ប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា(ក្បាលទី ១ ជំពូកទី ១)
Posted: Oct-10-2016
ជំពូកទី១
១- អំពីប្រទេសហ្វូណន
ពួកចិនដែលស្គាល់ឥណ្ឌូចិនតាំងតែពី២០០០ឆ្នាំមុន ដោយមានពួកអ្នកដើរសំពៅមកចុះចតជាញឹកញយផងនោះ បានហៅទឹកដីនៃអាងទន្លេមេគង្គខាងក្រោមរហូតដល់មាត់សមុទ្រខាងត្បូង ថា «ហ្វូណន ឬប៉ូណន» ។ តាមមើលទៅ ពួកវិប្រជា ឬកុលសម្ព័ន្ធដែលរស់នៅទីនោះ មិនបានស្គាល់ឈ្មោះដែលចិនដាក់ឱ្យគេនេះទេ (1) ។ បើតាមប្រជាជនកម្ពុជា និងតាមរឿងព្រេង អ្នកស្រុកបានហៅចំណែកដែលត្រូវនឹងកម្ពុជាសព្វថ្ងៃថា «គោកធ្លក ឬនគរគោកធ្លក» (2)។ គឺពេលក្រោយយូរមកទៀតទើប អ្នកស្រុកប្រែហៅថា ស្រុកខ្មែរវិញ រួចក្រោយៗមកទៀតហៅ «កម្ពុជា» ជាសំស្ក្រឹតថា «កម្វុជា» ជាឈ្មោះដែលជ្រើសរើសដោយពួកអ្នកមកច្បាំងដណ្ដើមស្រុក និងអ្នកដែលនាំអារ្យធម៌ហិណ្ឌូមកផ្ដល់ឱ្យ ។
ប៉ុន្ដែ បើទោះជាឈ្មោះនោះជាពាក្យចិន ជាពាក្យរបស់អ្នកស្រុក ឬក៏ជាពាក្យសំស្ក្រឹតក្ដី ក៏នៅឥណ្ឌាភាគខាងជើងគេស្គាល់ប្រទេសខ្មែរក្រោមឈ្មោះថា «សក្កទ្វីប» មានន័យថា ទ្វីប ឬទឹកដីរបស់ដើមសកៈ គឺដើមម៉ៃសាក់ ។ ដើមម៉ៃសាក់ខុសគ្នាពីដើមធ្លក ក៏ប៉ុន្ដែដើមឈើទាំង២មានផ្លែដូចគ្នា ដែលពួកក្មេងៗតែងយកមកកកេរ ហើយគេអាចយកមកចម្រាញ់យកប្រេងបាន ។ បើដូច្នេះ គេអាចទទួលស្គាល់ថា ឈ្មោះដែលគេដាក់ឱ្យកម្ពុជា ទោះជាដាក់ឱ្យដោយប្រជាជនខ្លួនឯង ឬក៏ដាក់ឱ្យដោយពួកហិណ្ឌូក្ដី គឺជាពាក្យតែមួយ ហើយដោយហេតុនេះ ប្រពៃណីរបស់ប្រជាជន គឺពិតជាត្រូវនឹងសញ្ញាណរបស់ហិណ្ឌូដែរ ។
គួរ កត់សម្គាល់ថានៅសតវត្សរ៍ទី២នៃគ្រិស្ដសករាជ ពួកក្រិក និងរ៉ូម៉ាំងស្គាល់ស្រុកខ្មែរដោយផែនទីរបស់ ផ្ដូលេមេ ដែលគូសឡើងតាមការនិទានរបស់អ្នកធ្វើដំណើរតាមសមុទ្រ ផែនទីនោះដាក់ឈ្មោះឱ្យថា ជាស្រុករបស់ពួកលេស្ដៃ (3) ដែលខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់នឹងពាក្យកម្ពុជា ។ លោកវរសេនីយ៍ឯក ហ្សេរីនី បានសន្និដ្ឋានថា ឈ្មោះនេះមិនមែនជាឈ្មោះដែលថាតាមពាក្យអ្នកស្រុកដើមនោះទេ តែគឺជាពាក្យប្រែទៅវិញ ។ បើនិយាយដូច្នេះ «លេស្ដៃ» ជាពាក្យក្រិកដែលមានន័យថា ចោរ ឬចោរសមុទ្រ ។ ខ្ញុំនៅមិនទាន់យល់នៅឡើយអំពីនិរុត្ដិសាស្ដ្រដ៏ប៉ិនប្រសប់បែបនេះ តែខ្ញុំហាក់ដូចជាទាល់ប្រាជ្ញក្នុងការដែលចង់ពន្យល់ពាក្យខ្មែរ បែរជាលេចពាក្យ លេស្ដៃ ទៅវិញ ។ តែលោកវរសេនីយ៍ឯកបានរំលឹកថា ពាក្យកម្ពុ ដែលមាននៅក្នុងសិលាចារឹកជាឈ្មោះរបស់ទេវៈបុព្វបុរសរបស់ កម្ពុស្វ័យម្ភុ ដែលមានន័យថាកើតមានឡើងដោយខ្លួនឯង ពោលគឺ ព្រះព្រហ្ម ។ ហើយពាក្យនេះជាភាសាសំស្ក្រឹតមានន័យថា ចោរ ឬចោរសមុទ្រ ។ដោយហេតុនេះលោកវរសេនីយ៍សន្និដ្ឋានថាពាក្យក្រិកថា លេស្ដៃត្រូវគ្នានឹងពាក្យ កម្ពុ ពាក្យទាំងពីរម៉ាត់នេះមានន័យថា ចោរ ចោរសមុទ្រ ឬបើហោចណាស់ក៏សំដៅយកពួកអ្នកដែលរស់នៅជាក្រុមប្រដាប់ដោយអាវុធ ដែរ ។ លោកសន្និដ្ឋានបន្ដទៀតថា នៅស្រុកនេះ អ្នកស្រុកប្រកបមុខរបរជាចោរសមុទ្រ ឬបើពុំនោះទេ ក៏ត្រូវជាកូនចៅរបស់មេចោរសមុទ្រ ឬចោរប្លន់តាមសមុទ្រណាម្នាក់ដែលបុគ្គលិកលក្ខណៈបានរលុបបាត់តាម ពេលវេលាទៅហើយនៅសតវត្សរ៍ទី៥ (4)។
ទាំងរឿងព្រេង ទាំងប្រពៃណីកម្ពុជានិយាយថា ពួកអ្នករស់នៅក្នុងនគរគោកធ្លកមានឈ្មោះថា «នាគ» ដែលក្រោយមកដូរជា «ខ្មែរ» រួចជា «កម្ពុជា» វិញ (5) ។ តែវាមានមូលហេតុដែលអាចឱ្យជឿបានថា ពាក្យ «នាគ» នេះ មិនមែនជាឈ្មោះដើមដែលគេហៅខ្លួនគេនោះទេ ប៉ុន្ដែ គឺជាពាក្យដែលពួកនិរប្រវេសន៍ហិណ្ឌូដាក់ឱ្យ ។ ពាក្យដែលគេហៅខ្លួនគេនោះ គឺប្រហែលជាពាក្យដែលមាននៅរហូតដល់សព្វថ្ងៃ គឺខ្មែរនេះឯង គ្រាន់តែពាក្យនេះមានសរសេរប្លែកៗគ្នាទៅតាមពេលវេលាទីកន្លែង និងតាមគ្រាមភាសារបស់អ្នកស្រុកនីមួយៗ គឺមានពាក្យ ខម កៅមេក្មេន ក្មី គិមី គួរ ក្មៀរ កុមារ ដែលជាពាក្យតាមភាសាអ្នកវិប្រជាដើម (6) ។
នៅចំពោះមុខពួកបរទេស ហិណ្ឌូដែលមានអារ្យធម៌ជឿនលឿនជាង ពួកអ្នករដ្ឋវាសី (អ្នកនៅក្នុងរដ្ឋ) ដែលមិនសូវមានអាវុធផង ហើយក៏អាចជាអ្នកចូលចិត្ដសន្ដិភាពជាងផង មិនបានវាយតបតទេ គេដកថយទុកកន្លែងឱ្យពួកនោះតាំងទីលំនៅកសាងបានជាក្រុមឧបនិវេសន៍ ពាណិជ្ជករ ដែលធ្វើដំណើរចេញចូលស្រុកដោយស្ថិតនៅដាច់ស្រឡះពីអ្នកស្រុកដើម តែក្រោយមកបានក្លាយទៅជាមេដឹកនាំស្រុកវិញ ។
ក្រុម ឧបនិវេសន៍ដំបូងៗជាក្រុមឧបនិវេសន៍ពួកជ្វាមកពីកោះជ្វា ឬពួកម៉ាឡេមកពីកោះស៊ូម៉ាត្រាដែលបានទទួលអារ្យធម៌ហិណ្ឌូរួចមក ហើយ ។ ពួកក្រុមឧបនិវេសន៍ដែលមកបន្ទាប់ទៀត គឺពួកហិណ្ឌូមកពីរដ្ឋកលិង្គៈ ។
ឯកសារ ចិនបានរក្សាទុកនូវរឿងរ៉ាវដ៏សំខាន់មួយដែលអាចជាការចងចាំសេស សល់ពីការឈ្លានពានលើកទីមួយរបស់ពួកម៉ាឡេមកលើកម្ពុជានៅត្រង់ ម្ដុំចូវដុកពីព្រោះថា មាត់ពាមរបស់ទន្លេមេគង្គកាលពីពេលនោះ ប្រហែលជានៅខ្ពស់ជាងសព្វថ្ងៃ ហើយដីដែលអាចសង់លំនៅស្ថានបាននៅកាន់តែឆ្ងាយបន្ដិចទៅ ខាងជើង ។ រឿងរ៉ាវដែលពួកចិនបានរក្សាទុកនោះ បានត្រូវគេរៀបរាប់នៅសតវត្សរ៍ទី៣នៃគ្រិស្ដសករាជ ក៏ប៉ុន្ដែរឿងនោះប្រហែលជាអាចមានឫសគល់តាំងពី១០០ ឬ២០០ឆ្នាំមុន ។
កាលនោះ ប្រទេសនេះដឹកនាំដោយក្សត្រីមួយអង្គ ព្រះនាមថា «លីវយី» (7) ប្រែថាស្លឹកស្រូល ។ ពេលនោះ មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះហួនហ៊្វី ឬ ហ៊ុនទៀន ដែលគោរពបូជាព្រហ្មញ្ញសាសនាធ្វើដំណើរមកពីទិសទក្សិណ គឺចេញពីសមុទ្រខាងត្បូង (8) មកចតសំពៅនៅនឹងរាជធានី ហើយបានវាយឈ្នះទ័ពដែលព្រះនាងលីវយីបានបញ្ជូនទៅទប់ទល់ ។ ក្រោយពីបានរៀបចំស្រុកឱ្យមានសន្ដិភាពរួចហើយ ព្រាហ្មណ៍នោះក៏រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយព្រះនាងលីវយី រួចឡើងសោយរាជ្យនៅនគរហ្វូណន ដែលអ្នកស្រុកដើមហៅថា គោកធ្លកតទៅ ។
ដូចនេះព្រះនាង លីវយីគឺជាស្ដេចសោយរាជ្យដំបូងនៅនគរគោកធ្លក ។ ព្រះរាជាទី២គឺព្រះបាទហ៊ុនទៀន ដែលជាជនបរទេសបានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយព្រះនាងលីវយី គឺអាចជាម៉ាឡេ ឬជ្វា ព្រោះធ្វើដំណើរមកពីទិសខាងត្បូង ហើយនៅពីត្បូងកម្ពុជាពេលនោះគឺកោះជ្វា ឬកោះស៊ូម៉ាត្រា ឬបើពុំនោះទេ គឺសិង្ហបុរី ។
ព្រះបាទ ហ៊ុនទៀន និងព្រះនាងលីវយីមានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គ ។ ពេលព្រះរាជបុត្រានេះចម្រើនព្រះជន្មធំឡើង ព្រះបាទហ៊ុនទៀនបានរៀបចំដីសាមន្ដរាជមួយមានទីក្រុង៧ឱ្យគ្រប់គ្រង ដីនេះដែលជាដីសាមន្ដរាជទីមួយនៃព្រះរាជាណាចក្រ ។ ក្រោយមក មានស្ដេចស្នងរាជ្យបន្ដពីព្រះបាទហ៊ុនទៀនមួយអង្គ ព្រះនាម ហ៊ុនប៉ាងហួង បានប្រើល្បិចបំបែកបំបាក់ទីក្រុងទាំង៧រួចក៏វាយយកដាក់ជាចំណុះ ទើបទ្រង់ចាត់តាំងព្រះរាជបុត្រ ព្រះរាជនត្ដាឱ្យទៅសោយរាជ្យលើទីក្រុងនីមួយៗនោះទៀត ។ សរុបមក ដីសាមន្ដរាជមួយដែលព្រះបាទហ៊ុនទៀនបានរៀបចំឱ្យព្រះរាជបុត្ររបស់ ព្រះអង្គសោយរាជ្យ តែស្ដេចទឹកដីមួយៗចង់រើខ្លួនឱ្យបានឯករាជ្យ បានត្រូវព្រះអង្គវាយដាក់ជាចំណុះឡើងវិញ រួចបែងចែកឱ្យស្ដេចត្រាញ់៧រូបសោយរាជ្យ ។
ព្រះរាជា អង្គនេះបានគ្រងរាជ្យរហូតដល់ព្រះជន្ម៩០ព្រះវស្សាទើបសោយទិវង្គត ទៅ ពេលនោះព្រះរាជបុត្រទី២របស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមថា ផាន់ ផាន់ (9) ត្រូវបានជ្រើសតាំងឱ្យឡើងសោយរាជ្យបន្ដពីព្រះបិតា ។ ប៉ុន្ដែ ស្ដេចអង្គនេះ មិនបានយកចិត្ដទុកដាក់នឹងកិច្ចការប្រទេសជាតិទេ ទ្រង់បានប្រគល់កិច្ចការទាំងអស់ឱ្យមេទ័ពព្រះអង្គឈ្មោះ ហ្វាន់ចេម៉ាន់ ឬ ហ្វាន់ម៉ាន់ កាន់កាប់ជំនួសវិញ ហើយព្រះអង្គបានសោយទិវង្គតទៅក្រោយពីសោយរាជ្យបាន៣ឆ្នាំ ។ ពេលនោះសេនាមុខមន្ដ្រីក៏បានលើកមេទ័ពហ្វាន់ម៉ាន់ឱ្យឡើងសោយរាជ្យ បន្ដ ។ ការលើក ហ្វាន់ម៉ាន់ ឱ្យសោយរាជ្យនេះមិនបានទទួលការគាំទ្រពីមហាជនទេ ជាពិសេសពីពួកស្ដេចត្រាញ់ដែលសោយរាជ្យនគរចំណុះទាំងឡាយ ពីព្រោះឯកសារចិនបានបញ្ជាក់ថា ក្រោយពីបានឡើងសោយរាជ្យព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់ដ៏អង់អាច និងមានសមត្ថភាព បានធ្វើសឹកសង្គ្រាមវាយបង្ក្រាបប្រទេសចំណុះទាំងឡាយឱ្យរាបទាបឡើង វិញ ។ មើលទៅព្រះរាជាអង្គនេះ ជាក្សត្រអង់អាចក្លាហាន និងជាអ្នកចម្បាំងផង ។ ព្រះអង្គបានចាត់ឱ្យកសាងនាវាធំៗ ដែលព្រះអង្គជិះកាត់សមុទ្រជ្រៅៗ ធ្វើចម្បាំងវាយប្រទេសលើសពី១០ ក្នុងនោះ មួយចំនួនធំស្ថិតនៅក្នុងទៀបកោះដែលពួកអឺរ៉ុបហៅថា ម៉ាឡាកា ។
ព្រះអង្គមានរាជធានីដែលហៅ និងសរសេរតាមភាសាចិនថា «តូមូ» (10) នៅចម្ងាយប្រមាណជា១៨០គីឡូម៉ែត្រពីមាត់ពាមទន្លេមេគង្គ និងមាត់ច្រាំងនៃទន្លេដ៏ធំមួយដែលនាវាសមុទ្រអាចចូលចតបានយ៉ាង ស្រួល ។
ព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់បាន ប្រឈួននៅពេលកំពុងធ្វើសង្គ្រាមមួយ ទ្រង់បានចាត់ឱ្យព្រះរាជបុត្រច្បងព្រះនាម គិនចេង បញ្ជាទ័ពជំនួសព្រះអង្គ ហើយទ្រង់ទុកព្រះភាគិនេយ្យព្រះអង្គព្រះនាម ចាន់ ជាបុត្ររបស់ព្រះអនុជក្សត្រីព្រះអង្គឱ្យកាន់ទ័ព២០០០នាក់នៅ ការពារព្រះអង្គ ។ ព្រះភាគិនេយ្យនេះបានឆ្លៀតយកឱកាសដែលព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់ប្រឈួន ក៏ប្រកាសខ្លួនជា ហ្វាន់ចាន់ គឺជាព្រះរាជានៃនគរហ្វូណន ឬប៉ូណន ។ រួចព្រះអង្គបានចាត់កម្លាំងឱ្យទៅធ្វើឃាតរជ្ជទាយាទគិនចេងដើម្បី កុំឱ្យមកដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះអង្គវិញប្រហែលជានៅឆ្នាំ២៣០នៃ គ្រិស្ដសករាជ ។
ព្រះបាទ ហ្វាន់ម៉ាន់នៅមានព្រះរាជបុត្រមួយអង្គទៀតដែលនៅជាព្រះរាជឱរសនៅ ឡើយពេលព្រះបិតាសុគត ។ ពេលទ្រង់ចម្រើនវ័យគ្រប់២០ព្រះវស្សា ព្រះអង្គក៏សម្រេចចិត្ដដណ្ដើមរាជ្យសម្បត្ដិពីព្រះរៀមជីដូនមួយដែល បានជ្រែករាជ្យ និងសម្លាប់ព្រះបិតាព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គកទ័ព ជ្រើសរើសយកពលទាហានសុទ្ធតែអ្នកអង់អាចក្លាហានរួចធ្វើឃាតព្រះបាទ ហ្វាន់ចាន់ទៅ ។ត្រង់នេះគេមិនបានដឹងថាតើព្រះអង្គធ្វើឃាតនៅ ក្នុងសង្គ្រាមតតាំងទល់មុខគ្នា ឬក៏នៅក្នុងការលបវាយប្រហារស្ងាត់ៗទេ ។ ពេលនោះ មេទ័ពរបស់ព្រះបាទហ្វាន់ចាន់ ឈ្មោះ ស៊ីយុន ដោយយកលេសថាសងសឹកថ្វាយព្រះរាជាបានសម្លាប់ឃាតកររួចហើយក៏ប្រកាស ខ្លួនជា ហ្វាន់ស៊ីយុន (11) ជាព្រះរាជានៃនគរហ្វូណននៅឆ្នាំ២៥០នៃគ្រិស្ដសករាជ ត្រូវនឹងឆ្នាំ១៧២នៃមហាសករាជ ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនរៀបរាប់អំពីព្រះបាទហ្វាន់ស៊ីយុននេះថាជាស្ដេច កសាងប្រទេស យកចិត្ដទុកដាក់នឹងរាជកិច្ចខ្លាំងណាស់ ។ ទ្រង់បើកសវនាការឱ្យប្រជារាស្ដ្រចូលគាល់រាល់ថ្ងៃ នៅពេលព្រឹក និងថ្ងៃត្រង់ ។ តាមមើលទៅ ព្រះរាជាដែលសោយរាជ្យនៅនគរហ្វូណនទាំងអស់ រួមទាំងស្ដេចជ្រែករាជ្យផង សុទ្ធតែមានខ្សែលោហិតរាជវង្សតែមួយ ព្រោះយើងមកដល់ពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី៣ហើយ ហើយតាមឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនបាននិយាយថា បច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងព្រះបាទហ៊ុនទៀន បានគ្រប់គ្រងរាជសម្បត្ដិនៅហ្វូណនអស់រយៈកាល២សតវត្សរ៍ (12) ។
បើសិនជា ការប្រកាន់តាមប្រពៃណីខ្មែរដែលលើកឡើងថា មានស្ដេចចាម៦អង្គសោយរាជ្យមុនគេនៅកម្ពុជា ស្ដេចទាំងអស់នោះមានព្រះនាមថា យូយូវរ្ម័នទិ កវាលរាជកុមារ សុរិយាវរ្ម័នទិ ទរនិន្ទ្រាវរ្ម័នទិ អាទិត្យវរ្ម័នទិ និងអស្សកៃ ជាការពិតនោះមានន័យថា ព្រះរាជាទាំងអស់នោះជាបច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងជ្វាហ៊ុនទៀនទាំងអស់ហើយមិនមែនជាចាមទេព្រោះនៅពេលនោះមិនទាន់ មានពួកចាមនៅឡើយតែជាជ្វា ឬម៉ាឡេ គឺជាអម្បូរជនដែលក្រោយពីបានត្រូវដេញចេញពីកម្ពុជាទៅ បានគេចទៅនៅចំប៉ាសាក់ខាងជើងកម្ពុជា ឬក៏ទៅនៅខាងកើតត្រង់ដែលចិនហៅថា លីនយី ដែលក្រោយមកទើបក្លាយទៅជាចាម្ប៉ានោះឯង ។ ឈ្មោះ «ចាម្ប៉ា» នេះ ខ្មែរនៅចងចាំនៅឡើយរហូតមកដល់២សតវត្សរ៍មុននេះ ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនក៏មានរៀបរាប់ជាច្រើនដែរអំពីស្រុកហ្វូណន ទោះបីជាការរៀបរាប់នីមួយៗមិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ហើយសរសេរនៅពេលខុសៗគ្នាក៏ដោយ តែបើយកមកផ្ដុំគ្នា អាចឱ្យយល់ដឹងបានខ្លះអំពីប្រទេសនោះនៅសតវត្សរ៍ទី៣ និងទី៤ ។ដូចនេះវាមានសារសំខាន់នៅពេលនេះដែលត្រូវអធិប្បាយ សង្ខេបអំពីឯកសារទាំងនោះ ។
ឯកសារ នោះនិយាយថា មុនដែលស្ដេចហ៊ុនទៀនមកដល់ អ្នកស្រុកហ្វូណនច្រើនសាក់ខ្លួនដូចដែលពួកភូមា និងលាវនៅអនុវត្ដរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។ ការសាក់ខ្លួននេះហាក់ដូចជាគ្មានទៀតទេពេលដែលស្ដេចហ៊ុនទៀនមកដល់ តែអ្នកស្រុកនៅដើរស្រាត មិនទាន់មានស្លៀកពាក់នៅឡើយ ។ ស្ដេចហ៊ុនទៀនដែលចេញមកពីប្រទេសមួយមានអារ្យធម៌រួចហើយ ម្យ៉ាងទៀតជាព្រាហ្មណ៍ផង ទ្រង់មិនសប្បាយចិត្ដនឹងឃើញព្រះជាយានៅស្រាតដូច្នេះទេ ទ្រង់ក៏យកក្រណាត់មួយផ្ទាំងមកស្លៀកឱ្យ ដោយចោះប្រហោងកណ្ដាលសម្រាប់ច្រកព្រះកេស (13) ។
ក្រោយមក នៅដើមសតវត្សរ៍ទី៣ ស្រីៗអ្នកស្រុកក៏ប្រកាន់យកសម្លៀកបំពាក់នេះរហូត ហើយស្ដេច ហ្វាន់ស៊ីយុន ក៏បានហាមមិនឱ្យប្រុសៗស្រាតទៀតដែរដោយឱ្យបិទបាំងកេរ្ដិ៍ខ្មាស នឹងក្រណាត់ប៉ឹងដែលចិនហៅថា កេនម៉ាន ហើយពួកម៉ាឡេហៅថា កំបាន (14) ។ ពួកអ្នកមានគេប្រើក្រណាត់ប៉ាក់ រីឯអ្នកក្រប្រើក្រណាត់ផាឌិប ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនដដែលនិយាយថា អ្នកស្រុកហ្វូណន គគ្រិច សម្បុរខ្មៅ ហើយមានសក់ក្រញាញ់ (15) ។ ពួកនេះចូលចិត្ដការចារ និងចម្លាក់ ។ឧបករណ៍របស់គេជាច្រើនធ្វើអំពីប្រាក់ គេបង់ពន្ធជាមាសប្រាក់ ឬជាគ្រាប់គជ់ និងទឹកអប់ ។ គេមានសៀវភៅ និងកន្លែងសម្រាប់ទុកដាក់ឯកសារ និងសម្ភារផ្សេងៗ ។ គេមានអក្សរ ហើយគេចូលចិត្ដប្រជល់មាន់ និងប្រជល់ជ្រូក ។ អ្នកស្រុកនេះចូលចិត្ដអនុវត្ដការស្បថស្បែ និងការសាកល្បងផ្សេងៗ ដូចជាឱ្យអ្នកជាប់ចោទកាន់ផ្លែពូថៅដែលដុតឡើងក្រហម ហើយដើរឱ្យបាន៧ជំហាន ឬដាក់ចិញ្ចៀន ឬពងមាន់នៅក្នុងទឹកពុះ ហើយឱ្យយកដៃលូកចាប់យកចេញជាដើម ។ ការអនុវត្ដន៍បែបនេះ នៅមានគេប្រតិបត្ដិនៅឡើយក្នុងចំណោមជនជាតិដើម ។ នៅកម្ពុជាពេលមុននេះបន្ដិច ក៏នៅមានអនុវត្ដបែបនេះដែរ ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនរៀបរាប់ទៀតថា នៅមានវិញ្ញាសាមួយទៀតដែលគេអនុវត្ដចំពោះតែម្ចាស់ និងខ្ញុំបម្រើប៉ុណ្ណោះក្នុងករណីសង្ស័យថាខ្ញុំនោះលួចរបស់ៈ គឺឱ្យខ្ញុំនោះស៊ីស្រូវ ។បើខ្ញុំនោះបានលួចមែនស្រូវនឹងមុត មាត់ចេញឈាម ប៉ុន្ដែបើមិនបានលួចទេ គឺអាចទំពាស្រូវលេបចូលពោះដោយស្រួល ។ ពេល នោះមិនទាន់មានគុកដាក់អ្នកទោសទេ ។ ជនឧក្រិដ្ឋត្រូវបោះឱ្យក្រពើស៊ី ដែលគេចិញ្ចឹមនៅក្នុងប្រឡាយជុំវិញទីក្រុង ឬសត្វសាហាវ ដែលគេចិញ្ចឹមដាក់ក្នុងទ្រុងពិសេស ។
អ្នកស្រុក មិនជីកអណ្ដូងយកទឹកទេ ក៏ប៉ុន្ដែគេមានស្រះទឹកតាមក្រុមគ្រួសារ ហើយប្រើធុងសម្រាប់ដងទឹកយកមកប្រើកាលណាគេត្រូវការ ។
គេ គោរពបូជាអាទិទេពដែលរស់នៅលើមេឃ ហើយសាងរូបសំណាកតំណាងអំពីសំរឹទ្ធដែលជួនកាលមានមុខពីរ និងដៃបួន ជួនកាលទៀតមានមុខបួន និងដៃប្រាំបី ។តាមពិតទាំងអស់នេះគឺជាបដិមាតំណាងឱ្យអាទិទេព នៃព្រហ្មញ្ញសាសនាដែលមានដូច្នេះរហូតដល់សព្វថ្ងៃនៅឥណ្ឌា និងមានក្បាលមិនតិចជាងដៃប៉ុន្មានទេ ។ នៅកម្ពុជា គេបានរកឃើញបដិមាបែបនេះជាច្រើនដែលគេយកមកទុកនៅសារមន្ទីរ សព្វថ្ងៃ ។
ព្រះរាជាជិះដំរី កាលណាត្រូវយាងចេញពីវាំង ។ មហេសី និងស្រីស្នំទាំងឡាយក៏ដូច្នោះដែរ ។ កាលណាព្រះអង្គទ្រង់គង់ ទម្រេតព្រះកាយបន្ដិច បញ្ឈរជង្គង់ស្ដាំ ឯជង្គង់ឆ្វេងទម្លាក់ដល់ដី (16)។ នៅពីមុខព្រះភ័ក្ដ្រព្រះអង្គ គេលាតក្រណាត់ស រួចដាក់ព្រះរាជសង្ហារ ភាជន៍មាស និងផើងដុតឈើក្រអូប ។
ការ បូជាខ្មោច និងអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់អ្នកស្រុកហ្វូណនប្រព្រឹត្ដទៅដូចនៅលីនយី ឬចាម្ប៉ាដែរ ។ គេកាន់ទុក្ខដោយកោរសក់ និងកោរពុកមាត់ ។ មានវិធីយ៉ាងសម្រាប់ទុកដាក់សព ៖ បោះសពចូលក្នុងទឹកទន្លេ បូជា ដោយភ្លើង កប់ និងទុកចោលកណ្ដាលវាលឱ្យសត្វស៊ី ។ នេះគឺជាអ្វីដែលជនកម្ពុជាហៅរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃថា «ការបំបែកធាតុទាំងបួន» ។
ចុង ក្រោយបង្អស់ ឯកសារចិនបានកត់សម្គាល់ថាអ្នកស្រុកហ្វូណនលោភលន់ណាស់ ។គេមិន គោរពពិធី ឬ ចរិយាធម៌អ្វីទេ ។ ទំនៀមទម្លាប់គ្មាន ហើយកុមារីក៏ដូចកុមារា ធ្វើអ្វីតាមតែអំពើចិត្ដ ។
ឯកសារ ក៏បានបញ្ជាក់ផងដែរថា នគរហ្វូណនពេលនោះធំណាស់ លាតសន្ធឹងពីនគរចាម្ប៉ានៅខាងកើត រហូតដល់ទ្វារវតី (17) នៅខាងលិច (ប្រទេសនេះគឺអយុធ្យាឬសៀមសព្វថ្ងៃ ពេលនោះប្រហែលជាគ្រប់គ្រងដោយក្រុមឧបនិវេសន៍ហិណ្ឌូមួយរួចទៅហើយ) និងលាតសន្ធឹងរហូតដល់ព្រំប្រទល់ខែត្រយេណនានរបស់ចិន គឺខែត្រក្វាងប៊ិញរបស់តុងកឹងសព្វថ្ងៃ (18) ។ ក៏ប៉ុន្ដែវាហាក់ដូចជាពិបាកនឹងជឿណាស់ដែលនិយាយថា ស្ដេចនៃនគរហ្វូណនដែលមានទីតាំងនៅតំបន់ចូវដុក ឬក្នុងខែត្រព្រៃកប្បាស អាចវាតអំណាចទៅបានឆ្ងាយពីរាជធានីបែបនេះ ។
២- រឿងព្រេង
រឿងព្រេង ខ្មែរចាប់កំណើតអស់កាលជាយូរលង់ណាស់មកហើយ ហើយបានក្លាយទៅជាប្រពៃណីរបស់ជាតិខ្មែរផងដែរ ។ រឿងព្រេងទាំងនោះមានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងណាស់ ហើយបានត្រូវប្រជាជនខ្មែរជឿជាក់ និងចាត់ទុកដូចជាព្រះឱង្ការរបស់ព្រះដែលពួកគេការពារយ៉ាងខ្លាំង ថ្វីបើនៅមានការប្រទាំងប្រទើសគ្នាខ្លះក៏ដោយ ។
តើ រឿងព្រេងទាំងអស់នោះគ្រាន់តែជារឿងដែលគេប្រឌិតឡើងតាមតែការស្រមើ ស្រមៃគ្មានទាក់ទិនទៅនឹងហេតុការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រអ្វីសោះឬ យ៉ាងណា ? មិនមែនទេ ។ តាមមើលទៅ រឿងព្រេងទាំងអស់នោះហាក់ដូចជាមានចំណែកខ្លះជារឿងពិតតាម ប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលគេយកមកប្រឌិតបំផ្លើសផ្សំធ្វើឱ្យមានភាព អច្ឆរិយៈខ្លះ ទោះជារឿងទាំងនោះចាប់កំណើតចេញពីការនិទានតៗគ្នាពីមាត់មួយទៅ មាត់មួយ រួចបានត្រូវគេត្រងត្រាប់ទុកតែរចនាបថ ឬក៏ជាប្រវត្ដិពិតពីបុរាណកាលដែលបានរលុបស្ទើរបាត់អស់ទៅហើយក្ដី (19) ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី ថ្វីបើគេមិនឃើញមានចំណារនៅលើសិលាចារឹក ឬក៏មិនមានរៀបរាប់នៅក្នុងកំណត់ត្រារបស់ប្រវត្ដិវិទូចិនក៏ដោយ ក៏គេមិនអាចបដិសេធមិនទទួលស្គាល់រឿងរ៉ាវដែលគេនិទានផ្ទាល់មាត់តៗ គ្នា និងរឿងព្រេងដែលគេបានសរសេរកត់ត្រាទុកមកថា ពួកចាមមានវត្ដមាននៅកម្ពុជាមុនពួកឥណ្ឌា ។ គឺរឿងទាំងអស់នោះ ហើយដែលជំរុញឱ្យប្រជាជនខ្មែរបច្ចុប្បន្នហ៊ានកំណត់នៅពេលដែលគេជួប សិលាចារឹកមួយថា សិលាចារឹកនេះជារបស់ចាម សិលាចារឹកនោះជារបស់ខ្មែរ ។ គេអាចនឹងទទួលស្គាល់បានដូចដែលគេបានឃើញពីខាងលើរួចមកហើយថា ពួកចាមបានមកដល់កម្ពុជាមុនពួកកម្ពុជៈ ដោយគ្មានប៉ះពាល់អ្វីដល់ប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលផ្អែកទៅលើកំណត់ត្រា របស់ពួកចិន ពីព្រោះថា កំណត់ត្រាទាំងនោះមិនមែនសុទ្ធតែរៀបរាប់ប្រាប់យើងទាំងអស់អំពីអ្វី ដែលចិនបានដឹងពីប្រជាជនដែលគេលើកឡើងនោះទេ ។
ប៉ុន្ដែ ខ្ញុំជឿថាការដែលចង់អះអាងថាប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលទាក់ទងទៅនឹង រឿងព្រេងពីរដែលយើងបានដឹងគឺរឿងជ្វាព្រាហ្មណ៍ និងរឿងព្រះថោងនាងនាគដែលខ្ញុំនឹងរៀបរាប់ខាងក្រោម គឺជារឿងដែលកើតឡើងបន្ដបន្ទាប់គ្នានៅក្នុងក្សត្រប្រទេសតែមួយ គឺព្រះរាជាណាចក្រខ្មែរ ពីព្រោះថា នៅពេលនោះមានក្សត្រប្រទេសជាច្រើនទៀតក្រៅពីហ្វូណន ។ ខ្ញុំគិតថា រឿងដែលកើតមានក្នុងក្សត្រប្រទេសនីមួយៗ ដល់ពេលយូរក្រោយមកក៏បានក្លាយទៅប្រវត្ដិរួមរបស់ប្រទេស ទាំងមូល ។ដោយហេតុនេះព្រឹត្ដិការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលកើតមានឡើង ហើយដែលកប់បាត់ទៅតាមពេលវេលា មិនចាំបាច់ត្រូវតែឆ្លើយតបគ្នា និងកើតមានបន្ដបន្ទាប់គ្នាដើម្បីបញ្ជាក់ថា ជាការពិតនោះទេ ។
រហូត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ មានការបញ្ជាក់ច្បាស់ហើយថា ហ្វូណន (20) គឺជាអាណាចក្រមួយដែលរួមផ្សំឡើងដោយក្សត្រប្រទេសជាច្រើន ដែលមានព្រះរាជានៃក្សត្រប្រទេសតូមូជាអធិរាជ ហើយបើមិនមែនដូច្នេះ តាំងពីដើមដំបូងមកទេនោះ ក៏ចាប់តាំងពីពេលដែលព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់បានធ្វើសង្គ្រាមដណ្ដើម ទឹកដីមកដែរ ។
ហើយខ្ញុំក៏ដូច ជាមានជំនឿច្រើនថា គឺពួកម៉ាឡេដែលជាបុព្វបុរសរបស់ពួកចាមនៅពេលក្រោយមកដែលជា ស្ថាបនិកនៃបណ្ដាក្សត្រប្រទេសទាំងអស់នោះ ។ រាជាណាចក្រចាម ឬចាម្ប៉ានេះ ស្ថិតនៅពីខាងកើត ហើយបានកកើតឡើងយ៉ាងតិចណាស់ក៏២សតវត្សរ៍មុនកម្ពុជាដែរ ពីព្រោះគេបានរកឃើញសិលាចារឹកសំស្ក្រឹតដែលមានវ័យចំណាស់ជាងគេនៅ ក្នុងឥណ្ឌូចិននៅចាម្ប៉ានេះឯង ។ បើតាមសិលាចារឹកទាំងនោះ ប្រទេសចាម្ប៉ាមានអរិយធម៌ជឿនលឿនជាងហ្វូណននៅសតវត្សរ៍ទី៤ ។
អំពីជ្វាព្រាហ្មណ៍
ប្រសិនបើ គេទទួលស្គាល់ថាការលុកលុយរបស់ពួកម៉ាឡេ ឬជ្វា ជាការលុកលុយពីខាងក្រៅដែលកើតមានមុនគេមកលើកម្ពុជានោះ រឿងរ៉ាវដែលនិទានអំពីការលុកលុយរបស់ពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍គឺជារឿងមួយ ក្នុងបណ្ដារឿងទាំងនោះ ។ រឿងនេះរៀបរាប់អំពីការលុកលុយរបស់ស្ដេចហ៊ុនទៀនដែលយាងមកពីទិស ខាងត្បូងដូចដែលបានលើកនៅខាងលើ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍ ឬព្រាហ្មណ៍ នៅកោះជ្វាទាំងនោះ ធ្វើដំណើរចេញមកពីប្រជុំកោះអាំងស៊ូឡាំង ។ ពួកនោះប្រហែលជាបច្ឆាញាតិរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ប្រមាណជា២ម៉ឺនគ្រួសារ ដែលបានធ្វើនិរប្រវេសន៍ចេញពីប្រទេសឥណ្ឌានៅដើមមហាសករាជមកតាំង ទីលំនៅលើកោះជ្វា ហើយផ្សព្វផ្សាយព្រហ្មញ្ញសាសនាដល់ប្រជាជនដើមនៅទីនោះ ។ រឿងនិទានរៀបរាប់ថា ក្រៅពីប្រជាជន ឬពួកពលទាហាន និងពួកសំពៅ ពួកព្រាហ្មណ៍ដែលជាមេគេទាំងនោះ មានសក់វែង មានសម្បុរខ្មៅ ហើយបានអះអាងថា ពួកគេមកពីនគរពារាណសី ។ រឿងនិទានក៏បានរៀបរាប់ផងដែរថា នគរដែលពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះបានបង្កើតឡើងគឺនគរគោកធ្លក គឺស្រុកខ្មែរនេះឯង និងថា មានព្រះមហាក្សត្រចាម៦ព្រះអង្គសោយរាជ្យបន្ដបន្ទាប់គ្នា ព្រះមហាក្សត្រទាំងនោះជាបច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងព្រះបាទហ៊ុនទៀន ដែលជាជ្វា ។
ស្ដេច ជ័យវរ្ម័នសោយរាជ្យ៥០ឆ្នាំ ។ តាមរឿងនិទាន ព្រះអង្គគោរពបូជាព្រះវិស្ណុ ហើយទ្រង់សោយទិវង្គតទៅក្នុងព្រះជន្មាយុ៧០ឆ្នាំ ។
រាជបុត្រ របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នព្រះនាម កវលៈរាជកុមារ បានសោយរាជ្យបន្ដពីព្រះបិតា ហើយគោរពបូជាថ្មស្វ័យម្ភុ (21) ដែលមានន័យថា កើតមានឡើងដោយឯងៗ ។ ព្រះរាជាអង្គនេះសោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ ។
ព្រះរាជាចាមទី៣ ទ្រង់ព្រះនាមថា សុរិយាវរ្ម័ន ទ្រង់គ្រងរាជ្យបាន២០ឆ្នាំដែរ និងគោរពបូជាថ្មស្វ័យម្ភុដូចគ្នា ។
ព្រះរាជាទី៤ ទ្រង់ព្រះនាមថា ធរណិន្ទ្រៈវរ្ម័ន ។ ទ្រង់សោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ ។
ព្រះរាជាទី៥ គឺព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័ន សោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ ។
ព្រះរាជាចាមទី៦ និងចុងក្រោយគេ គឺព្រះបាទអសជ្ជ័យ ដែលសោយរាជ្យបានតែ១១ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ។
រឿងព្រះថោង
តាមមើលទៅ រឿងរបស់ពួកហិណ្ឌូស្ដីអំពីព្រះថោង ក៏ដូចជារឿងជ្វាព្រាហ្មណ៍ដែរ គឺមិនមែនជាការប្រឌិតសុទ្ធសាធនោះទេ ។ បើកុំគិតអំពីភាពអស្ចារ្យដែលគេបន្ថែមឱ្យរឿងនេះហាក់ដូចជារំលឹក នូវហេតុការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រមួយនោះគឺការឈ្លានពានរបស់ពួកហិណ្ឌូ ដែលបានមកវាយយកជ័យជម្នះ រួចបណ្ដេញពួកចាមចេញពីនគរគោកធ្លក ។
ដំណើររឿងត្រួសៗមានដូចតទៅ ៖ «មាន ស្ដេចមួយព្រះអង្គសោយរាជ្យនៅនគរឥន្ទ្រប្រទេស (22) មានព្រះរាជបុត្រា៥ព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គបានបែងចែកខែត្រខណ្ឌ៤ចំណែកឱ្យព្រះរាជបុត្រាច្បងទាំង បួនគ្រប់គ្រង ឯព្រះរាជបុត្រាពៅនៅជាមួយនឹងព្រះអង្គ ។ ដល់ពេលព្រះរាជបុត្រាពៅនេះចម្រើនវ័យធំឡើង ព្រះរាជាក៏ដាក់រាជ្យថ្វាយព្រះរាជបុត្រាពៅនេះឱ្យសោយរាជ្យបន្ដពី ព្រះអង្គ ។ ធ្វើយ៉ាងនេះបានសេចក្ដីថា ព្រះអនុជពៅនេះជាអធិរាជលើព្រះរៀមទាំង៤ព្រះអង្គ ។ ព្រះរៀម៣ព្រះអង្គយល់ព្រមទទួលយកស្ថានភាពបែបនេះ ប៉ុន្ដែព្រះរៀមទី៤ព្រះនាមថា ព្រះថោង មិនយល់ព្រមទេ ហើយទ្រង់មិនព្រមយាងមកកាន់ឥន្ទ្រប្រទេសចូលរួមក្នុងពិធីអភិសេក ព្រះអនុជឡើយ ។ ដំបូងឡើយ ព្រះវររាជបិតាប្រុងនឹងបញ្ជូនព្រះរាជបុត្រាទាំងបួនអង្គទៀត ឱ្យលើកទ័ពមកច្បាំងនឹងព្រះថោងដែលទ្រង់ចាត់ទុកថាបានបះបោរ ប្រឆាំង ។ ក៏ប៉ុន្ដែដោយព្រះថោងមានការគាំពារច្រើនពីប្រជាជន ព្រះអង្គក៏ប្រែព្រះទ័យ គ្រាន់តែសម្រេចបណ្ដេញព្រះថោង ព្រមទាំងបរិវារទាំងអស់ចេញពីព្រះនគរ ប៉ុណ្ណោះហើយទ្រង់ឱ្យនាំយកប្រជាជនពីខែត្រខណ្ឌ៤ទៀតមករស់នៅបំពេញ វិញ ។ ព្រះថោងដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថា កាត់សាសនា ក៏ដឹកនាំប្រជារាស្ដ្ររបស់ព្រះអង្គចាកចេញពីប្រទេសមកតាំងនៅលើ ទឹកដីនគរគោកធ្លក ដែលមានពួកចាមរស់នៅមុនរួចទៅហើយ ។ ការរស់នៅលើទឹកដីគោកធ្លកនេះមិនបានស្រួលទេ ដោយចេះតែមានទំនាស់រវាងពួកចាមម្ចាស់ស្រុកជាមួយប្រជារាស្ដ្ររបស់ ព្រះថោង ក៏ក្លាយទៅជាជម្លោះប្រយុទ្ធគ្នាស្លាប់រស់ ។ ពេលនោះ ប្រហែលជាដោយសារមានជំនួយពីជនជាតិដើមផង ព្រះថោងក៏វាយបណ្ដេញពួកចាមបង្ខំឱ្យពួកនេះចាកចេញពីចំប៉ាសាក់ ទៅ ។ ព្រះអង្គក៏ឡើងគ្រងរាជ្យជាព្រះរាជា រួចបានអភិសេកបុត្រីរបស់ស្ដេចនាគជាអគ្គមហេសី ។ ពាក្យថា «នាគ» នេះ ប្រហែលសំដៅយកអ្នកស្រុកដើម គឺពួកខ្មែរនេះឯង ។ ព្រះថោង មិនគ្រាន់តែគ្រប់គ្រងលើទឹកដីក្រុមឧបនិវេសន៍ជ្វាហិណ្ឌូដែលព្រះ អង្គដណ្ដើមបានប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្ដែក៏គ្រប់គ្រងលើទឹកដីដែលស្ថិតក្រោមអំណាចរបស់ព្រះបិតាក្មេក ព្រះអង្គផងដែរ ។ ហេតុការណ៍នេះជាភស្ដុតាងបញ្ជាក់អំពីឃ្លានៃរឿងនិទានដំបូងៗដែល និយាយថា ព្រះថោងជាព្រះរាជាទីមួយរបស់ពួកខ្មែរ បានសេចក្ដីថាពួកជនជាតិដើមដែលបានរួបរួមជាមួយពួកហិណ្ឌូ ។»
កម្ពុ
ក្រៅពី រឿងនិទានទាំងពីរខាងលើនេះដែលគេនិយាយតៗគ្នាពីមាត់មួយទៅមាត់ មួយរហូតមកដល់យើងសព្វថ្ងៃ ប្លែកៗពីគ្នាខ្លះ ក៏ប៉ុន្ដែរក្សាបាននូវរចនាបថដើម ហើយដែលគ្មានសិលាចារឹកណាមួយបានលើកឡើងសោះ ។
នៅ មានរឿងព្រេងមួយទៀតស្ដីអំពីទេវបុព្វបុរសរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ហើយដែលសិលាចារឹកមួយបានលើកឡើងដែរ ។ បុព្វបុរសនោះអាចចាត់ទុកបានថាជាមនុស្សរបស់ឥណ្ឌូចិនទ្រង់មានព្រះ នាមថា «កម្ពុ» ហើយជាជីទួត ជីលួតរបស់រាល់ព្រះរាជាវរ្ម័នក្រោយៗមក ។ ព្រះអង្គបង្ហាញរូបរាងឡើងក្នុងឋានៈជាទេវកថាមួយរបស់ជាតិ ។
តាម កំណត់សម្គាល់មួយនៅទំព័រខាងលើ គេបានឃើញថាពាក្យសំស្ក្រឹត «កម្ពុ» មានន័យថា «ចោរ ចោរសមុទ្រ» ដែលលោក ហ្សេរីនី បានបកតម្រូវនឹងពាក្យក្រិក «លេស្ដៃ» ដែលផែនទីរបស់ ផ្ដូលេមេ ប្រើសម្រាប់សម្គាល់ប្រជាជនដែលរស់នៅកូសាំងស៊ីន និងកម្ពុជា ។ ក្នុងករណីនេះ ពាក្យ «លេស្ដៃ» គ្រាន់តែជាពាក្យបកប្រែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាពាក្យសរសេរតាមឈ្មោះដើមរបស់ប្រជាជនដែលរស់នៅទីនោះ ទេ ។ ខ្ញុំគ្មានជំនឿថា ការដែលមានរឿងប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះ វាមានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់នោះទេ ក៏ប៉ុន្ដែការដែលទេវបុព្វបុរសរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាមានឈ្មោះដូច ពាក្យដែលមានប្រើនៅលើផែនទីក្រិក ជាកត្ដាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់គាំទ្រមតិរបស់លោក ហ្សេរីនី ស្ដីអំពីបុព្វបុរសរបស់ប្រជាជនដែលយើងកំពុងធ្វើការសិក្សានេះ ។
៣- កោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័ន
ថ្វីបើ មានរឿងព្រេងដែលបានក្លាយទៅជាប្រពៃណីរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាទៅហើយ ហើយបើទោះជារឿងព្រេងទាំងនោះមានមូលដ្ឋានផ្អែកទៅលើប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ខ្លះក៏ដោយ ក៏គេមិនអាចយករឿងទាំងអស់នោះជាគោលដើម្បីសរសេរប្រវត្ដិសាស្ដ្រនៃ សម័យកាលនោះបានទាំងស្រុងដែរ ។
ក៏ ប៉ុន្ដែ ជាសំណាងល្អសម្រាប់សតវត្សរ៍ទី៥ដែលយើងនៅមានប្រភពព័ត៌មាន ច្បាស់លាស់ផ្សេងទៀតគឺដំបូងមានសិលាចារឹក និងបន្ទាប់មកទៀតមានឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនដែលយើងបានប្រើប្រាស់ ជាច្រើនណាស់មកហើយសម្រាប់សតវត្សរ៍មុនៗ ។
មក ដល់ត្រឹមនេះ រឿងរ៉ាវដែលយើងបានដឹងអំពីព្រាហ្មណ៍ឈ្មោះ កោណ្ឌញ្ញៈ ឬក៏ព្រាហ្មណ៍ត្រកូលកោណ្ឌញ្ញៈ ដែលធ្វើដំណើរចេញពីប្រទេសឥណ្ឌាមកសោយរាជ្យនៅប្រទេសកម្ពុជា មានព្រះនាមថា ជ័យវរ្ម័ន មិនប្រាកដថា សុទ្ធតែជារឿងព្រេងទាំងអស់នោះទេ ។
តាម មើលទៅ វាហាក់ដូចជាមានការលុកលុយរបស់ពួកហិណ្ឌូ ប្រហែលជានៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី៥នៃគ្រិស្ដសករាជ ។ ពួកនោះចេញមកពីប្រទេសឥណ្ឌាភាគខាងត្បូង គឺចេញពីតំបន់ដេកង់ ធ្វើដំណើរកាត់រាជាណាចក្រប៉ានប៉ាន នៅខាងជើងទៀបកោះម៉ាឡាកា មកកាន់កម្ពុជា ។ មេកោយរបស់ពួកនោះឈ្មោះ កោណ្ឌញ្ញៈ បានត្រូវប្រកាសលើកជាស្ដេចតាំងតែពីពេលមកដល់ភ្លាម រួចហើយបានប្រកាន់យកឋានៈជា «វរ្ម័ន» មានន័យថា «អ្នកការពារ» ដូចដែលស្ដេចនៃនគរបល្លវៈ នៅឥណ្ឌា និងស្ដេចចាមនៅតាមមាត់សមុទ្រខាងកើតនៃឥណ្ឌូចិនតែងតែប្រកាន់យក រួចមកហើយ ។ ស្ដេចចាមដែលសោយរាជ្យនៅហ្វូណន ដូចដែលរៀបរាប់ពីខាងលើសុទ្ធតែបានប្រកាន់យកឋានៈនេះដូចគ្នា ទោះជាសោយរាជ្យនៅវយធបុរៈ ឬនៅសម្ភុបុរៈ ឬនៅទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រទាំងមូលផងក៏មិនដឹង បើរដ្ឋទាំងពីរនេះស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលរបស់ព្រះរាជាតែមួយ ព្រះអង្គ ។
រាជធានីរបស់ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញៈនៅហ្វូណននាពេលនោះ មានឈ្មោះថា «អនិន្ទត្តបរុៈ» ដែលគេមិនទាន់កំណត់រកឃើញទីតាំងពិតប្រាកដបាននៅឡើយ ។ កំណត់ត្រារបស់ពួកចិនហៅរាជធានីនេះថា «តូមូ» ដែលក្រោយមក គឺជារាជធានីវយធបុរៈ គឺស្រុកព្រៃកប្បាសសព្វថ្ងៃ ។
ព្រះរាជា អង្គនេះ បានក្លាយទៅជាអធិរាជដ៏មានអំណាច មានស្ដេចចំណុះជាច្រើន ព្រោះសិលាចារឹកព្រះឥន្ទកោសីយ៍ ដែលខ្ញុំបានរៀបរាប់ខាងលើ ហើយដែលគេចារ៤សតវត្សរ៍ក្រោយមក បានរៀបរាប់ថា «ក្រចក ព្រះបាទរបស់ព្រះអង្គទៅជារលោងភ្លឺចិញ្ចាច អាស្រ័យដោយប៉ះនឹងមកុដដាំពេជ្ររបស់ស្ដេចចំណុះទាំងឡាយនៅលើលោក នេះ ដែលចូលមកក្រាបថ្វាយបង្គំគាល់ព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គប្រៀបបានទៅនឹងព្រះអាទិត្យទើបនឹងរះ ឬព្រះច័ន្ទពេញវង់ ដែលល្អលើសផ្កាឈូកនៃពូជជួរទាំងឡាយ ។ ព្រះអង្គជាព្រះចន្ទនៃត្រកូលកោណ្ឌញ្ញៈ ជាទីប្រជុំនៃគុណធម៌ ។ ជោគជ័យរបស់ព្រះអង្គមានពន្លឺចាំងដូចជាស្វេតច្ឆត្រ ហើយរាជធានីមានពន្លឺភ្លឺចិញ្ចាចដោយស្នាព្រះហស្ដដ៏ខ្លាំងក្លារបស់ ព្រះអង្គ ។ មហារាជទាំងឡាយដែលចំណុះព្រះអង្គ គោរពបូជាព្រះអង្គប្រៀបបានទៅនឹងទេវតា ស្រីរបាំ និងតន្ដ្រីករនៅស្ថានសួគ៌គោរពបូជាព្រះអាទិត្យ» ។
ព្រះបាទ កោណ្ឌញ្ញៈគោរពបូជាព្រះសិវៈ ។សិលាចារឹកបានឱ្យយើងដឹងថាព្រះ អង្គបានកសាង និងសម្ពោធលិង្គប្រមាណជា១០០នៅពាសពេញផែនដីនេះ ពោលគឺនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្ររបស់ព្រះអង្គ ។
ឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនហៅព្រះអង្គថា «កាវឆេនយូ» គឺកោណ្ឌញ្ញៈ តាមត្រកូលរបស់ព្រះអង្គ ឬក៏ហៅថា «ចូយេប៉ាម៉ូ» គឺ «ជ័យវរ្ម័ន» (23) តាមព្រះនាមរបស់ព្រះអង្គពេលគ្រងរាជ្យ ហើយបានកំណត់រជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គចាប់ពីចុងសតវត្សរ៍ទី៥ ដល់ដើមសតវត្សរ៍ទី៦ ពីព្រោះព្រះអង្គបានបញ្ជូនសួយសារអាករថ្វាយស្ដេចក្រុងចិន២ដង គឺម្ដងនៅឆ្នាំ៤៨៣ និងម្ដងទៀតនៅឆ្នាំ៥០៣ ។ ប្រទេសចិនតែងតែចាត់ទុកប្រទេសជិតខាង ទោះជានៅឆ្ងាយបន្ដិចក៏ដោយថាជានគរចំណុះ ហើយបានដាក់ឋានៈថ្វាយព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញៈថាជា «ឧត្ដមសេនីយ៍នៃទក្សិណ សន្ដិភាព ជាព្រះរាជានៃនគរហ្វូណន» ។
ព្រះបាទ កោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័ន បានធ្វើសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសចាមនៅរវាងឆ្នាំ៤៨៤ ។ អគ្គរាជទូតដែលព្រះអង្គបានបញ្ជូនទៅគាល់ស្ដេចក្រុងចិននាពេលនោះ គឺដើម្បីសុំជំនួយពីស្ដេចស្រុកចិនធ្វើសង្គ្រាម ។
អគ្គរាជទូត ដែលព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័នបញ្ជូនទៅប្រទេសចិនជាពុទ្ធសាសនិកជន ម្នាក់មានឈ្មោះថា សក្យនាគសេន រីឯរាជសារដែលផ្ញើទៅនោះជាលិខិតសាមញ្ញ បង្ហាញអំពីជីវិតមនុស្សម្នាក់ដែលត្រូវការនូវជំនួយជាចាំបាច់ ។ ព្រះរាជសារនោះបានបង្ហាញឱ្យយើងដឹងអំពីព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់មួយនៅ ប្រទេសចាម្ប៉ា គឺថាព្រះរាជាចាមពេលនោះ ជាស្ដេចជ្រែករាជ្យដែលមានកំណើតជាខ្មែរ គឺពីដើមជាទាសករ ឬបើហោចណាស់ក៏ជាអ្នកបម្រើដែរ (ខ្ញុំ) ។ មានឯកសារខ្លះនិយាយថា ស្ដេចចាមនោះជារាជបុត្ររបស់ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញៈ មានព្រះនាមថា គាវឈាវឡូ ។ ក្រោយពីបានភៀសខ្លួនចេញពីហ្វូណន ខ្ញុំបម្រើនេះបានបញ្ចុះបញ្ចូលពួកបះបោរហើយធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេស លីនយី ឬចាម ដែលធ្លាប់ច្បាំងចាញ់ម្ដងរួចទៅហើយនៅឆ្នាំ៤៤៦ ដោយ តាន់ហូឆេ រួចក៏ឡើងគ្រងរាជ្យខ្លួនឯងទៅ ។ ពួកចាមក្រោមរជ្ជកាលនៃស្ដេចជ្រែករាជ្យនេះ ធ្លាប់បានវាយប្រហារទៅលើក្បួនដង្ហែរាជទូត សក្យនាគសេន ពេលត្រលប់មកពីប្រទេសចិនវិញលើកទី១ ប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្ដិទាំងអស់ដែលស្ដេចចិនផ្ញើថ្វាយស្ដេចនគរ ហ្វូណន ។ ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញៈបានបញ្ជូនរាជទូតទៅរាយការណ៍ថ្វាយស្ដេចស្រុកចិន ដោយទូលថា ទ្រព្យសម្បត្ដិទាំងឡាយជាទ្រព្យរបស់ស្ដេចស្រុកចិន និងទូលថា ក្នុងនាមខ្ញុំជាស្ដេចចាមនេះព្រងើយកន្ដើយ មិនបានបញ្ជូនសួយសារអាករថ្វាយព្រះចៅអធិរាជចិនទេ ។ ព្រះរាជសារស្ដេចហ្វូណនចែងថា «បើព្រះ អង្គជា ម្ចាស់ទ្រង់ចង់ចាត់តាំងព្រះរាជាថ្មីឱ្យសោយរាជ្យនៅនគរចាម្ប៉ានោះ ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំទទួលព្រះរាជបញ្ជាដោយគោរព» ។ រាជសារបានបញ្ចប់ដោយស្នើសុំឱ្យមានការចាត់បញ្ជូនទ័ពមួយកងតាម ហែហមស្ដេចហ្វូណនគ្រប់ទិសទី ដើម្បីដាក់ទោសពួកក្បត់ និងជួយសង្គ្រោះអ្នកស្លូតត្រង់ ។
តាម មើលទៅ ស្ដេចចិនប្រហែលជាបានបញ្ជូនទ័ពតាមការស្នើសុំមែន ហើយនៅពេលដែលនគរចាម្ប៉ាបានត្រូវបង្ក្រាបធ្វើឱ្យមានសន្ដិភាពរួច មក ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័នក៏ត្រូវបានស្ដេចស្រុកចិនដាក់ព្រះឋានៈ ឱ្យជា «ឧត្ដមសេនីយ៍នៃទក្សិណសន្ដិភាព ជាព្រះរាជានគរហ្វូណន» ។ ព្រះរាជាអង្គនេះ បានសោយទិវង្គតនៅឆ្នាំ៥១៤នៃគ្រិស្ដសករាជ ត្រូវនឹងឆ្នាំ៤៣៦នៃមហាសករាជ ។
៤- រុទ្រវរ្ម័ន
ព្រះរាជ បុត្រាច្បងរបស់ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័នព្រះនាម រុទ្រវរ្ម័ន ពួកចិនហៅថា លាវតូប៉ាម៉ូ ជាព្រះរាជបុត្រជាមួយនឹងស្រីស្នំម្នាក់ បានធ្វើគុតព្រះអនុជដែលជាព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញ ជ័យវរ្ម័នជាមួយព្រះរាជអគ្គមហេសី រួចហើយដណ្ដើមយករាជ្យសម្បត្ដិ (24) ។
ឯកសារចិននាពេលនោះ លែងរៀបរាប់អំពីព្រះរាជាដែលសោយរាជ្យបន្ដពីព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញ ជ័យវរ្ម័នទៀតហើយ ។ បើមាននិយាយពីនគរហ្វូណន គឺមានរៀបរាប់តែអំពីទំនៀមទម្លាប់ និងការប្រកបកិច្ចការផ្សេងៗដូចដែលខ្ញុំបានរៀបរាប់ពីខាងលើរួចមក ហើយ ។ គ្មាននិយាយអ្វីដែលទាក់ទងដល់ព្រឹត្ដិការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ឬរឿងរ៉ាវអ្វីសំខាន់ទេ ។
រហូត ទាល់តែដល់គ្រិស្ដសតវត្សរ៍ទី៦ ទើបឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនមានរៀបរាប់អំពីស្ថានភាពនយោបាយឡើង វិញ ។ នេះគឺមកពីមានព្រឹត្ដិការណ៍ធ្ងន់ធ្ងរមួយបានកើតឡើងនៅហ្វូណន ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ពាណិជ្ជកម្មរបស់ពួកចិន ។
(1) ក៏ប៉ុន្ដែពាក្យនេះហាក់ដូចជាមិនមែនជាពាក្យរបស់ចិនទេ ។ វាមិនមានន័យថាខែត្រខាងត្បូងដូចដែលគេបាននិយាយនោះទេ ពីព្រោះថាតាមធម្មតានៅក្នុងភាសាចិនគុណនាមនៅពីមុខនាមជា និច្ច ។ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យ «ហ្វូ» មិនមានន័យថា «ខែត្រ» ទេគឺមានន័យថា ទីក្រុងតូច លំដាប់ថ្នាក់ទី៣តែប៉ុណ្ណោះ ។ ដូចនេះពាក្យ «ហ្វូណន» គ្មានន័យទេ ។ តែពាក្យនេះអាចជាការសរសេរចម្លងឈ្មោះតាមពាក្យអ្នកស្រុកណាមួយដែល ចិនអានមិនច្បាស់ ។នៅសតវត្សរ៍ទី២នៃគ្រិស្ដសករាជ ហ្វូណន ជាទម្រង់ចុងក្រោយរបស់ប៉ូណន ។ ក៏ប៉ុន្ដែ តើត្រូវពន្យល់ការដែលបាត់ពាក្យ ប៉ូណន ទៅដោយរបៀបណាក្នុងភាសានិយាយ ក្នុងរឿងព្រេង ឬក្នុងសិលាចារឹក ?
(2) តាមកំណត់ត្រាមួយដែលផ្ញើពីទីក្រុងវ៉េនៅឆ្នាំ១៩០៨ ជូនលោក លូស ជារ៉េស៊ីដង់ជាន់ខ្ពស់បារាំងប្រចាំកម្ពុជាបាននិយាយថា ខែត្រយ៉ាឌិញ កាលពីអតីតកាលដ៏យូរមកហើយមានឈ្មោះថា ភូណន ។ ក្រោយមកដូរជា ធុងចានឡាប់ និងក្រោយមកទៀតថា ត្រាយដុងផូ ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៧០១មក ក៏ប្រែទៅជា ភូយ៉ាឌិញ រហូតមក ។
(3) ស្រុកនេះមានរាជធានីឈ្មោះ សាបេ ស្ថិតនៅខាងជើងព្រៃនគរ ។ ឈ្មោះនេះប្រហែលជាពាក្យម៉ាឡេ ហើយដាក់យ៉ាងនេះ គឺយកតាមទីក្រុងសាបេនៅកោះស៊ូម៉ាត្រា ។
(4) ការបកស្រាយនេះអាចនឹងត្រឹមត្រូវ ក៏ប៉ុន្ដែដូចជាគួរឱ្យសង្ស័យខ្លាំងណាស់ ។ គឺជាការពន្យល់ដែលអង់អាចហួស ហើយក៏គ្មានភស្ដុតាងបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ដែរ ។
(5) នៅក្នុងសិលាចារឹក គេសរសេរ កម្វុជា ក៏ប៉ុន្ដែកម្ពុជាមានគេនិយមច្រើនជាង ។ មានគេពន្យល់ថា កម្វុជា ឬកម្ពុជា អាចក្លាយមកពីពាក្យម៉ាឡេថា សិមបូជៈ ដែលជាឈ្មោះ របស់ប៉ាឡំបាង កាលពីយូរយារណាស់មកហើយ ហើយដែលចិនហៅមិនច្បាស់ថា សានហ្វុស៊ី ។ ខ្ញុំមិនឱ្យតម្លៃដល់ការបកស្រាយនេះទេ តែខ្ញុំជឿថា ទោះជាពាក្យកម្ពុជាក្លាយមកពីឈ្មោះជាភាសាម៉ាឡេរបស់ទីក្រុងមួយ ឬក៏ក្លាយមកពីទេវៈបុព្វបុរសកម្ពុក្ដី ពួកខ្មែរទទួលយកពាក្យនេះសម្រាប់ការចារលើថ្មពីព្រោះវាធ្វើឱ្យ នឹកឃើញជាតិសាសន៍មួយនៃឥណ្ឌារបស់ពួកអារ្យាង ហើយធ្វើឱ្យពួកគេមានប្រភពដើមថ្លៃថ្នូរ និងប្រកបដោយជោគជ័យ ។ គឺដូចគ្នាបែបនេះឯង ដែលក្រោយមកពួកគេហៅអង្គរធំ ឬមហានគរថាជា ឥន្ទ្រប្រាស្ថៈ-ឥន្ទបាទ ដែលជាឈ្មោះរបស់ទីក្រុងមួយនៅហិណ្ឌូស្ថាន ប្រហែល១៥គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងទីក្រុងដែល្លី ។
(6) ពាក្យ នាគ ដែលគេប្រើជាប្រពៃណីសម្រាប់ហៅអ្នកស្រុកដើមរបស់នគរគោកធ្លក អាចនឹងត្រូវបានដាក់ឱ្យដោយពួកហិណ្ឌូតាំងតែពីពេលដែលពួកនេះមក ដល់ដំបូងម្ល៉េះ ។ នៅឥណ្ឌា ពាក្យនេះជាឈ្មោះជនជាតិមួយក្រុមដែលមានរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ គឺពួកគេមានទីលំនៅៗចន្លោះខែត្រឈីតតាហ្គុង និងអាសាម ។ ពួកនេះមានផ្ទះសង់បន្ដើត ដូចជាផ្ទះពួកខ្មែរដែរ ។ មានគេនិយាយថា ពួកនាគនៅឥណ្ឌានេះមានអម្បូរជា ជេរ៉ាស ឬ សិរាស ដែលប្រហែលគ្នានឹងពាក្យ ចារ៉ាយ និង ស៊ឺរ៉ាយ ដែលគេតែងឮនៅកម្ពុជា ។ ចារ៉ាយ ជាឈ្មោះដែលជនជាតិភាគតិចគួយដាក់ឱ្យខ្មែរ រីឯពាក្យ ស៊ឺរ៉ាយ ជាពាក្យដែលពួកស្ទៀង និងពួកម៉យនៅភាគខាងកើតកូសាំងស៊ីន ប្រើសម្រាប់ហៅខ្មែរ ។ ដូច្នេះ វាអាចជាការត្រឹមត្រូវដែលថាពាក្យនាគជាឈ្មោះដែលពួកនិរប្រវេសន្ដ ហិណ្ឌូដាក់អ្នកស្រុកគោកធ្លក ។
(7) អ្នកខ្លះថាឈ្មោះ ដៀបលីយើ ។
(8) លោក ពែលីយ៉ូ បានរកឃើញឯកសារដែលនិយាយថា ព្រាហ្មណ៍នោះមកពីវូវែមឬគី និងរាជណាចក្រគាវ ។ជននោះអាចធ្វើដំណើរមកពីឥណ្ឌា ដោយធ្វើដំណើរកាត់តាមច្រកសិង្ហបុរី ក៏ប៉ុន្ដែខ្ញុំជឿថាគ្រាន់តែដឹងថាមកពីទិសខាងត្បូង គឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ ។
(9) ពាក្យនេះដែលចិនហៅថា ហ្វាន អាណ្ណាមថា ផាន គេប្រើសម្គាល់ឋានៈព្រះរាជាប្រៀបបានទៅនឹងពាក្យស្រី ឬព្រះ ដែលគេតែងប្រើនៅកម្ពុជា និងចាម្ប៉ា អ៊ីចឹងដែរ ។ ក៏ប៉ុន្ដែពាក្យនេះ គេមិនបានប្រើយូរប៉ុន្មានទេ គឺមានប្រើចំពោះតែព្រះរាជាកម្ពុជា៣ព្រះអង្គ ប៉ុណ្ណោះនៅសតវត្សរ៍ទី៣ និងប្រើនៅចាម្ប៉ាចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី៣មក ។ ខ្ញុំមិនដឹងថាពាក្យនេះមានប្រភពដើមពីពាក្យសំស្ក្រឹត ឬចាម ឬម៉ាឡេ ឬក៏ចិន ណាមួយម៉ាត់ទេ ។ ប្រហែលជាពាក្យនេះជាការអានពាក្យ វរ្ម័ន មិនបានច្បាស់ក៏មិនដឹង ។
(10) ប្រហែលជាឈ្មោះពិតប្រាកដគឺ តូម៉ូហ៊ូ ដែលជាឈ្មោះតាមភាសាម៉ាឡេនៃទីក្រុងមួយនៅកោះជ្វា ។
(11) លោក ពែលីយ៉ូ ក្នុងសៀវភៅឈ្មោះថា នគរហ្វូណនបានបញ្ជាក់តាមសំដីលោក ឆាវ៉ាន ថាស្ដេចនគរហ្វូណនបានបញ្ជូនរាជទូតឱ្យទៅគាល់ស្ដេចស្រុកចិននៅ ឆ្នាំ២៤៣ និងក្រោយៗមកទៀត ។
(12) ដោយហេតុនេះ គេត្រូវបំភ្លេចចោលនូវការដែលគិតថា ហ៊ុនទៀន និងកោណ្ឌញ្ញៈ ជាមនុស្សតែមួយ ដូចដែលបានស្នើឡើងដោយ ស្លេហ្សែល បន្ទាប់មក ដោយ ពែលីយ៉ូ និងហ្វ៊ីណូត៍ ។ អ្នកទាំង២រស់នៅចន្លោះពីគ្នាប្រហែល៤សតវត្សរ៍យ៉ាងតិច ។ លោក ពែលីយ៉ូ ដឹងរឿងនេះច្បាស់ណាស់ ព្រោះលោកបានលើកពីអត្ថបទរបស់ម៉ង់ស៊ីចាន់ ដែលរៀបរាប់អំពីស្ដេចមួយចំនួនដែលសោយរាជ្យចន្លោះពីហ៊ុនទៀននៅ សតវត្សរ៍ទី១ដល់កោណ្ឌញ្ញៈដែលឡើងសោយរាជ្យក្រោយឆ្នាំ៤៧៨ហើយមាន ទាំងនិយាយអំពីស្ដេចជ្រែករាជ្យដែលសោយរាជ្យពី២២២ ដល់ ២៨០ផង ។
(13) អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរនិយាយថា ដោយហេតុនេះហើយបានជាក្រោយៗមកស្ដ្រីៗបានចៀរក្រណាត់នោះ ហើយដេរបន្ថែមដៃ ក៏បានជាអាវបំពង់ពាក់រហូតមក ។ ក៏ប៉ុន្ដែការលើកឡើងដូច្នេះមិនត្រឹមត្រូវ ព្រោះអាវបំពង់នេះ គេទើបតែពាក់មិនទាន់បាន១៥០ឆ្នាំផងទេ ។
(14) តាមមើលទៅ ការបិទបាំងបែបនេះ ប្រហែលជាដូចអ្វីដែលបុរសៗនៃវិប្រជាដែលរស់នៅឆ្ងាយៗពីទីក្រុងក្នុង ប្រទេសឥណ្ឌា សព្វថ្ងៃនៅប្រើនៅឡើយ គឺថាក្រណាត់មួយផ្ទាំងរាងជាត្រីកោណដែលគេដាក់ពីខាងមុខ ចុងសងខាងភ្ជាប់នឹងខ្សែរុំព័ទ្ធចង្កេះ ឯចុងមួយទៀតភ្ជាប់នឹងខ្សែដែរ តែវាត់ពីក្រោមតាមចន្លោះភ្លៅ ។
(15) ការរៀបរាប់នេះបញ្ជាក់ថា នៅសតវត្សរ៍ទី១នៃគ្រិស្ដសករាជ អ្នកស្រុកហ្វូណនជាក្រុមមនុស្សណេគ្រីតូ ។ បើដូច្នេះមែននោះ បានសេចក្ដីថាអ្នកស្រុកនេះបានទទួលការវិវត្ដន៍យ៉ាងខ្លាំង ព្រោះគេកម្រនឹងប្រទះឃើញជនកម្ពុជាដែលមានសក់រួញណាស់សព្វថ្ងៃ នេះ ។ ក៏ប៉ុន្ដែក្នុងចំណោមប្រជាជនដែលមិនទាន់ស៊ីវីល័យទាំងអស់នៅក្នុង ឥណ្ឌូចិនដែលជាអ្នកស្រុកដើម គេនៅមានឃើញមានអ្នកដែលមានសក់រួញ ហើយរួញខ្លាំងទៀតផង ។ ជាទូទៅ ពួកនេះមិនមានសក់បះទេ គឺច្រើនតែរួញតិចៗ តែសម្បុរមិនខ្មៅដូចពួកខ្មែរពេកទេ ។ ខ្ញុំសូមថែមទៀតថា ក្នុងស្មារតីរបស់អ្នកស្រុកនេះ ការដែលមានសក់រួញគឺជាសញ្ញាបញ្ជាក់ថាទាបថោក ជាប្រការមានគ្រោះថ្នាក់ ។ ប្រការនេះរឹតតែមានន័យដូច្នេះថែមទៀតចំពោះស្រីៗ ដោយហេតុនេះហើយបានជាពួកគេតែងតែស្វែងរកប្រេងមកលាបដើម្បីធ្វើឱ្យ សក់លាត្រង់វិញ ។ ម្យ៉ាងទៀត តាមការនិយាយតៗគ្នា ពួកខ្មែរដើមមានសម្បុរខ្មៅខ្លាំងជាងខ្មែរសព្វថ្ងៃ ។
វា ជាការពិតប្រាកដណាស់ថា បើពួកខ្មែរមានប្រភពចេញមកពីប្រទេសឥណ្ឌា គឺចេញពីឆ្នេរកូរ៉ូម៉ង់ដែល ឬឆ្នេរអូរីស្សា ឬក៏ចេញពីមាត់សមុទ្របឹងហ្កាល់មែននោះ ពួកនេះប្រាកដជាខ្មៅជាងពួកអ្នកស្រុកដើមដែលគេប្រទះឃើញនៅឥណ្ឌូចិន ពិសេសគឺកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ ដែលមានស្បែកលឿងទៅទៀត ។
(16) ខ្ញុំជឿថា នេះគឺជាអ្វីដែលខ្មែរនិយាយថា អង្គុយបត់ជើង កាលណាគេអង្គុយលើកម្រាលព្រំ កន្ទេល ឬក្រណាត់ ដោយបត់ជើងទាំង២ស្របគ្នាមកតែម្ខាង ។
(17) ទ្វារវតី មកពីសំស្ក្រឹត ធ្វារវតី ជាឈ្មោះទីក្រុងដែលក្រោយពីបានកសាងរួចទៅជាអយុធ្យា ។
(18) ខែត្រនេះពីមុនឈ្មោះថា ស្យង់គ្យួន រួច គាវតូ មុននឹងមានឈ្មោះថា យេណាន នេះ ។
(19) ខ្ញុំមានជំនឿថា ព្រះរាជាដែលយើងស្គាល់ព្រះនាមជាភាសាសំស្ក្រឹតតាមសិលាចារឹក ក៏ទ្រង់មានព្រះនាមជាភាសាសាមញ្ញ ដែលប្រជាជននិយមហៅ ដូចដែលមានក្នុងរឿងព្រេងអ៊ីចឹងដែរ ក៏ប៉ុន្ដែព្រះនាមនោះមិនបានត្រូវគេចារលើថ្មទេ ព្រោះជាព្រះនាមក្រៅផ្លូវការ ។
(20) ហ្វូណន ក្នុងទីនេះ សំដៅយកតែផ្នែកខាងក្រោម ដែលរួមមានប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន និងកូសាំងស៊ីនតែប៉ុណ្ណោះ ។
(21) តាមធម្មតា គឺព្រះព្រហ្ម ក៏ប៉ុន្ដែជួនកាលក៏អាចជាព្រះសិវៈ ឬព្រះវិស្ណុផងដែរ ។ ខ្ញុំគិតថាប្រហែលជាព្រះសិវៈ ជាពិសេសគឺសិវៈលិង្គ ហេតុនេះហើយបានជាមានពាក្យថា ថ្ម ។
(22) គឺជារាជាណាចក្រមួយនៅប្រទេសឥណ្ឌាខាងជើង ប្រហែលជា២៩គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងទីក្រុងដែល្លី ។
(23) អ្នកខ្លះនិយាយថា កោណ្ឌញ្ញៈ និងជ័យវរ្ម័ន ជាស្ដេចពីរព្រះអង្គផ្សេងគ្នា ។ តាមពិត ព្រះនាមទាំង២ជាព្រះនាមរបស់ព្រះអង្គតែម្នាក់ ។
(24) នៅក្នុងឥណ្ឌូចិន និងកម្ពុជាពីមុន ក្សត្រាមួយអង្គអាចនឹងត្រូវជ្រើសរើសឱ្យឡើងសោយរាជ្យបានលុះត្រាណា តែទ្រង់ជារាជបុត្រ ប្រសូតពីម្ចាស់ក្សត្រីដែលជាប់ខ្សែស្រឡាយជាមួយព្រះរាជា បានសេចក្ដីថា ការឡើងស្នងរាជ្យប្រព្រឹត្ដទៅតាមខ្សែស្រឡាយខាងស្រី ។ បើទោះជាព្រះក្សត្រានោះជាក្សត្រាច្បងក៏ដោយតែបើទ្រង់ជាបុត្រ របស់ស្រីស្នំមិនអាចឡើងសោយរាជ្យបានទេ លើកលែងតែជ្រែករាជ្យ ឬត្រូវជ្រើសរើសផ្ទុយនឹងក្រឹត្យក្រម ។
ខ្មែរសម័យបុរេប្រវត្តិ និងការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា (ភាគ២)
តើលោកអ្នកនាងជ្រាបទេថា ជនជាតិខ្មែរជាជនជាតិមួយបានរស់មុនគេបង្អស់នៅលើជ្រោយឥណ្ឌូចិន នេះ ហើយថែមទាំងមានវប្បធម៌ និងជំនឿរបស់ខ្លួនស្រាប់ទៅហើយ មុនការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា។ ជាបន្តទៅទៀតនេះ លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ សូមរៀបរាប់ជូននូវប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរសម័យបុរេប្រវត្តិ និងការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា លើកទីមួយ។
២. សម័យបុរេប្រវត្តិ
ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលសម្គាល់ ឬហៅខ្លួនឯងថាជាជនជាតិខ្មែរនោះ គឺជាមនុស្សមួយក្រុម ក្នុងចំណោមពូជសាសន៍អូស្ត្រូអាស៊ី ហើយដែលបានមកតាំងទីរស់នៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិន នេះតាំងពីសម័យយុគថ្មរំលីង គឺប្រមាណ ១៥សតវត្សមុនគ្រិស្តសករាជ។ ឯកសារខ្លះបញ្ជាក់ថា មានស្លាកស្នាមតាំងលំនៅនៅតំបន់នេះប្រមាណ ៥ពាន់ឆ្នាំមុនគ្រិស្តសករាជឯណោះ។ ក្រុមមនុស្សទាំងឡាយក្នុងអំបូរអូស្ត្រូអាស៊ី នេះនៅមានរស់រានរហូតដល់សព្វថ្ងៃនៅប្រទេសភូមាភាគខាងក្រោម ហើយនិងនៅតាមជួរភ្នំអណ្ណាម។ ឯលក្ខណៈកាត់ជាមួយធាតុម៉ុងហ្គោល គឺជាការកើតឡើងថ្មីៗខាងក្រោយ។
ក្នុងចំណោមជនជាតិឥណ្ឌូចិន គឺពួកមនុស្សរស់នៅត្រង់ចន្លោះប្រទេសចិន និងឥណ្ឌា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាជនជាតិចាស់ជាងគេ ដែលបានតាំងទីលំនៅនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួនសព្វថ្ងៃនេះ គឺរហូតមកដល់សតវត្សទី១៣ នៃគ្រិស្តសករាជ ទាក់ទាញដោយដែនដីសណ្ដមានជីជាតិ វាលទំនាប និងសមុទ្រផង ព្រមដោយការរុញច្រានរបស់ពួកម៉ុងហ្គោលពីប្រទេសចិន មកផង ទើបជនជាតិវៀតណាម ជនជាតិថៃ និងភូមា បានលេចមុខមកនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិន នេះ ដោយពួកនេះបានវាយរុញច្រានជនជាតិខ្មែរ និងបងប្អូនរបស់ខ្លួន គឺជនជាតិមន អោយខ្ទាតពីតំបន់វាលទំនាបមេណាម និងពីតំបន់វាលទំនាបទន្លេឥរ៉ាវតី។
នៅតាមស្ថានីយបុរេប្រវត្តិនានារបស់ជនជាតិខ្មែរពីសម័យថ្មរំលីងនោះ គេបានរកឃើញ ដូចជានៅស្ថានីយម្លូព្រៃ អន្លង់ផ្ដៅ សំរោងសែន និងនៅលើខ្នងទួល ឬខ្នងភ្នំតំបន់ដីក្រហម គឺមេមត់ស្នួល នូវឧបករណ៍ផ្សេងៗជាច្រើនដែលធ្វើអំពីថ្មរំលីង។ ប្រជាជនក្នុងសម័យនោះចេះធ្វើពូថៅ កន្ត្រៃ និងកងដៃអំពីថ្មរំលីង។ គេចេះសូនដីឥដ្ឋធ្វើក្អមឆ្នាំង តុបតែងលំអដោយក្បាច់រចនាជារង្វង់ក្បាច់ហៀនគូទខ្យង និងចេះធ្វើក្រវិល សម្រាប់ពាក់ត្រចៀកថែមទៀតផង។ គេចេះនេសាទត្រីដោយស្ន ដែលមានងៀង និងស្ទូចត្រីដោយសន្ទូច ដែលមានផ្លែធ្វើអំពីឆ្អឹងសត្វ។ គេចេះផ្សាំង ឬចិញ្ចឹមសត្វគោក្របី ចិញ្ចឹមជ្រូក និងដាំស្រូវ។ ផ្ទះរបស់គេសង់បន្តើតលើសសរខ្ពស់ពីដី ដែលអាចការពារសត្វកណ្ដៀរ ឬសត្វសាហាវផ្សេងៗ ហើយនិងការពារទឹកលិចនៅរដូវវស្សា។ នៅក្នុងតំបន់ភាគខាងកើតក្នុងការកាប់ឆ្ការព្រៃស្បាត រានដីធ្វើចម្ការ ដើម្បីពង្រីកដំណាំកៅស៊ូនៅប្រទេសកម្ពុជា គេបានរកឃើញភូមិមូល ជាភូមិសម័យបុរេប្រវត្តិ ដែលមានគ្រឹះនៅសល់ដែលយើងអាចមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់។ ក្នុងចំណោមភូមិទាំងនោះ ភូមិមួយត្រូវគេបានរកឃើញនៅមេមត់ ដែលយើងអាចឃើញច្បាស់នូវកំពែង ឬជញ្ជាំងក្រាស់ ហើយខ្ពស់ ធ្វើអំពីដីមានរាងជារង្វង់មូល ដែលមានវិជ្ឈមាត្រខាងក្រៅរហូតដល់ ២០០ម៉ែត្រ ហើយមានផ្លូវចូលពីរ។ ភូមិមូលពីសម័យបុរេប្រវត្តិនេះ ការពារដោយគូទឹកសងខាង ហើយគូទឹក ឬរណ្ដៅនោះ មានជម្រៅរហូតដល់ ៦ម៉ែត្រនៅឡើយសព្វថ្ងៃនេះ។
គេបានរកឃើញរោងជាង ឬកន្លែងកាត់បំបែកថ្ម និងដុសរំលីង ឬខាត់ថ្ម ដែលមានសំណល់វត្ថុផ្សេងៗយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកធ្វើអំពីថ្មរំលីង ព្រមទាំងមានបំណែកចាន ឬក្រឡ ឬហៅម៉្យាងទៀតថា កុលាលភាជន៍យ៉ាងច្រើននៅទីនោះ។ តាមការស្រាវជ្រាវថ្មីៗបន្ថែមទៀត ដោយប្រើប្រព័ន្ធផ្កាយរណបថតពីទីអវកាសមក មន្ទីរពិសោធន៍ ណាសា (NASA) នៃសហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រកាសថា បានរកឃើញភូមិមូលសម័យបុរេប្រវត្តិយ៉ាងច្រើននៅតំបន់សៀមរាបអង្គរ ផងដែរ។
ជនជាតិខ្មែរនៅសម័យបុរេប្រវត្តិ អនុវត្តជំនឿគោរពបុព្វបុរសដូនតា ហើយធ្វើសក្ការបូជាអ្នកតាម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ជាទង្វើដែលអាចអោយយល់បានថា នៅក្នុងប្រទេសមួយដែលទឹក និងដី មិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបាន ហើយហាក់ដូចជាច្រឡូកលាយឡំភ្ជាប់គ្នាទៅនឹងមេឃ ក្នុងគំនិតចក្រវាឡដ៏អស្ចារ្យមួយ។
សត្វនាគ គឺជានិមិត្តរូបនៃកម្លាំងអាទិទេព ឬវត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធិ វត្ថុទិព្វរបស់ជនជាតិខ្មែរ។ ជំនឿនេះ គេបានឃើញកើតមានមកពីយូរយារណាស់មកហើយ ជាពិសេសមានរឿងរ៉ាវនាងនាគ ដែលទាក់ទងទៅនឹងរយៈកាលចាប់ផ្ដើមប្រវត្តិសាស្ត្រនៃប្រទេសកម្ពុជា ថែមទៀតផង។ ថ្វីត្បិតតែរឿងរ៉ាវព្រះនាងនាគមានលក្ខណៈដូចជារឿងព្រេងនិទានបន្តិចក្តី ក៏សព្វថ្ងៃជំនឿនេះនៅមានជីវិតរស់រវើកក្នុងជីវភាពនៃជនជាតិខ្មែរ ហើយត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគោរពបូជាយ៉ាងសកម្ម ហើយតម្កល់ទុកថា គឺអ្នកតាម្ចាស់ស្រុកម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ដ៏មានគុណនេះហើយជាអ្នកថែរក្សាការពារជនជាតិខ្មែរ និងមាតុភូមិខ្មែរនេះឯង។
៣. ការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌាលើកទី១
ក្នុងរង្វង់សតវត្សទី១ នៃគ្រិស្តសករាជ ជនជាតិខ្មែរដែលតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដើរសមុទ្រជាតិឥណ្ឌា ដែលភាគច្រើនជាអ្នកជំនួញ និងពួកព្រាហ្មណ៍ ក៏បានទទួលឥទ្ធិពលជាបន្តបន្ទាប់ពីពួកឥណ្ឌា ទាំងនោះ។ គ្មានអ្វីគួរអោយសង្ស័យឡើយ វប្បធម៌ និងសាសនានៃប្រទេសឥណ្ឌា បានក្លាយជាវប្បធម៌ និងសាសនារបស់វណ្ណៈអ្នកដឹកនាំខ្មែរ។ ចំណែកប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញទូទៅវិញ រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះហើយ នៅតែមានជំនឿទៅលើព្រលឹងដូនតា គោរពបូជាអារុក្ខអារក្ខអ្នកតាម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ដែលជាជំនឿដើមរបស់ខ្មែរដដែល ទោះបីស្ថិតនៅក្រោមទង់ ឬរូបភាពព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលនាំចូលពីឥណ្ឌា ក៏ដោយ។ ម៉្យាងទៀត គឺដោយសារការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា ដែលមានភាសាសំស្ក្រឹតជាយាននេះហើយ ដែលបានជំរុញជនជាតិខ្មែរអោយចាប់ផ្ដើមសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិរបស់ខ្លួន នាដើមសតវត្សទី១ នៃគ្រិស្តសករាជនេះ។
ការធ្វើដំណើរដែលកាន់តែរីកចម្រើនឡើងជាលំដាប់របស់ជនជាតិឥណ្ឌា មកកាន់តំបន់សុវណ្ណភូមិនេះ ដើមហេតុសំខាន់ គឺការមកធ្វើជំនួញជួញដូរខាងសេដ្ឋកិច្ច។ ពីដើមឡើយ ពួកឈ្មួញឥណ្ឌា ទិញមាសពីតំបន់ស៊ីបេរី ដែលពួកទូរចរធ្វើដំណើរដោយរទេះឆ្ងាយៗមកលក់អោយ ដោយឆ្លងកាត់តំបន់បាក់ទ្រីយ៉ាន។ ប៉ុន្តែ ប្រហែលជាពីរសតវត្សមុនគ្រិស្ដសករាជ ដោយមានការរំជើបរំជួលក្នុងចំណោមជនជាតិផ្សេងៗនៅភូមិភាគអាស៊ីកណ្ដាល បានធ្វើអោយផ្លូវនេះកាត់ផ្តាច់ ធ្វើគមនាគមន៍តទៅទៀតលែងកើត។
ក្រោយមក គឺក្នុងអំឡុងសតវត្សទី១នៃគ្រិស្តសករាជ ពួកឥណ្ឌា ក៏ធ្វើដំណើរបែរទៅទិសខាងលិច ហើយបានទិញ និងដឹកជញ្ជូនមាសពីពិភពរ៉ូម៉ាំង ក្នុងនោះមានទាំងកាក់មាសដែលគេបានរំលាយ ហើយបោះពុម្ពជារូបិយវត្ថុជាប្រាក់ ដាក់អោយប្រើប្រាស់នៅក្នុងចក្រភពរ៉ូម៉ាំង ថែមទៀតផង។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនយូរប៉ុន្មាន ព្រះចៅវ៉េស្ប៉ាស្យាង ដែលគ្រងរាជនៅចន្លោះឆ្នាំ៦៩-៧៩ នៃគ្រិស្ដសករាជ នៃចក្រភពរ៉ូម៉ាំង បានចេញបញ្ញត្តិហាមឃាត់មិនអោយនាំមាសចេញ ដែលជាប្រការបង្ខំអោយឈ្មួញឥណ្ឌា ស្វែងរកប្រភពទិញមាសពីកន្លែងផ្សេងទៀត។ ទីបំផុត ពួកនេះក៏បានធ្វើដំណើរបែរមករកតំបន់សុវណ្ណភូមិនេះ។ ការធ្វើដំណើរស្វែងមករកមាសនៅជ្រោយសុវណ្ណភូមិនេះ បានត្រូវសម្រួលដោយកត្តាជាច្រើនដូចជា ការរីកចម្រើនខាងផ្នែកនាវាចរសមុទ្រ ដោយពេលនោះគេអាចរកឃើញបច្ចេកទេសធ្វើសំពៅធំៗ មាំៗដែលអាចផ្ទុកទំនិញ និងមនុស្សចំនួនរហូតដល់ ៧០០នាក់ ការរកឃើញភាពឆ្លាស់គ្នានៃខ្យល់រដូវ ដោយអ្នកបើកសំពៅជនជាតិក្រិក បានជំរុញអោយមានភាពទៀងទាត់ក្នុងការធ្វើដំណើរ និងញ៉ាំងការស្វែងរកមាសនៅតំបន់សុវណ្ណភូមិនេះ កាន់តែមានសន្ទុះកើនឡើង។
ម៉្យាងទៀត ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ ព្រះពុទ្ធសាសនាក៏កាន់តែរីកចម្រើនឡើង ហើយសាសនានេះបានលុបបំបាត់ចោលប្រព័ន្ធវណ្ណៈក្នុងសង្គម ដែលជាហេតុនាំអោយពួកឥណ្ឌា ឈប់ខ្លាចបាត់ភាពបរិសុទ្ធក្នុងឈាម ក្នុងពូជសាសន៍របស់ខ្លួន ហើយធ្វើការទាក់ទងដោយទូលាយជាមួយជនបរទេស។
ក្រោយមក ពួកឈ្មួញឥណ្ឌា ទាំងនោះ បានមកបោះទីតាំងដោយបានបង្កើតជាហាងលក់ទំនិញ ឬសាខាគ្រឹះស្ថានជំនួញរបស់ខ្លួនក្នុងដែនដីសុវណ្ណភូមិ ហើយជាបន្តបន្ទាប់ បានប្រើប្រាស់គ្រឹះស្ថានទាំងនោះជាមជ្ឈមណ្ឌលផ្សព្វផ្សាយនយោបាយ និងសាសនារបស់ខ្លួន ហើយបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើពួករដ្ឋវាសី គឺជាជនជាតិម្ចាស់ស្រុក។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះទេ ដើម្បីពង្រឹង និងពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន ពួកនេះបានរឹតចំណងចងស្ពានមេត្រី រៀបចំអាពាហ៍ពិពាហ៍ចម្រុះជាមួយពួករដ្ឋវាសីម្ចាស់ស្រុក ដើម្បីបង្កើតចំណងទាក់ទងជាគ្រួសារយ៉ាងជិតស្និទ្ធថែមទៀតផង។
ជាក់ស្តែង គឺអាពាហ៍ពិពាហ៍បែបនេះហើយដែលបានបង្កើតឡើងនូវសន្តតិវង្សដំបូងបង្អស់របស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា យើងនេះ៕
Posted: Oct-10-2016
ជំពូកទី១
១- អំពីប្រទេសហ្វូណន
ពួកចិនដែលស្គាល់ឥណ្ឌូចិនតាំងតែពី២០០០ឆ្នាំមុន ដោយមានពួកអ្នកដើរសំពៅមកចុះចតជាញឹកញយផងនោះ បានហៅទឹកដីនៃអាងទន្លេមេគង្គខាងក្រោមរហូតដល់មាត់សមុទ្រខាងត្បូង ថា «ហ្វូណន ឬប៉ូណន» ។ តាមមើលទៅ ពួកវិប្រជា ឬកុលសម្ព័ន្ធដែលរស់នៅទីនោះ មិនបានស្គាល់ឈ្មោះដែលចិនដាក់ឱ្យគេនេះទេ (1) ។ បើតាមប្រជាជនកម្ពុជា និងតាមរឿងព្រេង អ្នកស្រុកបានហៅចំណែកដែលត្រូវនឹងកម្ពុជាសព្វថ្ងៃថា «គោកធ្លក ឬនគរគោកធ្លក» (2)។ គឺពេលក្រោយយូរមកទៀតទើប អ្នកស្រុកប្រែហៅថា ស្រុកខ្មែរវិញ រួចក្រោយៗមកទៀតហៅ «កម្ពុជា» ជាសំស្ក្រឹតថា «កម្វុជា» ជាឈ្មោះដែលជ្រើសរើសដោយពួកអ្នកមកច្បាំងដណ្ដើមស្រុក និងអ្នកដែលនាំអារ្យធម៌ហិណ្ឌូមកផ្ដល់ឱ្យ ។
ប៉ុន្ដែ បើទោះជាឈ្មោះនោះជាពាក្យចិន ជាពាក្យរបស់អ្នកស្រុក ឬក៏ជាពាក្យសំស្ក្រឹតក្ដី ក៏នៅឥណ្ឌាភាគខាងជើងគេស្គាល់ប្រទេសខ្មែរក្រោមឈ្មោះថា «សក្កទ្វីប» មានន័យថា ទ្វីប ឬទឹកដីរបស់ដើមសកៈ គឺដើមម៉ៃសាក់ ។ ដើមម៉ៃសាក់ខុសគ្នាពីដើមធ្លក ក៏ប៉ុន្ដែដើមឈើទាំង២មានផ្លែដូចគ្នា ដែលពួកក្មេងៗតែងយកមកកកេរ ហើយគេអាចយកមកចម្រាញ់យកប្រេងបាន ។ បើដូច្នេះ គេអាចទទួលស្គាល់ថា ឈ្មោះដែលគេដាក់ឱ្យកម្ពុជា ទោះជាដាក់ឱ្យដោយប្រជាជនខ្លួនឯង ឬក៏ដាក់ឱ្យដោយពួកហិណ្ឌូក្ដី គឺជាពាក្យតែមួយ ហើយដោយហេតុនេះ ប្រពៃណីរបស់ប្រជាជន គឺពិតជាត្រូវនឹងសញ្ញាណរបស់ហិណ្ឌូដែរ ។
គួរ កត់សម្គាល់ថានៅសតវត្សរ៍ទី២នៃគ្រិស្ដសករាជ ពួកក្រិក និងរ៉ូម៉ាំងស្គាល់ស្រុកខ្មែរដោយផែនទីរបស់ ផ្ដូលេមេ ដែលគូសឡើងតាមការនិទានរបស់អ្នកធ្វើដំណើរតាមសមុទ្រ ផែនទីនោះដាក់ឈ្មោះឱ្យថា ជាស្រុករបស់ពួកលេស្ដៃ (3) ដែលខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់នឹងពាក្យកម្ពុជា ។ លោកវរសេនីយ៍ឯក ហ្សេរីនី បានសន្និដ្ឋានថា ឈ្មោះនេះមិនមែនជាឈ្មោះដែលថាតាមពាក្យអ្នកស្រុកដើមនោះទេ តែគឺជាពាក្យប្រែទៅវិញ ។ បើនិយាយដូច្នេះ «លេស្ដៃ» ជាពាក្យក្រិកដែលមានន័យថា ចោរ ឬចោរសមុទ្រ ។ ខ្ញុំនៅមិនទាន់យល់នៅឡើយអំពីនិរុត្ដិសាស្ដ្រដ៏ប៉ិនប្រសប់បែបនេះ តែខ្ញុំហាក់ដូចជាទាល់ប្រាជ្ញក្នុងការដែលចង់ពន្យល់ពាក្យខ្មែរ បែរជាលេចពាក្យ លេស្ដៃ ទៅវិញ ។ តែលោកវរសេនីយ៍ឯកបានរំលឹកថា ពាក្យកម្ពុ ដែលមាននៅក្នុងសិលាចារឹកជាឈ្មោះរបស់ទេវៈបុព្វបុរសរបស់ កម្ពុស្វ័យម្ភុ ដែលមានន័យថាកើតមានឡើងដោយខ្លួនឯង ពោលគឺ ព្រះព្រហ្ម ។ ហើយពាក្យនេះជាភាសាសំស្ក្រឹតមានន័យថា ចោរ ឬចោរសមុទ្រ ។ដោយហេតុនេះលោកវរសេនីយ៍សន្និដ្ឋានថាពាក្យក្រិកថា លេស្ដៃត្រូវគ្នានឹងពាក្យ កម្ពុ ពាក្យទាំងពីរម៉ាត់នេះមានន័យថា ចោរ ចោរសមុទ្រ ឬបើហោចណាស់ក៏សំដៅយកពួកអ្នកដែលរស់នៅជាក្រុមប្រដាប់ដោយអាវុធ ដែរ ។ លោកសន្និដ្ឋានបន្ដទៀតថា នៅស្រុកនេះ អ្នកស្រុកប្រកបមុខរបរជាចោរសមុទ្រ ឬបើពុំនោះទេ ក៏ត្រូវជាកូនចៅរបស់មេចោរសមុទ្រ ឬចោរប្លន់តាមសមុទ្រណាម្នាក់ដែលបុគ្គលិកលក្ខណៈបានរលុបបាត់តាម ពេលវេលាទៅហើយនៅសតវត្សរ៍ទី៥ (4)។
ទាំងរឿងព្រេង ទាំងប្រពៃណីកម្ពុជានិយាយថា ពួកអ្នករស់នៅក្នុងនគរគោកធ្លកមានឈ្មោះថា «នាគ» ដែលក្រោយមកដូរជា «ខ្មែរ» រួចជា «កម្ពុជា» វិញ (5) ។ តែវាមានមូលហេតុដែលអាចឱ្យជឿបានថា ពាក្យ «នាគ» នេះ មិនមែនជាឈ្មោះដើមដែលគេហៅខ្លួនគេនោះទេ ប៉ុន្ដែ គឺជាពាក្យដែលពួកនិរប្រវេសន៍ហិណ្ឌូដាក់ឱ្យ ។ ពាក្យដែលគេហៅខ្លួនគេនោះ គឺប្រហែលជាពាក្យដែលមាននៅរហូតដល់សព្វថ្ងៃ គឺខ្មែរនេះឯង គ្រាន់តែពាក្យនេះមានសរសេរប្លែកៗគ្នាទៅតាមពេលវេលាទីកន្លែង និងតាមគ្រាមភាសារបស់អ្នកស្រុកនីមួយៗ គឺមានពាក្យ ខម កៅមេក្មេន ក្មី គិមី គួរ ក្មៀរ កុមារ ដែលជាពាក្យតាមភាសាអ្នកវិប្រជាដើម (6) ។
នៅចំពោះមុខពួកបរទេស ហិណ្ឌូដែលមានអារ្យធម៌ជឿនលឿនជាង ពួកអ្នករដ្ឋវាសី (អ្នកនៅក្នុងរដ្ឋ) ដែលមិនសូវមានអាវុធផង ហើយក៏អាចជាអ្នកចូលចិត្ដសន្ដិភាពជាងផង មិនបានវាយតបតទេ គេដកថយទុកកន្លែងឱ្យពួកនោះតាំងទីលំនៅកសាងបានជាក្រុមឧបនិវេសន៍ ពាណិជ្ជករ ដែលធ្វើដំណើរចេញចូលស្រុកដោយស្ថិតនៅដាច់ស្រឡះពីអ្នកស្រុកដើម តែក្រោយមកបានក្លាយទៅជាមេដឹកនាំស្រុកវិញ ។
ក្រុម ឧបនិវេសន៍ដំបូងៗជាក្រុមឧបនិវេសន៍ពួកជ្វាមកពីកោះជ្វា ឬពួកម៉ាឡេមកពីកោះស៊ូម៉ាត្រាដែលបានទទួលអារ្យធម៌ហិណ្ឌូរួចមក ហើយ ។ ពួកក្រុមឧបនិវេសន៍ដែលមកបន្ទាប់ទៀត គឺពួកហិណ្ឌូមកពីរដ្ឋកលិង្គៈ ។
ឯកសារ ចិនបានរក្សាទុកនូវរឿងរ៉ាវដ៏សំខាន់មួយដែលអាចជាការចងចាំសេស សល់ពីការឈ្លានពានលើកទីមួយរបស់ពួកម៉ាឡេមកលើកម្ពុជានៅត្រង់ ម្ដុំចូវដុកពីព្រោះថា មាត់ពាមរបស់ទន្លេមេគង្គកាលពីពេលនោះ ប្រហែលជានៅខ្ពស់ជាងសព្វថ្ងៃ ហើយដីដែលអាចសង់លំនៅស្ថានបាននៅកាន់តែឆ្ងាយបន្ដិចទៅ ខាងជើង ។ រឿងរ៉ាវដែលពួកចិនបានរក្សាទុកនោះ បានត្រូវគេរៀបរាប់នៅសតវត្សរ៍ទី៣នៃគ្រិស្ដសករាជ ក៏ប៉ុន្ដែរឿងនោះប្រហែលជាអាចមានឫសគល់តាំងពី១០០ ឬ២០០ឆ្នាំមុន ។
កាលនោះ ប្រទេសនេះដឹកនាំដោយក្សត្រីមួយអង្គ ព្រះនាមថា «លីវយី» (7) ប្រែថាស្លឹកស្រូល ។ ពេលនោះ មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះហួនហ៊្វី ឬ ហ៊ុនទៀន ដែលគោរពបូជាព្រហ្មញ្ញសាសនាធ្វើដំណើរមកពីទិសទក្សិណ គឺចេញពីសមុទ្រខាងត្បូង (8) មកចតសំពៅនៅនឹងរាជធានី ហើយបានវាយឈ្នះទ័ពដែលព្រះនាងលីវយីបានបញ្ជូនទៅទប់ទល់ ។ ក្រោយពីបានរៀបចំស្រុកឱ្យមានសន្ដិភាពរួចហើយ ព្រាហ្មណ៍នោះក៏រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយព្រះនាងលីវយី រួចឡើងសោយរាជ្យនៅនគរហ្វូណន ដែលអ្នកស្រុកដើមហៅថា គោកធ្លកតទៅ ។
ដូចនេះព្រះនាង លីវយីគឺជាស្ដេចសោយរាជ្យដំបូងនៅនគរគោកធ្លក ។ ព្រះរាជាទី២គឺព្រះបាទហ៊ុនទៀន ដែលជាជនបរទេសបានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយព្រះនាងលីវយី គឺអាចជាម៉ាឡេ ឬជ្វា ព្រោះធ្វើដំណើរមកពីទិសខាងត្បូង ហើយនៅពីត្បូងកម្ពុជាពេលនោះគឺកោះជ្វា ឬកោះស៊ូម៉ាត្រា ឬបើពុំនោះទេ គឺសិង្ហបុរី ។
ព្រះបាទ ហ៊ុនទៀន និងព្រះនាងលីវយីមានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គ ។ ពេលព្រះរាជបុត្រានេះចម្រើនព្រះជន្មធំឡើង ព្រះបាទហ៊ុនទៀនបានរៀបចំដីសាមន្ដរាជមួយមានទីក្រុង៧ឱ្យគ្រប់គ្រង ដីនេះដែលជាដីសាមន្ដរាជទីមួយនៃព្រះរាជាណាចក្រ ។ ក្រោយមក មានស្ដេចស្នងរាជ្យបន្ដពីព្រះបាទហ៊ុនទៀនមួយអង្គ ព្រះនាម ហ៊ុនប៉ាងហួង បានប្រើល្បិចបំបែកបំបាក់ទីក្រុងទាំង៧រួចក៏វាយយកដាក់ជាចំណុះ ទើបទ្រង់ចាត់តាំងព្រះរាជបុត្រ ព្រះរាជនត្ដាឱ្យទៅសោយរាជ្យលើទីក្រុងនីមួយៗនោះទៀត ។ សរុបមក ដីសាមន្ដរាជមួយដែលព្រះបាទហ៊ុនទៀនបានរៀបចំឱ្យព្រះរាជបុត្ររបស់ ព្រះអង្គសោយរាជ្យ តែស្ដេចទឹកដីមួយៗចង់រើខ្លួនឱ្យបានឯករាជ្យ បានត្រូវព្រះអង្គវាយដាក់ជាចំណុះឡើងវិញ រួចបែងចែកឱ្យស្ដេចត្រាញ់៧រូបសោយរាជ្យ ។
ព្រះរាជា អង្គនេះបានគ្រងរាជ្យរហូតដល់ព្រះជន្ម៩០ព្រះវស្សាទើបសោយទិវង្គត ទៅ ពេលនោះព្រះរាជបុត្រទី២របស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមថា ផាន់ ផាន់ (9) ត្រូវបានជ្រើសតាំងឱ្យឡើងសោយរាជ្យបន្ដពីព្រះបិតា ។ ប៉ុន្ដែ ស្ដេចអង្គនេះ មិនបានយកចិត្ដទុកដាក់នឹងកិច្ចការប្រទេសជាតិទេ ទ្រង់បានប្រគល់កិច្ចការទាំងអស់ឱ្យមេទ័ពព្រះអង្គឈ្មោះ ហ្វាន់ចេម៉ាន់ ឬ ហ្វាន់ម៉ាន់ កាន់កាប់ជំនួសវិញ ហើយព្រះអង្គបានសោយទិវង្គតទៅក្រោយពីសោយរាជ្យបាន៣ឆ្នាំ ។ ពេលនោះសេនាមុខមន្ដ្រីក៏បានលើកមេទ័ពហ្វាន់ម៉ាន់ឱ្យឡើងសោយរាជ្យ បន្ដ ។ ការលើក ហ្វាន់ម៉ាន់ ឱ្យសោយរាជ្យនេះមិនបានទទួលការគាំទ្រពីមហាជនទេ ជាពិសេសពីពួកស្ដេចត្រាញ់ដែលសោយរាជ្យនគរចំណុះទាំងឡាយ ពីព្រោះឯកសារចិនបានបញ្ជាក់ថា ក្រោយពីបានឡើងសោយរាជ្យព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់ដ៏អង់អាច និងមានសមត្ថភាព បានធ្វើសឹកសង្គ្រាមវាយបង្ក្រាបប្រទេសចំណុះទាំងឡាយឱ្យរាបទាបឡើង វិញ ។ មើលទៅព្រះរាជាអង្គនេះ ជាក្សត្រអង់អាចក្លាហាន និងជាអ្នកចម្បាំងផង ។ ព្រះអង្គបានចាត់ឱ្យកសាងនាវាធំៗ ដែលព្រះអង្គជិះកាត់សមុទ្រជ្រៅៗ ធ្វើចម្បាំងវាយប្រទេសលើសពី១០ ក្នុងនោះ មួយចំនួនធំស្ថិតនៅក្នុងទៀបកោះដែលពួកអឺរ៉ុបហៅថា ម៉ាឡាកា ។
ព្រះអង្គមានរាជធានីដែលហៅ និងសរសេរតាមភាសាចិនថា «តូមូ» (10) នៅចម្ងាយប្រមាណជា១៨០គីឡូម៉ែត្រពីមាត់ពាមទន្លេមេគង្គ និងមាត់ច្រាំងនៃទន្លេដ៏ធំមួយដែលនាវាសមុទ្រអាចចូលចតបានយ៉ាង ស្រួល ។
ព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់បាន ប្រឈួននៅពេលកំពុងធ្វើសង្គ្រាមមួយ ទ្រង់បានចាត់ឱ្យព្រះរាជបុត្រច្បងព្រះនាម គិនចេង បញ្ជាទ័ពជំនួសព្រះអង្គ ហើយទ្រង់ទុកព្រះភាគិនេយ្យព្រះអង្គព្រះនាម ចាន់ ជាបុត្ររបស់ព្រះអនុជក្សត្រីព្រះអង្គឱ្យកាន់ទ័ព២០០០នាក់នៅ ការពារព្រះអង្គ ។ ព្រះភាគិនេយ្យនេះបានឆ្លៀតយកឱកាសដែលព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់ប្រឈួន ក៏ប្រកាសខ្លួនជា ហ្វាន់ចាន់ គឺជាព្រះរាជានៃនគរហ្វូណន ឬប៉ូណន ។ រួចព្រះអង្គបានចាត់កម្លាំងឱ្យទៅធ្វើឃាតរជ្ជទាយាទគិនចេងដើម្បី កុំឱ្យមកដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះអង្គវិញប្រហែលជានៅឆ្នាំ២៣០នៃ គ្រិស្ដសករាជ ។
ព្រះបាទ ហ្វាន់ម៉ាន់នៅមានព្រះរាជបុត្រមួយអង្គទៀតដែលនៅជាព្រះរាជឱរសនៅ ឡើយពេលព្រះបិតាសុគត ។ ពេលទ្រង់ចម្រើនវ័យគ្រប់២០ព្រះវស្សា ព្រះអង្គក៏សម្រេចចិត្ដដណ្ដើមរាជ្យសម្បត្ដិពីព្រះរៀមជីដូនមួយដែល បានជ្រែករាជ្យ និងសម្លាប់ព្រះបិតាព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គកទ័ព ជ្រើសរើសយកពលទាហានសុទ្ធតែអ្នកអង់អាចក្លាហានរួចធ្វើឃាតព្រះបាទ ហ្វាន់ចាន់ទៅ ។ត្រង់នេះគេមិនបានដឹងថាតើព្រះអង្គធ្វើឃាតនៅ ក្នុងសង្គ្រាមតតាំងទល់មុខគ្នា ឬក៏នៅក្នុងការលបវាយប្រហារស្ងាត់ៗទេ ។ ពេលនោះ មេទ័ពរបស់ព្រះបាទហ្វាន់ចាន់ ឈ្មោះ ស៊ីយុន ដោយយកលេសថាសងសឹកថ្វាយព្រះរាជាបានសម្លាប់ឃាតកររួចហើយក៏ប្រកាស ខ្លួនជា ហ្វាន់ស៊ីយុន (11) ជាព្រះរាជានៃនគរហ្វូណននៅឆ្នាំ២៥០នៃគ្រិស្ដសករាជ ត្រូវនឹងឆ្នាំ១៧២នៃមហាសករាជ ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនរៀបរាប់អំពីព្រះបាទហ្វាន់ស៊ីយុននេះថាជាស្ដេច កសាងប្រទេស យកចិត្ដទុកដាក់នឹងរាជកិច្ចខ្លាំងណាស់ ។ ទ្រង់បើកសវនាការឱ្យប្រជារាស្ដ្រចូលគាល់រាល់ថ្ងៃ នៅពេលព្រឹក និងថ្ងៃត្រង់ ។ តាមមើលទៅ ព្រះរាជាដែលសោយរាជ្យនៅនគរហ្វូណនទាំងអស់ រួមទាំងស្ដេចជ្រែករាជ្យផង សុទ្ធតែមានខ្សែលោហិតរាជវង្សតែមួយ ព្រោះយើងមកដល់ពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី៣ហើយ ហើយតាមឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនបាននិយាយថា បច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងព្រះបាទហ៊ុនទៀន បានគ្រប់គ្រងរាជសម្បត្ដិនៅហ្វូណនអស់រយៈកាល២សតវត្សរ៍ (12) ។
បើសិនជា ការប្រកាន់តាមប្រពៃណីខ្មែរដែលលើកឡើងថា មានស្ដេចចាម៦អង្គសោយរាជ្យមុនគេនៅកម្ពុជា ស្ដេចទាំងអស់នោះមានព្រះនាមថា យូយូវរ្ម័នទិ កវាលរាជកុមារ សុរិយាវរ្ម័នទិ ទរនិន្ទ្រាវរ្ម័នទិ អាទិត្យវរ្ម័នទិ និងអស្សកៃ ជាការពិតនោះមានន័យថា ព្រះរាជាទាំងអស់នោះជាបច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងជ្វាហ៊ុនទៀនទាំងអស់ហើយមិនមែនជាចាមទេព្រោះនៅពេលនោះមិនទាន់ មានពួកចាមនៅឡើយតែជាជ្វា ឬម៉ាឡេ គឺជាអម្បូរជនដែលក្រោយពីបានត្រូវដេញចេញពីកម្ពុជាទៅ បានគេចទៅនៅចំប៉ាសាក់ខាងជើងកម្ពុជា ឬក៏ទៅនៅខាងកើតត្រង់ដែលចិនហៅថា លីនយី ដែលក្រោយមកទើបក្លាយទៅជាចាម្ប៉ានោះឯង ។ ឈ្មោះ «ចាម្ប៉ា» នេះ ខ្មែរនៅចងចាំនៅឡើយរហូតមកដល់២សតវត្សរ៍មុននេះ ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនក៏មានរៀបរាប់ជាច្រើនដែរអំពីស្រុកហ្វូណន ទោះបីជាការរៀបរាប់នីមួយៗមិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ហើយសរសេរនៅពេលខុសៗគ្នាក៏ដោយ តែបើយកមកផ្ដុំគ្នា អាចឱ្យយល់ដឹងបានខ្លះអំពីប្រទេសនោះនៅសតវត្សរ៍ទី៣ និងទី៤ ។ដូចនេះវាមានសារសំខាន់នៅពេលនេះដែលត្រូវអធិប្បាយ សង្ខេបអំពីឯកសារទាំងនោះ ។
ឯកសារ នោះនិយាយថា មុនដែលស្ដេចហ៊ុនទៀនមកដល់ អ្នកស្រុកហ្វូណនច្រើនសាក់ខ្លួនដូចដែលពួកភូមា និងលាវនៅអនុវត្ដរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។ ការសាក់ខ្លួននេះហាក់ដូចជាគ្មានទៀតទេពេលដែលស្ដេចហ៊ុនទៀនមកដល់ តែអ្នកស្រុកនៅដើរស្រាត មិនទាន់មានស្លៀកពាក់នៅឡើយ ។ ស្ដេចហ៊ុនទៀនដែលចេញមកពីប្រទេសមួយមានអារ្យធម៌រួចហើយ ម្យ៉ាងទៀតជាព្រាហ្មណ៍ផង ទ្រង់មិនសប្បាយចិត្ដនឹងឃើញព្រះជាយានៅស្រាតដូច្នេះទេ ទ្រង់ក៏យកក្រណាត់មួយផ្ទាំងមកស្លៀកឱ្យ ដោយចោះប្រហោងកណ្ដាលសម្រាប់ច្រកព្រះកេស (13) ។
ក្រោយមក នៅដើមសតវត្សរ៍ទី៣ ស្រីៗអ្នកស្រុកក៏ប្រកាន់យកសម្លៀកបំពាក់នេះរហូត ហើយស្ដេច ហ្វាន់ស៊ីយុន ក៏បានហាមមិនឱ្យប្រុសៗស្រាតទៀតដែរដោយឱ្យបិទបាំងកេរ្ដិ៍ខ្មាស នឹងក្រណាត់ប៉ឹងដែលចិនហៅថា កេនម៉ាន ហើយពួកម៉ាឡេហៅថា កំបាន (14) ។ ពួកអ្នកមានគេប្រើក្រណាត់ប៉ាក់ រីឯអ្នកក្រប្រើក្រណាត់ផាឌិប ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនដដែលនិយាយថា អ្នកស្រុកហ្វូណន គគ្រិច សម្បុរខ្មៅ ហើយមានសក់ក្រញាញ់ (15) ។ ពួកនេះចូលចិត្ដការចារ និងចម្លាក់ ។ឧបករណ៍របស់គេជាច្រើនធ្វើអំពីប្រាក់ គេបង់ពន្ធជាមាសប្រាក់ ឬជាគ្រាប់គជ់ និងទឹកអប់ ។ គេមានសៀវភៅ និងកន្លែងសម្រាប់ទុកដាក់ឯកសារ និងសម្ភារផ្សេងៗ ។ គេមានអក្សរ ហើយគេចូលចិត្ដប្រជល់មាន់ និងប្រជល់ជ្រូក ។ អ្នកស្រុកនេះចូលចិត្ដអនុវត្ដការស្បថស្បែ និងការសាកល្បងផ្សេងៗ ដូចជាឱ្យអ្នកជាប់ចោទកាន់ផ្លែពូថៅដែលដុតឡើងក្រហម ហើយដើរឱ្យបាន៧ជំហាន ឬដាក់ចិញ្ចៀន ឬពងមាន់នៅក្នុងទឹកពុះ ហើយឱ្យយកដៃលូកចាប់យកចេញជាដើម ។ ការអនុវត្ដន៍បែបនេះ នៅមានគេប្រតិបត្ដិនៅឡើយក្នុងចំណោមជនជាតិដើម ។ នៅកម្ពុជាពេលមុននេះបន្ដិច ក៏នៅមានអនុវត្ដបែបនេះដែរ ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនរៀបរាប់ទៀតថា នៅមានវិញ្ញាសាមួយទៀតដែលគេអនុវត្ដចំពោះតែម្ចាស់ និងខ្ញុំបម្រើប៉ុណ្ណោះក្នុងករណីសង្ស័យថាខ្ញុំនោះលួចរបស់ៈ គឺឱ្យខ្ញុំនោះស៊ីស្រូវ ។បើខ្ញុំនោះបានលួចមែនស្រូវនឹងមុត មាត់ចេញឈាម ប៉ុន្ដែបើមិនបានលួចទេ គឺអាចទំពាស្រូវលេបចូលពោះដោយស្រួល ។ ពេល នោះមិនទាន់មានគុកដាក់អ្នកទោសទេ ។ ជនឧក្រិដ្ឋត្រូវបោះឱ្យក្រពើស៊ី ដែលគេចិញ្ចឹមនៅក្នុងប្រឡាយជុំវិញទីក្រុង ឬសត្វសាហាវ ដែលគេចិញ្ចឹមដាក់ក្នុងទ្រុងពិសេស ។
អ្នកស្រុក មិនជីកអណ្ដូងយកទឹកទេ ក៏ប៉ុន្ដែគេមានស្រះទឹកតាមក្រុមគ្រួសារ ហើយប្រើធុងសម្រាប់ដងទឹកយកមកប្រើកាលណាគេត្រូវការ ។
គេ គោរពបូជាអាទិទេពដែលរស់នៅលើមេឃ ហើយសាងរូបសំណាកតំណាងអំពីសំរឹទ្ធដែលជួនកាលមានមុខពីរ និងដៃបួន ជួនកាលទៀតមានមុខបួន និងដៃប្រាំបី ។តាមពិតទាំងអស់នេះគឺជាបដិមាតំណាងឱ្យអាទិទេព នៃព្រហ្មញ្ញសាសនាដែលមានដូច្នេះរហូតដល់សព្វថ្ងៃនៅឥណ្ឌា និងមានក្បាលមិនតិចជាងដៃប៉ុន្មានទេ ។ នៅកម្ពុជា គេបានរកឃើញបដិមាបែបនេះជាច្រើនដែលគេយកមកទុកនៅសារមន្ទីរ សព្វថ្ងៃ ។
ព្រះរាជាជិះដំរី កាលណាត្រូវយាងចេញពីវាំង ។ មហេសី និងស្រីស្នំទាំងឡាយក៏ដូច្នោះដែរ ។ កាលណាព្រះអង្គទ្រង់គង់ ទម្រេតព្រះកាយបន្ដិច បញ្ឈរជង្គង់ស្ដាំ ឯជង្គង់ឆ្វេងទម្លាក់ដល់ដី (16)។ នៅពីមុខព្រះភ័ក្ដ្រព្រះអង្គ គេលាតក្រណាត់ស រួចដាក់ព្រះរាជសង្ហារ ភាជន៍មាស និងផើងដុតឈើក្រអូប ។
ការ បូជាខ្មោច និងអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់អ្នកស្រុកហ្វូណនប្រព្រឹត្ដទៅដូចនៅលីនយី ឬចាម្ប៉ាដែរ ។ គេកាន់ទុក្ខដោយកោរសក់ និងកោរពុកមាត់ ។ មានវិធីយ៉ាងសម្រាប់ទុកដាក់សព ៖ បោះសពចូលក្នុងទឹកទន្លេ បូជា ដោយភ្លើង កប់ និងទុកចោលកណ្ដាលវាលឱ្យសត្វស៊ី ។ នេះគឺជាអ្វីដែលជនកម្ពុជាហៅរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃថា «ការបំបែកធាតុទាំងបួន» ។
ចុង ក្រោយបង្អស់ ឯកសារចិនបានកត់សម្គាល់ថាអ្នកស្រុកហ្វូណនលោភលន់ណាស់ ។គេមិន គោរពពិធី ឬ ចរិយាធម៌អ្វីទេ ។ ទំនៀមទម្លាប់គ្មាន ហើយកុមារីក៏ដូចកុមារា ធ្វើអ្វីតាមតែអំពើចិត្ដ ។
ឯកសារ ក៏បានបញ្ជាក់ផងដែរថា នគរហ្វូណនពេលនោះធំណាស់ លាតសន្ធឹងពីនគរចាម្ប៉ានៅខាងកើត រហូតដល់ទ្វារវតី (17) នៅខាងលិច (ប្រទេសនេះគឺអយុធ្យាឬសៀមសព្វថ្ងៃ ពេលនោះប្រហែលជាគ្រប់គ្រងដោយក្រុមឧបនិវេសន៍ហិណ្ឌូមួយរួចទៅហើយ) និងលាតសន្ធឹងរហូតដល់ព្រំប្រទល់ខែត្រយេណនានរបស់ចិន គឺខែត្រក្វាងប៊ិញរបស់តុងកឹងសព្វថ្ងៃ (18) ។ ក៏ប៉ុន្ដែវាហាក់ដូចជាពិបាកនឹងជឿណាស់ដែលនិយាយថា ស្ដេចនៃនគរហ្វូណនដែលមានទីតាំងនៅតំបន់ចូវដុក ឬក្នុងខែត្រព្រៃកប្បាស អាចវាតអំណាចទៅបានឆ្ងាយពីរាជធានីបែបនេះ ។
២- រឿងព្រេង
រឿងព្រេង ខ្មែរចាប់កំណើតអស់កាលជាយូរលង់ណាស់មកហើយ ហើយបានក្លាយទៅជាប្រពៃណីរបស់ជាតិខ្មែរផងដែរ ។ រឿងព្រេងទាំងនោះមានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងណាស់ ហើយបានត្រូវប្រជាជនខ្មែរជឿជាក់ និងចាត់ទុកដូចជាព្រះឱង្ការរបស់ព្រះដែលពួកគេការពារយ៉ាងខ្លាំង ថ្វីបើនៅមានការប្រទាំងប្រទើសគ្នាខ្លះក៏ដោយ ។
តើ រឿងព្រេងទាំងអស់នោះគ្រាន់តែជារឿងដែលគេប្រឌិតឡើងតាមតែការស្រមើ ស្រមៃគ្មានទាក់ទិនទៅនឹងហេតុការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រអ្វីសោះឬ យ៉ាងណា ? មិនមែនទេ ។ តាមមើលទៅ រឿងព្រេងទាំងអស់នោះហាក់ដូចជាមានចំណែកខ្លះជារឿងពិតតាម ប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលគេយកមកប្រឌិតបំផ្លើសផ្សំធ្វើឱ្យមានភាព អច្ឆរិយៈខ្លះ ទោះជារឿងទាំងនោះចាប់កំណើតចេញពីការនិទានតៗគ្នាពីមាត់មួយទៅ មាត់មួយ រួចបានត្រូវគេត្រងត្រាប់ទុកតែរចនាបថ ឬក៏ជាប្រវត្ដិពិតពីបុរាណកាលដែលបានរលុបស្ទើរបាត់អស់ទៅហើយក្ដី (19) ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី ថ្វីបើគេមិនឃើញមានចំណារនៅលើសិលាចារឹក ឬក៏មិនមានរៀបរាប់នៅក្នុងកំណត់ត្រារបស់ប្រវត្ដិវិទូចិនក៏ដោយ ក៏គេមិនអាចបដិសេធមិនទទួលស្គាល់រឿងរ៉ាវដែលគេនិទានផ្ទាល់មាត់តៗ គ្នា និងរឿងព្រេងដែលគេបានសរសេរកត់ត្រាទុកមកថា ពួកចាមមានវត្ដមាននៅកម្ពុជាមុនពួកឥណ្ឌា ។ គឺរឿងទាំងអស់នោះ ហើយដែលជំរុញឱ្យប្រជាជនខ្មែរបច្ចុប្បន្នហ៊ានកំណត់នៅពេលដែលគេជួប សិលាចារឹកមួយថា សិលាចារឹកនេះជារបស់ចាម សិលាចារឹកនោះជារបស់ខ្មែរ ។ គេអាចនឹងទទួលស្គាល់បានដូចដែលគេបានឃើញពីខាងលើរួចមកហើយថា ពួកចាមបានមកដល់កម្ពុជាមុនពួកកម្ពុជៈ ដោយគ្មានប៉ះពាល់អ្វីដល់ប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលផ្អែកទៅលើកំណត់ត្រា របស់ពួកចិន ពីព្រោះថា កំណត់ត្រាទាំងនោះមិនមែនសុទ្ធតែរៀបរាប់ប្រាប់យើងទាំងអស់អំពីអ្វី ដែលចិនបានដឹងពីប្រជាជនដែលគេលើកឡើងនោះទេ ។
ប៉ុន្ដែ ខ្ញុំជឿថាការដែលចង់អះអាងថាប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលទាក់ទងទៅនឹង រឿងព្រេងពីរដែលយើងបានដឹងគឺរឿងជ្វាព្រាហ្មណ៍ និងរឿងព្រះថោងនាងនាគដែលខ្ញុំនឹងរៀបរាប់ខាងក្រោម គឺជារឿងដែលកើតឡើងបន្ដបន្ទាប់គ្នានៅក្នុងក្សត្រប្រទេសតែមួយ គឺព្រះរាជាណាចក្រខ្មែរ ពីព្រោះថា នៅពេលនោះមានក្សត្រប្រទេសជាច្រើនទៀតក្រៅពីហ្វូណន ។ ខ្ញុំគិតថា រឿងដែលកើតមានក្នុងក្សត្រប្រទេសនីមួយៗ ដល់ពេលយូរក្រោយមកក៏បានក្លាយទៅប្រវត្ដិរួមរបស់ប្រទេស ទាំងមូល ។ដោយហេតុនេះព្រឹត្ដិការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលកើតមានឡើង ហើយដែលកប់បាត់ទៅតាមពេលវេលា មិនចាំបាច់ត្រូវតែឆ្លើយតបគ្នា និងកើតមានបន្ដបន្ទាប់គ្នាដើម្បីបញ្ជាក់ថា ជាការពិតនោះទេ ។
រហូត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ មានការបញ្ជាក់ច្បាស់ហើយថា ហ្វូណន (20) គឺជាអាណាចក្រមួយដែលរួមផ្សំឡើងដោយក្សត្រប្រទេសជាច្រើន ដែលមានព្រះរាជានៃក្សត្រប្រទេសតូមូជាអធិរាជ ហើយបើមិនមែនដូច្នេះ តាំងពីដើមដំបូងមកទេនោះ ក៏ចាប់តាំងពីពេលដែលព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់បានធ្វើសង្គ្រាមដណ្ដើម ទឹកដីមកដែរ ។
ហើយខ្ញុំក៏ដូច ជាមានជំនឿច្រើនថា គឺពួកម៉ាឡេដែលជាបុព្វបុរសរបស់ពួកចាមនៅពេលក្រោយមកដែលជា ស្ថាបនិកនៃបណ្ដាក្សត្រប្រទេសទាំងអស់នោះ ។ រាជាណាចក្រចាម ឬចាម្ប៉ានេះ ស្ថិតនៅពីខាងកើត ហើយបានកកើតឡើងយ៉ាងតិចណាស់ក៏២សតវត្សរ៍មុនកម្ពុជាដែរ ពីព្រោះគេបានរកឃើញសិលាចារឹកសំស្ក្រឹតដែលមានវ័យចំណាស់ជាងគេនៅ ក្នុងឥណ្ឌូចិននៅចាម្ប៉ានេះឯង ។ បើតាមសិលាចារឹកទាំងនោះ ប្រទេសចាម្ប៉ាមានអរិយធម៌ជឿនលឿនជាងហ្វូណននៅសតវត្សរ៍ទី៤ ។
អំពីជ្វាព្រាហ្មណ៍
ប្រសិនបើ គេទទួលស្គាល់ថាការលុកលុយរបស់ពួកម៉ាឡេ ឬជ្វា ជាការលុកលុយពីខាងក្រៅដែលកើតមានមុនគេមកលើកម្ពុជានោះ រឿងរ៉ាវដែលនិទានអំពីការលុកលុយរបស់ពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍គឺជារឿងមួយ ក្នុងបណ្ដារឿងទាំងនោះ ។ រឿងនេះរៀបរាប់អំពីការលុកលុយរបស់ស្ដេចហ៊ុនទៀនដែលយាងមកពីទិស ខាងត្បូងដូចដែលបានលើកនៅខាងលើ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍ ឬព្រាហ្មណ៍ នៅកោះជ្វាទាំងនោះ ធ្វើដំណើរចេញមកពីប្រជុំកោះអាំងស៊ូឡាំង ។ ពួកនោះប្រហែលជាបច្ឆាញាតិរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ប្រមាណជា២ម៉ឺនគ្រួសារ ដែលបានធ្វើនិរប្រវេសន៍ចេញពីប្រទេសឥណ្ឌានៅដើមមហាសករាជមកតាំង ទីលំនៅលើកោះជ្វា ហើយផ្សព្វផ្សាយព្រហ្មញ្ញសាសនាដល់ប្រជាជនដើមនៅទីនោះ ។ រឿងនិទានរៀបរាប់ថា ក្រៅពីប្រជាជន ឬពួកពលទាហាន និងពួកសំពៅ ពួកព្រាហ្មណ៍ដែលជាមេគេទាំងនោះ មានសក់វែង មានសម្បុរខ្មៅ ហើយបានអះអាងថា ពួកគេមកពីនគរពារាណសី ។ រឿងនិទានក៏បានរៀបរាប់ផងដែរថា នគរដែលពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះបានបង្កើតឡើងគឺនគរគោកធ្លក គឺស្រុកខ្មែរនេះឯង និងថា មានព្រះមហាក្សត្រចាម៦ព្រះអង្គសោយរាជ្យបន្ដបន្ទាប់គ្នា ព្រះមហាក្សត្រទាំងនោះជាបច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងព្រះបាទហ៊ុនទៀន ដែលជាជ្វា ។
ស្ដេច ជ័យវរ្ម័នសោយរាជ្យ៥០ឆ្នាំ ។ តាមរឿងនិទាន ព្រះអង្គគោរពបូជាព្រះវិស្ណុ ហើយទ្រង់សោយទិវង្គតទៅក្នុងព្រះជន្មាយុ៧០ឆ្នាំ ។
រាជបុត្រ របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នព្រះនាម កវលៈរាជកុមារ បានសោយរាជ្យបន្ដពីព្រះបិតា ហើយគោរពបូជាថ្មស្វ័យម្ភុ (21) ដែលមានន័យថា កើតមានឡើងដោយឯងៗ ។ ព្រះរាជាអង្គនេះសោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ ។
ព្រះរាជាចាមទី៣ ទ្រង់ព្រះនាមថា សុរិយាវរ្ម័ន ទ្រង់គ្រងរាជ្យបាន២០ឆ្នាំដែរ និងគោរពបូជាថ្មស្វ័យម្ភុដូចគ្នា ។
ព្រះរាជាទី៤ ទ្រង់ព្រះនាមថា ធរណិន្ទ្រៈវរ្ម័ន ។ ទ្រង់សោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ ។
ព្រះរាជាទី៥ គឺព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័ន សោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ ។
ព្រះរាជាចាមទី៦ និងចុងក្រោយគេ គឺព្រះបាទអសជ្ជ័យ ដែលសោយរាជ្យបានតែ១១ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ។
រឿងព្រះថោង
តាមមើលទៅ រឿងរបស់ពួកហិណ្ឌូស្ដីអំពីព្រះថោង ក៏ដូចជារឿងជ្វាព្រាហ្មណ៍ដែរ គឺមិនមែនជាការប្រឌិតសុទ្ធសាធនោះទេ ។ បើកុំគិតអំពីភាពអស្ចារ្យដែលគេបន្ថែមឱ្យរឿងនេះហាក់ដូចជារំលឹក នូវហេតុការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រមួយនោះគឺការឈ្លានពានរបស់ពួកហិណ្ឌូ ដែលបានមកវាយយកជ័យជម្នះ រួចបណ្ដេញពួកចាមចេញពីនគរគោកធ្លក ។
ដំណើររឿងត្រួសៗមានដូចតទៅ ៖ «មាន ស្ដេចមួយព្រះអង្គសោយរាជ្យនៅនគរឥន្ទ្រប្រទេស (22) មានព្រះរាជបុត្រា៥ព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គបានបែងចែកខែត្រខណ្ឌ៤ចំណែកឱ្យព្រះរាជបុត្រាច្បងទាំង បួនគ្រប់គ្រង ឯព្រះរាជបុត្រាពៅនៅជាមួយនឹងព្រះអង្គ ។ ដល់ពេលព្រះរាជបុត្រាពៅនេះចម្រើនវ័យធំឡើង ព្រះរាជាក៏ដាក់រាជ្យថ្វាយព្រះរាជបុត្រាពៅនេះឱ្យសោយរាជ្យបន្ដពី ព្រះអង្គ ។ ធ្វើយ៉ាងនេះបានសេចក្ដីថា ព្រះអនុជពៅនេះជាអធិរាជលើព្រះរៀមទាំង៤ព្រះអង្គ ។ ព្រះរៀម៣ព្រះអង្គយល់ព្រមទទួលយកស្ថានភាពបែបនេះ ប៉ុន្ដែព្រះរៀមទី៤ព្រះនាមថា ព្រះថោង មិនយល់ព្រមទេ ហើយទ្រង់មិនព្រមយាងមកកាន់ឥន្ទ្រប្រទេសចូលរួមក្នុងពិធីអភិសេក ព្រះអនុជឡើយ ។ ដំបូងឡើយ ព្រះវររាជបិតាប្រុងនឹងបញ្ជូនព្រះរាជបុត្រាទាំងបួនអង្គទៀត ឱ្យលើកទ័ពមកច្បាំងនឹងព្រះថោងដែលទ្រង់ចាត់ទុកថាបានបះបោរ ប្រឆាំង ។ ក៏ប៉ុន្ដែដោយព្រះថោងមានការគាំពារច្រើនពីប្រជាជន ព្រះអង្គក៏ប្រែព្រះទ័យ គ្រាន់តែសម្រេចបណ្ដេញព្រះថោង ព្រមទាំងបរិវារទាំងអស់ចេញពីព្រះនគរ ប៉ុណ្ណោះហើយទ្រង់ឱ្យនាំយកប្រជាជនពីខែត្រខណ្ឌ៤ទៀតមករស់នៅបំពេញ វិញ ។ ព្រះថោងដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថា កាត់សាសនា ក៏ដឹកនាំប្រជារាស្ដ្ររបស់ព្រះអង្គចាកចេញពីប្រទេសមកតាំងនៅលើ ទឹកដីនគរគោកធ្លក ដែលមានពួកចាមរស់នៅមុនរួចទៅហើយ ។ ការរស់នៅលើទឹកដីគោកធ្លកនេះមិនបានស្រួលទេ ដោយចេះតែមានទំនាស់រវាងពួកចាមម្ចាស់ស្រុកជាមួយប្រជារាស្ដ្ររបស់ ព្រះថោង ក៏ក្លាយទៅជាជម្លោះប្រយុទ្ធគ្នាស្លាប់រស់ ។ ពេលនោះ ប្រហែលជាដោយសារមានជំនួយពីជនជាតិដើមផង ព្រះថោងក៏វាយបណ្ដេញពួកចាមបង្ខំឱ្យពួកនេះចាកចេញពីចំប៉ាសាក់ ទៅ ។ ព្រះអង្គក៏ឡើងគ្រងរាជ្យជាព្រះរាជា រួចបានអភិសេកបុត្រីរបស់ស្ដេចនាគជាអគ្គមហេសី ។ ពាក្យថា «នាគ» នេះ ប្រហែលសំដៅយកអ្នកស្រុកដើម គឺពួកខ្មែរនេះឯង ។ ព្រះថោង មិនគ្រាន់តែគ្រប់គ្រងលើទឹកដីក្រុមឧបនិវេសន៍ជ្វាហិណ្ឌូដែលព្រះ អង្គដណ្ដើមបានប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្ដែក៏គ្រប់គ្រងលើទឹកដីដែលស្ថិតក្រោមអំណាចរបស់ព្រះបិតាក្មេក ព្រះអង្គផងដែរ ។ ហេតុការណ៍នេះជាភស្ដុតាងបញ្ជាក់អំពីឃ្លានៃរឿងនិទានដំបូងៗដែល និយាយថា ព្រះថោងជាព្រះរាជាទីមួយរបស់ពួកខ្មែរ បានសេចក្ដីថាពួកជនជាតិដើមដែលបានរួបរួមជាមួយពួកហិណ្ឌូ ។»
កម្ពុ
ក្រៅពី រឿងនិទានទាំងពីរខាងលើនេះដែលគេនិយាយតៗគ្នាពីមាត់មួយទៅមាត់ មួយរហូតមកដល់យើងសព្វថ្ងៃ ប្លែកៗពីគ្នាខ្លះ ក៏ប៉ុន្ដែរក្សាបាននូវរចនាបថដើម ហើយដែលគ្មានសិលាចារឹកណាមួយបានលើកឡើងសោះ ។
នៅ មានរឿងព្រេងមួយទៀតស្ដីអំពីទេវបុព្វបុរសរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ហើយដែលសិលាចារឹកមួយបានលើកឡើងដែរ ។ បុព្វបុរសនោះអាចចាត់ទុកបានថាជាមនុស្សរបស់ឥណ្ឌូចិនទ្រង់មានព្រះ នាមថា «កម្ពុ» ហើយជាជីទួត ជីលួតរបស់រាល់ព្រះរាជាវរ្ម័នក្រោយៗមក ។ ព្រះអង្គបង្ហាញរូបរាងឡើងក្នុងឋានៈជាទេវកថាមួយរបស់ជាតិ ។
តាម កំណត់សម្គាល់មួយនៅទំព័រខាងលើ គេបានឃើញថាពាក្យសំស្ក្រឹត «កម្ពុ» មានន័យថា «ចោរ ចោរសមុទ្រ» ដែលលោក ហ្សេរីនី បានបកតម្រូវនឹងពាក្យក្រិក «លេស្ដៃ» ដែលផែនទីរបស់ ផ្ដូលេមេ ប្រើសម្រាប់សម្គាល់ប្រជាជនដែលរស់នៅកូសាំងស៊ីន និងកម្ពុជា ។ ក្នុងករណីនេះ ពាក្យ «លេស្ដៃ» គ្រាន់តែជាពាក្យបកប្រែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាពាក្យសរសេរតាមឈ្មោះដើមរបស់ប្រជាជនដែលរស់នៅទីនោះ ទេ ។ ខ្ញុំគ្មានជំនឿថា ការដែលមានរឿងប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះ វាមានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់នោះទេ ក៏ប៉ុន្ដែការដែលទេវបុព្វបុរសរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាមានឈ្មោះដូច ពាក្យដែលមានប្រើនៅលើផែនទីក្រិក ជាកត្ដាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់គាំទ្រមតិរបស់លោក ហ្សេរីនី ស្ដីអំពីបុព្វបុរសរបស់ប្រជាជនដែលយើងកំពុងធ្វើការសិក្សានេះ ។
៣- កោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័ន
ថ្វីបើ មានរឿងព្រេងដែលបានក្លាយទៅជាប្រពៃណីរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាទៅហើយ ហើយបើទោះជារឿងព្រេងទាំងនោះមានមូលដ្ឋានផ្អែកទៅលើប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ខ្លះក៏ដោយ ក៏គេមិនអាចយករឿងទាំងអស់នោះជាគោលដើម្បីសរសេរប្រវត្ដិសាស្ដ្រនៃ សម័យកាលនោះបានទាំងស្រុងដែរ ។
ក៏ ប៉ុន្ដែ ជាសំណាងល្អសម្រាប់សតវត្សរ៍ទី៥ដែលយើងនៅមានប្រភពព័ត៌មាន ច្បាស់លាស់ផ្សេងទៀតគឺដំបូងមានសិលាចារឹក និងបន្ទាប់មកទៀតមានឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនដែលយើងបានប្រើប្រាស់ ជាច្រើនណាស់មកហើយសម្រាប់សតវត្សរ៍មុនៗ ។
មក ដល់ត្រឹមនេះ រឿងរ៉ាវដែលយើងបានដឹងអំពីព្រាហ្មណ៍ឈ្មោះ កោណ្ឌញ្ញៈ ឬក៏ព្រាហ្មណ៍ត្រកូលកោណ្ឌញ្ញៈ ដែលធ្វើដំណើរចេញពីប្រទេសឥណ្ឌាមកសោយរាជ្យនៅប្រទេសកម្ពុជា មានព្រះនាមថា ជ័យវរ្ម័ន មិនប្រាកដថា សុទ្ធតែជារឿងព្រេងទាំងអស់នោះទេ ។
តាម មើលទៅ វាហាក់ដូចជាមានការលុកលុយរបស់ពួកហិណ្ឌូ ប្រហែលជានៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី៥នៃគ្រិស្ដសករាជ ។ ពួកនោះចេញមកពីប្រទេសឥណ្ឌាភាគខាងត្បូង គឺចេញពីតំបន់ដេកង់ ធ្វើដំណើរកាត់រាជាណាចក្រប៉ានប៉ាន នៅខាងជើងទៀបកោះម៉ាឡាកា មកកាន់កម្ពុជា ។ មេកោយរបស់ពួកនោះឈ្មោះ កោណ្ឌញ្ញៈ បានត្រូវប្រកាសលើកជាស្ដេចតាំងតែពីពេលមកដល់ភ្លាម រួចហើយបានប្រកាន់យកឋានៈជា «វរ្ម័ន» មានន័យថា «អ្នកការពារ» ដូចដែលស្ដេចនៃនគរបល្លវៈ នៅឥណ្ឌា និងស្ដេចចាមនៅតាមមាត់សមុទ្រខាងកើតនៃឥណ្ឌូចិនតែងតែប្រកាន់យក រួចមកហើយ ។ ស្ដេចចាមដែលសោយរាជ្យនៅហ្វូណន ដូចដែលរៀបរាប់ពីខាងលើសុទ្ធតែបានប្រកាន់យកឋានៈនេះដូចគ្នា ទោះជាសោយរាជ្យនៅវយធបុរៈ ឬនៅសម្ភុបុរៈ ឬនៅទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រទាំងមូលផងក៏មិនដឹង បើរដ្ឋទាំងពីរនេះស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលរបស់ព្រះរាជាតែមួយ ព្រះអង្គ ។
រាជធានីរបស់ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញៈនៅហ្វូណននាពេលនោះ មានឈ្មោះថា «អនិន្ទត្តបរុៈ» ដែលគេមិនទាន់កំណត់រកឃើញទីតាំងពិតប្រាកដបាននៅឡើយ ។ កំណត់ត្រារបស់ពួកចិនហៅរាជធានីនេះថា «តូមូ» ដែលក្រោយមក គឺជារាជធានីវយធបុរៈ គឺស្រុកព្រៃកប្បាសសព្វថ្ងៃ ។
ព្រះរាជា អង្គនេះ បានក្លាយទៅជាអធិរាជដ៏មានអំណាច មានស្ដេចចំណុះជាច្រើន ព្រោះសិលាចារឹកព្រះឥន្ទកោសីយ៍ ដែលខ្ញុំបានរៀបរាប់ខាងលើ ហើយដែលគេចារ៤សតវត្សរ៍ក្រោយមក បានរៀបរាប់ថា «ក្រចក ព្រះបាទរបស់ព្រះអង្គទៅជារលោងភ្លឺចិញ្ចាច អាស្រ័យដោយប៉ះនឹងមកុដដាំពេជ្ររបស់ស្ដេចចំណុះទាំងឡាយនៅលើលោក នេះ ដែលចូលមកក្រាបថ្វាយបង្គំគាល់ព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គប្រៀបបានទៅនឹងព្រះអាទិត្យទើបនឹងរះ ឬព្រះច័ន្ទពេញវង់ ដែលល្អលើសផ្កាឈូកនៃពូជជួរទាំងឡាយ ។ ព្រះអង្គជាព្រះចន្ទនៃត្រកូលកោណ្ឌញ្ញៈ ជាទីប្រជុំនៃគុណធម៌ ។ ជោគជ័យរបស់ព្រះអង្គមានពន្លឺចាំងដូចជាស្វេតច្ឆត្រ ហើយរាជធានីមានពន្លឺភ្លឺចិញ្ចាចដោយស្នាព្រះហស្ដដ៏ខ្លាំងក្លារបស់ ព្រះអង្គ ។ មហារាជទាំងឡាយដែលចំណុះព្រះអង្គ គោរពបូជាព្រះអង្គប្រៀបបានទៅនឹងទេវតា ស្រីរបាំ និងតន្ដ្រីករនៅស្ថានសួគ៌គោរពបូជាព្រះអាទិត្យ» ។
ព្រះបាទ កោណ្ឌញ្ញៈគោរពបូជាព្រះសិវៈ ។សិលាចារឹកបានឱ្យយើងដឹងថាព្រះ អង្គបានកសាង និងសម្ពោធលិង្គប្រមាណជា១០០នៅពាសពេញផែនដីនេះ ពោលគឺនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្ររបស់ព្រះអង្គ ។
ឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនហៅព្រះអង្គថា «កាវឆេនយូ» គឺកោណ្ឌញ្ញៈ តាមត្រកូលរបស់ព្រះអង្គ ឬក៏ហៅថា «ចូយេប៉ាម៉ូ» គឺ «ជ័យវរ្ម័ន» (23) តាមព្រះនាមរបស់ព្រះអង្គពេលគ្រងរាជ្យ ហើយបានកំណត់រជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គចាប់ពីចុងសតវត្សរ៍ទី៥ ដល់ដើមសតវត្សរ៍ទី៦ ពីព្រោះព្រះអង្គបានបញ្ជូនសួយសារអាករថ្វាយស្ដេចក្រុងចិន២ដង គឺម្ដងនៅឆ្នាំ៤៨៣ និងម្ដងទៀតនៅឆ្នាំ៥០៣ ។ ប្រទេសចិនតែងតែចាត់ទុកប្រទេសជិតខាង ទោះជានៅឆ្ងាយបន្ដិចក៏ដោយថាជានគរចំណុះ ហើយបានដាក់ឋានៈថ្វាយព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញៈថាជា «ឧត្ដមសេនីយ៍នៃទក្សិណ សន្ដិភាព ជាព្រះរាជានៃនគរហ្វូណន» ។
ព្រះបាទ កោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័ន បានធ្វើសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសចាមនៅរវាងឆ្នាំ៤៨៤ ។ អគ្គរាជទូតដែលព្រះអង្គបានបញ្ជូនទៅគាល់ស្ដេចក្រុងចិននាពេលនោះ គឺដើម្បីសុំជំនួយពីស្ដេចស្រុកចិនធ្វើសង្គ្រាម ។
អគ្គរាជទូត ដែលព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័នបញ្ជូនទៅប្រទេសចិនជាពុទ្ធសាសនិកជន ម្នាក់មានឈ្មោះថា សក្យនាគសេន រីឯរាជសារដែលផ្ញើទៅនោះជាលិខិតសាមញ្ញ បង្ហាញអំពីជីវិតមនុស្សម្នាក់ដែលត្រូវការនូវជំនួយជាចាំបាច់ ។ ព្រះរាជសារនោះបានបង្ហាញឱ្យយើងដឹងអំពីព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់មួយនៅ ប្រទេសចាម្ប៉ា គឺថាព្រះរាជាចាមពេលនោះ ជាស្ដេចជ្រែករាជ្យដែលមានកំណើតជាខ្មែរ គឺពីដើមជាទាសករ ឬបើហោចណាស់ក៏ជាអ្នកបម្រើដែរ (ខ្ញុំ) ។ មានឯកសារខ្លះនិយាយថា ស្ដេចចាមនោះជារាជបុត្ររបស់ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញៈ មានព្រះនាមថា គាវឈាវឡូ ។ ក្រោយពីបានភៀសខ្លួនចេញពីហ្វូណន ខ្ញុំបម្រើនេះបានបញ្ចុះបញ្ចូលពួកបះបោរហើយធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេស លីនយី ឬចាម ដែលធ្លាប់ច្បាំងចាញ់ម្ដងរួចទៅហើយនៅឆ្នាំ៤៤៦ ដោយ តាន់ហូឆេ រួចក៏ឡើងគ្រងរាជ្យខ្លួនឯងទៅ ។ ពួកចាមក្រោមរជ្ជកាលនៃស្ដេចជ្រែករាជ្យនេះ ធ្លាប់បានវាយប្រហារទៅលើក្បួនដង្ហែរាជទូត សក្យនាគសេន ពេលត្រលប់មកពីប្រទេសចិនវិញលើកទី១ ប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្ដិទាំងអស់ដែលស្ដេចចិនផ្ញើថ្វាយស្ដេចនគរ ហ្វូណន ។ ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញៈបានបញ្ជូនរាជទូតទៅរាយការណ៍ថ្វាយស្ដេចស្រុកចិន ដោយទូលថា ទ្រព្យសម្បត្ដិទាំងឡាយជាទ្រព្យរបស់ស្ដេចស្រុកចិន និងទូលថា ក្នុងនាមខ្ញុំជាស្ដេចចាមនេះព្រងើយកន្ដើយ មិនបានបញ្ជូនសួយសារអាករថ្វាយព្រះចៅអធិរាជចិនទេ ។ ព្រះរាជសារស្ដេចហ្វូណនចែងថា «បើព្រះ អង្គជា ម្ចាស់ទ្រង់ចង់ចាត់តាំងព្រះរាជាថ្មីឱ្យសោយរាជ្យនៅនគរចាម្ប៉ានោះ ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំទទួលព្រះរាជបញ្ជាដោយគោរព» ។ រាជសារបានបញ្ចប់ដោយស្នើសុំឱ្យមានការចាត់បញ្ជូនទ័ពមួយកងតាម ហែហមស្ដេចហ្វូណនគ្រប់ទិសទី ដើម្បីដាក់ទោសពួកក្បត់ និងជួយសង្គ្រោះអ្នកស្លូតត្រង់ ។
តាម មើលទៅ ស្ដេចចិនប្រហែលជាបានបញ្ជូនទ័ពតាមការស្នើសុំមែន ហើយនៅពេលដែលនគរចាម្ប៉ាបានត្រូវបង្ក្រាបធ្វើឱ្យមានសន្ដិភាពរួច មក ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័នក៏ត្រូវបានស្ដេចស្រុកចិនដាក់ព្រះឋានៈ ឱ្យជា «ឧត្ដមសេនីយ៍នៃទក្សិណសន្ដិភាព ជាព្រះរាជានគរហ្វូណន» ។ ព្រះរាជាអង្គនេះ បានសោយទិវង្គតនៅឆ្នាំ៥១៤នៃគ្រិស្ដសករាជ ត្រូវនឹងឆ្នាំ៤៣៦នៃមហាសករាជ ។
៤- រុទ្រវរ្ម័ន
ព្រះរាជ បុត្រាច្បងរបស់ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញជ័យវរ្ម័នព្រះនាម រុទ្រវរ្ម័ន ពួកចិនហៅថា លាវតូប៉ាម៉ូ ជាព្រះរាជបុត្រជាមួយនឹងស្រីស្នំម្នាក់ បានធ្វើគុតព្រះអនុជដែលជាព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញ ជ័យវរ្ម័នជាមួយព្រះរាជអគ្គមហេសី រួចហើយដណ្ដើមយករាជ្យសម្បត្ដិ (24) ។
ឯកសារចិននាពេលនោះ លែងរៀបរាប់អំពីព្រះរាជាដែលសោយរាជ្យបន្ដពីព្រះបាទកោណ្ឌញ្ញ ជ័យវរ្ម័នទៀតហើយ ។ បើមាននិយាយពីនគរហ្វូណន គឺមានរៀបរាប់តែអំពីទំនៀមទម្លាប់ និងការប្រកបកិច្ចការផ្សេងៗដូចដែលខ្ញុំបានរៀបរាប់ពីខាងលើរួចមក ហើយ ។ គ្មាននិយាយអ្វីដែលទាក់ទងដល់ព្រឹត្ដិការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ឬរឿងរ៉ាវអ្វីសំខាន់ទេ ។
រហូត ទាល់តែដល់គ្រិស្ដសតវត្សរ៍ទី៦ ទើបឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនមានរៀបរាប់អំពីស្ថានភាពនយោបាយឡើង វិញ ។ នេះគឺមកពីមានព្រឹត្ដិការណ៍ធ្ងន់ធ្ងរមួយបានកើតឡើងនៅហ្វូណន ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ពាណិជ្ជកម្មរបស់ពួកចិន ។
(1) ក៏ប៉ុន្ដែពាក្យនេះហាក់ដូចជាមិនមែនជាពាក្យរបស់ចិនទេ ។ វាមិនមានន័យថាខែត្រខាងត្បូងដូចដែលគេបាននិយាយនោះទេ ពីព្រោះថាតាមធម្មតានៅក្នុងភាសាចិនគុណនាមនៅពីមុខនាមជា និច្ច ។ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យ «ហ្វូ» មិនមានន័យថា «ខែត្រ» ទេគឺមានន័យថា ទីក្រុងតូច លំដាប់ថ្នាក់ទី៣តែប៉ុណ្ណោះ ។ ដូចនេះពាក្យ «ហ្វូណន» គ្មានន័យទេ ។ តែពាក្យនេះអាចជាការសរសេរចម្លងឈ្មោះតាមពាក្យអ្នកស្រុកណាមួយដែល ចិនអានមិនច្បាស់ ។នៅសតវត្សរ៍ទី២នៃគ្រិស្ដសករាជ ហ្វូណន ជាទម្រង់ចុងក្រោយរបស់ប៉ូណន ។ ក៏ប៉ុន្ដែ តើត្រូវពន្យល់ការដែលបាត់ពាក្យ ប៉ូណន ទៅដោយរបៀបណាក្នុងភាសានិយាយ ក្នុងរឿងព្រេង ឬក្នុងសិលាចារឹក ?
(2) តាមកំណត់ត្រាមួយដែលផ្ញើពីទីក្រុងវ៉េនៅឆ្នាំ១៩០៨ ជូនលោក លូស ជារ៉េស៊ីដង់ជាន់ខ្ពស់បារាំងប្រចាំកម្ពុជាបាននិយាយថា ខែត្រយ៉ាឌិញ កាលពីអតីតកាលដ៏យូរមកហើយមានឈ្មោះថា ភូណន ។ ក្រោយមកដូរជា ធុងចានឡាប់ និងក្រោយមកទៀតថា ត្រាយដុងផូ ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៧០១មក ក៏ប្រែទៅជា ភូយ៉ាឌិញ រហូតមក ។
(3) ស្រុកនេះមានរាជធានីឈ្មោះ សាបេ ស្ថិតនៅខាងជើងព្រៃនគរ ។ ឈ្មោះនេះប្រហែលជាពាក្យម៉ាឡេ ហើយដាក់យ៉ាងនេះ គឺយកតាមទីក្រុងសាបេនៅកោះស៊ូម៉ាត្រា ។
(4) ការបកស្រាយនេះអាចនឹងត្រឹមត្រូវ ក៏ប៉ុន្ដែដូចជាគួរឱ្យសង្ស័យខ្លាំងណាស់ ។ គឺជាការពន្យល់ដែលអង់អាចហួស ហើយក៏គ្មានភស្ដុតាងបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ដែរ ។
(5) នៅក្នុងសិលាចារឹក គេសរសេរ កម្វុជា ក៏ប៉ុន្ដែកម្ពុជាមានគេនិយមច្រើនជាង ។ មានគេពន្យល់ថា កម្វុជា ឬកម្ពុជា អាចក្លាយមកពីពាក្យម៉ាឡេថា សិមបូជៈ ដែលជាឈ្មោះ របស់ប៉ាឡំបាង កាលពីយូរយារណាស់មកហើយ ហើយដែលចិនហៅមិនច្បាស់ថា សានហ្វុស៊ី ។ ខ្ញុំមិនឱ្យតម្លៃដល់ការបកស្រាយនេះទេ តែខ្ញុំជឿថា ទោះជាពាក្យកម្ពុជាក្លាយមកពីឈ្មោះជាភាសាម៉ាឡេរបស់ទីក្រុងមួយ ឬក៏ក្លាយមកពីទេវៈបុព្វបុរសកម្ពុក្ដី ពួកខ្មែរទទួលយកពាក្យនេះសម្រាប់ការចារលើថ្មពីព្រោះវាធ្វើឱ្យ នឹកឃើញជាតិសាសន៍មួយនៃឥណ្ឌារបស់ពួកអារ្យាង ហើយធ្វើឱ្យពួកគេមានប្រភពដើមថ្លៃថ្នូរ និងប្រកបដោយជោគជ័យ ។ គឺដូចគ្នាបែបនេះឯង ដែលក្រោយមកពួកគេហៅអង្គរធំ ឬមហានគរថាជា ឥន្ទ្រប្រាស្ថៈ-ឥន្ទបាទ ដែលជាឈ្មោះរបស់ទីក្រុងមួយនៅហិណ្ឌូស្ថាន ប្រហែល១៥គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងទីក្រុងដែល្លី ។
(6) ពាក្យ នាគ ដែលគេប្រើជាប្រពៃណីសម្រាប់ហៅអ្នកស្រុកដើមរបស់នគរគោកធ្លក អាចនឹងត្រូវបានដាក់ឱ្យដោយពួកហិណ្ឌូតាំងតែពីពេលដែលពួកនេះមក ដល់ដំបូងម្ល៉េះ ។ នៅឥណ្ឌា ពាក្យនេះជាឈ្មោះជនជាតិមួយក្រុមដែលមានរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ គឺពួកគេមានទីលំនៅៗចន្លោះខែត្រឈីតតាហ្គុង និងអាសាម ។ ពួកនេះមានផ្ទះសង់បន្ដើត ដូចជាផ្ទះពួកខ្មែរដែរ ។ មានគេនិយាយថា ពួកនាគនៅឥណ្ឌានេះមានអម្បូរជា ជេរ៉ាស ឬ សិរាស ដែលប្រហែលគ្នានឹងពាក្យ ចារ៉ាយ និង ស៊ឺរ៉ាយ ដែលគេតែងឮនៅកម្ពុជា ។ ចារ៉ាយ ជាឈ្មោះដែលជនជាតិភាគតិចគួយដាក់ឱ្យខ្មែរ រីឯពាក្យ ស៊ឺរ៉ាយ ជាពាក្យដែលពួកស្ទៀង និងពួកម៉យនៅភាគខាងកើតកូសាំងស៊ីន ប្រើសម្រាប់ហៅខ្មែរ ។ ដូច្នេះ វាអាចជាការត្រឹមត្រូវដែលថាពាក្យនាគជាឈ្មោះដែលពួកនិរប្រវេសន្ដ ហិណ្ឌូដាក់អ្នកស្រុកគោកធ្លក ។
(7) អ្នកខ្លះថាឈ្មោះ ដៀបលីយើ ។
(8) លោក ពែលីយ៉ូ បានរកឃើញឯកសារដែលនិយាយថា ព្រាហ្មណ៍នោះមកពីវូវែមឬគី និងរាជណាចក្រគាវ ។ជននោះអាចធ្វើដំណើរមកពីឥណ្ឌា ដោយធ្វើដំណើរកាត់តាមច្រកសិង្ហបុរី ក៏ប៉ុន្ដែខ្ញុំជឿថាគ្រាន់តែដឹងថាមកពីទិសខាងត្បូង គឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ ។
(9) ពាក្យនេះដែលចិនហៅថា ហ្វាន អាណ្ណាមថា ផាន គេប្រើសម្គាល់ឋានៈព្រះរាជាប្រៀបបានទៅនឹងពាក្យស្រី ឬព្រះ ដែលគេតែងប្រើនៅកម្ពុជា និងចាម្ប៉ា អ៊ីចឹងដែរ ។ ក៏ប៉ុន្ដែពាក្យនេះ គេមិនបានប្រើយូរប៉ុន្មានទេ គឺមានប្រើចំពោះតែព្រះរាជាកម្ពុជា៣ព្រះអង្គ ប៉ុណ្ណោះនៅសតវត្សរ៍ទី៣ និងប្រើនៅចាម្ប៉ាចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី៣មក ។ ខ្ញុំមិនដឹងថាពាក្យនេះមានប្រភពដើមពីពាក្យសំស្ក្រឹត ឬចាម ឬម៉ាឡេ ឬក៏ចិន ណាមួយម៉ាត់ទេ ។ ប្រហែលជាពាក្យនេះជាការអានពាក្យ វរ្ម័ន មិនបានច្បាស់ក៏មិនដឹង ។
(10) ប្រហែលជាឈ្មោះពិតប្រាកដគឺ តូម៉ូហ៊ូ ដែលជាឈ្មោះតាមភាសាម៉ាឡេនៃទីក្រុងមួយនៅកោះជ្វា ។
(11) លោក ពែលីយ៉ូ ក្នុងសៀវភៅឈ្មោះថា នគរហ្វូណនបានបញ្ជាក់តាមសំដីលោក ឆាវ៉ាន ថាស្ដេចនគរហ្វូណនបានបញ្ជូនរាជទូតឱ្យទៅគាល់ស្ដេចស្រុកចិននៅ ឆ្នាំ២៤៣ និងក្រោយៗមកទៀត ។
(12) ដោយហេតុនេះ គេត្រូវបំភ្លេចចោលនូវការដែលគិតថា ហ៊ុនទៀន និងកោណ្ឌញ្ញៈ ជាមនុស្សតែមួយ ដូចដែលបានស្នើឡើងដោយ ស្លេហ្សែល បន្ទាប់មក ដោយ ពែលីយ៉ូ និងហ្វ៊ីណូត៍ ។ អ្នកទាំង២រស់នៅចន្លោះពីគ្នាប្រហែល៤សតវត្សរ៍យ៉ាងតិច ។ លោក ពែលីយ៉ូ ដឹងរឿងនេះច្បាស់ណាស់ ព្រោះលោកបានលើកពីអត្ថបទរបស់ម៉ង់ស៊ីចាន់ ដែលរៀបរាប់អំពីស្ដេចមួយចំនួនដែលសោយរាជ្យចន្លោះពីហ៊ុនទៀននៅ សតវត្សរ៍ទី១ដល់កោណ្ឌញ្ញៈដែលឡើងសោយរាជ្យក្រោយឆ្នាំ៤៧៨ហើយមាន ទាំងនិយាយអំពីស្ដេចជ្រែករាជ្យដែលសោយរាជ្យពី២២២ ដល់ ២៨០ផង ។
(13) អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរនិយាយថា ដោយហេតុនេះហើយបានជាក្រោយៗមកស្ដ្រីៗបានចៀរក្រណាត់នោះ ហើយដេរបន្ថែមដៃ ក៏បានជាអាវបំពង់ពាក់រហូតមក ។ ក៏ប៉ុន្ដែការលើកឡើងដូច្នេះមិនត្រឹមត្រូវ ព្រោះអាវបំពង់នេះ គេទើបតែពាក់មិនទាន់បាន១៥០ឆ្នាំផងទេ ។
(14) តាមមើលទៅ ការបិទបាំងបែបនេះ ប្រហែលជាដូចអ្វីដែលបុរសៗនៃវិប្រជាដែលរស់នៅឆ្ងាយៗពីទីក្រុងក្នុង ប្រទេសឥណ្ឌា សព្វថ្ងៃនៅប្រើនៅឡើយ គឺថាក្រណាត់មួយផ្ទាំងរាងជាត្រីកោណដែលគេដាក់ពីខាងមុខ ចុងសងខាងភ្ជាប់នឹងខ្សែរុំព័ទ្ធចង្កេះ ឯចុងមួយទៀតភ្ជាប់នឹងខ្សែដែរ តែវាត់ពីក្រោមតាមចន្លោះភ្លៅ ។
(15) ការរៀបរាប់នេះបញ្ជាក់ថា នៅសតវត្សរ៍ទី១នៃគ្រិស្ដសករាជ អ្នកស្រុកហ្វូណនជាក្រុមមនុស្សណេគ្រីតូ ។ បើដូច្នេះមែននោះ បានសេចក្ដីថាអ្នកស្រុកនេះបានទទួលការវិវត្ដន៍យ៉ាងខ្លាំង ព្រោះគេកម្រនឹងប្រទះឃើញជនកម្ពុជាដែលមានសក់រួញណាស់សព្វថ្ងៃ នេះ ។ ក៏ប៉ុន្ដែក្នុងចំណោមប្រជាជនដែលមិនទាន់ស៊ីវីល័យទាំងអស់នៅក្នុង ឥណ្ឌូចិនដែលជាអ្នកស្រុកដើម គេនៅមានឃើញមានអ្នកដែលមានសក់រួញ ហើយរួញខ្លាំងទៀតផង ។ ជាទូទៅ ពួកនេះមិនមានសក់បះទេ គឺច្រើនតែរួញតិចៗ តែសម្បុរមិនខ្មៅដូចពួកខ្មែរពេកទេ ។ ខ្ញុំសូមថែមទៀតថា ក្នុងស្មារតីរបស់អ្នកស្រុកនេះ ការដែលមានសក់រួញគឺជាសញ្ញាបញ្ជាក់ថាទាបថោក ជាប្រការមានគ្រោះថ្នាក់ ។ ប្រការនេះរឹតតែមានន័យដូច្នេះថែមទៀតចំពោះស្រីៗ ដោយហេតុនេះហើយបានជាពួកគេតែងតែស្វែងរកប្រេងមកលាបដើម្បីធ្វើឱ្យ សក់លាត្រង់វិញ ។ ម្យ៉ាងទៀត តាមការនិយាយតៗគ្នា ពួកខ្មែរដើមមានសម្បុរខ្មៅខ្លាំងជាងខ្មែរសព្វថ្ងៃ ។
វា ជាការពិតប្រាកដណាស់ថា បើពួកខ្មែរមានប្រភពចេញមកពីប្រទេសឥណ្ឌា គឺចេញពីឆ្នេរកូរ៉ូម៉ង់ដែល ឬឆ្នេរអូរីស្សា ឬក៏ចេញពីមាត់សមុទ្របឹងហ្កាល់មែននោះ ពួកនេះប្រាកដជាខ្មៅជាងពួកអ្នកស្រុកដើមដែលគេប្រទះឃើញនៅឥណ្ឌូចិន ពិសេសគឺកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ ដែលមានស្បែកលឿងទៅទៀត ។
(16) ខ្ញុំជឿថា នេះគឺជាអ្វីដែលខ្មែរនិយាយថា អង្គុយបត់ជើង កាលណាគេអង្គុយលើកម្រាលព្រំ កន្ទេល ឬក្រណាត់ ដោយបត់ជើងទាំង២ស្របគ្នាមកតែម្ខាង ។
(17) ទ្វារវតី មកពីសំស្ក្រឹត ធ្វារវតី ជាឈ្មោះទីក្រុងដែលក្រោយពីបានកសាងរួចទៅជាអយុធ្យា ។
(18) ខែត្រនេះពីមុនឈ្មោះថា ស្យង់គ្យួន រួច គាវតូ មុននឹងមានឈ្មោះថា យេណាន នេះ ។
(19) ខ្ញុំមានជំនឿថា ព្រះរាជាដែលយើងស្គាល់ព្រះនាមជាភាសាសំស្ក្រឹតតាមសិលាចារឹក ក៏ទ្រង់មានព្រះនាមជាភាសាសាមញ្ញ ដែលប្រជាជននិយមហៅ ដូចដែលមានក្នុងរឿងព្រេងអ៊ីចឹងដែរ ក៏ប៉ុន្ដែព្រះនាមនោះមិនបានត្រូវគេចារលើថ្មទេ ព្រោះជាព្រះនាមក្រៅផ្លូវការ ។
(20) ហ្វូណន ក្នុងទីនេះ សំដៅយកតែផ្នែកខាងក្រោម ដែលរួមមានប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន និងកូសាំងស៊ីនតែប៉ុណ្ណោះ ។
(21) តាមធម្មតា គឺព្រះព្រហ្ម ក៏ប៉ុន្ដែជួនកាលក៏អាចជាព្រះសិវៈ ឬព្រះវិស្ណុផងដែរ ។ ខ្ញុំគិតថាប្រហែលជាព្រះសិវៈ ជាពិសេសគឺសិវៈលិង្គ ហេតុនេះហើយបានជាមានពាក្យថា ថ្ម ។
(22) គឺជារាជាណាចក្រមួយនៅប្រទេសឥណ្ឌាខាងជើង ប្រហែលជា២៩គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងទីក្រុងដែល្លី ។
(23) អ្នកខ្លះនិយាយថា កោណ្ឌញ្ញៈ និងជ័យវរ្ម័ន ជាស្ដេចពីរព្រះអង្គផ្សេងគ្នា ។ តាមពិត ព្រះនាមទាំង២ជាព្រះនាមរបស់ព្រះអង្គតែម្នាក់ ។
(24) នៅក្នុងឥណ្ឌូចិន និងកម្ពុជាពីមុន ក្សត្រាមួយអង្គអាចនឹងត្រូវជ្រើសរើសឱ្យឡើងសោយរាជ្យបានលុះត្រាណា តែទ្រង់ជារាជបុត្រ ប្រសូតពីម្ចាស់ក្សត្រីដែលជាប់ខ្សែស្រឡាយជាមួយព្រះរាជា បានសេចក្ដីថា ការឡើងស្នងរាជ្យប្រព្រឹត្ដទៅតាមខ្សែស្រឡាយខាងស្រី ។ បើទោះជាព្រះក្សត្រានោះជាក្សត្រាច្បងក៏ដោយតែបើទ្រង់ជាបុត្រ របស់ស្រីស្នំមិនអាចឡើងសោយរាជ្យបានទេ លើកលែងតែជ្រែករាជ្យ ឬត្រូវជ្រើសរើសផ្ទុយនឹងក្រឹត្យក្រម ។
ខ្មែរសម័យបុរេប្រវត្តិ និងការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា (ភាគ២)
តើលោកអ្នកនាងជ្រាបទេថា ជនជាតិខ្មែរជាជនជាតិមួយបានរស់មុនគេបង្អស់នៅលើជ្រោយឥណ្ឌូចិន នេះ ហើយថែមទាំងមានវប្បធម៌ និងជំនឿរបស់ខ្លួនស្រាប់ទៅហើយ មុនការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា។ ជាបន្តទៅទៀតនេះ លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ សូមរៀបរាប់ជូននូវប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរសម័យបុរេប្រវត្តិ និងការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា លើកទីមួយ។
២. សម័យបុរេប្រវត្តិ
ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលសម្គាល់ ឬហៅខ្លួនឯងថាជាជនជាតិខ្មែរនោះ គឺជាមនុស្សមួយក្រុម ក្នុងចំណោមពូជសាសន៍អូស្ត្រូអាស៊ី ហើយដែលបានមកតាំងទីរស់នៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិន នេះតាំងពីសម័យយុគថ្មរំលីង គឺប្រមាណ ១៥សតវត្សមុនគ្រិស្តសករាជ។ ឯកសារខ្លះបញ្ជាក់ថា មានស្លាកស្នាមតាំងលំនៅនៅតំបន់នេះប្រមាណ ៥ពាន់ឆ្នាំមុនគ្រិស្តសករាជឯណោះ។ ក្រុមមនុស្សទាំងឡាយក្នុងអំបូរអូស្ត្រូអាស៊ី នេះនៅមានរស់រានរហូតដល់សព្វថ្ងៃនៅប្រទេសភូមាភាគខាងក្រោម ហើយនិងនៅតាមជួរភ្នំអណ្ណាម។ ឯលក្ខណៈកាត់ជាមួយធាតុម៉ុងហ្គោល គឺជាការកើតឡើងថ្មីៗខាងក្រោយ។
ក្នុងចំណោមជនជាតិឥណ្ឌូចិន គឺពួកមនុស្សរស់នៅត្រង់ចន្លោះប្រទេសចិន និងឥណ្ឌា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាជនជាតិចាស់ជាងគេ ដែលបានតាំងទីលំនៅនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួនសព្វថ្ងៃនេះ គឺរហូតមកដល់សតវត្សទី១៣ នៃគ្រិស្តសករាជ ទាក់ទាញដោយដែនដីសណ្ដមានជីជាតិ វាលទំនាប និងសមុទ្រផង ព្រមដោយការរុញច្រានរបស់ពួកម៉ុងហ្គោលពីប្រទេសចិន មកផង ទើបជនជាតិវៀតណាម ជនជាតិថៃ និងភូមា បានលេចមុខមកនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិន នេះ ដោយពួកនេះបានវាយរុញច្រានជនជាតិខ្មែរ និងបងប្អូនរបស់ខ្លួន គឺជនជាតិមន អោយខ្ទាតពីតំបន់វាលទំនាបមេណាម និងពីតំបន់វាលទំនាបទន្លេឥរ៉ាវតី។
នៅតាមស្ថានីយបុរេប្រវត្តិនានារបស់ជនជាតិខ្មែរពីសម័យថ្មរំលីងនោះ គេបានរកឃើញ ដូចជានៅស្ថានីយម្លូព្រៃ អន្លង់ផ្ដៅ សំរោងសែន និងនៅលើខ្នងទួល ឬខ្នងភ្នំតំបន់ដីក្រហម គឺមេមត់ស្នួល នូវឧបករណ៍ផ្សេងៗជាច្រើនដែលធ្វើអំពីថ្មរំលីង។ ប្រជាជនក្នុងសម័យនោះចេះធ្វើពូថៅ កន្ត្រៃ និងកងដៃអំពីថ្មរំលីង។ គេចេះសូនដីឥដ្ឋធ្វើក្អមឆ្នាំង តុបតែងលំអដោយក្បាច់រចនាជារង្វង់ក្បាច់ហៀនគូទខ្យង និងចេះធ្វើក្រវិល សម្រាប់ពាក់ត្រចៀកថែមទៀតផង។ គេចេះនេសាទត្រីដោយស្ន ដែលមានងៀង និងស្ទូចត្រីដោយសន្ទូច ដែលមានផ្លែធ្វើអំពីឆ្អឹងសត្វ។ គេចេះផ្សាំង ឬចិញ្ចឹមសត្វគោក្របី ចិញ្ចឹមជ្រូក និងដាំស្រូវ។ ផ្ទះរបស់គេសង់បន្តើតលើសសរខ្ពស់ពីដី ដែលអាចការពារសត្វកណ្ដៀរ ឬសត្វសាហាវផ្សេងៗ ហើយនិងការពារទឹកលិចនៅរដូវវស្សា។ នៅក្នុងតំបន់ភាគខាងកើតក្នុងការកាប់ឆ្ការព្រៃស្បាត រានដីធ្វើចម្ការ ដើម្បីពង្រីកដំណាំកៅស៊ូនៅប្រទេសកម្ពុជា គេបានរកឃើញភូមិមូល ជាភូមិសម័យបុរេប្រវត្តិ ដែលមានគ្រឹះនៅសល់ដែលយើងអាចមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់។ ក្នុងចំណោមភូមិទាំងនោះ ភូមិមួយត្រូវគេបានរកឃើញនៅមេមត់ ដែលយើងអាចឃើញច្បាស់នូវកំពែង ឬជញ្ជាំងក្រាស់ ហើយខ្ពស់ ធ្វើអំពីដីមានរាងជារង្វង់មូល ដែលមានវិជ្ឈមាត្រខាងក្រៅរហូតដល់ ២០០ម៉ែត្រ ហើយមានផ្លូវចូលពីរ។ ភូមិមូលពីសម័យបុរេប្រវត្តិនេះ ការពារដោយគូទឹកសងខាង ហើយគូទឹក ឬរណ្ដៅនោះ មានជម្រៅរហូតដល់ ៦ម៉ែត្រនៅឡើយសព្វថ្ងៃនេះ។
គេបានរកឃើញរោងជាង ឬកន្លែងកាត់បំបែកថ្ម និងដុសរំលីង ឬខាត់ថ្ម ដែលមានសំណល់វត្ថុផ្សេងៗយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកធ្វើអំពីថ្មរំលីង ព្រមទាំងមានបំណែកចាន ឬក្រឡ ឬហៅម៉្យាងទៀតថា កុលាលភាជន៍យ៉ាងច្រើននៅទីនោះ។ តាមការស្រាវជ្រាវថ្មីៗបន្ថែមទៀត ដោយប្រើប្រព័ន្ធផ្កាយរណបថតពីទីអវកាសមក មន្ទីរពិសោធន៍ ណាសា (NASA) នៃសហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រកាសថា បានរកឃើញភូមិមូលសម័យបុរេប្រវត្តិយ៉ាងច្រើននៅតំបន់សៀមរាបអង្គរ ផងដែរ។
ជនជាតិខ្មែរនៅសម័យបុរេប្រវត្តិ អនុវត្តជំនឿគោរពបុព្វបុរសដូនតា ហើយធ្វើសក្ការបូជាអ្នកតាម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ជាទង្វើដែលអាចអោយយល់បានថា នៅក្នុងប្រទេសមួយដែលទឹក និងដី មិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបាន ហើយហាក់ដូចជាច្រឡូកលាយឡំភ្ជាប់គ្នាទៅនឹងមេឃ ក្នុងគំនិតចក្រវាឡដ៏អស្ចារ្យមួយ។
សត្វនាគ គឺជានិមិត្តរូបនៃកម្លាំងអាទិទេព ឬវត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធិ វត្ថុទិព្វរបស់ជនជាតិខ្មែរ។ ជំនឿនេះ គេបានឃើញកើតមានមកពីយូរយារណាស់មកហើយ ជាពិសេសមានរឿងរ៉ាវនាងនាគ ដែលទាក់ទងទៅនឹងរយៈកាលចាប់ផ្ដើមប្រវត្តិសាស្ត្រនៃប្រទេសកម្ពុជា ថែមទៀតផង។ ថ្វីត្បិតតែរឿងរ៉ាវព្រះនាងនាគមានលក្ខណៈដូចជារឿងព្រេងនិទានបន្តិចក្តី ក៏សព្វថ្ងៃជំនឿនេះនៅមានជីវិតរស់រវើកក្នុងជីវភាពនៃជនជាតិខ្មែរ ហើយត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគោរពបូជាយ៉ាងសកម្ម ហើយតម្កល់ទុកថា គឺអ្នកតាម្ចាស់ស្រុកម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ដ៏មានគុណនេះហើយជាអ្នកថែរក្សាការពារជនជាតិខ្មែរ និងមាតុភូមិខ្មែរនេះឯង។
៣. ការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌាលើកទី១
ក្នុងរង្វង់សតវត្សទី១ នៃគ្រិស្តសករាជ ជនជាតិខ្មែរដែលតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដើរសមុទ្រជាតិឥណ្ឌា ដែលភាគច្រើនជាអ្នកជំនួញ និងពួកព្រាហ្មណ៍ ក៏បានទទួលឥទ្ធិពលជាបន្តបន្ទាប់ពីពួកឥណ្ឌា ទាំងនោះ។ គ្មានអ្វីគួរអោយសង្ស័យឡើយ វប្បធម៌ និងសាសនានៃប្រទេសឥណ្ឌា បានក្លាយជាវប្បធម៌ និងសាសនារបស់វណ្ណៈអ្នកដឹកនាំខ្មែរ។ ចំណែកប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញទូទៅវិញ រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះហើយ នៅតែមានជំនឿទៅលើព្រលឹងដូនតា គោរពបូជាអារុក្ខអារក្ខអ្នកតាម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ដែលជាជំនឿដើមរបស់ខ្មែរដដែល ទោះបីស្ថិតនៅក្រោមទង់ ឬរូបភាពព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលនាំចូលពីឥណ្ឌា ក៏ដោយ។ ម៉្យាងទៀត គឺដោយសារការទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា ដែលមានភាសាសំស្ក្រឹតជាយាននេះហើយ ដែលបានជំរុញជនជាតិខ្មែរអោយចាប់ផ្ដើមសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិរបស់ខ្លួន នាដើមសតវត្សទី១ នៃគ្រិស្តសករាជនេះ។
ការធ្វើដំណើរដែលកាន់តែរីកចម្រើនឡើងជាលំដាប់របស់ជនជាតិឥណ្ឌា មកកាន់តំបន់សុវណ្ណភូមិនេះ ដើមហេតុសំខាន់ គឺការមកធ្វើជំនួញជួញដូរខាងសេដ្ឋកិច្ច។ ពីដើមឡើយ ពួកឈ្មួញឥណ្ឌា ទិញមាសពីតំបន់ស៊ីបេរី ដែលពួកទូរចរធ្វើដំណើរដោយរទេះឆ្ងាយៗមកលក់អោយ ដោយឆ្លងកាត់តំបន់បាក់ទ្រីយ៉ាន។ ប៉ុន្តែ ប្រហែលជាពីរសតវត្សមុនគ្រិស្ដសករាជ ដោយមានការរំជើបរំជួលក្នុងចំណោមជនជាតិផ្សេងៗនៅភូមិភាគអាស៊ីកណ្ដាល បានធ្វើអោយផ្លូវនេះកាត់ផ្តាច់ ធ្វើគមនាគមន៍តទៅទៀតលែងកើត។
ក្រោយមក គឺក្នុងអំឡុងសតវត្សទី១នៃគ្រិស្តសករាជ ពួកឥណ្ឌា ក៏ធ្វើដំណើរបែរទៅទិសខាងលិច ហើយបានទិញ និងដឹកជញ្ជូនមាសពីពិភពរ៉ូម៉ាំង ក្នុងនោះមានទាំងកាក់មាសដែលគេបានរំលាយ ហើយបោះពុម្ពជារូបិយវត្ថុជាប្រាក់ ដាក់អោយប្រើប្រាស់នៅក្នុងចក្រភពរ៉ូម៉ាំង ថែមទៀតផង។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនយូរប៉ុន្មាន ព្រះចៅវ៉េស្ប៉ាស្យាង ដែលគ្រងរាជនៅចន្លោះឆ្នាំ៦៩-៧៩ នៃគ្រិស្ដសករាជ នៃចក្រភពរ៉ូម៉ាំង បានចេញបញ្ញត្តិហាមឃាត់មិនអោយនាំមាសចេញ ដែលជាប្រការបង្ខំអោយឈ្មួញឥណ្ឌា ស្វែងរកប្រភពទិញមាសពីកន្លែងផ្សេងទៀត។ ទីបំផុត ពួកនេះក៏បានធ្វើដំណើរបែរមករកតំបន់សុវណ្ណភូមិនេះ។ ការធ្វើដំណើរស្វែងមករកមាសនៅជ្រោយសុវណ្ណភូមិនេះ បានត្រូវសម្រួលដោយកត្តាជាច្រើនដូចជា ការរីកចម្រើនខាងផ្នែកនាវាចរសមុទ្រ ដោយពេលនោះគេអាចរកឃើញបច្ចេកទេសធ្វើសំពៅធំៗ មាំៗដែលអាចផ្ទុកទំនិញ និងមនុស្សចំនួនរហូតដល់ ៧០០នាក់ ការរកឃើញភាពឆ្លាស់គ្នានៃខ្យល់រដូវ ដោយអ្នកបើកសំពៅជនជាតិក្រិក បានជំរុញអោយមានភាពទៀងទាត់ក្នុងការធ្វើដំណើរ និងញ៉ាំងការស្វែងរកមាសនៅតំបន់សុវណ្ណភូមិនេះ កាន់តែមានសន្ទុះកើនឡើង។
ម៉្យាងទៀត ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ ព្រះពុទ្ធសាសនាក៏កាន់តែរីកចម្រើនឡើង ហើយសាសនានេះបានលុបបំបាត់ចោលប្រព័ន្ធវណ្ណៈក្នុងសង្គម ដែលជាហេតុនាំអោយពួកឥណ្ឌា ឈប់ខ្លាចបាត់ភាពបរិសុទ្ធក្នុងឈាម ក្នុងពូជសាសន៍របស់ខ្លួន ហើយធ្វើការទាក់ទងដោយទូលាយជាមួយជនបរទេស។
ក្រោយមក ពួកឈ្មួញឥណ្ឌា ទាំងនោះ បានមកបោះទីតាំងដោយបានបង្កើតជាហាងលក់ទំនិញ ឬសាខាគ្រឹះស្ថានជំនួញរបស់ខ្លួនក្នុងដែនដីសុវណ្ណភូមិ ហើយជាបន្តបន្ទាប់ បានប្រើប្រាស់គ្រឹះស្ថានទាំងនោះជាមជ្ឈមណ្ឌលផ្សព្វផ្សាយនយោបាយ និងសាសនារបស់ខ្លួន ហើយបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើពួករដ្ឋវាសី គឺជាជនជាតិម្ចាស់ស្រុក។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះទេ ដើម្បីពង្រឹង និងពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន ពួកនេះបានរឹតចំណងចងស្ពានមេត្រី រៀបចំអាពាហ៍ពិពាហ៍ចម្រុះជាមួយពួករដ្ឋវាសីម្ចាស់ស្រុក ដើម្បីបង្កើតចំណងទាក់ទងជាគ្រួសារយ៉ាងជិតស្និទ្ធថែមទៀតផង។
ជាក់ស្តែង គឺអាពាហ៍ពិពាហ៍បែបនេះហើយដែលបានបង្កើតឡើងនូវសន្តតិវង្សដំបូងបង្អស់របស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា យើងនេះ៕
ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរនាសម័យអាណាចក្រភ្នំ (ភាគ៣)
ប្រវត្តិសាស្ត្រស្តីអំពីការកកើតសន្តតិវង្សខ្មែរដំបូង មានប្រភពមកពីអ្នកដំណើរជាជនជាតិចិន ដែលបានមកដល់ដែនដីនេះនាសម័យកាលនោះ ហើយបានកត់ត្រាទុក។ ហេតុដូច្នេះហើយ បានជាឈ្មោះមនុស្ស ឬទីតាំងមានសូរសៀងស្រដៀងចិន ដូចជាព្រះរាជាខ្មែរទីមួយ និងព្រះជាយារបស់ព្រះអង្គមានព្រះនាមថា ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន និងព្រះនាងលីវយី ហើយឈ្មោះនគរជានគរហ្វូណន ឬចេនឡា ជាដើម។
៤.អាណាចក្រនគរភ្នំ
ទឹកដីនៅតាមដងទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោម ហើយនិងក្នុងដែនដីសណ្ដនៃទន្លេនេះ បានត្រូវពួកខ្មែរមួយក្រុមដែលមានជំនឿទៅលើសត្វនាគ ឬដែលជឿថា បុព្វបុរសដូនតារបស់ខ្លួន មានអម្បូរមកពីពូជនាគ រស់នៅតាំងពីយូរលង់មកហើយ។ ឯកសារចិន របស់ លោក កាំង ថៃ ដែលបានមកទស្សនានគរភ្នំនៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី៣នៃគ្រិស្ដសករាជ បានរៀបរាប់ថា ប្រហែលជាក្នុងឆ្នាំ៥០នៃគ្រិស្ដសករាជ មានជនជាតិឥណ្ឌា ជាព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះ ហ៊ុន ទៀន បានធ្វើដំណើរពីប្រទេសឥណ្ឌា តាមកោះខាងត្បូងមកអាណាចក្រភ្នំ។ ហេតុដែលបណ្ដាលអោយព្រាហ្មណ៍ ហ៊ុន ទៀន ធ្វើដំណើរមកកាន់នគរភ្នំ នេះ ព្រោះយប់មួយព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន បានយល់សប្ដិឃើញថា ទេវតាដែលបីបាច់ថែរក្សាព្រះអង្គ បានធ្វើអំណោយធ្នូទិព្វមួយដល់ព្រះអង្គ ហើយបញ្ជាអោយព្រះអង្គឡើងជិះសំពៅដ៏ធំមួយ។ លោក កាំង ថៃ បន្តថា លុះព្រឹកឡើង ព្រះអង្គក៏ធ្វើដំណើរទៅកាន់ទេវស្ថាន ដើម្បីធ្វើសក្ការបូជា ស្រាប់តែបានឃើញធ្នូទិព្វនោះដូចសុបិន្ដមែន។ ដោយសុបិន្ដឆុតដូច្នេះ ព្រះអង្គក៏ធ្វើដំណើរតាមសមុទ្រ ទៅកាន់អាណាចក្រភ្នំតាមការណែនាំរបស់ទេវតាក្នុងការយល់សប្ដិនោះ។
មកដល់នគរភ្នំ ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន បានពើបប្រយុទ្ធជាមួយរាជធានីនៃរដ្ឋនេះ ដែល លោក កាំង ថៃ ថាមានព្រះនាមថា ព្រះនាង លីវយី។ ព្រះនាង លីវយី ដែលបាននាំកម្លាំងទ័ពមកវាយលុកលើសំពៅព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន មុន។ ដោយឫទ្ធានុភាពធ្នូទិព្វ ព្រះអង្គក៏ទទួលបានជ័យជម្នះលើព្រះនាង លីវយី ដែលជាម្ចាស់ស្រុក ដោយព្រះអង្គបានបាញ់សំពៅរបស់ព្រះនាងអោយធ្លាយពីម្ខាងទៅម្ខាង។ ដោយឃើញព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន មានឫទ្ធិខ្លាំងពូកែដូច្នោះ ព្រះនាង លីវយី ក៏ព្រមចាញ់ព្រះអង្គ ហើយព្រះអង្គក៏បានរៀបអភិសេកព្រះនាងជាអគ្គមហេសី តាំងពីពេលនោះមក។
ប្រភពមួយទៀតដែលរៀបរាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នេះដែរ គឺសិលាចារិកចាម នៅមីសឺន (គ្រិស្ដសករាជ ៦៥៨) បានអោយយើងដឹងថា ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន ដែលចិន ហៅនោះឈ្មោះ កៅណ្ឌិន្យ ឯព្រះនាង លីវយី វិញ គឺព្រះនាង សោមាកូនព្រះច័ន្ទ។ ឯខាងព្រះរាជពង្សាវតារនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា វិញ បានហៅព្រះនាមស្ដេចនោះថា ព្រះថោង និងនាងនាគ ដែលបានបន្សល់ទុកនូវកេរ្តិ៍ដំណែលទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីជាច្រើន អោយជីវភាពសង្គមខ្មែររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ដូច្នេះ រួមសេចក្តីមក គឺព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន ឬ កៅណ្ឌិន្យ ឬ ព្រះថោង និងព្រះនាង លីវយី ឬ ព្រះនាង សោមាកូនព្រះច័ន្ទ ឬ នាងនាគ នេះហើយ ដែលជាអ្នកបានកសាងឡើងនូវសន្តតិវង្ស ឬរាជវង្សខ្មែរជាដំបូងគេបង្អស់នោះ។ ម៉្យាងទៀត គឺពេលនោះហើយដែលព្រះថោង ឬ កៅណ្ឌិន្យ ឬ ហ៊ុន ទៀន ដែលជាជាតិឥណ្ឌា បាននាំយកនូវទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីផ្សេងៗពីប្រទេសឥណ្ឌា មានសាសនា ភាសា អ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ត្រ ច្បាប់ទម្លាប់ផ្សេងៗ ពិសេស គឺរបៀបរៀបចំ ឬគំនិតដឹកនាំប្រទេសតាមបែបរាជាធិបតេយ្យមកបន្ថែមអោយ ឬបញ្ចូលគ្នានឹងអ្វីៗដែលសង្គមខ្មែរមានរួចទៅហើយ ដូចជាជំនឿលើព្រលឹងដូនតា គោរពមេបា អារក្ខអ្នកតា និងលទ្ធិមាតាធិបតេយ្យយកមេជាធំ ដែលជាហេតុធ្វើអោយសង្គមខ្មែរក្នុងសម័យនោះមានការរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សបំផុត។
ចំពោះឈ្មោះនគរ វិញ គឺប្រហែលពីពេលនោះមកហើយដែលមានឈ្មោះថា នគរភ្នំ ព្រោះតាមឯកសារចិន បាននិយាយច្បាស់ថា អធិរាជអាណាចក្រភ្នំមានឋានន្តរនាមថា គូឡុង គឺក្រុងដែលសព្វថ្ងៃមានន័យថា ស្ដេចសោយរាជ្យ។ ម៉្យាងទៀត តាមការនិយមរបស់ជនជាតិចិន គេច្រើនប្រើឈ្មោះ ឬពាក្យតែមួយសម្រាប់សម្គាល់ប្រទេសផង ប្រជារាស្ត្រផង រាជធានីផង ឬក៏ឋានន្តរនាមរបស់អ្នកដឹកនាំផង។ ដូច្នេះ ពាក្យ ហ្វូណន ចិន ប្រហែលជាហៅតាមឋានន្តរនាមព្រះចៅអធិរាជ គឺកុរុងវ្នំ ហើយ ហ្វូណន គឺជាសំនៀងចិន នៃពាក្យវ្នំ ឬភ្នំរបស់ខ្មែរនេះឯង។ ឯការដែលអធិរាជអាណាចក្រភ្នំមានឋានន្តរនាមក្រុងវ្នំដូច្នេះ គឺប្រហែលជាមកពីភ្នំជាទីកន្លែងដែលអធិរាជឡើងទៅជួបនិងព្រះឥសូរ។ ឯកសារចិន បានរៀបរាប់ថា ព្រះអាទិទេពយាងចុះពីលើភ្នំម៉តាន់ ជាញឹកញាប់ ព្រះអង្គបានយកទីនោះដើម្បីបញ្ចេញមហិទ្ធិឫទ្ធិរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះចៅអធិរាជទាំងឡាយបានទទួលនូវពរជ័យពីព្រះអង្គ ហើយប្រជារាស្ត្រក៏បានសុខចម្រើន ដោយសារសកម្មភាពនោះផងដែរ។
ចំណែកខាងរាជធានីនៃអាណាចក្រនគរភ្នំវិញ មានឈ្មោះថា វ្យាធៈបុរៈ ប្រហែលស្ថិតនៅម្តុំបាភ្នំ មានចម្ងាយប្រមាណ ២០០គីឡូម៉ែត្រពីសមុទ្រ។
៥- ការបង្កើតរាជវង្សដំបូង
អ្នកស្នងរាជ្យតពីព្រះបាទ កៅណ្ឌិន្យ គឺជាកូនចៅរបស់ព្រះអង្គ ក្នុងនោះមានព្រះបាទ ហ៊ុន ផានហួង ដែលជាព្រះរាជាមួយអង្គខ្លាំងពូកែ មានកលល្បិចក្នុងការធ្វើសង្គ្រាមពង្រឹងអំណាចកណ្ដាល ហើយវាយពង្រីកអាណាចក្រអោយធំទូលាយ។ ស្ដេចអង្គនេះសោយទិវង្គតក្នុងព្រះជន្ម ៩០ព្រះវស្សា នៅដើមសតវត្សទី៣នៃគ្រិស្ដសករាជ។ ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គដែលអ្នកនិពន្ធចិន ថាមានព្រះនាម ប៉ាន-ប៉ាន (Phan-Phan) ត្រូវជ្រើសតាំងអោយឡើងស្នងរាជ្យបន្តពីព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ ព្រះរាជាអង្គថ្មីនេះ បានប្រគល់កិច្ចការរដ្ឋទាំងអស់ទៅអោយមេទ័ពម្នាក់ឈ្មោះ ស្រីមារៈ មើលកិច្ចការជំនួស។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបានតែបីឆ្នាំក៏សុគតទៅ។ ពួកនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ក៏ជ្រើសមេទ័ព ស្រីមារៈ អោយឡើងសោយរាជ្យ។
ជាទូទៅ ព្រះរាជាខ្មែរតែងតែមានព្រះនាមបី គឺ៖
១. ព្រះនាមកំណើត
២. ព្រះនាមគ្រងរាជ្យ
៣. ព្រះមរណនាម គឺជាព្រះនាមពេលដែលព្រះអង្គសុគតទៅ។
ព្រះអង្គ ស្រីមារៈ គឺជាព្រះរាជាខ្មែរដំបូងបំផុតដែលទ្រង់យកព្រះនាម "វរ្ម័ន" ដែលមានន័យថា អ្នកការពារ មកប្រើដំបូងគេបង្អស់ ហើយព្រះនាមវរ្ម័ននេះ បានត្រូវព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទ្រង់ប្រើប្រាស់ជារៀងរហូត លុះត្រាដល់ពេលដែលបដិវត្តន៍នយោបាយ និងសាសនារបស់នាយត្រសក់ផ្អែម កើតមានឡើង។
ព្រះបាទ ស្រីមារៈ ជាស្ដេចសឹកដ៏ខ្លាំងពូកែ។ ព្រះអង្គបានធ្វើសង្គ្រាមតាមផ្លូវគោកផង តាមផ្លូវទឹកផង ហើយពង្រឹងអំណាចរបស់ព្រះអង្គ លើដែនដីភាគខាងក្រោម "កម្ពុជាក្រោមសព្វថ្ងៃ" លើភាគកណ្ដាលនៃទន្លេមេគង្គ ហើយរឹបដាក់ជាចំណុះនូវរដ្ឋតូចៗនៅភាគខាងជើង ជ្រោយម៉ាឡាយូ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យលើផ្លូវគោក និងទីសំចតទាំងឡាយចន្លោះឈូងសមុទ្របឹងហ្គាល និងឈូងសមុទ្រសៀម។ ព្រះអង្គទ្រង់សោយទិវង្គតក្នុងពេលដែលទ្រង់បំពេញបេសកកម្មមួយនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
ក្មួយរបស់ព្រះអង្គព្រះនាម ហ្វានឆាន ដែលប្រហែលជាមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា ធរណិន្ទ្រវរ្ម័ន បានជ្រែករាជ្យដោយបានធ្វើគត់រាជទាយាទ គឺព្រះរាជបុត្រច្បងរបស់ព្រះបាទ ស្រីមារៈ ហើយឡើងសោយរាជ្យ។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបានរយៈពេល ២០ឆ្នាំ។
នៅក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអង្គបានរឹតចំណងការទូតជាមួយនឹងរាជវង្សឥណ្ឌា មុរុណ្ឌ។ នៅឆ្នាំ២៤៣ ព្រះអង្គបានបញ្ជូនរាជទូតទៅប្រទេសចិន ដើម្បីនាំដង្វាយជាអ្នកភ្លេង និងផលិតផលផ្សេងៗ ទៅថ្វាយស្ដេចក្រុងចិន។ គឺនៅក្នុងរាជ្យព្រះអង្គ ហ្វានឆាន នេះហើយ ដែលគេបានសាងសិលាចារិកខ្មែរ ដែលចាស់ជាងគេជាភាសាសំស្ក្រឹត ក្នុងដែនសាមន្តរដ្ឋមួយរបស់អាណាចក្រនគរភ្នំ។ សិលាចារិកនេះ ត្រូវបានគេរកឃើញនៅរមណីយដ្ឋាន "វ៉ូកាញ់" ក្នុងតំបន់ញ៉ាត្រាង ប្រទេសវៀតណាម សព្វថ្ងៃនេះ។
ប្រហែលនៅក្នុងឆ្នាំ២៥០ ព្រះអង្គ ហ្វានឆាន ត្រូវធ្វើគត់ដោយព្រះរាជបុត្រពៅរបស់ព្រះបាទ ស្រីមារៈ ដោយយកលេសថាសងសឹក។ មេទ័ពម្នាក់របស់ព្រះអង្គ ហ្វានឆាន មានឈ្មោះថា អាសុចៃ ដែលតាមឯកសារចិន ថាឈ្មោះ ស៊ីយុនហ្វាន់ស៊ីយុន បានធ្វើគត់រាជទាយាទ គឺព្រះរាជបុត្រពៅរបស់ព្រះបាទ ស្រីមារៈ ហើយប្រកាសខ្លួនឡើងសោយរាជ្យជា "កុរុងវ្នំ"។
ព្រះបាទ ហ្វាន់ស៊ីយុន ជាព្រះរាជាដែលស្រឡាញ់សន្តិភាព ទ្រង់យកព្រះទ័យទុកដាក់នឹងព្រះរាជភារកិច្ចរបស់ព្រះអង្គយ៉ាងខ្លាំង។ ដើម្បីរក្សាកិត្យានុភាព ព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ការទូតច្រើនជាងកម្លាំងទ័ព។ ព្រះអង្គទ្រង់រក្សាចំណងទាក់ទងជាប្រក្រតីជាមួយព្រះរាជវាំង មុរុណ្ឌ នៃប្រទេសឥណ្ឌា។ ពីឆ្នាំ២៦៨ ដល់ឆ្នាំ២៨៧ ព្រះអង្គបានបញ្ជូនរាជទូតទៅប្រទេសចិន។ ក្រៅពីនោះ ជាមួយនឹងអាណាចក្រចំប៉ា ដែលស្ថិតនៅភាគខាងកើតនគរភ្នំ ព្រះអង្គបានរឹតចំណងទាក់ទងយ៉ាងជិតស្និទ្ធបំផុត រហូតដល់គេអាចជឿបានថា ប្រហែលជាព្រះអង្គបានពង្រីកអធិរាជភាពរបស់ព្រះអង្គលើប្រទេសចំប៉ា នោះ ថែមទៀតផង៕
ប្រវត្តិសាស្ត្រស្តីអំពីការកកើតសន្តតិវង្សខ្មែរដំបូង មានប្រភពមកពីអ្នកដំណើរជាជនជាតិចិន ដែលបានមកដល់ដែនដីនេះនាសម័យកាលនោះ ហើយបានកត់ត្រាទុក។ ហេតុដូច្នេះហើយ បានជាឈ្មោះមនុស្ស ឬទីតាំងមានសូរសៀងស្រដៀងចិន ដូចជាព្រះរាជាខ្មែរទីមួយ និងព្រះជាយារបស់ព្រះអង្គមានព្រះនាមថា ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន និងព្រះនាងលីវយី ហើយឈ្មោះនគរជានគរហ្វូណន ឬចេនឡា ជាដើម។
៤.អាណាចក្រនគរភ្នំ
ទឹកដីនៅតាមដងទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោម ហើយនិងក្នុងដែនដីសណ្ដនៃទន្លេនេះ បានត្រូវពួកខ្មែរមួយក្រុមដែលមានជំនឿទៅលើសត្វនាគ ឬដែលជឿថា បុព្វបុរសដូនតារបស់ខ្លួន មានអម្បូរមកពីពូជនាគ រស់នៅតាំងពីយូរលង់មកហើយ។ ឯកសារចិន របស់ លោក កាំង ថៃ ដែលបានមកទស្សនានគរភ្នំនៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី៣នៃគ្រិស្ដសករាជ បានរៀបរាប់ថា ប្រហែលជាក្នុងឆ្នាំ៥០នៃគ្រិស្ដសករាជ មានជនជាតិឥណ្ឌា ជាព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះ ហ៊ុន ទៀន បានធ្វើដំណើរពីប្រទេសឥណ្ឌា តាមកោះខាងត្បូងមកអាណាចក្រភ្នំ។ ហេតុដែលបណ្ដាលអោយព្រាហ្មណ៍ ហ៊ុន ទៀន ធ្វើដំណើរមកកាន់នគរភ្នំ នេះ ព្រោះយប់មួយព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន បានយល់សប្ដិឃើញថា ទេវតាដែលបីបាច់ថែរក្សាព្រះអង្គ បានធ្វើអំណោយធ្នូទិព្វមួយដល់ព្រះអង្គ ហើយបញ្ជាអោយព្រះអង្គឡើងជិះសំពៅដ៏ធំមួយ។ លោក កាំង ថៃ បន្តថា លុះព្រឹកឡើង ព្រះអង្គក៏ធ្វើដំណើរទៅកាន់ទេវស្ថាន ដើម្បីធ្វើសក្ការបូជា ស្រាប់តែបានឃើញធ្នូទិព្វនោះដូចសុបិន្ដមែន។ ដោយសុបិន្ដឆុតដូច្នេះ ព្រះអង្គក៏ធ្វើដំណើរតាមសមុទ្រ ទៅកាន់អាណាចក្រភ្នំតាមការណែនាំរបស់ទេវតាក្នុងការយល់សប្ដិនោះ។
មកដល់នគរភ្នំ ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន បានពើបប្រយុទ្ធជាមួយរាជធានីនៃរដ្ឋនេះ ដែល លោក កាំង ថៃ ថាមានព្រះនាមថា ព្រះនាង លីវយី។ ព្រះនាង លីវយី ដែលបាននាំកម្លាំងទ័ពមកវាយលុកលើសំពៅព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន មុន។ ដោយឫទ្ធានុភាពធ្នូទិព្វ ព្រះអង្គក៏ទទួលបានជ័យជម្នះលើព្រះនាង លីវយី ដែលជាម្ចាស់ស្រុក ដោយព្រះអង្គបានបាញ់សំពៅរបស់ព្រះនាងអោយធ្លាយពីម្ខាងទៅម្ខាង។ ដោយឃើញព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន មានឫទ្ធិខ្លាំងពូកែដូច្នោះ ព្រះនាង លីវយី ក៏ព្រមចាញ់ព្រះអង្គ ហើយព្រះអង្គក៏បានរៀបអភិសេកព្រះនាងជាអគ្គមហេសី តាំងពីពេលនោះមក។
ប្រភពមួយទៀតដែលរៀបរាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នេះដែរ គឺសិលាចារិកចាម នៅមីសឺន (គ្រិស្ដសករាជ ៦៥៨) បានអោយយើងដឹងថា ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន ដែលចិន ហៅនោះឈ្មោះ កៅណ្ឌិន្យ ឯព្រះនាង លីវយី វិញ គឺព្រះនាង សោមាកូនព្រះច័ន្ទ។ ឯខាងព្រះរាជពង្សាវតារនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា វិញ បានហៅព្រះនាមស្ដេចនោះថា ព្រះថោង និងនាងនាគ ដែលបានបន្សល់ទុកនូវកេរ្តិ៍ដំណែលទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីជាច្រើន អោយជីវភាពសង្គមខ្មែររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ដូច្នេះ រួមសេចក្តីមក គឺព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន ឬ កៅណ្ឌិន្យ ឬ ព្រះថោង និងព្រះនាង លីវយី ឬ ព្រះនាង សោមាកូនព្រះច័ន្ទ ឬ នាងនាគ នេះហើយ ដែលជាអ្នកបានកសាងឡើងនូវសន្តតិវង្ស ឬរាជវង្សខ្មែរជាដំបូងគេបង្អស់នោះ។ ម៉្យាងទៀត គឺពេលនោះហើយដែលព្រះថោង ឬ កៅណ្ឌិន្យ ឬ ហ៊ុន ទៀន ដែលជាជាតិឥណ្ឌា បាននាំយកនូវទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីផ្សេងៗពីប្រទេសឥណ្ឌា មានសាសនា ភាសា អ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ត្រ ច្បាប់ទម្លាប់ផ្សេងៗ ពិសេស គឺរបៀបរៀបចំ ឬគំនិតដឹកនាំប្រទេសតាមបែបរាជាធិបតេយ្យមកបន្ថែមអោយ ឬបញ្ចូលគ្នានឹងអ្វីៗដែលសង្គមខ្មែរមានរួចទៅហើយ ដូចជាជំនឿលើព្រលឹងដូនតា គោរពមេបា អារក្ខអ្នកតា និងលទ្ធិមាតាធិបតេយ្យយកមេជាធំ ដែលជាហេតុធ្វើអោយសង្គមខ្មែរក្នុងសម័យនោះមានការរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សបំផុត។
ចំពោះឈ្មោះនគរ វិញ គឺប្រហែលពីពេលនោះមកហើយដែលមានឈ្មោះថា នគរភ្នំ ព្រោះតាមឯកសារចិន បាននិយាយច្បាស់ថា អធិរាជអាណាចក្រភ្នំមានឋានន្តរនាមថា គូឡុង គឺក្រុងដែលសព្វថ្ងៃមានន័យថា ស្ដេចសោយរាជ្យ។ ម៉្យាងទៀត តាមការនិយមរបស់ជនជាតិចិន គេច្រើនប្រើឈ្មោះ ឬពាក្យតែមួយសម្រាប់សម្គាល់ប្រទេសផង ប្រជារាស្ត្រផង រាជធានីផង ឬក៏ឋានន្តរនាមរបស់អ្នកដឹកនាំផង។ ដូច្នេះ ពាក្យ ហ្វូណន ចិន ប្រហែលជាហៅតាមឋានន្តរនាមព្រះចៅអធិរាជ គឺកុរុងវ្នំ ហើយ ហ្វូណន គឺជាសំនៀងចិន នៃពាក្យវ្នំ ឬភ្នំរបស់ខ្មែរនេះឯង។ ឯការដែលអធិរាជអាណាចក្រភ្នំមានឋានន្តរនាមក្រុងវ្នំដូច្នេះ គឺប្រហែលជាមកពីភ្នំជាទីកន្លែងដែលអធិរាជឡើងទៅជួបនិងព្រះឥសូរ។ ឯកសារចិន បានរៀបរាប់ថា ព្រះអាទិទេពយាងចុះពីលើភ្នំម៉តាន់ ជាញឹកញាប់ ព្រះអង្គបានយកទីនោះដើម្បីបញ្ចេញមហិទ្ធិឫទ្ធិរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះចៅអធិរាជទាំងឡាយបានទទួលនូវពរជ័យពីព្រះអង្គ ហើយប្រជារាស្ត្រក៏បានសុខចម្រើន ដោយសារសកម្មភាពនោះផងដែរ។
ចំណែកខាងរាជធានីនៃអាណាចក្រនគរភ្នំវិញ មានឈ្មោះថា វ្យាធៈបុរៈ ប្រហែលស្ថិតនៅម្តុំបាភ្នំ មានចម្ងាយប្រមាណ ២០០គីឡូម៉ែត្រពីសមុទ្រ។
៥- ការបង្កើតរាជវង្សដំបូង
អ្នកស្នងរាជ្យតពីព្រះបាទ កៅណ្ឌិន្យ គឺជាកូនចៅរបស់ព្រះអង្គ ក្នុងនោះមានព្រះបាទ ហ៊ុន ផានហួង ដែលជាព្រះរាជាមួយអង្គខ្លាំងពូកែ មានកលល្បិចក្នុងការធ្វើសង្គ្រាមពង្រឹងអំណាចកណ្ដាល ហើយវាយពង្រីកអាណាចក្រអោយធំទូលាយ។ ស្ដេចអង្គនេះសោយទិវង្គតក្នុងព្រះជន្ម ៩០ព្រះវស្សា នៅដើមសតវត្សទី៣នៃគ្រិស្ដសករាជ។ ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គដែលអ្នកនិពន្ធចិន ថាមានព្រះនាម ប៉ាន-ប៉ាន (Phan-Phan) ត្រូវជ្រើសតាំងអោយឡើងស្នងរាជ្យបន្តពីព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ ព្រះរាជាអង្គថ្មីនេះ បានប្រគល់កិច្ចការរដ្ឋទាំងអស់ទៅអោយមេទ័ពម្នាក់ឈ្មោះ ស្រីមារៈ មើលកិច្ចការជំនួស។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបានតែបីឆ្នាំក៏សុគតទៅ។ ពួកនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ក៏ជ្រើសមេទ័ព ស្រីមារៈ អោយឡើងសោយរាជ្យ។
ជាទូទៅ ព្រះរាជាខ្មែរតែងតែមានព្រះនាមបី គឺ៖
១. ព្រះនាមកំណើត
២. ព្រះនាមគ្រងរាជ្យ
៣. ព្រះមរណនាម គឺជាព្រះនាមពេលដែលព្រះអង្គសុគតទៅ។
ព្រះអង្គ ស្រីមារៈ គឺជាព្រះរាជាខ្មែរដំបូងបំផុតដែលទ្រង់យកព្រះនាម "វរ្ម័ន" ដែលមានន័យថា អ្នកការពារ មកប្រើដំបូងគេបង្អស់ ហើយព្រះនាមវរ្ម័ននេះ បានត្រូវព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទ្រង់ប្រើប្រាស់ជារៀងរហូត លុះត្រាដល់ពេលដែលបដិវត្តន៍នយោបាយ និងសាសនារបស់នាយត្រសក់ផ្អែម កើតមានឡើង។
ព្រះបាទ ស្រីមារៈ ជាស្ដេចសឹកដ៏ខ្លាំងពូកែ។ ព្រះអង្គបានធ្វើសង្គ្រាមតាមផ្លូវគោកផង តាមផ្លូវទឹកផង ហើយពង្រឹងអំណាចរបស់ព្រះអង្គ លើដែនដីភាគខាងក្រោម "កម្ពុជាក្រោមសព្វថ្ងៃ" លើភាគកណ្ដាលនៃទន្លេមេគង្គ ហើយរឹបដាក់ជាចំណុះនូវរដ្ឋតូចៗនៅភាគខាងជើង ជ្រោយម៉ាឡាយូ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យលើផ្លូវគោក និងទីសំចតទាំងឡាយចន្លោះឈូងសមុទ្របឹងហ្គាល និងឈូងសមុទ្រសៀម។ ព្រះអង្គទ្រង់សោយទិវង្គតក្នុងពេលដែលទ្រង់បំពេញបេសកកម្មមួយនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
ក្មួយរបស់ព្រះអង្គព្រះនាម ហ្វានឆាន ដែលប្រហែលជាមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា ធរណិន្ទ្រវរ្ម័ន បានជ្រែករាជ្យដោយបានធ្វើគត់រាជទាយាទ គឺព្រះរាជបុត្រច្បងរបស់ព្រះបាទ ស្រីមារៈ ហើយឡើងសោយរាជ្យ។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបានរយៈពេល ២០ឆ្នាំ។
នៅក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអង្គបានរឹតចំណងការទូតជាមួយនឹងរាជវង្សឥណ្ឌា មុរុណ្ឌ។ នៅឆ្នាំ២៤៣ ព្រះអង្គបានបញ្ជូនរាជទូតទៅប្រទេសចិន ដើម្បីនាំដង្វាយជាអ្នកភ្លេង និងផលិតផលផ្សេងៗ ទៅថ្វាយស្ដេចក្រុងចិន។ គឺនៅក្នុងរាជ្យព្រះអង្គ ហ្វានឆាន នេះហើយ ដែលគេបានសាងសិលាចារិកខ្មែរ ដែលចាស់ជាងគេជាភាសាសំស្ក្រឹត ក្នុងដែនសាមន្តរដ្ឋមួយរបស់អាណាចក្រនគរភ្នំ។ សិលាចារិកនេះ ត្រូវបានគេរកឃើញនៅរមណីយដ្ឋាន "វ៉ូកាញ់" ក្នុងតំបន់ញ៉ាត្រាង ប្រទេសវៀតណាម សព្វថ្ងៃនេះ។
ប្រហែលនៅក្នុងឆ្នាំ២៥០ ព្រះអង្គ ហ្វានឆាន ត្រូវធ្វើគត់ដោយព្រះរាជបុត្រពៅរបស់ព្រះបាទ ស្រីមារៈ ដោយយកលេសថាសងសឹក។ មេទ័ពម្នាក់របស់ព្រះអង្គ ហ្វានឆាន មានឈ្មោះថា អាសុចៃ ដែលតាមឯកសារចិន ថាឈ្មោះ ស៊ីយុនហ្វាន់ស៊ីយុន បានធ្វើគត់រាជទាយាទ គឺព្រះរាជបុត្រពៅរបស់ព្រះបាទ ស្រីមារៈ ហើយប្រកាសខ្លួនឡើងសោយរាជ្យជា "កុរុងវ្នំ"។
ព្រះបាទ ហ្វាន់ស៊ីយុន ជាព្រះរាជាដែលស្រឡាញ់សន្តិភាព ទ្រង់យកព្រះទ័យទុកដាក់នឹងព្រះរាជភារកិច្ចរបស់ព្រះអង្គយ៉ាងខ្លាំង។ ដើម្បីរក្សាកិត្យានុភាព ព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ការទូតច្រើនជាងកម្លាំងទ័ព។ ព្រះអង្គទ្រង់រក្សាចំណងទាក់ទងជាប្រក្រតីជាមួយព្រះរាជវាំង មុរុណ្ឌ នៃប្រទេសឥណ្ឌា។ ពីឆ្នាំ២៦៨ ដល់ឆ្នាំ២៨៧ ព្រះអង្គបានបញ្ជូនរាជទូតទៅប្រទេសចិន។ ក្រៅពីនោះ ជាមួយនឹងអាណាចក្រចំប៉ា ដែលស្ថិតនៅភាគខាងកើតនគរភ្នំ ព្រះអង្គបានរឹតចំណងទាក់ទងយ៉ាងជិតស្និទ្ធបំផុត រហូតដល់គេអាចជឿបានថា ប្រហែលជាព្រះអង្គបានពង្រីកអធិរាជភាពរបស់ព្រះអង្គលើប្រទេសចំប៉ា នោះ ថែមទៀតផង៕
