ព្រឹត្តិការណ៍ឆ្នាំ ១៩៩៤

• ថ្ងៃទី២ ខែ៤ ឆ្នាំ១៩៩៤  =ព្រះអង្គម្ចាស់ ចក្រពង្ស ស៊ិន សុង និង ស៊ិន សេន បានធ្វើ រដ្ឋប្រហាមិន បាន សំរេច មួយ នៅយប់​ ថ្ងៃសៅរ៏ ។
• ខែ៩ ឆ្នាំ១៩៩៤   =លោក នន្ទ ចាន់ ចាង វ៉ាង សារពត៌មាន សំលេង យុវជន ត្រូវ គេសំលាប់ នៅក្បែរវត្ត ភ្នំ ។
• ថ្ងៃទី២០ ខែ១០ ឆ្នាំ១៩៩៤  =លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវគេ​ដក ចេញពី ក្រសួង សេដ្ឋកិច្ច​ និង ហិរញ្ញវត្ថុ ។
• ថ្ងៃទី២៨ ខែ១០ ឆ្នាំ១៩៩៤  =ស្តេច ក្រុម ឃុន សរីវុឌ្ឍ សុំ លាលែង ពីរដ្ឋមន្រ្តី ក្រសួង កាបរទេស ។
• ថ្ងៃទី២៨ ខែ១០ ឆ្នាំ១៩៩៤ =ព្រះអង្គ ម្ចាស់ ចក្រពង្ស និង ឧត្តមសេនីយ៏ ស៊ិន សុង ត្រូវ បានគេ កាត់ទោស កំបាំង មុខ  អោយជាប់ ទោស ២០ ឆ្នាំ និង មន្រី្ត យោធា ជាន់ខ្ពស់ ៨នាក់ ទៀត ដែល រត់ចេញ ពីប្រទេស អោយ ជាប់ទោស ១៥ ឆ្នាំ ។
• ខែ៦ ឆ្នាំ១៩៩៤ =លោក ច័ន្ទ ដារ៉ា អ្នក យកពត៌មាន កាសែត កោះសន្តិភាព ត្រូវគេ បាញ់ សំលាប់​ នៅក្រុង ខេត្ត កំពង់ចាម ។
• ២.៨. សកម្មភាពកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ
• ក្នុងដំណាក់កាលដែលទើបចាប់ផ្តើមរួបរួមគ្នាដំបូងនេះ កងយោធពលខេមរភូមិន្ទបានធើ្វការវាយលុកចំពោះទីតាំងរបស់ខ្មែរក្រហម ហើយបានគ្រប់គ្រងតំបន់ដែលរំដោះបាន “អន្លង់វែងប៉ែកខាងជើងប្រទេសកម្ពុជា” ដែលធ្លាប់ជាទីតាំងប្រពៃណីរបស់ខ្មែរក្រហមក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩៤ ព្រមទាំងទីតាំងខ្មែរក្រហមនៅទីក្រុងប៉ៃលិន ទិសពាយ័ព្យ នាខែមីនា ឆ្នាំដដែល។ តែមិនអាចកាន់កាប់បានយូរ ព្រោះដោយការប្រឆាំងតបតវិញពីសំណាក់ខ្មែរក្រហម។ ខ្មែរក្រហមកាន់កាប់នៅតំបន់អន្លង់វែងវិញ ក្រោយពីការបាត់បង់មួយរយៈពេលក្រោយមក ហើយរំដោះប៉ៃលិនវិញមួយខែក្រោយមកដែរ។
• អន្លង់វែង៖ ថ្ងៃទី០៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩៤ កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ បានធើ្វប្រតិបតិ្តការចូលវាយ អន្លង់វែងដោយងាយស្រួល គ្មានកម្លាំងតបតប្រឈមរារាំងខ្លាំងក្លាពីសំណាក់ខ្មែរក្រហម។ ពេលនោះ កម្លាំងខ្មែរក្រហមបានបំបែកជាអង្គភាពតូចៗ ហើយពង្រាយរាយប៉ាយនៅជុំវិញតាមចំណុចនានា។ តែយ៉ាងណាកី្ត ក៏កងយោធពលខេមរភូមិន្ទរងនូវការខូចខាតយ៉ាងបង្គួរដែរ គឺដោយសារមីន និងអន្ទាក់ចំរូង ដែលបានដាក់ជុំវិញទីតាំង។ ថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ កម្លាំងកងយោធពលខេមរភូមិន្ទបានត្រូវកាត់ផ្តាច់បង្អាក់រំខានដល់ការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ នឹងតម្រូវការនានានៅតំបន់នោះ។
• ប៉ៃលិន៖ គម្រោងការរៀបចំវាយប៉ៃលិន បានត្រូវរៀបចំឡើងបន្ទាប់ពីជោគជ័យនៅអន្លង់វែង។ ប៉ៃលិនជាតំបន់ត្បូង និងឈើប្រណិតជាមូលដ្ឋានប្រភពចំណូលដ៏ធំរបស់ខ្មែរក្រហម។ ការវាយលុកចាប់ផ្តើមថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៤ ប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រមាណ ៧០០០នាក់ គាំទ្រដោយរថក្រោះ កាំភ្លើងធំធុនធ្ងន់ និងឧទ្ធម្ភាចក្រ។ ការខូចខាតក៏មានដូចគ្នានឹងតំបន់អន្លង់វែង ភាគច្រើនគឺដោយសារមីន និងជំងឺ ព្រមទាំងការប្រើប្រាស់ទឹកតាមអណ្តូង និងត្រពាំងដែលខ្មែរក្រហមបានដាក់ថ្នាំពុល។
• ថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៤ កងទ័ពរដ្ឋាភិបាលបានកាន់កាប់គ្រប់គ្រងទីក្រុងប៉ៃលិនទាំងមូល ពេលដែលខ្មែរក្រហមបានបំបែកកម្លាំងជាអង្គភាពតូចៗ ហើយពង្រាយលាក់ខ្លួននៅតាមព្រៃជ្រៅ និងកំពូលភ្នំជុំវិញ។ ប្រជាជនប្រមាណ ២៥.០០០ ទៅ ៣០.០០០នាក់ បានរត់ចូលទៅទឹកដីថៃ បានប្រមាណ១អាទិត្យ ក៏វិលត្រឡប់មកតំបន់ខ្មែរក្រហមនៅម៉ាឡៃវិញ ដែលកាលណោះជាតំបន់គ្រុនចាញ់ និងព្រៃក្រាស់។ ខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមការវាយបកដោយប្រើកម្លាំងតូច មកលើប៉ោយប៉ែត និងបវិល ហើយនៅថ្ងៃ១៩ ខែមេសា ក៏ចូលទៅកាន់កាប់ទីក្រុងប៉ៃលិនវិញ។ 
• ទោះបីជាកម្លាំងខ្មែរក្រហមមានច្រើនក្នុងការប្រយុទ្ធពេលនោះ តែការគ្រប់គ្រងដ៏លំបាកស្មុគស្មាញ និងភូមិសាស្ត្រដាច់ស្រយាល បានជម្រុញឲ្យកងយោពលខេមរភូមិន្ទធើ្វការដកថយមកវិញយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដែលធើ្វឲ្យខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់កម្លាំងតូចៗដេញតាមប្រយុទ្ធតាមបណ្តោយផ្លូវលេខ ១០ រហូតស្ទើរដល់បាត់ដំបង ទើបត្រូវពង្រឹងឡើងវិញ ហើយវាយបកនៅទីតាំងស្រុករតនមណ្ឌល នៅខែឧសភា និងបោះមូលដ្ឋាននៅតំបន់បឹងកំពីងពួយ។ ខ្សែត្រៀមប្រយុទ្ធនេះ តែងត្រូវបាញ់ផ្លោងវាយឈ្លបទៅមកជាងមួយឆ្នាំ ដែលបង្កការវិនាស និងអន្តរាយដល់អាយុជីវិតប្រជាជននៅតំបន់នោះយ៉ាងច្រើន។
• ចំពោះករណី២នេះ គេអាចនិយាយបានថា ជាជោគជ័យក្នុងការប្រើប្រាស់នូវកលល្បិចសង្គ្រាមវាយបករបស់ខ្មែរក្រហម និងជាការរៀបចំផែនការមិនសុក្រឹត្យ និងលាក់ការសម្ងាត់ពុំបានល្អរបស់កម្លាំងកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ។
• គេអាចវាយតម្លៃថែមទៀតថា ការកាន់កាប់ពង្រីកទឹកដីភូមិសាស្ត្ររបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនៅអន្លង់វែង-ប៉ៃលិន ជាជ័យជំនះមួយភ្លែត ទន្ទឹមនឹងនេះ ក៏អាចវិនិច្ឆ័យចំពោះកម្លាំងកងយោធពលខេមរភូមិន្ទថា នៅមានការសហការគ្នាមិនបានល្អ ហើយមានជំនាញច្របូកច្របល់ និងសម្ភារៈផ្គត់ផ្គង់មិនគ្រប់គ្រាន់ ហើយមិនទាន់បានហ្វឹកហាត់ឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ដែលជាតម្រូវការមួយចាំបាច់ដល់កម្លាំងនៅទីនោះផងដែរ។ ដូចនេះជ័យជំនះនេះ គ្រាន់តែជាជ័យជំនះបន្តិចបន្តួច ដែលបានបំរើនូវគោលដៅតែមួយសំគាល់ច្បាស់ជាមូលដ្ឋានមួយដែលជាអាទិភាពត្រូវពិនិត្យកែសម្រួលខ្វះខាតកម្លាំងកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ។ ប៉ុន្តែប្រការជាអវិជ្ជមានបំផុត គឺការធើ្វឲ្យប៉ះទង្គិចដល់សតិអារម្មណ៍របស់ជាតិ ហើយអាចនិយាយបានថា ការកាន់កាប់ឡើងវិញដោយកម្លាំងខ្មែរក្រហមនៅប៉ៃលិន និងអន្លង់វែងអាចគូសបញ្ជាក់ថា ជាវេលាចាប់ផ្តើមនៃការប៉ះទង្គិចដល់រយៈពេលបានក្រេបទឹកឃ្មុំថ្ងៃអាពាហ៍ពិពាហ៍នៃរាជរដ្ឋាភិបាលចំរុះចាត់តាំងដោយប្រជារាស្ត្រ និងសហគមន៍អន្តរជាតិផងដែរ។ រាជរដ្ឋាភិបាល ត្រូវតែគិតគូរពីកត្តាមួយដែលអូសបន្លាយពេលយូរប្រសិនបើគ្មាននយោបាយ និងផែនការយុទ្ធសាស្ត្រថ្មីទៀតទេ។
• សកម្មភាពយុទ្ធនាការរបស់កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ បានបន្តទៅមុខជានិច្ចនៅក្នុងរដូវប្រាំងខែមេសា ដល់ខែវិច្ឆិកា និងបន្តរហូតនៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៤ និងត្រីមាសទី១ ឆ្នាំ១៩៩៥ ទៀត។ ខ.ភ.ម បានប្រមូលផ្តុំនូវមធ្យោបាយគ្រប់យ៉ាង មិនមែនចំពោះតែយុទ្ធសាស្ត្រប៉ុណ្ណោះទេ គឺធើ្វការទប់ទល់ខ្មែរក្រហមកុំឲ្យមានការរាលដាលបន្តទៅទៀត។ ដូចជានៅរដូវប្រាំងនេះមួយ ដែលគេបានឃើញការបង្កើននូវកំរិតទាំងឡាយនៃសកម្មភាពយោធា ដូចជាការវាយលុកប្រឆាំងនឹងតំបន់កាន់កាប់របស់ខ្មែរក្រហមនៅអន្លង់វែង និងប៉ៃលិន។ ថ្វីបើការវាយបករបស់កម្លាំងយោធាខ្មែរក្រហមក៏មានន័យថា ខ្មែរក្រហមនឹងអាចប្រយុទ្ធចល័តពីកន្លែងមួយ ទៅកន្លែងមួយទៀតជាមិនខាន ហើយសភាពការណ៍នេះក៏ធើ្វឲ្យខ្មែរក្រហមមានសេចកី្តសង្ឃឹមថា គេអាចអូសបន្លាយសង្គ្រាមតាមទ្រឹស្តីដើម្បីគោលដៅចុងក្រោយរបស់គេស្តីពីយុទ្ធសាស្ត្រច្រេះស៊ីដែក ដូចបានលើកឡើងពីខាងដើម មុននឹងបែកបាក់គ្នាដោយនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ។
• តាមទស្សនវិស័យយុទ្ធសាស្ត្រនៅពេលវែងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ជាសង្គ្រាមដែលអាចអូសបន្លាយ ព្រោះជាមួយនេះ សមត្ថភាពកងយោធពលខេមរភូមិន្ទក៏នៅមានកំរិតក្នុងការធើ្វប្រតិបតិ្តការវាយរុញច្រាន និងឈរជើងកាន់កាប់តំបន់សំខាន់របស់ខ្មែរក្រហម ទោះបីខ្មែរក្រហមមានការប្រឈមមុខយ៉ាងពិបាកបំផុត ក្នុងការពង្រីកអំណាចនៅតំបន់កាន់កាប់របស់ខ្លួន និងក្នុងការបង្កើនការធានាភស្តុភារសាជាថ្មីក៏ដោយ។
• ដូចនេះ ខ្មែរក្រហមនៅតែបង្កកង្វល់ ជាបញ្ហាចំបងមួយក្នុងការធានាសន្តិសុខស្ថិរភាព ហើយទាមទារពង្រីកនូវការប្រុងប្រយ័ត្នដែលជាប្រភពមួយ ធានាដល់សេដ្ឋកិច្ចសង្គមកិច្ច ដែលកំពុងត្រូវធើ្វការអភិវឌ្ឍ។

1994 Chronology Of Cambodian History

Jan. 13,1994

Cambodia and Thailand sign agreement on the establishment of the Joint Commission for the Bilateral Cooperation between the two countries.


Jan. 19, 1994

Cambodia and UN exchanged letters constituting an agreement concerning the status of the team of military liaison officers in Cambodia. [Agreement in English French]



Feb. 1, 1994
US Senator McCain proposes S.AMDT.1332



March 1994
Govt. troops captured Pailin from Khmer Rouge.



May 10, 1994
Cambodia and France signed in Paris a Basic Agreement on cultural, scientific and technical cooperation. [Agreement in English French]

May 26, 1994
US Rep. Rohrabacher introduces H.R.4530


June 1994
Govt. closed Khmer Rouge offices in Phnom Penh. Shortly afterward the National Assembly outlawed the Khmer Rouge.


June 1, 1994
Cambodia and UN Children’s Fund signed in Phnom Penh a Basic cooperation agreement. [Agreement in English French]

July 2, 1994

Govt. officials reported that a coup led by Prince Chakrapong and Gen. Sin Song (both members of the Cabinet) had been foiled when govt. troops intercepted 200-300 dissident soldiers in armored vehicles and trucks as they were advancing on Phnom Penh. After many hours of telephone conversations that involved the king, who was in China for medical treatment, the queen, Chakrapong, govt. officials, and US ambassador, Prince Chakrapong was allowed to board a plane and go into exile in Malaysia. Gen. Sin Song was placed under arrest.


July 14, 1994

US Senator McCain proposes S.AMDT.2278



July 15, 1994

UN and Netherlands signed in New York a Memorandum of Understanding for the provision of personnel to support de-mining program in Cambodia. [MOU in English French]

July 20, 1994

National Assembly adopted the Law on the Organization and Functioning of the Council of Ministers. [Full Text]



Aug. 27, 1994
Prince Chakrapong issues a press release denying that he staged a coup. [Read the press release]



Sept. 13, 1994
Cambodia and UNHCR signed in Phnom Penh an agreement on the establishing of a UNHCR field office in Cambodia. [Agreement in English French]

Oct. 20, 1994
Economy and Finance Minister, Sam Rainsy, resigned.

Oct. 28, 1994
Minister of Foreign Affairs, Prince Norodom Sirivudh, resigned.

Prince Chakrapong and Gen. Sin Song were sentenced in absentia to 20 years each and other eight high ranking military officers who also fled the country were given 15-prison term.



Nov. 28, 1994

Cambodia deposited with UN instrument of accessions on International Convention on Load Lines [9159], Convention on the International Regulations for Preventing Collisions at Sea [15824], Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage [14097], and Convention for the Safety of Life at Sea [18961].

Dec. 12, 1994
51 Buddhist books that were given to the Australian govt. for safekeeping in 1974 were returned to Cambodia.



Dec. 16, 1994
Cambodia and International Development Association signed in Phnom Penh an agreement relating to Development Credit. [Agreement in English French]



Dec. 19, 1994
Cambodia and UN signed a Basic agreement, in Phnom Penh, concerning assistance by the UNDP to Cambodia. [Agreement in English French]