឈ្មោះ​របស់​អាណាចក្រ​ចេនឡា​គោក ហើយក៏​ជា​អតីត​ឈ្មោះ​របស់​ទីក្រុង​ហ្លួង​ប្រា​បាង (​ព្រះ​បង​) ផងដែរ ស្ថិតនៅ​ភូមិភាគ​ខាងជើង​នៃ​ប្រទេស​លាវ​បច្ចុប្បន្ន​។ ដូចនេះ ការដែល​គេ​ជឿថា ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី​២ បាន​យាង​ចេញពី​ប្រទេស​ មឡាយូ ដូចដែល​ផែនទី Google បាន​គូសបញ្ជាក់ គឺ​មិនមាន​ភាពត្រឹមត្រូវ​ទេ​៕

ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ ១៨៥០

ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា បុរាណ

ឆ្នាំដំបូងនៃការ កកើតរដ្ឋ ស្រីវីរជ្វា 

ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ ១៦៧១

ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ 707

ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ ៨៣០



ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ ៧៤៩


ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ ៨៨០


ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ ១៨៥០

ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ 707
ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ ១៨៥០

ផែនទី ចក្រភព ស្រីវីរជ្វា ឆ្នាំ ១០២៥ ជាឆ្នាំបញ្ចប់នៃ អាណាចក្រ ស្រីវីរជ្វា

ផែនទី ចក្រភពចក្រភព ឥណ្ឌា និង ចិន ប្រកួតប្រជែង ឧត្តមភាពយោធាក្នុង តំបន់ ឥណ្ឌូ ចិន

ផែនទី ចក្រភពចក្រភព ឥណ្ឌា និង ចិន ប្រកួតប្រជែង ឧត្តមភាពយោធាក្នុង តំបន់ ឥណ្ឌូ ចិន



No comments:

Post a Comment