សម័យអង្គរ ដែលមានការរីកចម្រើនខ្ពស់លើសសម័យមុនៗនោះព្រោះមានមូលដ្ឋានគ្រឹះ ដ៏រឹងមាំនៃសាសនាគឺ ទី១ផ្នែកព្រហ្មញសាសនា និង ទី២ផ្នែកពុទ្ធសាសនាមហាយាន។ គ្រឹះនៃសាសនាទាំងពីរធំៗនេះហើយដែលបណ្តាលឲ្យព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ បង្កើតលទ្ធិទេវរាជនិងបង្កើតលទ្ធិពុទ្ធរាជនោះ។ តើដូចម្តេចទៅដែលហៅថា លទ្ធិទេវរាជនិងលទ្ធិពុទ្ធរាជ?
ជាការ ពិតណាស់ដើមកំណើតនៃសម័យអង្គរក៏គេអាចនិយាយបានថា ជាដើមកំណើតនៃលទ្ធិទេវរាជដែរ។ លទ្ធិទេវរាជគឺមានពាក្យថា ទេវៈនិងពាក្យរាជនៅជាប់ជាមួយគ្នា។ ទេវៈសំដៅទៅលើអាទិទេពដ៏មានឫទ្ធិអំណាចនៅក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍ហើយ ដែលជាការនិយមគោរពសក្ការបូជានៅក្នុងសង្គមខ្មែរកាលពីសម័យនោះ។ ជាពិសេសទេវរូបដែលគេគិតថាបដិមាតំណាងដ៏សំខាន់តម្កល់តាមប្រាង្គ ប្រាសាទនោះគឺព្រះឥសូរឬព្រះសិវៈដែលមានបដិមាលិង្គជាតំណាង ប្រកបដោយការនិយមដ៏មានប្រជាប្រិយភាពបំផុត។ រីឯពាក្យថា រាជសំដៅទៅស្តេចសោយរាជ្យឬព្រះរាជាម្ចាស់ផែនដី។ ដូចនេះចំពោះលទ្ធិទេវរាជគឺជារបៀបរបបក្នុងសង្គមតាមការប្រកាន់យកជា សាធារណៈតាមការនិយមគោរពព្រះមហាក្សត្រស្មើនឹងព្រះអាទិទេពឬចាត់ទុក ព្រះរាជាជាអាទិទេពតែម្តង។
ក្នុងការ ចាប់កំណើតដំបូងនៃលទ្ធិទេវរាជគឺជាការផ្តួចផ្តើមនៃព្រះរាជតម្រិះ ច្នៃប្រឌិតបង្កើតថ្មីដោយព្រះមហាក្សត្រព្រះនាមព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នៅលើខ្នងភ្នំគូលែនជាតំណាងភ្នំព្រះសុមេរុដែលជាលំនៅដ្ឋាននៃ ព្រះអាទិទេព។ ចាប់ពីពេលនោះមកប្រាសាទភ្នំទាំងឡាយត្រូវបានចាប់ផ្តើមកសាងឡើងយា៉ង ផុសផុលជាបន្តបន្ទាប់មានជាអាទិ៍ដូចជាប្រាសាទភ្នំបាខែង ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនិងប្រាសាទភ្នំជីសូរ(េខត្តតាកែវ)ជាដើម ។ ឯប្រាសាទទាំងនោះភាគច្រើនបានឧទ្ទិសថ្វាយព្រះឥសូរឬព្រះសិវៈដែលមាន តម្កល់ព្រះបដិមាព្រះសិវលិង្គជាតំណាងនៅលើបល្ល័ង្កយោនីព្រះនាង ឧមាទៀតផង។
ចំពោះទីតាំងនៃប្រាង្គប្រាសាទបើទោះជាមិនមែនស្ថិតនៅលើភ្នំក៏គេ កសាងឡើងដោយតម្កល់ថ្មត្រួតលើគ្នាឲ្យខ្ពស់ផុតពីដីទើបបានសង់ ប្រាសាទនៅលើទីខ្ពស់នោះតាមរយៈការសន្មតថា ជាប្រាសាទភ្នំសម្រាប់ពិធីការខាងសាសនានៃព្រាហ្មណ៍បរិស័ទផងនិងក៏ ជាមជ្ឈមណ្ឌលនៃពិធីទេវរាជរបស់ព្រះមហាក្សត្រផង។ បើនិយាយដោយសង្ខេបមកគឺពិធីទេវរាជជាសកម្មភាពជាកុសលក្នុងសង្គម ក្នុងការពង្រឹងលទ្ធិទេវរាជឲ្យមានភាពរុងរឿងត្រចះត្រចង់ដើម្បី លើកតម្កើងព្រះជោគរាសីសិរីមង្គលនៃព្រះមហាក្សត្រឲ្យមានព្រះ តេជានុភាពនិងព្រះជ័យចេស្តាដូចព្រះអាទិទេពពិតៗនៅលើែផែនដីនេះ។ ដោយសារព្រះមហាក្សត្រមានឫទ្ធានុភាពក្នុងការដឹកនាំនេះហើយទើបគេឃើញ កម្លាំងមហាសាមគ្គីផ្ទៃក្នុងរបស់ជាតិបានកសាងមរតកវប្បធម៌បន្សល់ទុក មកទល់ពេលនេះជាសក្ខីភាពស្រាប់។
ចំពោះ លទ្ធិពុទ្ធរាជវិញស្ថិតក្នុងសម័យអង្គរដែរតែគេទើបឃើញព្រះរាជ តម្រិះដ៏ថ្មីសន្លាងនៃព្រះមហាក្សត្រគឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ប៉ុណ្ណោះ។ បានសេចក្តីថា ក្នុងរយៈពេល៣៧ឆ្នាំនៃការឡើងគ្រងរាជរបស់ព្រះអង្គគឺព្រះអង្គ ដឹកនាំប្រទេសជាតិដោយប្រកាន់ជំនឿខាងពុទ្ធសាសនាតាមបែបមហាយានដូចមាន ប្រាសាទបាយ័នជាភស្តុតាងស្រាប់។ ក្នុងលទ្ធិពុទ្ធរាជនេះគឺព្រះមហាក្សត្រនិយមយកទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនាមក ដឹកនាំតាមរយៈធម៌ទាំង៤គឺមេត្តា ករុណា មុទិតា និងឧបេក្ខា។ ជាពិសេសព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ព្រះអង្គបានរួមរស់ដឹងសុខទុក្ខរបស់ ប្រជាពលរដ្ឋផ្ទាល់ដូចមានការសរសេរឬចារអក្សរលើថ្មហៅថាសិលាចារឹក បានបញ្ជាក់ថា "ទុក្ខព្រួយរបស់ប្រជារាស្ត្រជាទុក្ខព្រួយរបស់ព្រះអង្គ"ពិតប្រាកដ ។ ជាពិសេសចាប់តាំងពីពេលក្រោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧សោយទិវង្គតទៅគេ បានកសាងបដិមាព្រះអង្គទ្រង់អង្គុយធ្វើសមាធិធម៌ដូចព្រះពុទ្ធអង្គ អ៊ីចឹងដែរ។ ឯប្រការដែលគេបានកត់សម្គាល់ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនោះគ្រប់ប្រាសាទជា ស្នាព្រហស្តរបស់ព្រះអង្គតែងតម្កល់បដិមាព្រះពោធិសត្វអវលោកេស្វរៈ ជាទីសក្ការបូជា។
សរុបសេចក្តី មកលទ្ធិទេវរាជននិងពុទ្ធរាជធ្វើឲ្យសម័យអង្គរមានការរីកចម្រើន រុងរឿងដល់កំពូល។ ប៉ុន្តែក្រោយពេលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧យាងចូលទិវង្គតទៅមានការ ប្រែប្រួលខាងសាសនាធ្វើឲ្យមានហាយនភាពក្នុងសង្គមទៅវិញ៕
ជាការ ពិតណាស់ដើមកំណើតនៃសម័យអង្គរក៏គេអាចនិយាយបានថា ជាដើមកំណើតនៃលទ្ធិទេវរាជដែរ។ លទ្ធិទេវរាជគឺមានពាក្យថា ទេវៈនិងពាក្យរាជនៅជាប់ជាមួយគ្នា។ ទេវៈសំដៅទៅលើអាទិទេពដ៏មានឫទ្ធិអំណាចនៅក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍ហើយ ដែលជាការនិយមគោរពសក្ការបូជានៅក្នុងសង្គមខ្មែរកាលពីសម័យនោះ។ ជាពិសេសទេវរូបដែលគេគិតថាបដិមាតំណាងដ៏សំខាន់តម្កល់តាមប្រាង្គ ប្រាសាទនោះគឺព្រះឥសូរឬព្រះសិវៈដែលមានបដិមាលិង្គជាតំណាង ប្រកបដោយការនិយមដ៏មានប្រជាប្រិយភាពបំផុត។ រីឯពាក្យថា រាជសំដៅទៅស្តេចសោយរាជ្យឬព្រះរាជាម្ចាស់ផែនដី។ ដូចនេះចំពោះលទ្ធិទេវរាជគឺជារបៀបរបបក្នុងសង្គមតាមការប្រកាន់យកជា សាធារណៈតាមការនិយមគោរពព្រះមហាក្សត្រស្មើនឹងព្រះអាទិទេពឬចាត់ទុក ព្រះរាជាជាអាទិទេពតែម្តង។
ក្នុងការ ចាប់កំណើតដំបូងនៃលទ្ធិទេវរាជគឺជាការផ្តួចផ្តើមនៃព្រះរាជតម្រិះ ច្នៃប្រឌិតបង្កើតថ្មីដោយព្រះមហាក្សត្រព្រះនាមព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នៅលើខ្នងភ្នំគូលែនជាតំណាងភ្នំព្រះសុមេរុដែលជាលំនៅដ្ឋាននៃ ព្រះអាទិទេព។ ចាប់ពីពេលនោះមកប្រាសាទភ្នំទាំងឡាយត្រូវបានចាប់ផ្តើមកសាងឡើងយា៉ង ផុសផុលជាបន្តបន្ទាប់មានជាអាទិ៍ដូចជាប្រាសាទភ្នំបាខែង ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនិងប្រាសាទភ្នំជីសូរ(េខត្តតាកែវ)ជាដើម ។ ឯប្រាសាទទាំងនោះភាគច្រើនបានឧទ្ទិសថ្វាយព្រះឥសូរឬព្រះសិវៈដែលមាន តម្កល់ព្រះបដិមាព្រះសិវលិង្គជាតំណាងនៅលើបល្ល័ង្កយោនីព្រះនាង ឧមាទៀតផង។
ចំពោះទីតាំងនៃប្រាង្គប្រាសាទបើទោះជាមិនមែនស្ថិតនៅលើភ្នំក៏គេ កសាងឡើងដោយតម្កល់ថ្មត្រួតលើគ្នាឲ្យខ្ពស់ផុតពីដីទើបបានសង់ ប្រាសាទនៅលើទីខ្ពស់នោះតាមរយៈការសន្មតថា ជាប្រាសាទភ្នំសម្រាប់ពិធីការខាងសាសនានៃព្រាហ្មណ៍បរិស័ទផងនិងក៏ ជាមជ្ឈមណ្ឌលនៃពិធីទេវរាជរបស់ព្រះមហាក្សត្រផង។ បើនិយាយដោយសង្ខេបមកគឺពិធីទេវរាជជាសកម្មភាពជាកុសលក្នុងសង្គម ក្នុងការពង្រឹងលទ្ធិទេវរាជឲ្យមានភាពរុងរឿងត្រចះត្រចង់ដើម្បី លើកតម្កើងព្រះជោគរាសីសិរីមង្គលនៃព្រះមហាក្សត្រឲ្យមានព្រះ តេជានុភាពនិងព្រះជ័យចេស្តាដូចព្រះអាទិទេពពិតៗនៅលើែផែនដីនេះ។ ដោយសារព្រះមហាក្សត្រមានឫទ្ធានុភាពក្នុងការដឹកនាំនេះហើយទើបគេឃើញ កម្លាំងមហាសាមគ្គីផ្ទៃក្នុងរបស់ជាតិបានកសាងមរតកវប្បធម៌បន្សល់ទុក មកទល់ពេលនេះជាសក្ខីភាពស្រាប់។
ចំពោះ លទ្ធិពុទ្ធរាជវិញស្ថិតក្នុងសម័យអង្គរដែរតែគេទើបឃើញព្រះរាជ តម្រិះដ៏ថ្មីសន្លាងនៃព្រះមហាក្សត្រគឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ប៉ុណ្ណោះ។ បានសេចក្តីថា ក្នុងរយៈពេល៣៧ឆ្នាំនៃការឡើងគ្រងរាជរបស់ព្រះអង្គគឺព្រះអង្គ ដឹកនាំប្រទេសជាតិដោយប្រកាន់ជំនឿខាងពុទ្ធសាសនាតាមបែបមហាយានដូចមាន ប្រាសាទបាយ័នជាភស្តុតាងស្រាប់។ ក្នុងលទ្ធិពុទ្ធរាជនេះគឺព្រះមហាក្សត្រនិយមយកទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនាមក ដឹកនាំតាមរយៈធម៌ទាំង៤គឺមេត្តា ករុណា មុទិតា និងឧបេក្ខា។ ជាពិសេសព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ព្រះអង្គបានរួមរស់ដឹងសុខទុក្ខរបស់ ប្រជាពលរដ្ឋផ្ទាល់ដូចមានការសរសេរឬចារអក្សរលើថ្មហៅថាសិលាចារឹក បានបញ្ជាក់ថា "ទុក្ខព្រួយរបស់ប្រជារាស្ត្រជាទុក្ខព្រួយរបស់ព្រះអង្គ"ពិតប្រាកដ ។ ជាពិសេសចាប់តាំងពីពេលក្រោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧សោយទិវង្គតទៅគេ បានកសាងបដិមាព្រះអង្គទ្រង់អង្គុយធ្វើសមាធិធម៌ដូចព្រះពុទ្ធអង្គ អ៊ីចឹងដែរ។ ឯប្រការដែលគេបានកត់សម្គាល់ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនោះគ្រប់ប្រាសាទជា ស្នាព្រហស្តរបស់ព្រះអង្គតែងតម្កល់បដិមាព្រះពោធិសត្វអវលោកេស្វរៈ ជាទីសក្ការបូជា។
សរុបសេចក្តី មកលទ្ធិទេវរាជននិងពុទ្ធរាជធ្វើឲ្យសម័យអង្គរមានការរីកចម្រើន រុងរឿងដល់កំពូល។ ប៉ុន្តែក្រោយពេលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧យាងចូលទិវង្គតទៅមានការ ប្រែប្រួលខាងសាសនាធ្វើឲ្យមានហាយនភាពក្នុងសង្គមទៅវិញ៕
No comments:
Post a Comment