Sunday, January 2, 2022

សម្តេច ប៉ែន នុត

អានបន្ថែម ទីនេះ និង ទីនេះ 

សម្តេច ប៉ែន នុត (១ មេសា ១៩០៦ – ៨ ឧសភា ១៩៨៥) គឺជាអ្នកនយោបាយខ្មែរម្នាក់។ សម្តេចបានចូលបម្រើការជានាយករដ្ឋមន្រ្តីដំបូងនៅក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំង ហើយជានាយករដ្ឋមន្រ្តីម្តងទៀតខណៈពេលកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យពីបារាំង (១៩៥៣)។ នៅក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម គាត់បានបម្រើការជានាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជាបាន ៤ អាណត្តិថែមទៀត (១៩៥៤–១៩៥៥, ១៩៥៨, ១៩៦១, ១៩៦៨–១៩៦៩)។

បន្ទាប់ពីសីហនុត្រូវលន់ នល់ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ចេញពីតំណែងជាប្រមុខរដ្ឋនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០, សម្តេចប៉ែន នុតក៏បានរត់ទៅជ្រកកោនជាមួយសីហនុហើយបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃរដ្ឋាភិបាលចម្រុះថ្មីដែលមានឈ្មោះថារាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា[១] ក្រោយពីខ្មែរក្រហមបានចូលមកកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥, លោកប៉ែន នុតក៏បានបម្រើការជានាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជាជាលើកចុងក្រោយ ប៉ុន្តែមិនមានអំណាចឥទ្ធិពលអ្វីឡើយ។ ប៉ែន នុតត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមដកចេញពីតំណែងនៅដើមឆ្នាំ១៩៧៦ ដោយមានលោកខៀវ សំផនឡើងកាន់តំណែងជំនួសបន្ត។ ដូច្នេះហើយ សម្តេចក៏ធ្វើចំណាកស្រុកទៅរស់នៅឯប្រទេសបារាំង។

សម្តេចប៉ែន នុតបានបម្រើការជានាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជាសរុបបាន ៧ អាណត្តិដាច់ៗពីគ្នា (រយៈពេល ៥ឆ្នាំ និង ២២២ថ្ងៃ) ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យគាត់ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្រ្តីដែលកាន់តំណែងបានយូរជាងគេទីពីរនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាបន្ទាប់ពីសម្តេចហ៊ុន សែន

មាស ម៉ុង / Meas Mong ជីវប្រវត្តិសម្តេច ប៉ែន នុត មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ស្និតនឹងសម្តេច​ សីហនុ សម្តេច ប៉ែន នុត គឺ​ជា​អ្នក​នយោបាយ​មាន​ឈ្មោះ​បោះ​សំឡេង​ម្នាក់។ លោក​គឺ​ជា​ឥស្សរជន​ម្នាក់​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា គឺ​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី, ចៅហ្វាយ​ខែត្រ, អភិបាល​រាជធានី និង​បាន​ក្លាយ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​អស់​រយៈ​ពេល​ជា​ច្រើន​ដង រួម​ទាំង​នៅ​ក្នុង​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​ផង​ដែរ។
១.ប្រវត្តិ
- នាម និង គោត្តនាម ៖ ប៉ែន នុត [អាន​ថា៖ ប៉ែន-នុត]
- សញ្ជាតិ ៖ ខ្មែរ
- ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ កំនើត ៖ ១៥ ខែមេសា ១៩០៨ (ឯកសារ​ខ្លះ​ថា ឆ្នាំ​១៩១០)។
- ទីកន្លែងកំនើត ៖ ក្រុង​ភ្នំពេញ។
- ប៉ែន នុត ក្នុង​គ្រួសារ​មន្ត្រី​ជាន់​ខ្ពស់​ម្នាក់។
- បិតា​នាម ប៉ែន និង​មាតា​នាម លាភ។
២.ជីវិត​អាពាហ៍ពិពាហ៍
- ឯក​ឧត្ដម ប៉ែន នុត បាន​រៀប​អាពាហ៍ពិពាហ៍ និង​មាន​បុត្រ​ចំនួន​៤​នាក់។
៣.ការសិក្សា
- កុមារ ប៉ែន នុត បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​​បឋម​សិក្សា​ខ្មែរ​បារាំង នា​ឆ្នាំ​១៩១៨ រួច​បន្ត​ការ​សិក្សា​នៅ​សាលា​រដ្ឋបាល​បារាំង​ក្រុង​ភ្នំពេញ។
- ឆ្នាំ​១៩២៩ លោក​បាន​បញ្ចប់​ការ​សិក្សា​ដោយ​ទទួល​បាន​ចំណាត់​ថ្នាក់​លេខ​៥ និង​បាន​កាន់​តំណែង​ជា​រដ្ឋបាល​ជាន់​ខ្ពស់​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៣៥
- នា​ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៣៨ លោក​បាន​ទៅ​បន្ត​ការ​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស, នា​ក្រសួង​អាណានិគម ដើម្បី​បញ្ចប់​ការ​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​នេះ។
៤.ការ​ចូល​បម្រើ​រាជការ
- បន្ទាប់​ពី​សង្គ្រាម​លោក​លើក​ទី​២​កើត​ឡើង នា​​ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៣៩ លោក​បាន​វិល​ត្រឡប់​មក​តំណែង​រដ្ឋបាល​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ ដោយ​ធ្វើ​ជា​ចៅហ្វាយ​ខេត្ត​រង​ខេត្ត​កណ្ដាល ដោយ​មាន​លោក អ៊ឹង ហ៊ី ជា​ចៅហ្វាយ​ខេត្ត។
- នៅ​ចុង​ឆ្នាំ​១៩៤០ លោក​ត្រូវ​បាន​តែង​តាំង​ជា​ប្រធាន​បុគ្គលិក ក្រោម​ការ​គ្រប់​គ្រង​របស់​លោក អ៊ឹង ហ៊ី ដែល​បាន​ក្លាយ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី និង​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​មហាផ្ទៃ និង​កិច្ចការ​សាសនា។
- នៅ​ក្នុង​រដ្ឋការ​ព្រះមហាក្ស័ត្រិយ៍ នរោត្ដម សីហនុ នៅ​ខែ​មេសា ឆ្នាំ ១៩៤១ លោក​នៅ​បន្ត​ជា​ប្រធាន​បុគ្គលិក តែ​លោក អ៊ឹង ហ៊ី បាន​ក្លាយ​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ហិរញ្ញវត្ថុ, វប្បធម៌ និង​វិចិត្រ​សិល្បៈ នៃ​ព្រះ​បរម​រាជ​វាំង។
- នៅ​ថ្ងៃ​ទី​០៩ ខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩៤៥ នៅ​ពេល​ជប៉ុន​បាន​រំលំ​រដ្ឋបាល​អាណានិគម លោក អ៊ឹង ហ៊ី បាន​ក្លាយ​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ ក្រោម​ការ​ដឹក​នាំ​របស់ នរោត្ដម សីហនុ និង​លោក​ ប៉ែន នុត បាន​ក្លាយ​ជា​អនុរដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​នេះ រួច​បាន​ក្លាយ​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​បន្ទាប់​ពី​ លោក សឺង ង៉ុក ថាញ់ បាន​ក្លាយ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី នា​ថ្ងៃ​ទី​១៤ ខែ​​សីហា ឆ្នាំ​១៩៤៥។
- ថ្ងៃ​ទី​១៦ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៩៤៥ លោក​ត្រូវ​បាន​តែង​តាំង​ជា​ចៅហ្វាយ​ខេត្ត​កំពង់ចាម។
- ថ្ងៃ​ទី​១១ ខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩៤៦ លោក​ត្រឡប់​មក​ក្រុង​ភ្នំពេញ​វិញ នឹង​ត្រូវ​បាន​តែង​តាំង​ជា​អភិបាល​ក្រុង​នេះ នា​ថ្ងៃ​ទី​១៥ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៤៦។
- លោក​ក៏​បាន​ធ្វើ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ពី​ថ្ងៃ​ទី​១៥ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩៤៨ ដល់ ថ្ងៃ​ទី​១៥ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៤៩។
- ថ្ងៃ​ទី​២១ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៤៨ លោក​បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រធាន​ក្រុម​ប្រឹក្សា​រដ្ឋមន្ត្រី និង​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​មហាផ្ទៃ និង​ព័ត៌មាន ហើយ​លោក​បាន​លា​លែង​នា​ថ្ងៃ​ទី​១១ ខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ​១៩៤៩។
- ចាប់​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៥០ លោក​បាន​ធ្វើ​ជា​ទីប្រឹក្សា​ព្រះ​មហាក្ស័ត្រិយ៍ ដោយ​មាន​តំណែង​ស្មើ​នឹង​រដ្ឋមន្ត្រី។
- លោក​ត្រូវ​បាន​តែង​តាំង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​ការពារ​ជាតិ​នា​ថ្ងៃ​ទី​០៩ ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ​១៩៥០។
- នៅ​ថ្ងៃ​ទី​២៤ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៥៣ ក្នុង​រយៈ​ពេលការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​របស់​សម្ដេច​ព្រះ នរោត្ដម សីហនុ លោក ប៉ែន នុត ត្រូវ​បាន​តែង​តាំង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី និង​មេ​បញ្ជា​ការ​កង​ភូមិន្ទ​ខ្មែរ មុន​ពេល​ដែល​លោក​និរទេស​ទៅ​ប្រទេស​សៀម។
- នៅ​ក្នុង​សម័យ​សង្គម​រាស្ត្រ​និយម លោក​ជា​អ្នក​នយោបាយ​ដ៏​មាន​ឈ្មោះ​ម្នាក់ និង​បាន​ធ្វើ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ជា​ច្រើន​ដង, ១៨ មេសា ១៩៥៤ ដល់ ២៦ មករា ១៩៥៥ និង​ពី ១៧ មករា ១៩៥៨ ដល់ ២៤ មេសា ១៩៥៨។
- នា​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៥៨ លោក​បាន​ក្លាយ​ជា​ឯកអគ្គរាជទូត ប្រចាំ​ទីក្រុង​ប៉ារីស រហូត​ដល់​ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៦១ នៅ​ពេល​ដែល​លោក​ត្រឡប់​មក​វិញ ក្លាយ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ពី​ថ្ងៃ​ទី​២៨ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៦១ ដល់ ថ្ងៃ​ទី​១៧ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩៦១។
- លោក​បាន​ក្លាយ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ជា​លើក​ទី​៦ ពី​ថ្ងៃ​ទី​៣១ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៦៨ ដល់ ថ្ងៃ​ទី​១៤ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩៦៩។
- បន្ទាប់​ពី​រដ្ឋ​ប្រហារ​ឆ្នាំ​១៩៧០ លោក​បាន​ចូល​រួម​ជាមួយ​សម្ដេច នរោត្ដម សីហនុ។
- បន្ទាប់​ពី​ខ្មែរ​ក្រហម​ឡើង​កាន់​អំណាច​នា​ឆ្នាំ​១៩៧៥ លោក​បាន​កាន់​តំណែង​ចុង​ក្រោយ​របស់​លោក​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​ទី​០៤ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៧៦ តែ​លោក​មិន​មាន​អំណាច​អ្វី​ទេ តែ​ត្រូវ​បាន​ដាក់​ឲ្យ​ជាប់​ឃុំឃាំង​ក្នុង​ផ្ទះ បន្ទាប់​ពី​ថ្ងៃ​រំដោះ​លោក​បាន​ត្រឡប់​ទៅ​ប្រទេស​ចិន​វិញ។
៥.គ្រឿង​ឥស្សរិយយស
- លោក​បាន​ទទួល​ងារ​ជា «សម្ដេច»។
៦.មរណភាព
- លោក​បាន​ធ្វើ​អន្តប្រវេសន៍​​ទៅ​ប្រទេស​បារាំង ដោយ​ដំបូង​ទៅ Champs-sur-Marne និង​បន្ទាប់​មក​ទៅ Châtenay-Malabry ដោយ​ទទួល​បាន​ឋានៈ​ជន​ភៀស​ខ្លួន កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​០៦ ខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩៨១ និង​បាន​ទទួល​មរណភាព​នា​ថ្ងៃ​ទី​១៨ ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ​១៩៨៥។



គាត់​បាន​សិក្សា​នៅ​ សាលាបារាំងខ្មែរ និង សាលា​នីតិ​រដ្ឋបាល​កម្ពុជា ។ គាត់​បាន​ចំណាយ​ពេល​មួយ​ឆ្នាំ​ហ្វឹកហាត់​ការងារ​នៅ ក្រសួង​អាណានិគម នៅ​ ក្រុងប៉ារីស (ពី​ឆ្នាំ ១៩៣៨ ដល់​ឆ្នាំ ១៩៣៩) ហើយ​បាន​បម្រើ​ការ​ផ្នែក​រដ្ឋបាល ទាំង​មុន​និង​ក្រោយ​សម័យ ឯករាជ្យ ។

គាត់​ជា​ទី​ប្រឹក្សា​ដ៏​ជិតស្និទ្ធ​របស់ សម្ដេច នរោត្ដម សីហនុ ហើយ​បាន​កាន់​តំណែង​​​ជា​ នាយករដ្ឋមន្ត្រី ជា​ច្រើន​ដង​ចាប់​ពី​ឆ្នាំ ១៩៤៨ ដល់​ឆ្នាំ ១៩៦៩ ។ គាត់​ក៏​ជា​ព្រឹទ្ធបុរស​ក្រុម​ប្រឹក្សា​រាជ​បល្ល័ង្ក (Privy Council) ជា​ឧកញ៉ា​ចៅ​ហ្វា​វាំង (រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​បរមរាជវាំង) រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​វិចិត្រ​សិល្បៈ អភិបាល​ក្រុង​ភ្នំពេញ និង ជា​ឯក​អគ្គរាជ​ទូត​កម្ពុជា​ប្រចាំ ប្រទេសបារាំង ។

ក្រោយ​ពេល​ដែល សម្ដេច នរោត្ដម សីហនុ ត្រូវ​បាន​ទម្លាក់​ពី​អំណាច​ដោយ ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ ណុល គាត់​ត្រូវ​បាន​តែង​តាំង​ជា​ នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី រាជ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ភៀស​ខ្លួន​នៅ ក្រុងប៉េកាំង នៅ​ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ ១៩៧០ ។ គាត់​ទទួល​មរណភាព​​នៅ​ថ្ងៃទី ៨ ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ ១៩៨៥ នៅ​ ប្រទេសបារាំង ។


ចាយវាយជារូបិយបណ្ណ ដូចជាក្រដាស់ប្រាក់រូបគោ និងប្រដាសប្រាក់ ផ្សេងៗទៀត ក៏ត្រូវអង្គការយកទៅសម្លាប់ចោលក្នុងទន្លេសាបដែរ។ ដល់មកឥឡូវនេះ អង្គការយើងយកសម្តេច នរោត្តម សីហនុ និង ខៀវ សំផន មកដាក់គុកនៅទីនេះទៀត អីចឹងពួកមិត្តត្រូវធ្វើរបងនេះឲ្យមាំ ឲ្យជាប់។ តាមប្រវត្តិរបស់បង សារូ និងបង ជីម ធ្លាប់ បានដឹកសម្តេចន រោត្តម សីហនុ ពេលដែលព្រះអង្គយាងមកទស្សនកិច្ចទតនៅក្នុងទឹកដី តំបន់រំដោះកាលពីឆ្នាំ១៩៧៣ ពេលនោះផ្លូវរលាក់ផង ផុងដីខ្សាច់ផងបង សារូ ជាន់ ហ្គាឡានគ្មានប្រណីទេ ពេលនោះសម្តេច សីហនុ ក៏ត្រូវទង្គិចបែកឈាមមាត់ សម្តេចក៏ មានបន្ទូលថា សម្តេចបានបូជាឈាមស្រស់ ជូនមាតុភូមិកម្ពុជាខ្ញុំហើយ។ នេះតាមគាត់ តំណាលរឿងប្រាប់ខ្ញុំ គាត់ក៏អស់សំណើចហើយបន្តថា គ្រាន់តែឈាមមាត់បន្តិចក៏មាន បន្ទូលថា បូជាឈាមស្រស់ជូនមាតុភូមិដែរ រួចហើយក៏នាំគ្នាសើច។ យើងធ្វើការរួចក៏មក ហូបបាយនៅផ្ទះសម្តេចហ៊ុន សែន សព្វថ្ងៃ ផ្នែកខាងជើងដែលកាលណោះសម្តេច ប៉ែន នុត ស្នាក់នៅ។ រីឯផ្ទះបាយ នៅផ្ទះ​សម្តេច ស ខេង ដែលប្រពន្ធសម្តេច ប៉ែន នុត ធ្វើចុង ភៅដោយផ្ទាល់។ គាត់មានសម្បុរស ហើយនៅក្មេង ចំណែកសម្តេច ប៉ែន នុត ចាស់ ហើយ។ នាសម័យកាលនោះ មានតែអ្នកបើកបររថយន្តនៅក្នុងមន្ទីរក-១២ នេះទេ ដែលមានសេរីភាព បានដើរតាមបណ្តាភូមិភាគ តំបន់ ស្រុក ទូទាំងប្រទេស ក៏ដូចជានៅ ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ​។

លោកយ៉ែម សំបូរ យកលេសរឿងដេញថ្លៃឡូត៍នេសាទមួយ មិនមានតម្លាភាព ដើម្បីផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលលោកប៉ែន នុត ស្រាវជ្រាវដោយឈឹម សេរីភួន ៖ ទោះបីលោកយ៉ែម សំបូរ ត្រូវបាត់ឈ្មោះពេលលោកប៉ែន នុត បានឡើងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៍ពិតមែន ក៍លោកយ៉ែម សំបូរ នៅតែមានលទ្ធភាពប្រមូលបក្សពួក ផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលលោកប៉ែន នុត ដោយយកករណីលោកមៀច គន្ធ រដ្ឋមន្ត្រីហិរញ្ញវត្ថុ របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉ែន នុត ប្រើឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន ឃុបឃិតឱ្យសាច់ញាតិរបស់គាត់ដេញថ្លៃយកបានឡូត៍នេសាទមួយមិនមានតម្លាភាព និងមិនមានយុត្តិធម៍នោះ មកធ្វើជាលេស ។ ក្រោយពីមានរឿងអាស្រូវនោះមក ព្រះមហាក្សត្រនរោត្ដម សីហនុ ស្នើតែងតាំងលោកយ៉ែម សំបូរ ឲ្យធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីជំនួសលោកប៉ែន នុត ម្ដងវិញ ។ ប៉ុន្តែត្រូវបានសមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យភាគច្រើនធ្វើពហិការមិនព្រមចូលប្រជុំអនុម័តបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មីនេះ ។

លោកយ៉ែម សំបូរ ដឹងច្បាស់ថា គាត់ត្រូវបានគេដាក់នៅខាងក្រុមភាគតិចនៅក្នុងសភា ហើយសមាជិកសភាភាគច្រើ់នធ្វើពហិការមិនព្រមចូលប្រជុំសភាទៀតនោះ លោកក៏សំណូមពរទៅព្រះមហាក្សត្រឲ្យរំលាយរដ្ឋាសភា និងរៀបចំឲ្យមានការបោះឆ្នោតជាថ្មី ប្រសិនបើសភាមិនព្រមអនុម័តឲ្យគាត់ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មីនោះទេ ។

ស្ថិតនៅក្នុងសភាពការណ៍ដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះ លោកអៀវ កើស ដែលពេលនោះប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងជាប្រធានរដ្ឋសភា តាំងពីឆ្នាំ ១៩៤៦ មកនោះ បានព្យាយាមរកវិធីគ្រប់បែបយ៉ាង ដើម្បីកុំឲ្យមានទំនាស់ជាមួយព្រះមហាក្សត្រនរោត្ដម សីហនុ លោកបានប្រឹងប្រែងបញ្ចុះបញ្ចូលសមាជិកសភាទាំងអស់មកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យយល់ព្រមចូលប្រជុំអនុម័តគាំទ្រតែងតាំងលោកយ៉ែម សំបូរ ឲ្យឡើងធ្វើនាយករដ្ឋមន្ត្រី តាមសំណើរបស់ព្រះមហាក្សត្រដោយរលូនទៅ ព្រោះរាជសំណើនេះ ក៏សមស្របតាមមាត្រា១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលបានចែងថាអំណាចគ្រប់យ៉ាង បានមកពីព្រះមហាក្សត្រ ផងដែរ ។

នៅថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៩ លោកយ៉ែម សំបូរ ក៏ត្រូវបានសភាយល់ព្រម អនុម័តឲ្យឡើងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ព្រមទាំងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន ផងដែរ ដឹករាជរដ្ឋាភិបាលថ្មីនេះ រួមមាន៖ លោកស៊ុម ហៀង ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងផែនការ , លោកហ៊ុយ ម៉ោង ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ , លោកស្វាយ សូ ជារដ្ឋមន្ត្រីហិរញ្ញវត្ថុ , លោក កុសល ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ , លោកផ្លែក ភឺន ជារដ្ឋមន្ត្រីកសិកម្ម សាធារណការ និងគមនាគមន៍ , លោកមាស សាអែម ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំជាតិ , លោករ៉ាយ ល្មុត ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងឧហ្សាកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម និងផ្គត់ផ្គង់ , លោកឃុត ឃឿន ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងធម្មការ និងលោកនាល ផ្លែង ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសុខាភិបាល និងសង្គមកិច្ច 

សមាសភាពគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់គណប្សក្រប្រជាធិបតេយ្យថ្មី ដែលដឹកនាំដោយលោកយ៉ែម សំបូរ នេះ ត្រូវបាត់ឈ្មោះលោកសឺន សាន , លោកប៉ែន នុត , លោកឈាន វ៉ន , លោកហ៊ុយ កន្ធុល និងលោកទេព ផន ៕

ពីខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់​ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្មែរក្រហម​បាន​កាន់​អំណាច​ក្រោម​ឈ្មោះ “រាជរដ្ឋាភិបាល​រួបរួម​ជាតិ​កម្ពុជា” ដែល​កាល​ណោះ មាន​សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ជា​ប្រមុខ​រដ្ឋ និង ប៉ែន នុត ជា​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី។ រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជាបាន​បាត់​ឈ្មោះ​ ចាប់​ពី​ពេល​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង នៅ​ថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៦។

យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែល​បាន​ប្រកាស​ឲ្យ​ប្រើ កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី៥ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៧៦ សភា​តំណាង​ប្រជាជន គឺ​ជា​អំណាច​នីតិ​បញ្ញត្តិ​នៃ​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ។ សមាជិក​សភា ដែល​មាន​២៥០រូប​ ត្រូវ​ជ្រើស​រើស​ឡើង​តាម​រយៈ​ការ​បោះឆ្នោត​ដោយ​ផ្ទាល់ និង​ជា​សម្ងាត់ សម្រាប់​អណត្តិ​៥ឆ្នាំ។ នួន ជា គឺ​ជា​ប្រធាន និង ឈិត ជឿន ហៅ​ម៉ុក គឺ​ជា​អនុប្រធាន​ទី​មួយ។

គណៈប្រធានរដ្ឋ​ មាន​ឋានៈ​​​​ជា​ប្រមុខ​រដ្ឋ​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ។ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ដែល​ជា​ប្រមុខ​រាជរដ្ឋាភិបាល​រួបរួម​ជាតិ​កម្ពុជា ​បាន​បន្ត​កាន់​តំណែង​ជា​ប្រមុខរដ្ឋ​នៃ​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ រហូត​ដល់​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៧៦។ ក្រោយ​ពី​ព្រះអង្គ​លាលែង​ចេញ​ពី​តំណែង ខៀវ សំផន ក៏​បាន​ឡើង​កាន់​តំណែង​នេះ​ជំនួស​ព្រះអង្គ។

យោងតាមលោក Raoul Jennar រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​ មាន​រចនាសម្ព័ន្ធ​​ដូច​តទៅ៖

ប្រមុខ​រដ្ឋ
ខៀវ សំផន
 
សភា​តំណាង​ប្រជាជន​បដិវត្តន៍​កម្ពុជា
នួន ជា ប្រធាន
ឈិត ជឿន ហៅ ម៉ុក អនុ​ប្រធាន

រដ្ឋាភិបាល
ប៉ុល ពត ជា​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី
ឈឹម សាមោក ជា​នាយក​ខុទ្ទកាល័យ​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី

ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី
អៀង សារី ឧប​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី និង​ជា​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស
សុន សេន ឧប​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី និង​ជា​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ការពារ​ជាតិ
វន វ៉េត ឧប​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី និង​ជា​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច
 
រដ្ឋមន្រ្តី
ហ៊ូ នឹម រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ឃោសនាការ និង​ព័ត៌មាន
អៀង ធីរិទ្ធិ (ប្រពន្ធ​របស់ អៀង សារី) ជា​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សង្គមកិច្ច
យុន យ៉ាត (ប្រពន្ធ​របស់ សុន សេន) ជា​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​វប្បធម៌ និង​អប់រំ
ជួន ជឿន រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សុខាភិបាល
ជួន ម៉ុម រដ្ឋមន្រ្តី​ទទួល​បន្ទុក​ផ្នែក​វិទ្យាសាស្រ្ត
កង ចាប រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​យុត្តិធម៌
ចេង អន ​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ឧស្សាហកម្ម
នន សួន រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​កសិកម្ម
កុយ ធួន រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម
តូច ភឿន រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សាធារណការ

ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ អង្គការ​ដែល​មាន​អំណាច​លើស​អ្វីៗ​ទាំង​អស់​នោះ គឺ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​កម្ពុជា ដែល​មក​ទល់​នឹង​ពេល​នោះ​ត្រូវ​ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​ខ្លួន​ឯង​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា “អង្គការបដិវត្តន៍” ហើយ​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​ជា​ទូទៅ​ថា​ជា “អង្គការ”។

នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធបក្សនេះទៀតសោត គណៈ​កម្មាធិការ ​ដែល​មាន​សិទ្ធិ​អំណាច​ធំបំផុត ក្នុង​ការ​​ធ្វើ​សេចក្តី​សម្រេច​ចិត្ត​នានា អនុម័ត​គោល​នយោបាយ​រដ្ឋាភិបាល និង​លក្ខន្តិកៈ​ផ្សេងៗ​នោះ គឺ​គណៈ​អចិន្រ្តៃយ៍​បក្ស​ ដែល​មាន​សមាជិក​៥រូប​ គឺ​ប៉ុល ពត ជា​លេខា នួន ជា ជា​អនុលេខា អៀង សារី សោ ភឹម និង វន វ៉េត ជា​សមាជិក។

បន្ទាប់ពីគណៈអចិន្រ្តៃយ៍បក្ស អង្គការ​ដែល​មាន​អំណាច​លំដាប់​ទីពីរ​ក្នុង​បក្ស គឺ​គណៈកម្មាធិការ​​មជ្ឈិម​បក្ស។ សមាជិក​គណៈ​កម្មាធិការ​មជ្ឈិម​បក្ស​នេះ​រួម​មាន សមាជិក​ទាំង​៥រូប​នៃ​គណៈអចិន្រ្តៃយ៍ បូក​ជាមួយ​នឹង​មនុស្ស​ពីរ​នាក់​ទៀត​គឺ សុន សេន និង តាម៉ុក។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៧ មនុស្ស​បី​រូប​ផ្សេង​ទៀត​ត្រូវ​បាន​បញ្ចូល​បន្ថែម​ទៅ​ក្នុង​គណៈ​កម្មាធិការ​មជ្ឈិម​បក្ស គឺ ខៀវ សំផន ញឹម រស់ និង កែ ពក។
 
រចនាសម្ព័ន្ធ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​កម្ពុជា

គណៈ​អចិន្រ្តៃយ៍ (៥រូប)
ប៉ុល ពត លេខាបក្ស
នួន ជា អនុលេខា​បក្ស
អៀង សារី សមាជិក
សោ ភឹម សមាជិក
វន វ៉េត សមាជិក
 
គណៈ​កម្មាធិការ​មជ្ឈិម​បក្ស (១០​រូប)
ប៉ុល ពត
នួន ជា
អៀង សារី
សោ ភឹម
វន វ៉េត
សុន សេន
ឈិត ជឿន ហៅ​ម៉ុក
ខៀវ សំផន
ញឹម រស់
កែ ពក

នៅក្នុងចំណោមសមាជិក​គណៈ​កម្មាធិការ​មជ្ឈិម​បក្ស​ដ៏​មាន​អំណាច​នេះ មាន​តែ​នួន ជា អៀង សារី និង ខៀវ សំផន ប៉ុណ្ណោះ ដែល​នៅ​រស់​រាន​មាន​ជីវិត​រហូត​មក​ទល់​សព្វថ្ងៃ​នេះ។ អ្នក​ផ្សេង​ទៀត​បាន​ស្លាប់​បាត់​អស់​ទៅ​ហើយ។ វន វ៉េត និង​ញឹម រស់ ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​សម្លាប់​ចោល​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៨។ សោ ភឹម បាន​សម្លាប់​ខ្លួន​ឯង​នៅ​ឆ្នាំ១៩៧៨។ សុន សេន ត្រូវ​បាន ប៉ុល ពត បញ្ជា​ឲ្យ​គេ​សម្លាប់​ចោល​ទាំង​គ្រួសារ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៧។ ក្រោយ​មក ប៉ុល ពត ខ្លួន​ឯង​ត្រូវ​បាន​ពួក​ខ្មែរក្រហម​គ្នាឯង​ចាប់​ខ្លួន​យក​មក​កាត់ទោស​ឲ្យ​ជាប់គុក​អស់​មួយ​ជីវិត​ពី​បទ​ធ្វើ​ឃាត​លើ សុន សេន នេះ។ ប៉ុល ពត បាន​ស្លាប់​ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១៥ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៩៨។ ចំណែក​តាម៉ុក​វិញ ​ស្លាប់​ដោយ​ជម្ងឺ​នៅ​ឆ្នាំ​២០០៦ ក្រោយ​ពី​បាន​ជាប់​ឃុំ​នៅ​ក្នុង​មន្ទីរ​ឃុំឃាំង​នៃ​តុលាការ​យោធា​កម្ពុជា​ អស់​រយៈពេល​ប្រមាណ​៧​ឆ្នាំ។

ក្រៅពីគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស លេខា​បក្ស​ប្រចាំ​ភូមិភាគ​ក៏​ជា​មនុស្ស​ដែល​មាន​អំណាច​ខ្លាំង​ដែរ​នៅ​ក្នុង​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ។

ពួកខ្មែរក្រហមបានធ្វើការបែងចែក​ទឹកដី​ប្រទេស​កម្ពុជា​ជា​ភូមិភាគ​ តាំង​ពី​មុន​ឆ្នាំ​១៩៧៥​ម៉្លេះ។ ភូមិភាគ​នីមួយៗ គឺ​ជា​ការ​យក​ខេត្ត​ពីរ​ឬ​ច្រើន ឬ​កាត់​យក​ខេត្ត​នេះ​ខ្លះ ខេត្ត​នោះ​ខ្លះ មក​ដាក់​បញ្ចូល​គ្នា។ ភូមិភាគ​នីមួយៗ​ត្រូវ​បែង​ចែក​ជា​តំបន់ ហើយ​តំបន់​នីមួយៗ​ត្រូវ​បែង​ចែក​ជា​ស្រុក ឃុំ និង​សហករណ៍​បន្ត​ទៀត។

នៅតាមភូមិភាគនីមួយៗ លេខា​បក្ស​ប្រចាំ​ភូមិភាគ​គឺ​ជា​អ្នក​មាន​អំណាច​សម្រេច​លើ​អ្វីៗ​ទាំង​អស់​នៅ​ក្នុង​ភូមិភាគ​របស់​ខ្លួន។ អ្នក​ដែល​មាន​អំណាច​បន្ទាប់​ពី​ភូមិភាគ គឺ​សហករណ៍។ សហករណ៍​នីមួយៗ​ដឹកនាំ​ដោយ ប្រធាន​សហករណ៍​មួយ​រូប និង​សហការី​២រូប​ផ្សេង​ទៀត។ យោង​តាម​លោក David Chandler សហករណ៍​មាន​អំណាច​ធ្វើ​សេចក្តី​សម្រេច​លើ​អ្វីៗ​ទាំងអស់​​នៅ​ក្នុង​​រង្វង់​​ដែនដី​របស់​ខ្លួន ដូចជា ការ​កំណត់​របប​ចំណី​អាហារ ទំហំ​ការងារ​ដែល​​ប្រជាជន​ត្រូវបំពេញ ឬ កំណត់​ថា​កុមារ​ណា​ដែល​ត្រូវ​ដាក់​បញ្ចូល​ទៅ​ក្នុង​កង​ចល័ត ជាដើម។ល។

ផែនទី​ភូមិភាគ នៃ​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ
ផែនទី​ភូមិភាគ នៃ​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ RFI/Dyna Seng
កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​​ត្រូវ​បាន​បែង​ចែក​ជា​៧​ភូមិភាគ (ភូមិភាគ​កណ្តាល ជា​ភូមិភាគ​ទី៧ ដែល​ទើប​នឹង​បង្កើត នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៧) ​រួម​មាន ៣២​តំបន់។
 
១ ភូមិភាគនិរតី ឬភូមិភាគ៤០៥

យោងតាមលោកស្រី Elizabeth Becker ភូមិភាគ​និរតី​គឺ​ជា​ភូមិភាគ​ធំ​ជាង​គេ មាន​ប្រជាជន​ក្រីក្រ​ជាង​គេ ប៉ុន្តែ មាន​កងទ័ព​ខ្លាំង​ជាង​គេ។ លេខា​ភូមិភាគ​និរតី គឺ​ឈិត ជឿន ហៅ​តាម៉ុក។ ភូមិភាគ​នេះ​រួម​មាន​ខេត្ត​កំពត និង​ខេត្ត​តាកែវ​ទាំង​មូល ស្រុក​ពីរ​ក្នុង​ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ គឺ​ស្រុក​សំរោង​ទង និង​ស្រុក​គង​ពិសី និង​ស្រុក​ប្រាំ​ក្នុង​ខេត្ត​កណ្តាល គឺ​ស្រុក​កណ្តាល​ស្ទឹង ស្រុក​ស្អាង ស្រុក​កោះធំ ស្រុក​កៀន​ស្វាយ និង​ស្រុក​លើក​ដែក។ ភូមិភាគ​នេះ​ចែក​ចេញ​ជា​បួន​តំបន់ គឺ​តំបន់​១៣ តំបន់​៣៣ តំបន់​៣៥ និង​តំបន់២៥។
 
ទី២ ភូមិភាគបូព៌ា ឬភូមិភាគ២០៣

ភូមិភាគ​នេះ​ដឹកនាំ​ដោយ សោ ភឹម ដែល​បាន​ធ្វើ​អត្តឃាត​ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៨ នៅ​ពេល​ដែល​ប៉ុល ពត បញ្ជូន​ទាហាន​ឲ្យ​មក​ចាប់​ខ្លួន​។ ភូមិភាគ​នេះ​រួម​មាន ខេត្ត​ព្រៃវែង និង​ខេត្ត​ស្វាយរៀង​ទាំង​មូល ស្រុក​ទាំងអស់​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ត្រើយ​ខាង​កើត​ទន្លេរ​មេគង្គ ក្នុង​ខេត្ត​កំពង់ចាម ស្រុក​ឆ្លូង​ក្នុង​ខេត្ត​ក្រចេះ និង​ស្រុក​បី​ទៀត​ក្នុង​ខេត្ត​កណ្តាល គឺ​ស្រុក​ខ្សាច់​កណ្តាល ស្រុក​ល្វាឯម និង​ស្រុក​មុខ​កំពូល។ ភូមិភាគ​នេះ​ចែក​ចេញ​ជា​៥​តំបន់ គឺ​តំបន់​២០ តំបន់​២១ តំបន់​២២ តំបន់​២៣ និង​តំបន់​២៥។
 
ទី៣ ភូមិភាគពាយ័ព្យ ឬភូមិភាគ៥៦០

លេខា​ភូមិភាគ​ពាយ័ព្យ​ គឺ​ញឹម រស់។ ភូមិភាគ​នេះ​រួម​មាន​ខេត្ត​ពោធិសាត់ និង​បាត់ដំបង​ទាំង​មូល ហើយ​ចែក​ចេញ​ជា​៧​តំបន់ ពី​តំបន់​១ ដល់​តំបន់​៧។
 
ទី៤ ភូមិភាគឧត្តរ ឬភូមិភាគ៣០៣

ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧០ រហូត​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៧៦​ ភូមិភាគ​នេះ​ដឹកនាំ​ដោយ កុយ ធួន ហៅ ធុច។ ក្រោយ​ពី កុយ ធួន ត្រូវ​បាន​តែងតាំង​ជា​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៦ កែ ពក ត្រូវ​បាន​តែង​តាំង​ជា​លេខា​ភូមិភាគ​នេះ​ជំនួស​ កុយ ធួន។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៧ ភូមិភាគ​ឧត្តរ​នេះ ត្រូវ​បាន​ប្តូរ​ឈ្មោះ​ទៅ​ភូមិភាគ​កណ្តាល​វិញ។ ចំណែក​ភូមិភាគ​ភូមិភាគ​ឧត្តរ​ចាស់​ត្រូវ​បាន​រើ​ទីតាំង​ទៅ​តាំង​នៅ​ខេត្ត​ខេត្តសៀមរាប ឧត្តរ​មានជ័យ និង​ខេត្ត​ព្រះវិហារ​វិញ។ ភូមិភាគ​ឧត្តរ​ថ្មី​នេះ​ដឹកនាំ​ដោយ កង ចាប។
 
ទី៥ ភូមិភាគ​កណ្តាល

គឺ​ជា​ភូមិភាគ​បង្កើត​ថ្មី ដោយ​មាន​ទីតាំង​នៅ​ត្រង់​ភូមិភាគ​ឧត្តរ​ចាស់ ពោល​គឺ​រួមមាន​​ខេត្ត​កំពង់ធំ​ទាំងមូល ស្រុក​ទាំង​អស់​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ត្រើយ​ខាង​លិច​ទន្លេរ​មេគង្គ ក្នុង​ខេត្ត​កំពង់ចាម និង​ស្រុក​ព្រែកប្រសព្វ ក្នុង​ខេត្ត​ក្រចេះ។ ភូមិភាគ​នេះ​ត្រូវ​បាន​បែងចែក​ជា​បី​តំបន់ គឺ​តំបន់​៤១ តំបន់​៤២ និងតំបន់​៤៣។ លេខាភូមិភាគ​កណ្តាល គឺ កែ​ ពក។
 
ទី៦ ភូមិភាគបស្ចិម ឬភូមិភាគ៤០១

ភូមិភាគ​នេះ​ដឹកនាំ​ដោយ ជូ ជេត ហើយ​​រួមមា​នខេត្ត​កោះកុង និង​ខេត្ត​កំពង់ឆ្នាំង​ទាំង​មូល និង​ផ្នែក​ខ្លះ​នៃ​ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ។ ភូមិភាគ​នេះ​បែង​ចែក​ជា​៥​តំបន់ គឺ​តំបន់​៣១ តំបន់​៣២ តំបន់​៣៧ តំបន់១៥ និង​តំបន់​១១។
 
ទី៧ ភូមិភាគឦសាន ឬភូមិភាគ១០៨

ណៃ សារ៉ាន់ ហៅ យ៉ា បាន​កាន់​តំណែង​ជា​លេខា​ភូមិភាគ​ឦសានរហូត​ដល់​ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៧៦។ ពេល​ដែល ណៃ សារ៉ាន់ ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន​យក​ទៅ​ដាក់​ក្នុង​គុក​ទួល​ស្លែង ម៉ែន សាន ត្រូវ​បាន​តែងតាំង​ជា​លេខា​ភូមិភាគ​ជំនួសវិញ។ ភូមិភាគឦសាន​រួមមាន ខេត្ត​ស្ទឹងត្រែង ខេត្ត​រតនគិរី និង​ខេត្ត​មណ្ឌលគិរី​ទាំង​មូល និង​ផ្នែក​ខ្លះ​នៃ​ខេត្ត​ក្រចេះ។ ភូមិភាគ​នេះ​បែង​ចែក​ជា​៦​តំបន់ គឺ​តំបន់​១០១ តំបន់​១០២ តំបន់​១០៤ តំបន់​១០៥ តំបន់​១០៧ និង​តំបន់​៥០៥។

នៅ​ក្នុង​របប​ខ្មែរក្រហម ​តំបន់​មួយ​ចំនួន​ត្រូវ​បាន​ដាក់​ជា​តំបន់​ស្វយ័ត ដោយ​មិន​ចំណុះ​ឲ្យ​ភូមិភាគ​ណាមួយ។ តំបន់​ទាំង​នោះ​រួម​មាន តំបន់​សៀមរាប-ឧត្តរមានជ័យ ឬ​តំបន់១០៦ និង​តំបន់​ព្រះវិហារ ឬតំបន់១០៣ ដែល​ពី​មុន​ស្ថិត​ក្នុង​ភូមិភាគ​ឧត្តរ តំបន់​ក្រចេះ ឬ​តំបន់៥០៥ និង​តំបន់​មណ្ឌលគិរី ឬ​តំបន់​១០៥ ពី​មុន​ស្ថិត​ក្នុង​ភូមិភាគ​ឦសាន។ តំបន់​កំពង់សោម​ក៏​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ជា​តំបន់​ស្វយ័ត​ដែរ៕

បុណ្យឯករាជ្យជាតិ ៩ វិច្ឆិកាឆ្នាំនេះ គឺជាខួបលើកទី៦៨ឆ្នាំ ដែលកម្ពុជាដណ្តើមបានឯករាជ្យពីអាណានិគមបារាំង2021-11-09 12:35am

(ភ្នំពេញ)៖ នៅថ្ងៃទី០៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១នេះ គឺជាខួប៦៨ឆ្នាំ ដែលប្រជាជាតិកម្ពុជាទាំងមូល បានរំដោះខ្លួនទាំងស្រុងចេញពីអាណានិគមបារាំង ក្រោមព្រះរាជបូជនីយកិច្ចដឹកនាំដ៏ក្លៀវខ្លារបស់ព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេច នរោត្តម សីហនុ។

ដូចនឹងបណ្តាឆ្នាំកន្លងទៅដែរ ដើម្បីរំលឹកដល់ថ្ងៃជាប្រវត្តិសាស្ត្រ នៃការដណ្តើមបានមកវិញនូវសិទ្ធិសេរីភាព និងភាពជាម្ចាស់ទឹកដីនៃប្រទេសកម្ពុជា ពិធីអបអរសាទរត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងយ៉ាងកងរំពង នៅលើបរិវេណវិមានឯករាជ្យក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ទីតាំងនិមិត្តរូបការដណ្តើមបានឯករាជ្យ។

ពិធីអបអរសាទររំលឹកខួបនៃការដណ្តើមបានឯករាជ្យ ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងយ៉ាងកងរំពងក្រោមរាជាធិបតីភាពព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះករុណា ព្រះបាទ សម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី បុត្រាព្រះបរមរតនកោដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ ព្រះបិតាឯករាជ្យជាតិខ្មែរ។ ពិធីនេះក៏មានការអញ្ជើញចូលរួមអបអរសាទរពីថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរាជរដ្ឋាភិបាល មន្ត្រីរាជការ សិស្សានុសិស្ស យុវជន និងប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនរូបទៀត។

ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិ ៩ វិច្ឆិកា ក្រៅតែពីក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ នៅតាមបណ្តាខេត្តនានាក៏មានការរៀបចំពិធីអបអរសាទរដល់ថ្ងៃជាប្រវត្តិសាស្ត្រ នៃការដណ្តើមបានមកវិញនូវសិទ្ធិសេរីភាព និងភាពជាម្ចាស់ទឹកដីរបស់ប្រជាជាតិកម្ពុជានេះផងដែរ។

បន្ថែមពីលើការប្រារព្ធពិធីអបអរសាទរនៅថ្ងៃទី០៩ ខែវិច្ឆិកានេះ នៅមួយថ្ងៃមុននៃការប្រារព្ធពិធីនេះ ពោលនៅរសៀលថ្ងៃទី០៨ ខែវិច្ឆិកា ក៏មានការរៀបចំឱ្យមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មកពីតាមបណ្តាក្រសួងស្ថាប័ននានា បានចូលគោរពព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធព្រះបរមរតនកោដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ នៅមណ្ឌបព្រះបរមរូបក្បែរវិមានឯករាជ្យផងដែរ។ ការចូលគោរពព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធនេះ ដើម្បីរលឹកនឹកដល់គុណូបការៈ និងវីរភាពដ៏ធំធេងរបស់សម្តេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ដែលបានយាងបំពេញព្រះរាជបូជនីយកិច្ច និងបូជាអស់កម្លាំងព្រះកាយពល បញ្ញាញាណ ក្នុងការដណ្តើមឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង។

សូមជំរាបថា បារាំងបានដាក់អាណានិគមន៍លើដែនដីសុវណ្ណភូមិ អស់រយៈពេលជិតមួយសតវត្សរ៍ (១១ សីហា ១៨៦៣ - ៩ វិច្ឆិកា ១៩៥៣)។ ការដាក់អាណានិគមន៍របស់បារាំង លើដែនដីកម្ពុជា ក៏ដូចជាបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនទៀតក្នុងតំបន់អាស៊ី បានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីប្រទេសមហាអំណាចពិភពលោក ក្នុងសម័យនោះមួយនេះបានបាត់បង់អំណាចអាណានិគមរបស់ខ្លួននៅអាមេរិក (រដ្ឋល្វីស៊ីយ៉ានត្រូវលក់ទៅឲ្យអាមេរិក) ឯរដ្ឋកាណាដា ត្រូវអង់គ្លេសដណ្តើមយក។ ដើម្បីពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួន បារាំងមានបំណងបាញ់ឆ្ពោះការដាក់អាណានិគមទៅតំបន់អាហ្វ្រិក និងអាស៊ី។

នៅអាស៊ី បារាំងបានតម្រង់ទិសដៅមករកប្រទេសចិន ភាគខាងត្បូង និងបណ្ដាប្រទេសនៅឥណ្ឌូចិនមាន កម្ពុជា វៀតណាម ឡាវ សៀម។ នៅក្នុងប្រទេសទាំងនេះ មានបុព្វជិតកាតូលិចចូលមកផ្សព្វផ្សាយសាសនាជាយូរមកហើយ និងយ៉ាងស្ងាត់កំបាំងតាមរយៈប្រជាជន ដែលកាន់សាសនាយេស៊ូ។

បារាំងសម្លឹងឃើញផលប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើន បន្ទាប់ពីបានចូលមកនៅជាអ្នកជិតខាងខ្មែរលើទឹកដីកូសាំងស៊ីន (កម្ពុជាក្រោម)។ ទីមួយបារាំងយល់ថា ទន្លេមេគង្គជាផ្លូវទឹកមួយយ៉ាងសំខាន់អាចឲ្យគេជ្រៀតចូលទៅក្នុងប្រទេសចិនភាគខាងត្បូង។ ទីពីរ គេត្រូវកម្ចាត់គ្រោះថ្នាក់ទាំងឡាយ ដែលគំរាមកំហែងលើអាណានិគមថ្មី របស់គេឲ្យអស់ ពិសេសបណ្ដាប្រទេសមកពីប្រទេសសៀម ដែលមានអធិរាជអង់គ្លេសនៅពីខាងក្រោយ។

ការឈានជើងរបស់បារាំងលើទឹកដីកម្ពុជាពេលនោះ មិនមែនកម្ពុជា ហៅមកដូចរជ្ជកាលព្រះបាទអង្គឌួង ដើម្បីជួយការពារប្រទេសពីការឈ្លានពានរបស់សៀមនោះឡើយ។ បារាំងមកដោយសំឡឹងឃើញប្រយោជន៍ ដែលខ្លួនបានបាត់បង់ដែនដីអាណានិគមមួយចំនួន គួបផ្សំនឹកឃើញកម្ពុជា ធ្លាប់អញ្ជើញគេមកធ្វើអាណាព្យាបាលផងដែរ។

ការវិលមកកាន់ដែនដីកម្ពុជានាពេលនេះ បារាំង និងកម្ពុជា ឈានដល់ការចុះសន្ធិសញ្ញារួមគ្នាមួយហៅថា សន្ធិសញ្ញាកម្ពុជា និងបារាំង ដែលធ្វើឡើងថ្ងៃទី១១ សីហា ១៨៦៣។ សន្ធិសញ្ញានេះមានខ្លឹមសារថា៖

* ផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះចៅអធិរាជបារាំងបានសន្យាថា នឹងរៀបចំប្រទេសកម្ពុជាឲ្យស្ថិតក្នុងសន្តិភាព និងរបៀបរៀបរយ ការពារចំពោះការវាយលុកទាំងឡាយមកពីខាងក្រៅ និងជួយខ្មែរក្នុងការហូតពន្ធគយ ផ្ដល់ភាពងាយស្រួលក្នុងការធ្វើគមនាគមន៍តាមផ្លូវសមុទ្រ។

* ជាថ្នូរវិញ ប្រទេសកម្ពុជាព្រមធ្វើសម្បទានដល់ប្រទេសបារាំងនូវដីម្ដុំជ្រោយចង្វា និងបើកសិទ្ធិឲ្យបារាំង កាប់ឈើក្នុងព្រៃ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដើម្បីយកទៅស្ថាបនាកប៉ាល់។

ទោះបីខាងភាគី ខ្មែរចាញ់ប្រៀបខាងភាគីបារាំងខ្លះក៏ដោយ ក៏មតិខ្មែរខ្លះយល់ថា ខ្មែរអាចទទួលយកសន្ធិសញ្ញា ថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ឆ្នាំ១៨៦៣បាន ព្រោះបារាំងពុំបានដកហូតអំណាចពីព្រះរាជាខ្មែរនៅឡើយ។

សន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី១១ សីហា ១៨៦៣ ស្តីពីអាណាព្យាបាលបារាំងលើប្រទេសកម្ពុជានេះ ត្រូវបានសៀម ដែលជាគូប្រជែងនឹងបារាំងប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំង។ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ បារាំងបានយល់ព្រមប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាប ទៅឲ្យសៀម ដែលក្រោយមកទាមទារបានមកវិញ។ នៅដើមឆ្នាំ១៨៦៤ បារាំងបានគាបសង្កត់រាជរដ្ឋាភិបាលបាងកកតាមផ្លូវទូត និងផ្លូវយោធា ដើម្បីឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលបាងកកបញ្ជូនត្រាព្រះខ័នរាជ្យ និងមកុដរាជ្យ សម្រាប់ពិធីរាជាភិសេកព្រះបាទ នរោត្ដម ជាព្រះមហាក្សត្រពេញលក្ខណៈនៅរាជធានីឧដុង្គ នាថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៦៤។ មកដល់ឆ្នាំ១៨៦៧ បារាំង និងសៀមបានស្រុះស្រួលយល់ព្រមចំពោះបញ្ហខ្មែរ ដែលពីមុនមកមានទំនាស់ដោយសារសៀម មានអង់គ្លេសនៅពីក្រោយ ឯបារាំងចង់ផ្ទេរការកាន់កាប់ខ្មែរពីសៀម។

ម្យ៉ាងទៀតបរិយាកាសធូរស្រាលខ្លះៗ បានកើតមានឡើងរវាងបារាំង និងអង់គ្លេស ព្រោះប្រទេសទាំងពីរបានក្លាយទៅសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងការប្រឆាំងចិន គឺចលនាថៃភិញ (ឈ្មោះសមាគមសម្ងាត់នៅប្រទេសចិន) ងើបឡើងប្រឆាំងនឹងអ្នកកាន់អំណាចជាតិផង និងពួកបរទេសផង។ សន្ធិសញ្ញា ថ្ងៃទី១៥ កក្កដា ១៨៦៧ មានន័យថា បារាំងព្រមប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបទៅឲ្យសៀម។ ឯសៀមព្រមទទួលស្គាល់សិទ្ធិរបស់បារាំងក្នុងការដាក់របបអាណាព្យាបាលមកលើកម្ពុជា។ ម្យ៉ាងទៀតបារាំងសន្យាថា មិនបញ្ចូលប្រទេសខ្មែរ ជាអាណានិគមដូចកម្ពុជាក្រោមឡើយ។

ក្នុងការត្រួតត្រាដំបូង បារាំងធ្វើវិធីត្រជាក់។ បន្ទាប់មកនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៨៤ បារាំងបានឡោមព័ទ្ធរាជវាំង ហើយគំរាមកំហែង ព្រះបាទ នរោត្តម បង្ខំឲ្យព្រះអង្គចុះព្រះហស្តលេខាលើអនុសញ្ញាមួយ ដែលបានដកហូតអំណាចទាំងឡាយរបស់ព្រះអង្គ។ ដំណាក់កាលចុងក្រោយបារាំង បានធ្វើឲ្យកម្ពុជាក្លាយ ជាដែនដីសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ផលកសិកម្មឲ្យបារាំង ដោយបញ្ចូលកម្ពុជាទៅក្នុងសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិនបារាំង។

បារាំងបានជំរិតទារពន្ធដារយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរមានតាំងពីពន្ធមនុស្សពន្ធដី ពន្ធលំនៅដ្ឋានពន្ធសត្វពាហនៈ ពន្ធយានជំនិះពន្ធរបរអាជីវកម្ម។ល។ ដើម្បីបង់ពន្ធជាប្រាក់កាស ឲ្យបារាំង កសិករបានខិតខំពង្រីក ដំណាំឧស្សាហកម្មមានកៅស៊ូជាដើម ព្រមទាំងពង្រីកដំណាំដទៃទៀតមានស្រូវ ពោត សណ្ដែក។ល។ ប៉ុន្តែទិន្នផលដំណាំ មិនសូវល្អទេ។ ផលស្រូវក្នុងមួយហិចតាបានត្រឹមតែពី ១តោន ដល់២តោនប៉ុណ្ណោះ។ ដូចនេះហើយកសិករក្រីក្រ ក៏ក្លាយទៅជាអ្នកជាប់បំណុលពួកឈ្មួញកណ្ដាល និងឈ្មួញបរទេស។ ចំណែកកាប្រាក់វិញមានកម្រិតខ្ពស់ណាស់គឺពី ១០០ភាគរយ ដល់១៥០ភាគរយជួនកាល ២០០ភាគរយក្នុងមួយឆ្នាំ។

ដោយសារការកេងប្រវ័ញ្ច និងការគាបសង្កត់ពីពួកបារាំងខ្លាំងពេកប្រជារាស្ត្រខ្មែរ បានងើបបះបោរប្រឆាំងនឹងបារាំងជាបន្តបន្ទាប់ ដូចជាចលនាតស៊ូរបស់ក្រឡាហោមគង់ (១៨៨៥-១៨៨៦), ចលនាតស៊ូរបស់ពិស្ណុលោកឈូក (១៨៨៥-១៨៨៦) ។ ទោះបីចលនាតស៊ូទាំងនេះ ត្រូវបានបង្ក្រាបយ៉ាងឃោរឃៅពីសំណាក់កងទ័ពបារាំងក៏ដោយតែបានរីកផុសផុលមិនឈប់ឈររហូតដល់រជ្ជកាលព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស (១៩២៧-១៩៤១) និងបន្តមកដល់រជ្ជកាលព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ក្នុងរាជ្យទី១ (១៩៤១-១៩៥៥)។

ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ បានសោយរាជ្យក្នុងអំឡុងពេលនៃសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ នៅអំឡុងពេលនៃសង្រ្គាមលោកលើកទី២នោះ ជប៉ុនមានជោគជ័យនៅចុងបូព៌ា និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ កម្ពុជាក៏បានធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុនផងដែរ ដូច្នេះកម្ពុជាបានរស់ក្រោមអាណាគមន៍ពីរជាន់គឺបារាំង និងជប៉ុន។ ក្រោយមកមានចលនាតស៊ូបានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់។ ក្រុមដែលលំអៀងទៅខាងជប៉ុន មានលោក សឺង ង៉ុកថាញ់ ជាមេដឹកនាំ។ នៅដើមឆ្នាំ១៩៥២ លោក សឺង ង៉ុកថាញ់ បានបង្កើតចលនាខ្មែរសេរី។ ក្រុមមួយទៀតលំអៀងទៅកាន់កុម្មុយនីស បានក្លាយជារណសិរ្ស អ្នកស្នេហា មាតុភូមិខ្មែរហៅកាត់ថាខ្មែរឥស្សរៈ មានលោក ទូ សាមុតជាប្រធាន។

ដើម្បីឯករាជ្យជាតិនៅឆ្នាំ១៩៤៥ ជប៉ុន បានធ្វើរដ្ឋប្រហារបណ្តេញបារាំងចេញពីកម្ពុជា។ ពេលនោះជប៉ុនបានលើកលោក សឺង ង៉ុកថាញ់ ធ្វើការប្រយុទ្ធប្រឆាំងកងទ័ពបារាំង ដោយសហការជាមួយចលនាតស៊ូនៃជនជាតិ លាវ (ឡាវ) និងវៀតណាម។ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ តែងរិះរកគ្រប់លទ្ធភាព ដើម្បីរំដោះប្រទេសជាតិពីអាណានិគមបារាំងជានិច្ច។ ចំណែកបារាំងបានបន្ថែមទ័ពមកកម្ពុជាយ៉ាងច្រើន ដើម្បីទប់ទល់ការបះបោរ។ អសន្តិសុខកើតមានទូទាំងផ្ទៃប្រទេស ធ្វើឲ្យប្រជារាស្ត្ររងទុក្ខវេទនាដោយសារសង្គ្រាម។

ដោយយល់ថា ការទាម ទារឯករាជ្យដោយអាវុធបណ្តាលឲ្យប្រជារាស្ត្ររងទុក្ខខ្លាំងពេក ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះករុណា ព្រះបាទ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ចាប់ផ្តើមធ្វើការតស៊ូតាមផ្លូវទូត ដើម្បីទាមទារឯករាជ្យនៃប្រទេសកម្ពុជា។

ឆ្នាំ១៩៤៩ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ បានទាមទារឲ្យប្រទេសបារាំងបញ្ឈប់សន្ធិសញ្ញាអាណាព្យាបាល ដែលបានចុះហត្ថលេខានៅឆ្នាំ១៨៦៣ និង១៨៨៤។ នៅឆ្នាំ១៩៤៩ ដដែលព្រះអង្គបានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាឯករាជ្យ ដែលប្រទេសបារាំងព្រមទទួលស្គាល់តាមផ្លូវច្បាប់ នូវឯករាជ្យរបស់ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

ពីឆ្នាំ១៩៥២ ដល់ឆ្នាំ១៩៥៣ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះអង្គយាងបំពេញព្រះរាជបូជនីយកិច្ចទាមទារកេតនភណ្ឌឯករាជ្យ ១០០ភាគរយ ជូនជាតិមាតុភូមិ។

នៅថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ ដោយស្នាព្រះហស្ថដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមរបស់ព្រះអង្គ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានទទួលឯករាជ្យ ទាំងស្រុងពីសាធារណរដ្ឋបារាំង។ ប្រជារាស្ត្រកម្ពុជាទូទាំងប្រទេស បានថ្វាយព្រះកិត្តិនាមព្រះអង្គជា «ព្រះមហាវីរបុរសជាតិ ព្រះបិតាឯករាជ្យជាតិ»។

ដើម្បីជាការចងចាំនូវព្រះរាជស្នាព្រះហស្ថដ៏ឧត្តុងឧត្តម នៃការទាមទារឯករាជពីអាណានិគមបារាំងនេះ វិមានឯករាជ្យត្រូវបានកសាង និង សម្ពោធដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់នៅឆ្នាំ១៩៥៨ ក្នុងរាជ្យព្រះបាទ នរោត្តម សុរាម្រិត (១៩៥៥-១៩៦០) ជាព្រះវរាជបិតា របស់សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ។ វិមានឯករាជ្យនេះ ក៏ជានិមិត្តរូបបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជា បានទទួលឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង នៅថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ផងដែរ។

ប្រទេសកម្ពុជាតែងតែប្រារព្ធទិវាបុណ្យឯករាជ្យជាតិនេះ ដែលមានពិធីប្រទានភ្លើងទៀនជ័យ រំឭកគុណអ្នកស្នេហាជាតិ ដែលបានពលីជីវិត ដើម្បីឯករាជ្យពីពួកអាណានិគមបារាំង ហើយពិធីបុណ្យត្រូវបានធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ នៅថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា និងបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី១១ វិច្ឆិកា ជាកំណត់។ ថ្ងៃ៩ វិច្ឆិកានេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានអនុញ្ញាតឲ្យ សិស្សានុសិស្ស និស្សិត កម្មករ និយោជិត និងមន្ត្រីរាជការ បានឈប់សម្រាកផងដែរ ដើម្បីចូលរួមអបអរសាទរ។

បើទោះបីព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ជាតួអង្គដ៏សំខាន់ក្នុងការតស៊ូទាមទារឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង បានយាងចូលទិវង្គតអស់រយៈពេល ៤ឆ្នាំទៅហើយក្តី តែព្រះស្នាព្រះហស្ថ ដ៏ជាញជ័យក្នុងការនាំមកនូវសិទ្ធិសេរីភាពពីប្រទេសបារាំង បានធ្វើ ឲ្យប្រជារាស្រ្តរបស់ព្រះអង្គនៅតែចងចាំក្នុងក្រអៅបេះដូងមិនអាចបំភ្លេចបានឡើយនូវព្រះរាជព្រះបូជនីយកិច្ចដ៏ឧត្តុងឧត្តមរបស់ព្រះអង្គ។

ខាងក្រោមនេះ គឺជាប្រវត្តិព្រះរាជបូជនីយកិច្ចមួយចំនួនរបស់ព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរក្នុងការទាមទារឯករាជ្យពីអាណានិគមន៍លើកម្ពុជាអស់ រយៈពេល ៩០ឆ្នាំ៖

១៖ តាមសិទ្ធិសញ្ញាចុះថ្ងៃទី០៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៩ បារាំងបានទទួលស្គាល់តាមផ្លូវច្បាប់នូវឯករាជ្យនៅកម្ពុជា។

២៖ ជាគោលការណ៍តាមផ្លូវច្បាប់ឯករាជ្យនេះ កម្ពុជាទទួលបានមែន ប៉ុន្តែចំពោះការអនុវត្តន៍ជាក់ស្ដែងឯករាជ្យនេះ នៅខ្វះវិស័យជាច្រើនទៀត ដូចជាអធិបតេយ្យខាងយុត្តិធម៌ នគរបាល អំណាចបញ្ជាការយោធា ការទូត ការប្ដូរ និងការចាយធនប័ត្រ ដើម្បីឱ្យមានឯករាជ្យទាំងស្រុង។

៣៖ តាមសេចក្ដីប្រកាសថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥២ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ បានសន្យាជាឱឡារិក ចំពោះប្រជារាសស្ត្ររបស់ព្រះអង្គថា ព្រះអង្គនឹងដណ្ដើមយកឯករាជ្យទាំងស្រុងនេះ ដើម្បីមាតុភូមិក្នុងរយៈពេល ០៣ឆ្នាំយ៉ាងយូរបំផុត។

៤៖ នៅថ្ងៃទី០៩ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៥៣ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ បានយាងចាកចេញពីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឆ្ពោះទៅកាន់ប្រទេសបារាំង ដើម្បីទាមទាឯករាជ្យរបស់កម្ពុជា ជាមួយប្រមុខរដ្ឋបារាំង។

៥៖ នៅណាពូល ថ្ងៃទី០៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៣ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ បានផ្ញើព្រះរាជ្យសារលិខិតមួយច្បាប់ ជូនចំពោះលោក វ៉ាំងសង់ អូរីយ៉ូល ប្រធានាធិបតី នៃសាធារណៈរដ្ឋបារាំង បញ្ជាក់ពីភាពចាំបាច់សំដៅធ្វើឱ្យបារាំងពង្រីកក្របខ័ណ្ឌឯករាជ្យខ្មែរ។

ភ្ជាប់នឹងព្រះរាជសារលិខិតនេះ មានការសិក្សាគ្រប់គ្រាន់ ដោយទឡ្ហីករណ៍សម្អាងបញ្ជាក់ពីការទាមទាររបស់សម្ដេច និង ការផ្ដល់យោបល់ពីបែបបទផ្ទេរអំណាចជាយថាហេតុ ។

នៅណាពូល ថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៣ បន្ទាប់មកនៅ ហ្វុងតែនណាប្លូ ថ្ងៃទី០៣ ខេមេសា ឆ្នាំ១៩៥៣ ព្រះករុណា សម្ដេចព្រះ នរោ ត្តម សីហនុ បានសរសេរព្រះរាជសារលិខិតចំនួន២ច្បាប់បន្តទៀត ផ្ញើជូនលោក វ៉ាំងសង់ អូរីយ៉ូល និងរដ្ឋាភិបាលបារាំង ដើម្បីបំពេញបន្ថែមលើទស្សនៈរបស់ព្រះអង្គ ទាក់ទងទៅនឹងឯករាជ្យខ្មែរ និងដើម្បីស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលបារាំង ប្រញាប់ប្រញាល់ដោះស្រាយបញ្ហានេះ។

៦៖ នៅចំពោះមុខ ការលាក់លៀមរបស់រដ្ឋភិបាលបារាំង ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ បានយាងចាកចេញពីប្រទេសបារាំង នៅថ្ងៃទី១១ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥៣ ឆ្ពោះទៅកាន់ប្រទេសកាណាដា និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលនៅទីនោះ ព្រះអង្គបានធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនា ដើម្បីឯករាជ្យរបស់ប្រទេសព្រះអង្គ។ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ត្រូវបានចុះផ្សាយដោយកាសែតដ៏ធំ «ញីវយ៉កថែម» នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥៣ លាន់ឮខ្ទរខ្ទារពេញពិភពលោកទាំងមូល ហើយបានបង្ខំឱ្យរដ្ឋាភិបាលបារាំងទទួលយល់ ព្រមធ្វើការចរចាជាមួយតំណាងរបស់ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ តំណាងនេះគឺលោក ប៉ែន នុត។

៧៖ ការចរចានៅប៉ារីស បានឈានដល់សំណើមួយ ដែលធ្វើឡើងដោយមានប្រទេសបារាំង យល់ព្រមផ្ដល់សម្បទានដ៏សំខាន់ខ្លះដល់កម្ពុជា។ នៅថ្ងៃទី១២ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៣ លោក ប៉ែន នុត បានអញ្ជើញវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ ដើម្បីទូលថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ អំពីលទ្ធផលដែលទទួលបាននៅប៉ារីស។ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ វ័រ្មន បានយាងមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៣ ដើម្បីជួបជាមួយសហសេវិក និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ព្រះអង្គ។

៨៖ ចំពោះប្រជារាស្ត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលបានថ្វាយព្រះកិត្តិយសចំពោះព្រះអង្គជាអ្នកទទួលជ័យជម្នះ និងជាវីរបុរសនោះ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ទ្រង់បានសន្យាយ៉ាងឱឡារិក នៅក្នុងព្រះសុន្ទរកថា មួយដែលទ្រង់បានថ្លែងនៅថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៣ ពីព្រះទីនាំងចន្ទឆាយាថា «ព្រះអង្គនឹងបូជាជីវិត ដើម្បីដណ្ដើមយកឯករាជ្យឱ្យបាន ១០០ភាគរយ»។

៩៖ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៣ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ទ្រង់បានភៀសព្រះកាយទៅប្រទេសថៃ ក្រោយពីមានសេចក្ដីប្រកាសមួយ ដែលទាក់ទាញពិភពលោក ស្ដីពីការមិនពេញចិត្ត និងបំណងប្រាថ្នាស្របច្បាប់របស់ប្រជាជាតិខ្មែរ។ ការមិនពេញចិត្តនេះអាចនាំមកនូវផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ ទាំងសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា និងពិភពលោកទាំងមូល។

១០៖ ក្រោពីបានដឹងថា គ្រប់ប្រជាជាតិមានការយោគយល់ ចំពោះការទាមទាឯករាជ្យ និងចំពោះព្រឹត្តិការណ៍នៅកម្ពុជា ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ បានយាងត្រឡប់មកមាតុភូមិរបស់ព្រះអង្គវិញ ហើយបានយាងទៅគង់នៅតំបន់ស្វយ័ត ដែលរួមមានខេត្ត សៀមរាប បាត់ដំបង និងកំពង់ធំ។

ស្វយ័តភាពផ្នែកយោធា នៃខេត្តទាំងនេះ ត្រូវបានប្រគល់ឱ្យកម្ពុជា ដោយមានការទាមទារមួយរបស់ព្រះរាជា ដែលបានធ្វើឡើងនៅឆ្នាំ១៩៤៩ សម្រាប់ខេត្តសៀមរាប ខេត្តកំពង់ធំ និងនៅឆ្នាំ១៩៥២ សម្រាប់ខេត្តបាត់ដំបង ។

ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ទ្រង់បានប្រកាសថា ព្រះអង្គនឹងចូលរាជធានីវិញ នៅពេលណាបារាំង ព្រមផ្ទេរមកឱ្យប្រទេសកម្ពុជាវិញ នូវកេតនភ័ណ្ឌចុងក្រោយ នៃឯករាជ្យ។

ដើម្បីគាំពារនូវព្រះរាជបូជនីយកិច្ចនេះ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ទ្រង់បានបង្កើតកងកម្លាំងជីវពល និង នារីក្លាហាន ដែលក្រោយមកមានតួនាទីយ៉ាងធំធេង។
លោក ប៉ែន នុត នាយករដ្ឋមន្ត្រី ទទួលបន្ទុករ៉ាប់រងការពារតំបន់ស្វយ័តរបស់ព្រះរាជា។

១១៖ ការចរចារដែលប្រព្រឹត្តិទៅនៅរាជធានីភ្នំពេញ ដោយមានការណែនាំពីព្រះរាជា និងក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ប៉ែន នុត បានសម្រេចជោគជ័យទាំងស្រុង។

នៅថ្ងៃទី២៩ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៥៣ មានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងផ្ទេរអំណាចតុលាការ។ ថ្ងៃទី២៩ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៥៣ មានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងផ្ទេរសមត្ថកិច្ចរបស់នគរបាល នៅចុងបញ្ចប់ថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៣ មាការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីអធិបតេយ្យខាងយោធារបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរនៅទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

ជាមួយគ្នានេះ អធិបតេយ្យទាំងមូលលើផ្នែកការទូត ត្រូវបានធ្វើឡើងតាមរយៈការប្ដូរលិខិតរវាងរដ្ឋាភិបាលបារាំង និងរាជរដ្ឋាភិបាល (ចម្លើយរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំង ចំពោះកំណត់មួយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនៅថ្ងៃទី១២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៣) ដែលប្រគល់ដោយអគ្គស្នងការរបស់សាធារណរដ្ឋបារាំងលេខ ៣៩៣អ៊ែ ចុះថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៣ លិខិតទទួល និងភាពត្រឹមត្រូវលើការអនុវត្តន៍កិច្ចព្រមព្រៀង ដូចមានចែងនៅក្នុងកំណត់មួយសម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាលដែលប្រគល់ជូនអគ្គស្នងការនៃសាធារណរដ្ឋបារាំង នៅថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៣ ក្រោមលេខ ៦៧ ប៉េ.សេ.អឹម.អេស.អឹម។

១២៖ នៅថ្ងៃទី៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ស្ដេចបានយាងចូលមកក្នុងរាជធានីភ្នំពេញវិញ។ លើចម្ងាយផ្លូវ ៣០០គ.ម ដែលព្រះអង្គធ្វើដំណើរប្រជារាស្ត្រខ្មែរក្នុងក្ដីរំជួលចិត្ត បានធ្វើឱ្យព្រះអង្គទទួលនូវជោគជ័យមួយដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។

នៅថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ គឺ៨ខែមុន សន្និសីទក្រុង ហ្សឺណែវ មានធ្វើពិធីមួយនៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ដែលឧទ្ទិសចំពោះការដកថយ នៃអំណាចរបស់បារាំងពីប្រទេសកម្ពុជា។

លោកឧត្តមសេនីយ៍ ឡង់ក្លាត បានប្រគល់យ៉ាងមហោឡារិកនូវអំណាចបញ្ជាការរបស់ខ្លួនថ្វាយព្រះរាជា។

កងទ័ព និងអគ្គសេនាធិការរបស់ប្រទេសបារាំងបានដកថយពីព្រះរាជាជានចក្រកម្ពុជា។ ឯករាជ្យរបស់ខ្មែរបានក្លាយជាឯករាជ្យអចិន្ត្រៃយ៍ និងទាំងស្រុង។ វិបត្តិរវាងខ្មែរ និងបារាំងត្រូវបានបញ្ចប់។

ពពកខ្មៅចុងក្រោយដែលបិតបាំមិត្តភាពកម្ពុជា-បារាំង បានរលាយសាបសូន្យទាំងស្រុង បន្ទាប់ពីការទទួលស្គាល់ទាំងស្រុងពីបារាំង នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៥៤ លើអធិបតេយ្យតាំងមូលរបស់ប្រទេសកម្ពុជា លើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និង ហិរញ្ញវត្ថុ។

គណៈប្រតិភូខ្មែរ ដែលបញ្ជូនទៅក្រុងប៉ារីស ដោយព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ដើម្បីស្នើឱ្យបារាំងទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ គឺដឹកនាំដោយលោក ចាន់ ណាក បន្ទាប់ពីលោកបានទទួលមរណៈភាពនៅទីក្រុងប៉ារីសនោះ គណៈប្រតិភូខ្មែរត្រូវបានដឹកនាំដោយលោក ញឹក ជូឡុង និងចុងក្រោយបង្អស់ ដឹកនាំដោយលោក អូ ឈីន ដែលនៅពេលនោះជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងចូលរួមអមដោយលោក សឺន សាន ។

១៣៖ នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៤ ការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនៅ ហ្សឺណែវ ប្រព្រឹត្តិទៅដោយរួមបញ្ចូលគូបដិបក្ស ដែលមានវិវាទនៅឥណ្ឌូចិន។

នៅសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវ ព្រះមហាក្សត្របានបញ្ជូនគណៈប្រតិភូមួយក្រុមដឹកនាំដោយលោក ទេព ផន នៅពេលនោះជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស និងលោក ញឹក ជូឡុង លោក នង គីមនី លោក សឺន សាន ដែលក្រោមការណែនាំពីព្រះមហាក្សត្របានដឹងថា សន្និសីទប្រកាសដកទ័ពរបស់ប្រទេសជិតខាងមួយចេញពីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

ប្រទេសកម្ពុជាចេញពីសន្និសីទ ហ្សឺណែវ នេះ «កក្កដា-១៩៥៤» ដោយគ្មានអ្វីខូតខាតទាំងអស់។ ផ្ទុយពីប្រទេសឡាវ និងវៀតណាម ព្រះរាជាចក្រកម្ពុជា អាចជៀសវាងការបែងចែកទឹកដី។

១៤៖ ព្រះករុណាសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ យ៉ាងតិច៣ឆ្នាំ ទើបអាចបំពេញនូវកិច្ចសន្យារបស់ព្រះអង្គចំពោះ ប្រជារាស្ត្រ។ ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ បានថ្វាយព្រះឋានៈចំពោះព្រះអង្គថា «ជាព្រះបិតាឯករាជ្យជាតិ» ហើសំណូមពររបស់ តំណាងរាស្ត្រក្នុងក្របខ័ណ្ឌក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះជាតិ រាជរដ្ឋាភិបាលបានលើព្រះអង្គជា «វីរៈបុរសជាតិ» ស្របតាមព្រះមហា កិត្តិយសដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ឧត្តុង្គឧត្តមរបស់ព្រះអង្គ៕

http://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/219160-2021-11-08-17-35-15.html

No comments:

Post a Comment