ព្រឹត្តិការណ៍ ១៩៥៣-១៩៧០

គោលបំណងនៃការផ្សាយនេះ ដើម្បី​ឈាន​ទៅដល់ការវិភាគ រកថា នណាសំលាប់ សមមិត្ត ទូសាមុត? 

• 
  ការវិភាគទី១៖  គេគិតថា សម្តេចតា ស៊ីហនុ ជាអ្នកសំលាប់ ទូសាមុត មេបក្សពលករខ្មែរ ឬ បក្សប្រជាធិប្បតេយ្យ ឬ កម្ពុជាប្រជាធិប្បតេយ្យ (ខ្មែរក្រហម) 
• ការវិភាគ ទី២៖ គេថា ប៉ុល ពត ជាអ្នកសំលាប់ ទូសាមុត ដើម្បី​យកដំណែងមេបក្ស
• ទូសាមុត ជានណា? ម៉េចចាំ​បាច់ត្រូវគេសំលាប់? ទូសាមុត ចូលរួមចលនាប្រឆាំង បារាំង គឺប្រឆាំង សម្តេចតា ប្រឆាំង វៀត​ណាមខាងត្បូង ត្រូវស្និតជាមួយ វៀតណាមខាងជើង និង ចិន រហូតបានជ័យជំនៈ ឆ្នាំ ១៩៥៣ ។ បន្ទាប់ពីឆ្នាំ ១៩៥៣ ទូសាមុត ប្រឆាំងអ្នកណាទៀត? គឺប្រឆាំងសម្រេចតាដដែល មានន័យថា ទូសាមុត ជាក្រុមបក្សវៀតណាមខាងត្បូង ឬ បក្សពួកខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ឬ សម្ព័ន្ធអាមេរិក នៅឆ្នាំ ១៩៦២-- សម្តេចតា ត្រូវរ៉ូវជាមួយ វៀតណាមខាងជើង ចំណែក ប៉ុលពត ត្រូវជាមួយ ចិន រីឯ នួន ជា គឺមានសញ្ញាតិ សៀម ដែលត្រូវជាមួយសៀម ដូច្នេះ អ្នកដែលសម្លាប់ទូសាមុត គឺក្រុមមេទ័ព ឬ សេនាប្រមុខ លន់លន់ របស់សម្តេចស៊ីហនុ ដោយសារ លន់ នល់ ក៍ត្រូវជាមួយចិនជាសម្ងាត់ក្នុងការដឹកអាវុធពី ចិន ចូលកំពង់សោម ចូលផ្លូវលំហូរជីមិញ ចំណែក សម្តេចតាក៍ត្រូវជាមួយ ហូជីមិញ ឯប៉ុលពត មានឈាមជា ចិន ត្រូវរ៉ូវជាមួយចិន ចំណែក នួនជា ជាភ្នាក់ងារសៀម ក៍ស្អប់ ទូសាមុតដែរ។

ប្រភព រាជការលើកទីមួយរបស់ព្រះសីហនុ រឺ ព្រះរាជាណាចក្រទីមួយ រឺ សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ពីឆ្នាំ ង១៩៥៣–១៩៧០ ជាពិសេស វាជាដំណាក់កាលដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា។ ព្រះនរោត្តម-សីហនុ​ បន្តក្លាយជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមតួអង្គដែលមានភាពចម្រូងចម្រាស់បំផុត​ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏វឹកវរ និង ជាញឹកញាប់ប្រវត្តិសាស្ត្រក្រោយសង្គ្រាមដែលប្រកបដោយសោកនាដកម្មរបស់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។

សន្និសីទសឺណែវ និង ការលុកលុយរបស់វៀតមិញ

1. នៅឆ្នាំ១៩៣០ ហូ-ជីមិញបានស្ថាបនាបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ដោយការបង្រួបបង្រួមចលនាកុម្មុយនិស្តតូចៗបីដែលបានផុសផុលនៅតុងកឹង នៅអណ្ណាម និងនៅកូសាំងស៊ីនកំឡុងចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩២០ ។ ឈ្មោះនេះត្រូវបានប្ដូរស្ទើរតែភ្លាមៗទៅជាប.ក.ឥ. (បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន) ដោយអួតក្ដែងៗថារួមមានពួកអ្នកបដិវត្តន៍មកពីកម្ពុជា និងឡាវ ។ ស្ទើរតែគ្មានការលើកលែង យ៉ាងណាៗ សមាជិកបក្សដើមដំបូងបំផុតទាំងអស់គឺជាយួន ។ នៅចុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ពួក​ខ្មែរមួយក្ដាប់បានចូលរួមក្នុងជួរបក្ស ក៏ប៉ុន្តែឥទ្ធិពលរបស់ពួកគេលើចលនាកម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន និងលើការវិវត្តនៅកម្ពុជាគឺនៅស្ដួចស្ដើងនៅឡើយ ។
2. សមាជិកម្នាក់ផ្សេងទៀតនៃក្រុមនិស្សិតប៉ារីសគឺអៀង-សារី ។ គាត់គឺជាខ្មែរកាត់ចិនកើតនៅឆ្នាំ១៩៣០នៅវៀតណាមខាងត្បូង ។ គាត់បានរៀននៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិដ៏សម្រិតសម្រាំង​នៅភ្នំពេញ មុនចាប់ផ្ដើមវគ្គសិក្សាខាងពាណិជ្ជកម្ម និងនយោបាយនៅInstitut d'études politiques de Paris (ដែលគេស្គាល់កាន់តែទូលាយថាជា វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ) នៅបារាំង ។ ខៀវ-សំផន ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា មនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកបញ្ញវន្តដ៏ឆ្នើមបំផុតនៃជំនាន់របស់គាត់ ដែលគាត់បានកើតនៅឆ្នាំ១៩៣១ ហើយមានឯកទេសកម្មខាងសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា (សេដ្ឋសាស្ត្រ) និងនយោបាយវិទ្យាកំឡុងពេលគាត់នៅប៉ារីស ។ ជាភាពប៉ិនប្រសប់ គាត់ត្រូវបានប្រកួតប្រជែងដោយហ៊ូ-យុន ដែលគាត់កើតនៅឆ្នាំ១៩៣០ គាត់ត្រូវបានគេពិពណ៌នាតាមការមាន ភាពរឹងមាំខាងបញ្ញ និងរូបកាយហួសនិស្ស័យយ៉ាងពិតៗ ហើយដែលជាអ្នកបានសិក្សាសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា (សេដ្ឋសាស្ត្រ) និងនីតិសាស្ត្រ (ច្បាប់)។ ស៊ុន-សេនកើតនៅឆ្នាំ១៩៣០ បានសិក្សាខាងអប់រំ និងអក្សរសាស្ត្រ ហ៊ូ-នឹមកើតនៅឆ្នាំ១៩៣២ បានសិក្សាខាងនីតិសាស្ត្រ ។
3. ១៩៤៧ ពួកកងវៀតមិញដោយឆ្លៀតឱកាសបានដើម្បីធ្វើការលុកលុយប្លន់ចូល​ទៅក្នុងមូលដ្ឋានជាច្រើនរបស់កម្ពុជា​កំឡុងពេលសង្គ្រាមប្រឆាំងពួកបារាំង ហើយនិងនៅក្នុងការជួបគ្នាជាមួយរដ្ឋាភិបាលឆ្វេងនិយម​ដែលបានគ្រប់គ្រងប្រទេសថៃរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៧ ពួកវៀតមិញបាន​ជំរុញលើក​ទឹកចិត្តការបង្កើត​ពួកក្រុមខ្មែរឥស្សរៈប្រដាប់អាវុធឆ្វេងនិយម ។ នៅថ្ងៃ១៧មេសា ឆ្នាំ​១៩៥០ (ម្ភៃប្រាំឆ្នាំរហូតដល់ថ្ងៃមុនពួកខ្មែរក្រហមកាន់កាប់ភ្នំពេញបាន) សមាជទូទាំងប្រទេសលើកទីមួយនៃពួកក្រុមខ្មែរឥស្សរៈបានប្រជុំ ហើយសមាគមខ្មែរឥស្សរៈ (United Issarak Front) ត្រូវបានបង្កើតឡើង ។ មេដឹកនាំរបស់សមាគមគឺសឺន-ង៉ុកមិញ (ប្រហែលជាបងប្អូនអ្នកជាតិនិយម​សឺន-ង៉ុកថាញ់ទេដឹង) ហើយនិងតំណែងមេដឹកនាំទីបីប្រកបដោយពួកសមាជិកនៃប.ក.ឥ. (បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន) ។ តាមរយៈប្រវត្តិវិទូលោកដេវីដ-ឆេនដ្លឺរ ពួកក្រុមឥស្សរៈឆ្វេងនិយម ត្រូវបានជួយដោយពួកវៀតមិញ ហើយបានកាន់កាប់មួយភាគប្រាំមួយនៃទឹកដីកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៥២ ហើយនិងនៅមុនថ្ងៃសន្និសីទសឺរណែវ ពួកគេបានកាន់កាប់ភាគច្រើនស្មើពាក់កណ្ដាលនៃផ្ទៃប្រទេស ។
4. ១៩៥០ កំឡុងពាក់កណ្ដាលទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ ក្រុមបក្សពួកប.ប.ប.ក. គណៈកម្មាធិការក្រុង (ដឹកនាំដោយទូ-សាមុត) គណៈកម្មាធិការជនបទ (ដឹកនាំដោយសៀវ-ហេង) បានផុសផុលឡើង ។ នៅក្នុងលក្ខ័ណ្ឌជាសកលមែន ពួកក្រុមទាំងនេះបានប្រកាន់មាគ៌ាបដិវត្តន៍ផ្ទុយគ្នា ។ មាគ៌ានៅតាម ក្រុង ជាទូទៅ បានផ្ដល់ការគាំទ្រដោយវៀតណាមខាងជើង បានទទួលស្គាល់ព្រះសីហនុ ដោយអាស្រ័យលើជោគជ័យរបស់ព្រះអង្គនៅ​ក្នុងការឈ្នះបានឯករាជ្យពីពួកបារាំង គឺជាមេដឹកនាំជាតិយ៉ាងពិតប្រាកដ អព្យាក្រឹតនិយមរបស់ទ្រង់ និងការមិនជឿជាក់ស៊ីជម្រៅចំពោះសហរដ្ឋដែលបានបង្កើត​ជាអត្ថប្រយោជន៍ដ៏មានតម្លៃ​នៅក្នុងការតស៊ូរបស់ហាណូយដើម្បី រំដោះ វៀតណាមខាងត្បូង ។ ពួកអ្នកជើងឯកនៃមាគ៌ានេះបានសង្ឃឹមថាសម្ដេចអាចត្រូវបានគេអន្ទងអោយ​នៅអោយឆ្ងាយពីពួកខាងស្ដាំ ហើយក៏រើសយកគោលនយោបាយឆ្វេងនិយមវិញ ។ មាគ៌ាផ្សេងទៀត បានគាំទ្រភាគច្រើនបំផុតដោយកម្មាភិបាលនៅតាមជនបទ​ដែលស្និទជាមួយតថភាពដ៏អាក្រក់នៃជនបទស្រុកស្រែ បានជួយឧបត្ថម្ភការតស៊ូជាបន្ទាន់ដើម្បីផ្ដួលរំលំ ពួក សក្ដិភូមិនិយម ព្រះសីហនុ ។ នៅឆ្នាំ១៩៥៩ សៀវ-ហេងបានចុះចូលទៅរដ្ឋាភិបាលនិងបានផ្ដល់កម្លាំងសន្តិសុខ​ជាមួយពត៌មានដំណឹងដែលអាចអោយពួកគេកម្ទេចជាច្រើនស្មើ៩០%នៃគ្រឿងប្រដា់ប់បរិធាននៅតាមជនបទរបស់បក្ស ។ ទោះបីជាបណ្ដាញកុម្មុយនិស្តជាច្រើននៅភ្នំពេញ និងនៅក្នុងទីរួមខេត្តផ្សេងៗក្រោមយុត្តាធិការរបស់ទូ-សាមុតបានប្រព្រឹត្តទៅកាន់តែប្រសើរឡើងក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែពួកកម្មុយនិស្តមានត្រឹមតែពីរបីរយនាក់​ដែលនៅសកម្មក្នុងប្រទេសនៅឆ្នាំ១៩៦០ ។
5. ១៩៥០ ក្រុមនិស្សិតប៉ារីស កំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ ពួកនិស្សិតខ្មែរនៅប៉ារីសបានរៀបចំចលនាកុម្មុយនិស្ត​ដោយផ្ទាល់ខ្លួន​ដែលនៅក្នុងនោះមានគ្នាតិចតួច បើសិនជាមានខ្លះ ដោយការតភ្ជាប់ទៅនឹងបក្សដែលទាល់ច្រកនៅក្នុងប្រទេសកំណើតរបស់ខ្លួន ។ ចាប់តាំងពីឋានៈរបស់ពួកគេបានប្រែមកជាពួកជនប្រុសស្ត្រី​ដែលត្រឡប់មកផ្ទះកំណើត និងយកបានបញ្ជាការនៃបរិធានបក្សកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ បានដឹកនាំកុបកម្មដ៏មានប្រសិទ្ធិភាពតទល់នឹងព្រះសីហនុ និងលន់-ណុលចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦៨រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ហើយបានបង្កើតឡើងនូវរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។
6. ១៩៥១ មេបញ្ញវន្តនៅប៉ារីសត្រូវក្លាយជាបទពិសោធន៍ដែលធ្វើអោយវិលមុខ​ចំពោះជនជាតិខ្មែរ​វ័យ​ក្មេងថ្មីៗចាប់ពីភ្នំពេញ រឺ ខេត្តនានា ។ មួយចំនួនបានមើលឃើញជម្រកនៅក្នុងភាពម៉ឺងម៉ាត់នៃម៉ាក្សនិយម-លេនីននិយមដ៏ខ្ជាប់ខ្ជួន ។ នៅពេលខ្លះរវាងឆ្នាំ១៩៤៩ និង១៩៥១ ប៉ុល-ពត និងអៀង-សារីបានចូលរួមបក្សកុម្មុយនិស្តបារាំង ដែលក្នុងនោះភាគច្រើនបានបំពាក់បំប៉នយ៉ាងតឹងរឹង ហើយនិងជនស្តាលីននិយមនៃចលនាកុម្មុយនិស្តមួយចំនួននៃអឺរ៉ុបខាងលិច ។ បក្សនេះក៏ប្រឆាំងនឹងបញ្ញវន្តយ៉ាងខ្លាំងដែរ ។ នៅឆ្នាំ១៩៥១ ជនពីរនាក់បានទៅកាន់ប៊ែរឡាំងខាងកើតដើម្បីចូលរួមនៅក្នុងមហោស្រពយុវជន ។ បទពិសោធន៍នេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាចំណុចបត់បែនមួយនៅ ក្នុងការអភិវឌ្ឍមនោគមវិជ្ជារបស់ពួកគេ ។ ជំនួបជាមួយពួកខ្មែរដែលកំពុងប្រឆាំងជាមួយពួកវៀតមិញ (ហើយដែលពួកគេបានសម្រេចជាបន្តបន្ទាប់ក្លាយជាចុះញ៉មទៅពួកយួន) ពួកគេមានទំនុកចិត្តថាមានតែអង្គការបក្សដែលកាន់វិន័យដ៏តឹងរឹងទេ និងភាពត្រៀមជាស្រេចដើម្បីការតស៊ូប្រដាប់អាវុធ​ដែលអាចសម្រេចគោលបំណងបដិវត្តន៍បានតែមួយគត់ ។ ពួកគេបានបង្កើតសមាគមនិស្សិតខ្មែរ (ស.ន.ខ.) ក្នុងនោះភាគច្រើន២០០នាក់ រឺក៏ ដូច្នេះពួកនិស្សិតខ្មែរនៅប៉ារីសជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិក្នុងអង្គការមួយ​សម្រាប់គំនិតជាតិនិយម និងឆ្វេងនិយម ។ នៅខាងក្នុងសមាគមនិស្សិតខ្មែរ និងអ្នកស្នងបន្តរបស់ខ្លួន អង្គការគឺជាអង្គការសម្ងាត់ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ស៊ែរកលម៉ាក្ស៊ីស្ទែរ (Cercle Marxiste) ។ អង្គការនេះត្រូវគេចងក្រងដោយក្រុមតូចៗនៃសមាជិកពី បីទៅប្រាំមួយ នាក់ជាមួយនឹងសមាជិកភាគច្រើនអត់បានដឹង​អំពីរចនាសម្ព័ន្ធទាំងមូលនៃអង្គការនេះឡើយ ។ នៅឆ្នាំ១៩៥២ ប៉ុល-ពត ហ៊ូ-យុន អៀង-សារី ហើយនិងពួកឆ្វេងនិយមដ៏ទៃទៀតបានទទួលការដឹងលឺគ្រប់គ្នា​ដោយការបញ្ជូនសំបុត្របើកចំហមួយទៅព្រះសីហនុដែលហៅទ្រង់ថា អ្នកសម្លាប់ប្រជាធិបតេយ្យក្មេងខ្ចី ។ មួយឆ្នាំក្រោយមក ពួកអាជ្ញាធរបារាំងបានបិទសមាគមនិស្សិតខ្មែរ ។ នៅឆ្នាំ១៩៥៦ យ៉ាងណាៗ ហ៊ូ-យុន និងខៀវ-សំផនបានជួយបង្កើតក្រុមថ្មីមួយ គឺសហភាពនិស្សិតខ្មែរ ។ នៅខាងក្នុង ក្រុមនេះនៅតែដំណើរការដោយ រង្វង់ម៉ាក្សនិយម (Cercle Marxiste) ដដែល ។
7. ១៩៥១ ប.ក.ឥ. (បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន) ត្រូវបានរៀបចំឡើងវិញទៅជាអង្គភាពជាតិបី គណ​បក្សពលករវៀតណាម ឡាវឥតសាឡា និងប.ប.ប.ក. (បក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជា) ។ តាមរយៈឯកសារមួយបានបញ្ចេញបន្ទាប់ពីការរៀបចំឡើងវិញ បក្សពលករវៀតណាមនឹងបន្ត ត្រួតពិនិត្យ ពួកចលនាឡាវ និងខ្មែរតូចៗ ។ ពួកមេដឹកនាំប.ប.ប.ក.ភាគច្រើន ទាំងតំណែង និងឯកសារប្រហែលអាចជាខ្មែរក្រោម រឺ ជនជាតិយួនដែលកំពុងបានរស់នៅកម្ពុជា ។ ការអំពាវនាវរបស់បក្សនេះទៅកាន់ខ្មែរក្នុងស្រុកបង្ហាញថាតិចតួចបំផុត ។
8. ១៩៥៣ ទោះបីជាកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យនៅចុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ក៏ដោយ ក៏ស្ថានភាពកងទ័ពរបស់ខ្លួននៅតែមិនទាន់ស្ងប់សុខដដែល។ ក្រុមបក្សពួកដែលមិនមែនកុម្មុនិស្ដនៃពួកខ្មែរឥស្សរៈ​បានចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិបាល ក៏ប៉ុន្តែសកម្មភាពវៀតមិញនិយមកុម្មុនិស្ដ និងសមាគមខ្មែរឥស្សរៈបានវិវត្តទៅមុខគ្រប់ពេល កងកម្លាំងរបស់សហភាពបារាំងត្រូវបានគេធ្វើអោយថមថយនៅកន្លែងផ្សេងទៀត។
9. ១៩៥៣ សមាជលើកទីពីរនៃបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជា រឺ ប.ប.ប.ក. បន្ទាប់ពីការត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំ១៩៥៣ ប៉ុល-ពតបានបោះខ្លួនចូលទៅក្នុងកិច្ចការបក្ស ។ នៅលើកដំបូងគាត់បានទៅចូលរួមជាមួយកងកម្លាំង​ដែលបានចងសម្ព័ន្ធទៅនឹងពួកវៀតមិញដែលកំពុងប្រតិបត្តិការ​នៅតំបន់ជនបទនានានៃខេត្តកំពង់ចាម ។ បន្ទាប់ពីចប់សង្គ្រាម គាត់បានផ្លាស់មកភ្នំពេញក្រោម គណៈកម្មាធិការក្រុង របស់ទូ-សាមុតគឺគាត់បានក្លាយជាចំណុចសំខាន់នៃទំនាក់ទំនង​រវាងពួកបក្សពួកឆ្វេងនៅផ្ទៃលើ និងចលនាកុម្មុយនិស្តសម្ងាត់ផ្ទៃក្រោម ។ . មិត្តសំឡាញ់របស់គាត់ អៀង-សារី ហ៊ូ-យុន បានក្លាយជាគ្រូបង្រៀននៅសាលាជាន់ខ្ពស់ឯកជនថ្មីមួយគឺ វិទ្យាល័យកម្ពុជបុត្រ ដែលហ៊ូ-យុនបានជួយបង្កើត ។ ខៀវ-សំផនបានត្រឡប់មកពីប៉ារីសវិញនៅឆ្នាំ១៩៥៩ គាត់បានបង្រៀនហើយក្លាយជាសមាជិកនៃមហាវិទ្យាល័យនិតិសាស្ត្រ​នៃសាកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញ និងបានចាប់ផ្ដើម ឡឺអប់សឺវវ៉េទ័រ (L'Observateur) ដោយបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាបារាំងបែបឆ្វេងនិយម ។ សារពត៌មាននេះភ្លាមៗក៏ទទួលបានកេរ្តិ៍ឈ្មោះនៅក្នុងរង្វង់គ្រូ និងសិស្សិវិទ្យាល័យតូចៗនៅភ្នំពេញ ។ នៅឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ រដ្ឋាភិបាលបានបិទសារព័ត៌មាននេះ ហើយនគរបាលរបស់ព្រះសីហនុបានបំបាក់មុខលោកខៀវជាសាធារណៈដោយការវាយដំ ការសម្រាតខោអាវ និងថតរូបគាត់នៅទីសាធារណៈ ជាកំណត់របស់លោកឝខ្រុស្ស (Shawcross) មិនមែនជារឿងបំបាក់មុខដែលពួកជនទាំងនេះបានអត់ទោស រឺ បំភ្លេចចោលឡើយ ។ ក៏ប៉ុន្តែបទពិសោធន៍នេះមិនបានរារាំងលោកខៀវពីការជួយគាំទ្រ​សហប្រតិបត្តិការ​ជាមួយព្រះសីហនុដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់រណសិរ្សរួបរួមប្រឆាំងទល់​នឹងសកម្មភាពរបស់សហរដ្ឋនៅវៀតណាមខាងត្បូងឡើយ ។ តាមដែលបានវែកញែកហើយ ខៀវ-សំផន ហ៊ូ-យុន និងហ៊ូ-នឹមត្រូវបានបង្ខំដើម្បី ធ្វើការតាមរយៈប្រព័ន្ធនេះ ដោយការចូលរួមក្នុងសង្គមរាស្ត្រនិយម និងតាមរយៈការទទួលបានតំណែងនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលរបស់សម្ដេច ។
10. ១៩៥៤  នៅខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៥៤ កងវរសេនាតូចវៀតមិញជាច្រើនបានឆ្លងកាត់ព្រំដែនចូលមកកម្ពុជា។ កងកម្លាំងរាជានិយមបានពើបប្រយុទ្ធនឹងពួកគេ ក៏ប៉ុន្តែមិនអាចបង្ខំអោយមានការដកទ័ពថយទាំងស្រុងរបស់ពួកវៀតមិញឡើយ។ ម្យ៉ាង ពួកកុម្មុនិស្ដកំពុងតែប៉ុនប៉ងពង្រឹងតំណែង​ខ្លួនដើម្បីតថ្លៃនៅក្នុងជំនួបសន្និសីទសឺណែវ​ដែលបានកំណត់កាលវិភាគនឹងចាប់ផ្ដើមនៅចុងខែ មេសា។
11. ១៩៥៤ សន្និសីទសឺណែវត្រូវបានចូលរួមដោយអ្នកតំណាងមកពី កម្ពុជា វៀតណាមខាងជើង សមាគត​រដ្ឋ (រដ្ឋពីមុននៃសាធារណរដ្ឋវៀតណាម រឺ វៀតណាមខាងត្បូង) លាវ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិត​ចិន សហភាពសូវៀត បារាំង ប៊្រីតថេន(ចក្រភពអង់គ្លេស) និងសហរដ្ឋ (សហរដ្ឋ​អាមេរិក)។ គោលដៅមួយនៃសន្និសីទគឺដើម្បីស្ដារអោយមានសន្តិភាពបន្ត​យូរអង្វែងនៅក្នុងឥណ្ឌូចិន។​ ការពិភាក្សាជាច្រើនលើឥណ្ឌូចិនបានចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃ ៨ មីនា ឆ្នាំ ១៩៥៤។ វៀតណាមខាងជើងខិតខំដើម្បីឱ្យទទួលបានការតំណាង​ឱ្យរដ្ឋាភិបាលតស៊ូដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅភាគខាងត្បូង ក៏ប៉ុន្តែត្រូវបានបរាជ័យ។ នៅថ្ងៃទី ២១ កក្កដា ឆ្នាំ ១៩៥៤ សន្និសីទបានឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងមួយ​ដែលត្រូវអោយមានការផ្អាកនូវអរិភាព (អំពើបង្កសង្គ្រាម) នៅឥណ្ឌូចិន។ ដោយគោរពដល់កម្ពុជា កិច្ចព្រមព្រៀងបានស្នើថាកងកម្លាំងយោធាវៀតមិញទាំងអស់​គឺត្រូវដកចេញក្នុងរយៈពេលកៅសិប (៩០) ថ្ងៃ ហើយនិងកម្លាំងតស៊ូខ្មែរត្រូវចេញពីកំណែនកងទ័ពក្នុងរយៈពេលសាមសិប (៣០) ថ្ងៃ។ នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងមួយបានចុះហត្ថលេខាដោយអ្នកតំណាងកម្ពុជា បារាំង និងវៀតមិញបានយល់ព្រមដកកម្លាំងទាំងអស់ចេញ​ពីដែនដីកម្ពុជានៅខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៥៤។
12. ១៩៥៤ ក្នុងការដោះដូរចំពោះការដកកងកម្លាំងវៀតមិញចេញ អ្នកតំណាងកុម្មុនិស្ដនៅក្រុងសឺណែវចង់ឱ្យមាន​អព្យាក្រឹតភាពពេញលេញសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា និងលាវដែលនឹងទប់ស្កាត់ការតាំងមូលដ្ឋាននៃ កងយោធាសហរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសទាំងពីរនេះ។ នៅមុនថ្ងៃសម្រេចបញ្ចប់នៃសន្និសីទនេះ យ៉ាងណាមិញ អ្នកតំណាងកម្ពុជា លោកសម-សារី បានទទូចថា បើសិនកម្ពុជាបានឯករាជ្យជាក់ប្រាកដមែននោះ កម្ពុជាមិនគួរត្រូវបានគេហាមឃាត់ពីការស្វែងរកជំនួយខាងយោធាគ្រប់យ៉ាង​ដែលកម្ពុជាចង់បាននោះទេ (កម្ពុជាបានអំពាវនាវដំបូងទៅកាន់ក្រុងវ៉ាស៊ីងតោនដើម្បីស្វែងរកជំនួយយោធា)។ សន្និសីទបានទទួលយកចំណុចនេះ​ពីលើការជំទាស់ប្រកែកដ៏ខ្លាំងក្លារបស់វៀតណាមខាងជើង។ នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងចុងក្រោយ កម្ពុជាបានទទួលយកអព្យាក្រឹតភាពដ៏ខ្សត់ខ្សោយ នឹងបានប្ដេជ្ញាមិនចូលរួមបក្សសម្ព័ន្ធយោធាណាមួយ ដែលមិនអនុលោមជាមួយគោលការនៃធម្មនុញ្ញនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ រឺក៏ អនុញ្ញាតអោយមានការតាំងកងកម្លាំងយោធាបរទេសលើទឹកដីរបស់ខ្លួន"ដរាបណាសន្តិសុខ​របស់ខ្លួនមិនទាន់ត្រូវបានគំរាមកំហែង។"
13. ១៩៥៤ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្និសីទបានបង្កើតឡើងគណៈកម្មាការត្រួតពិនិត្យអន្តរជាតិ (ហៅជាផ្លូវការថា គណៈកម្មាការអន្តរជាតិដើម្បីត្រួតពិនិត្យ និងគ្រប់គ្រង) នៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសឥណ្ឌូចិនទាំងមូល។ បានបង្កើតឡើងដោយអ្នកតំណាងមកពី កាណាដា ប៉ូឡូញ និង ឥណ្ឌា ត្រូវត្រួតពិនិត្យលើបទឈប់បាញ់ ការដកកងទ័ពរបស់បរទេស ការដោះលែងឈ្លើយសឹក និងការទទួលយកទាំងស្រុងរួមគ្នានឹងលក្ខ័ណ្ឌដែលមានស្រាប់ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង។ ពួកបារាំង និងភាគច្រើននៃកងកម្លាំងវៀតមិញត្រូវបានដកចេញតាមកាលកំណត់នៅខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៥៤។
14. ១៩៥៤ ការវិវត្តក្នុងស្រុក កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងសឺណែវ ក៏បានស្នើឱ្យមានការបោះឆ្នោតជាសកលប្រារព្ធឡើង​នៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៥៥ ហើយគ្រានោះដែរ គណៈកម្មាការត្រួតពិនិត្យអន្តរជាតិគួរតែ​ចុះអង្កេតការបោះឆ្នោតនោះ​ដើម្បីអះអាងនូវភាពយុត្តិធម៌។ ព្រះសីហនុមានការប្ដេជ្ញាព្រះទ័យជាងមុនដើម្បើផ្ចាញ់ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ (ដែលពួកគេ ឈរលើជំហរនៃប្រវត្តិការណ៍ពីអតីតរបស់ខ្លួនដែលរំពឹងថានឹងឈ្នះឆ្នោត)។ ព្រះមហាក្សត្រព្យាយាមដោយមិនទទួលបានជោគ​ជ័យ​ឡើយដើម្បីធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ នៅថ្ងៃ ២ មីនា ឆ្នាំ ១៩៥៥ ទ្រង់បានប្រកាសការដាក់រាជ្យរបស់ព្រះអង្គអោយព្រះបិតាទ្រង់ គឺព្រះនរោត្តម-សុរាម្រិត។ ដោយនៅកាន់គោរម្យងារសម្ដេច សម្ដេចសីហនុបានពន្យល់ថាសកម្មភាពនេះគឺចាំបាច់​ដើម្បីផ្ដល់អោយទ្រង់ទំនេរដៃដើម្បីចូលខ្លួនទៅក្នុងឆាកនយោបាយ។
15. ១៩៥៤ ដើម្បីប្រកួតប្រជែងនឹងពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ សម្ដេចសីហនុបានបង្កើតយន្តនយោបាយ ដោយផ្ទាល់ព្រះអង្គ គឺសង្គមរាស្ត្រនិយម ដែលជាទូទៅផ្ដោតទៅលើសង្គម ក្នុងនោះ បើទោះបីជាឈ្មោះរបស់យន្តនយោបាយនេះដូច្នេះមែន ក៏ប៉ុន្តែវាមានធាតុផ្សំស្ដាំនិយមដ៏សំខាន់ដែលប្រឆាំងនឹងកុម្មុយនិស្តយ៉ាងខ្លាំងក្លា។ ការផុសឡើងរបស់សង្គមរាស្ត្រនិយម​នៅដើមឆ្នាំ ១៩៥៥ បានប្រមែប្រមូលពួកក្រុមស្ដាំនិយមដ៏ច្រើនសន្ធឹក​ក្រោមការទំនុកបម្រុងរបស់សម្ដេច។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតខែ កញ្ញា គណបក្សថ្មីរបស់ព្រះសីហនុបានផ្ដួលពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងចាស់ដៃ គឺគណបក្សឯករាជ្យខ្មែររបស់លោកសឺន-ង៉ុកថាញ់ ហើយនិងគណបក្សប្រជាជនឆ្វេងនិយម ដោយទ្រង់បានឈ្នះ ៨៣% នៃសំឡេងឆ្នោត និងក្នុងចំណោមអាសនៈទាំងអស់ក្នុងរដ្ឋសភា។
16. ១៩៥៤ លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត១៩៥៥ត្រូវបានគេសន្និដ្ឋានថាមានការក្លែងបន្លំ និងការគំរាមកំហែង។ ពួកអ្នកបោះឆ្នោតត្រូវបានគេគំរាមកំហែង​មានជាប់ពាក់ព័ន្ធប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត​ដែលបានដាក់ពណ៌សន្លឹកក្រដាសជាច្រើន​ក្នុងនោះត្រូវគេដាក់ចូលក្នុងប្រអប់មួយ​ដែលបង្ហាញរូបភាពបែបនយោបាយរបស់ព្រះសីហនុ ពួកទាហាន និងនគរបាលតាមតំបន់។ នៅក្នុងករណីខ្លះ លទ្ធផលបោះឆ្នោតត្រូវបានគេក្លែងបន្លំជាទូទៅដូចក្នុងករណី ដែលមណ្ឌលមួយនោះធ្លាប់ជាតំបន់ការពាររបស់វៀតមិញអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ​មិនបានសន្លឹកឆ្នោតមួយសន្លឹកឡើយសម្រាប់ពួកឆ្វេងនិយម។ អ្នកនិពន្ធលោកភ្វីលីប-ឝត (Philip Short) បញ្ចេញនូវសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នៅឆ្នាំ ១៩៥៧ ដោយព្រះសីហនុដែលទ្រង់បានសារភាពថា​មណ្ឌលបោះឆ្នោតសាមសិបប្រាំមួយបានបោះឆ្នោតអោយគណបក្សប្រជាជន រឺ ភាគច្រើនបោះឱ្យគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ បែរជាលទ្ធផលជាផ្លូវការបានចេញមកថាពួកគេគ្មានឈ្នះអ្វីបន្តិចទាល់តែសោះ។
17. ១៩៥៤ គំនិតជាតិនិយមរបស់ខ្មែរគឺការមានភក្ដីភាពនឹងព្រះមហាក្សត្រ តស៊ូប្រឆាំងនឹងអយុត្តិធម៌ និងអំពើពុករលួយ ហើយនិងការពារព្រះពុទ្ធសាសនាគឺជារឿងដ៏សំខាន់ក្នុងមនោគមនវិជ្ជាសង្គមរាស្ត្រនិយម។ គណបក្សនេះបានទទួលយកការបកស្រាយបែបអភិរក្សសំខាន់ៗនៃពុទ្ធសាសនា ជាសាមញ្ញនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសថេរវាទនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលថាវិសមភាពសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចចំណោមមនុស្សគឺជាធម្មានុរូបដោយសារតែដំណើរការនៃកម្ម។ ចំពោះវណ្ណៈអ្នកក្រីក្រ ការប្រព្រឹត្តិនូវសេចក្ដីល្អ និងស្ដាប់ការទូន្មានប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធនាំឱ្យកើតនៅទីខ្ពស់ៗនៅអនាគតជាតិ។ ការអំពាវនាវខាងសាសនាដែលទទួលបានភក្ដីភាព​ពីពួកបព្វជិតពុទ្ធសាសនាជាច្រើន​នៃប្រទេស ដែលពួកគេគឺជាក្រុមដែលមានឥទ្ធិពលពិសេសនៅតាមភូមិស្រុកជនបទនានា។
18. ១៩៥៤ នយោបាយការបរទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ នយោបាយការបរទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះសីហនុ ដែលបានបំផុសឡើងប៉ុន្មានខែបន្តបន្ទាប់ពីសន្និសីទក្រុងសឺរណែវ ជានយោបាយដែលគេមិនអាចយល់បានព្រោះដោយគ្មានឯកសារយោង​តាមរយៈប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការដាក់នឹមត្រួតត្រារបស់បរទេសកាលពីអតីតរបស់កម្ពុជា ហើយក៏ជាទស្សនៈវិស័យដ៏ស្រពិចស្រពិលដើម្បីឱ្យរស់បានខណៈពេលដែលសង្គ្រាមរវាងវៀតណាមខាងជើង និងវៀតណាមខាងត្បូងកាន់តែរីករាលដាលខ្លាំងឡើងៗ។ ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីសន្និសិទសឺរណែវ១៩៥៤ ព្រះសីហនុបានបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍ខ្លះ​ក្នុងការធ្វើសមាហរ័ណកម្មកម្ពុជា​ចូលទៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃអង្គការសន្ធិសញ្ញាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (សេអាតូ SEATO រឺ អ.ស.អ.អ.) ដែលរួមមាន កម្ពុជា លាវ និង វៀតណាមខាងត្បូង ទៅក្នុងតំបន់សន្ធិសញ្ញា ទោះបីដូច្នេះ រដ្ឋទាំងប៉ុន្មាននេះមិនមែនជារដ្ឋហត្ថលេខីឡើយ។ ក៏ប៉ុន្តែជំនួបជាច្រើនលើកនៅចុងឆ្នាំ១៩៥៤ជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា ចាវ៉ាហារឡាល់-ណេហ៊្រុ (Jawaharlal Nehru) និងរដ្ឋមន្ត្រីប្រមុខរបស់ភូមា អ៊ូ-នូ (U Nu) បានធ្វើអោយព្រះអង្គបានទទួលយកការអំពាវនាវនៃការមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ លើសពីនេះ សម្ដេចមានអ្វីមួយដែលមិនស្រួលព្រះទ័យចំពោះសម្ព័ន្ធមិត្តមួយដែលត្រួតត្រា​ដោយសហរដ្ឋ រួមមានសត្រូវចាស់ ថៃ និងបូករួមទាំងសម្ព័ន្ធមិត្តមួយទៀតរបស់អាមេរិក វៀតណាមខាងត្បូង ដោយរៀងៗខ្លួនប្រទេសនេះបានផ្ដល់ទីកន្លែងលាក់ខ្លួនដល់ពួកប្រឆាំងនឹងព្រះសីហនុ។
19. ១៩៥៤ នៅក្នុងសន្និសីទបានឌុងនៅខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៥៥ ព្រះសីហនុបានធ្វើជំនួបច្រើនលើកជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីប្រមុខជូ-អេនឡាយចិន និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសផាម-វ៉ាន់ដុងនៃវៀតណាមខាងជើង។ លោកទាំងពីរបានធានាអះអាងដល់ព្រះអង្គថាប្រទេសពួកលោកនឹងគោរពឯករាជ្យ និងបូរណភាពទឹកដីរបស់កម្ពុជា។ បទពិសោធន៍របស់ទ្រង់ជាមួយពួកបារាំង ដំបូងទ្រង់ជាភ្ញៀវ ក្រោយមកក្លាយជាអ្នកដឹកនាំប្រកាសខ្លួនក្នុង រាជបូជនីយកិច្ចដើម្បីឯករាជ្យ ដោយមើលឃើញជាក់ស្ដែង បាននាំអោយព្រះអង្គសន្និដ្ឋានថាសហរដ្ឋ ក៏ដូចជាបារាំងដែរ នៅចុងបញ្ចប់នឹងត្រូវបង្ខំអោយចាកចេញពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដូចគ្នា។ ដោយការប្រមើលមើលឃើញដូច្នេះ វត្តមានរបស់លោកខាងលិចនៅឥណ្ឌូចិន​គឺជាការបន្តុចបង្អាក់ចំពោះថាមវន្តនៃការវាតទីរបស់យួន​ (ប្រហែលជាមានថៃដែរ) បន្តក្នុងតំបន់ជាបណ្ដោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ​ ដែលជាការខាតបង់របស់កម្ពុជា។ ការសម្រុះសម្រួលជាមួយវៀតណាមខាងជើង និងចំណងមិត្តភាពជាមួយចិនកំឡុងចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ និង ទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ គឺជាកលយុទ្ធដែលបានរចនាឡើងដើម្បីប្រតិកម្មនឹងថាមវន្តអស់ទាំងនេះ។ ចិនបានទទួលយកសំណើរបស់ព្រះសីហនុ ហើយបានក្លាយជាទម្ងន់ប្រឆាំងដ៏សំខាន់ទល់នឹងការគាបសង្កត់របស់យួន និងថៃមកលើកម្ពុជា​។
20. ១៩៥៥ ចិនមិនមែនជាមហាអំណាចតែមួយគត់ដែលព្រះសីហនុស្វែងរកបរិបាលកិច្ចនោះទេ​ក្នុងករណីណាក៏ដោយ ។ ដំណើរស្វែងរករបស់កម្ពុជាដើម្បីសន្តិសុខនិងជំនួយកសាងជាតិ ដែលបានរុញច្រានអោយសម្ដេចស្វែងរកក្រៅពីអាស៊ី និងដើម្បីទទួលជំនួយពីពួកអ្នកផ្ដល់ជំនួយដរាបគ្មានការប៉ះពាល់​លើអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសព្រះអង្គ ។ ជាមួយចុងបញ្ចប់នេះក្នុងព្រះទ័យ ព្រះសីហនុបានបែរទៅរកសហរដ្ឋនៅឆ្នាំ ១៩៥៥ និងបានចរចារលើកិច្ចព្រមព្រៀងជំនួយយោធាដែលបានមូលនិធិ និងគ្រឿងបរិក្ខារសម្រាប់ កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ រឺ ក.យ.ខ.ភ. (អង់គ្លេស:Royal Khmer Armed Forces, បារាំង:Forces Armées Royales Khmères—FARK) ។ ក្រុមប្រឹក្សាយោបល់ជំនួយយោធាសហរដ្ឋ (MAAG រឺ ក.ប.ជ.យ.) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅភ្នំពេញដើម្បីត្រួតពិនិត្យការបញ្ជូន និងការប្រើប្រាស់គ្រឿងបរិក្ខារដែលបានចាប់ផ្ដើមមកដល់ពីសហរដ្ឋ ។ នៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩៦០ ជំនួយមកពីវ៉ាស៊ីងតោនបានអនុម័ត៣០%នៃថវិកាការពារកម្ពុជា និង១៤%នៃលំហូរចូលថវិកាសរុបទាំងអស់ (សង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទីមួយ) ។
21. បទអត្ថាធិប្បាយជាច្រើនបានសរសេរដោយហ៊ូ-យុន និងខៀវ-សំផនបានបង្ហាញសាច់រឿងមូល​ដ្ឋានជាច្រើន​ដែលក្រោយមកក្លាយជាខឿននៃគោលនយោបាយ​ដែលបានទទួលយកដោយកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។ តួនាទីកណ្ដាលនៃពួកអ្នកស្រុកស្រែចម្ការនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍជាតិ​ដែលបានភ្ជាប់ដោយហ៊ូ-យុននៅក្នុង និក្ខេបបទឆ្នាំ១៩៥៥របស់គាត់ កសិករកម្ពុជា និងក្ដីសង្ឃឹមសម្រាប់ទំនើបកម្ម ដែលបានប្រកួតប្រជែងទិដ្ឋភាពដែលបានសន្មតនោះ ដែលថានគរូបនីយកម្ម និងឧស្សាហូបនីយកម្មជាចំណុចផ្ដើមចាំបាច់ៗដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ ។ ទឡ្ហីករណ៍ចម្បងនៅក្នុងនិក្ខេបបទឆ្នាំ១៩៥៩របស់ខៀវ-សំផន សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្ម គឺថាប្រទេសនេះត្រូវតែពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯង និងត្រូវបញ្ចប់ភាពពឹងផ្អែកសេដ្ឋកិច្ចលើពិភពលោកដែលអភិវឌ្ឍន៍ហើយ ។ នៅក្នុងគំនូសបត់បែនទូទៅរបស់ខ្លួន ស្នាដៃរបស់លោកខៀវបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពី​សាខានៃសាលា ទ្រឹស្ដីអនិស្សរភាព ដែលបានស្ដីបន្ទោសកង្វះខាតនៃអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងតតិយលោកលើការត្រួតត្រាសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រជាជាតិឧស្សាហូបនីយកម្ម ។
22. ១៩៥៥ ទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋ យ៉ាងណាៗ បានបង្ហាញអោយឃើញមានព្យុះបក់បោកយ៉ាងខ្លាំង ។ មន្ត្រីរដ្ឋការសហរដ្ឋទាំងនៅវ៉ាស៊ីងតោន និងនៅភ្នំពេញជារឿយៗបានមើលងាយលើសម្ដេច ហើយបានចាត់ទុកព្រះអង្គថាជាតួអង្គខុសប្រក្រតី​ជាមួយការយល់ដឹងតិចតួចបំផុតអំពីការគំរាមកំហែងដែលបានចោទដោយលទ្ធិកម្មុយនិស្តនៅអាស៊ី ។ ព្រះសីហនុបានធ្វើការឆ្លើយតបការយល់ខុសនេះយ៉ាងងាយស្រួល ដោយសារការវិវត្តជាច្រើនបានដាស់អោយព្រះអង្គមានមន្ទិលសង្ស័យ​ចំពោះចេតនារបស់សហរដ្ឋមកកាន់ប្រទេសរបស់ព្រះអង្គ ។
23. ១៩៥៥ តាមរយៈកំណែរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៃប្រវត្តិបក្ស បរាជ័យរបស់ពួកវៀតមិញចរចារតួនាទីនយោបាយរបស់ប.ប.ប.ក.នៅសន្និសីទសឺរណែវ១៩៥៤បានបង្ហាញនូវការក្បត់ចលនាខ្មែរនេះ ដែលនៅតែគ្រប់គ្រងតំបន់ភាគធំនៅតាមជនបទ ហើយបានត្រួតត្រាជនប្រដាប់អាវុធយ៉ាងហោចណាស់ក៏៥,០០០នាក់ដែរ ។ បន្តបន្ទាប់ពីសន្និសីទនេះ សមាជិកប្រហែល១,០០០នៃប.ប.ប.ក. រួមមានសឺន-ង៉ុកមិញ បានបង្កើត ចលនាទ័ពវែង ទៅកាន់វៀតណាមខាងជើង ដែលពួកគេនៅសេសសល់ដោយនិរទេស ។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៥៤ អ្នកទាំងនោះដែលបានស្នាក់នៅកម្ពុជាបានបង្កើតគណបក្សនយោបាយស្របច្បាប់ គឺគណបក្សប្រជាជន ដែល​បានចូលរួមនៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភាជាតិឆ្នាំ១៩៥៥ និង១៩៥៨ ។ នៅក្នុងការបោះ​ឆ្នោតខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៥៥ បានឈ្នះប្រហែល៤%នៃសំឡេងឆ្នោត ក៏ប៉ុន្តែមិនបានកៅអីមួយនៅក្នុងអង្គនីតិប្បញ្ញត្តិឡើយ ។ ពួកសមាជិកនៃបក្សប្រជាជនគឺជាអ្នកនៅក្រោមអំណាចការរំខានឥតឈប់ឈរ និងត្រូវបានចាប់ខ្លួន ពីព្រោះបក្សនេះនៅខាងក្រៅសង្គមរាស្ត្រនិយមរបស់ព្រះសីហនុ ។ ការវាយប្រហាររបស់រដ្ឋាភិបាលជាច្រើនលើកបានរារាំងបក្សពីការចូលរួម​នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៦២ ហើយក៏បានដំណើរការបក្សជាសម្ងាត់ ។ ព្រះសីហនុបានបិទស្លាកពួកឆ្វេងនិយមជាធម្មតាថាពួកខ្មែរក្រហម ជាពាក្យមួយដែលក្រោយមកទៀតបានប្រកាសបក្សនេះ និងរដ្ឋនេះអោយដឹកនាំដោយប៉ុល-ពត អៀង-សារី ខៀវ-សំផន និងពួកបក្សពួករបស់ពួកគេ ។
24. ១៩៥៦ ទំនាក់ទំនងរបស់កម្ពុជាជាមួយចិនត្រូវពឹងផ្អែកលើផលប្រយោជន៍រួម។ ព្រះសីហនុសង្ឃឹមថាចិននឹងទប់ស្កាត់ពួកយួន និងថៃពីការធ្វើអោយខូចប្រយោជន៍របស់កម្ពុជា។ **ពួក​ចិន ជាបន្តមក បានមើលឃើញការមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធរបស់កម្ពុជាជាសំខាន់​ដើម្បីទប់ស្កាត់កា​រគូសរង្វង់នៃប្រទេសរបស់ពួកគេដោយសហរដ្ឋ និងពួកសម្ព័ន្ធមិត្ត ។ នៅពេលរដ្ឋមន្ត្រីប្រមុខជូ-អេនឡាយបានមកទស្សនកិច្ចភ្នំពេញនៅឆ្នាំ ១៩៥៦ លោកបានសុំជនភាគតិចចិននៃប្រទេសនេះ ដែលមានចំនួនប្រហែល ៣០០០,០០០ អោយធ្វើសហប្រតិបត្តិការនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍរបស់កម្ពុជា ហើយឲ្យនៅក្រៅពីនយោបាយ ហើយនិងការពិចារណាទទួលយកពលរដ្ឋភាពរបស់កម្ពុជា ។ កាយវិការនេះបានជួយដោះស្រាយនូវបញ្ហាមួយឡើងវិញដែលបានដឹងស្រាប់អំពី ភក្ដីភាពនៃជនជាតិចិនកម្ពុជា ដែលបានធ្វើអោយរំខានដល់ទំនាក់ទំនងរវាងភ្នំពេញ និងប៉ីជិង (Beijing) ។ នៅឆ្នាំ១៩៦០ ប្រទេសទាំងពីរបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងមិនឈ្លានពានគ្នាមួយ ។ បន្ទាប់ពីការប្រេះឆាចិន-សូវៀត មិត្តភាពដ៏ក្ដៅគគុករបស់ព្រះសីហនុជាមួយចិនបាននាំអោយមានចំណងទាក់ទង​ដ៏ត្រជាក់ស្រេបមែនទែនជាធម្មតាជាមួយម៉ូស្គូ ។
25. ១៩៥៧ នៅខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៥៧ ព្រះសីហនុបានកោះហៅពួកមេដឹកនាំបក្សប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីធ្វើ "កិច្ចពិភាក្សាតទល់" មួយនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង។ ពួកគេត្រូវបានរងនៅការអាម៉ាស់រយៈពេលប្រាំម៉ោងជាសាធារណៈ។ បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នេះចប់ទៅ ពួកអ្នកដែលចូលរួមត្រូវបានគេទាញចេញពីឡានរបស់ខ្លួន ហើយត្រូវវាយជាមួយនិងស្វាយកាំភ្លើងវែងដោយនគរបាល និងទាហានរបស់ព្រះសីហនុ។
26. ១៩៥៧ រង្វង់ពេលដូចគ្នានេះដែរ គណបក្សប្រជាជន បានដាក់បេក្ខភាព បេក្ខជនប្រាំរូបអោយឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត។ ព្រះសីហនុបានធ្វើដំណើរដោយផ្ទាល់ទៅកាន់មណ្ឌលនីមួយៗ ហើយរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើយុទ្ធនាការពេញទីប្រឆាំងនឹងគណបក្សនេះ។ សេវាវិទ្យុជាតិបានចោទប្រកាន់គណបក្សនេះគឺជាអាយ៉ងយួន។ បណ្ណប្រកាសជាច្រើនបង្ហាញនូវភាពឃោរឃៅ​ជាអន្លើៗត្រូវបានគេព្យួរនៅតាមមណ្ឌលនានា។ នៅទីបំផុតបេក្ខជនបួននាក់ត្រូវបានគេគំរាមកំហែងដកខ្លួនចេញ​ពីការឈរឈ្មោះ។ មានតែម្នាក់ទេដែលត្រូវបានជ្រោមជ្រែងដោយពួកមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល​ទទួលបាន ៣៩៦ សំឡេង ពីមណ្ឌលបោះឆ្នោតមួយចំណោម ៣០ ០០០ សំឡេង នៅតំបន់មួយ​ដែលជាកន្លែងមួយដែលគណបក្សប្រជាជនត្រូវ​បានគេដឹងថាមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង។
27. ១៩៥៧ ខណៈពេលដូចគ្នានោះដែរ នៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៦០ បានមកដល់ ការប្រឆាំងនយោបាយបានរៀបចំឡើងដើម្បីប្រឆាំងនឹងព្រះសីហនុ និង សង្គមរាស្ត្រនិយមជាក់ស្ដែង​ត្រូវបានដំណើរការបង្កើតឡើងជាក្រុមសម្ងាត់យ៉ាងធំមួយ។ តាមរយៈលោកវីក្ខឺរី (Vickery) គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យបានបែកខ្ញែកនៅឆ្នាំ ១៩៥៧ បន្ទាប់ពីពួកមេដឹកនាំរបស់បក្ស ត្រូវបានវាយដោយពួកទាហាន ស្នើអោយចូលរួមក្នុងអង្គការសង្គមរាស្ត្រនិយម។
28. ១៩៥៧ទោះបីជាមានការការពាររបស់ខ្លួនទៅនឹងស្ថានភាពដែលមានស្រាប់នោះក៏ដោយ ជាពិសេសការទាក់ទាញពួកឥស្សរជននៅតាមជនបទ ធ្វើឱ្យយើងឃើញថាសង្គមរាស្ត្រនិយមមិន​មែនជាអង្គការស្ដាំនិយមជ្រុលនោះឡើយ។ ព្រះសីហនុបានអញ្ជើញពួកឆ្វេងនិយមជាច្រើនចូលក្នុងគណបក្ស និងរដ្ឋាភិបាលរបស់ទ្រង់ដើម្បីផ្ដល់អោយមានតុល្យភាពទៅនឹងពួកស្ដាំនិយម។ ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនេះគឺមានពួកមេដឹកនាំអនាគតនៃរបបខ្មែរក្រហម។ ហ៊ូ-នឹម និងហ៊ូ-យុន បានបម្រើការនៅក្នុងក្រសួងជាច្រើនរវាងឆ្នាំ ១៩៥៨ និង ១៩៦៣ ហើយនិងខៀវ-សំផនបម្រើការជារដ្ឋលេខាធិការខាងពាណិជ្ជកម្មមួយរយៈពេលខ្លីនៅឆ្នាំ ១៩៦៣។
29. ១៩៥៩ ប៉ុន្តែពួកគណបក្សឯករាជ្យមួយចំនួននៃពួកឆ្វេងនិយម ជាទូទៅក៏ត្រូវបានគេកំណត់គោលដៅដើម្បីកម្ចាត់ចោលដដែល។ នៅថ្ងៃ ៩ តុលា ឆ្នាំ ១៩៥៩ អ្នករៀបរៀងសារព័ត៌មានប្រជាជនប្រចាំសប្ដាហ៍ លោកណុប-បូផាន់ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់​នៅក្រៅការិយាល័យរបស់លោកក្បែរនគរបាលសន្តិសុខរដ្ឋ។
30. ១៩៥៩ ការវិវត្តទីបីមួយទៀតគឺជំនឿផ្ទាល់របស់ព្រះសីហនុ ថាព្រះអង្គបានក្លាយជាផ្ទាំងវង់មូលដោយពួកភ្នាក់ងារសម្ងាត់សហរដ្ឋ​ដើម្បីការដាក់ជួសមកវិញដោយមេដឹកនាំនិយមលោកខាងលិចម្នាក់ទៀត ។ ប្រត្យកភាពបានគាំទ្រមន្ទិលសង្ស័យនេះបាននាំមកបំភ្លឺនៅឆ្នាំ ១៩៥៩ នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលបានរកឃើញគម្រោងការអាក្រក់​ដើម្បីផ្ដួលរំលំព្រះសីហនុ ។ ការរួមគំនិតក្បត់នេះ ជារឿយៗត្រូវគេស្គាល់ថាជាផែនការសម្ងាត់បាងកក ដែលបានទាក់ទិននឹងពួកមេដឹកនាំខ្មែរជាច្រើន​ដែលសង្ស័យថាមានទំនាក់ទំនងជាមួយអាមេរិក ។ ក្នុងចំណោមពួកគេគឺមានសម-សារី មេដឹកនាំនៃកងទ័ពខ្មែរសេរីខាងស្ដាំនិយមនៅវៀតណាមខាងត្បូងគឺ លោកសឺង-ង៉ុកថាញ់ ដែលគឺជាមេដឹកនាំជាតិនិយមដំបូងគេ ម្ដងនោះបាននិរទេសខ្លួន​ទៅកាន់ប្រទេសថៃ ហើយលោកដាប-ឈួន អភិបាលយោធានៃខេត្តសៀមរាប ។ អ្នកផ្សេងម្នាក់ទៀតបានពោលអះអាងថាផែនការសម្ងាត់ពាក់ព័ន្ធ​ការបង្កើតរដ្ឋ សេរី របស់ដាប-ឈួនដែលនឹងរួមបញ្ចូលខេត្តសៀមរាប និងកំពង់ធំ និងតំបន់ភាគខាងត្បូងលាវដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយព្រះអង្គម្ចាស់លាវស្ដាំនិយម ប៊ូន-អ៊ូម (Boun Oum) ។
31. ១៩៦០ ប្រជាជនពីរពាន់នាក់ត្រូវបានគេឃាត់ខ្លួន ដោយសារតែហេតុផលនយោបាយនៅក្នុងជំរុំឃុំឃាំងខាងក្រៅរាជធានី។ រឿងក្ដីសន្តិសុខរដ្ឋត្រូវបានកាន់កាប់ ដោយតុលាការយោធាចាប់តាំងពីពេលនោះមក ហើយក៏គ្មានការជំនុំជម្រះឡើងវិញណាមួយបានធ្វើឡើងឡើយ។ តុលាការបានសម្រេច​ចេញក្រឹត្យប្រហារជីវិតមនុស្សជាងសាមសិបនាក់ នៅក្នុងប្រាំមួយខែដំបូងនៃការអនុវត្ត ហើយសេចក្ដីសម្រេចទាំងនោះត្រូវបានគេដឹងថាជាការសម្រេចព្រះទ័យរបស់ព្រះសីហនុដោយផ្ទាល់ព្រះអង្គឯង។
32. ១៩៦០ អ្នករៀបរៀងសារព័ត៌មាន ឡឺអប់សឺរវេតឺរ (l'Observateur) ត្រូវបានគេវាយតប់នៅតាមផ្លូវ សម្រាតខោអាវ និង ថតរូបដោយក្រុមសមាជិកនៃនគរបាលសន្តិសុខប្រហែលនៅចម្ងាយពីមួយ​រយទៅពីររយមាត្រ​ពីស្ថានីយ៍នគរបាលកណ្ដាល។ អ្នករៀបរៀងបានរាយការណ៍អំពីការវាយប្រហារទៅកាន់ពួកនគរបាល។ នៅពេលនោះរដ្ឋសភាជាតិបានកោះហៅរដ្ឋមន្ត្រីដែលទទួលខុសឱ្យពន្យល់​អំពីឧប្បត្តិហេតុនេះ លោកថានេះគឺជាភារកិច្ចរបស់នគរបាលដើម្បីការពាររដ្ឋាភិបាលពីពួកអ្នកប្រឆាំង។ លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រោយមកក៏បានរៀបឈ្មោះពួកសមាជិករដ្ឋសភា​ដែលលោកចាត់ទុកថាជាជំពូកពួកអ្នកប្រឆាំង។ ម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកតំណាងរាស្ត្រដែលត្រូវបានគេចុចឈ្មោះ គឺលោកអ៊ុច-វ៉ែន បានដាក់ញត្តិរិះគន់មួយដែលព្រាងទុកសម្រាប់ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះ។​ ព្រះ​សីហនុបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍បាញ់តម្រង់ទៅកាន់សមាជិករដ្ឋសភា​ចំពោះអាកប្បកិរិយាមិនពេញចិត្តរបស់ពួកគេចំពោះពួកនគរបាល។ នៅក្នុងប៉ុន្មានថ្ងៃ ឡឺអប់សឺរវេទ័រ (l'Observateur) និងសារព័ត៌មានពីរផ្សេងទៀតត្រូវបានបិទដោយរដ្ឋាភិបាល មនុស្សហាសិបនាក់ត្រូវបានឃាត់ខ្លួនទុក​ដោយសារការជាប់សង្ស័យ និងនាយកខាងនយោបាយសារព័ត៌មានរបស់ព្រះសីហនុផ្ទាល់ត្រូវបានបណ្ដេញចេញ​ដោយសារតែការប្រឆាំងនឹងការរៀបរៀងគំរាមកំហែងខាងនយោបាយយ៉ាងដាច់ក្បាលដាច់កន្ទុយ។
33. ១៩៦០ ការវិវត្តទីពីររួមមានការចុះឡើងផ្ទួនៗនៃជើងហោះហើរហួសប្រមាណ​ដោយយន្តហោះយោធាសហរដ្ឋ​និងវៀតណាមខាងត្បូងក្នុងលំហអាកាសកម្ពុជា និងការលុកលុយព្រំដែនដោយពួកកង​ទ័ពវៀតណាមខាងត្បូង​នៅក្នុងការស្វែងរកពួកអ្នកបះបោរវៀតកុងដ៏ក្ដៅគគុកដែលបានឆ្លងកាត់ចូលទៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា​នៅពេលដែលយោធាដាក់សម្ពាធលើពួកគេ​ ធ្វើអោយពួកគេរងគ្រោះយ៉ាងខ្លាំង ។ នៅដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០បានរសាត់ផុតបាត់ទៅ បញ្ហាដ៏កាន់តែផុយស្រួយនេះបានផ្ដល់អោយមានការកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនឡើង​នៃទំនាក់ទំនងរវាងភ្នំពេញ និងវ៉ាស៊ីងតោន ។
34. ១៩៦០ នៅក្នុងចន្លោះពេលនេះ ទំនាក់ទំនងរបស់កម្ពុជាជាមួយវៀតណាមខាងជើង និងជាមួយវៀតណាមខាងត្បូង ដូចគ្នាដែរការផ្ដាច់សម្ព័នភាពជាមួយវ៉ាស៊ីងតោន បានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីកិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់ព្រះសីហនុ​ដើម្បីសម្របសម្រួលភាពពិតនានានៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយនិងដើម្បីការពារប្រទេសព្រះអង្គអោយនៅក្រៅពីសង្គ្រាម​ដែលកំពុងតែរីកធំឡើងៗនៅក្នុងវៀតណាមខាងត្បូងដែលជាប្រទេសជិតខាង ។ នៅដើមដល់ពាក់កណ្ដាលទសវត្សឆ្ នាំ១៩៦០ កិច្ចប្រឹងប្រែងនេះតម្រូវអោយមានភាពលំអៀងឆ្ពោះមកហាណូយពីព្រោះតែរដ្ឋាភិបាល​នៅសៃហ្គនតតេះតតះលើគែមនៃអនាធិបតេយ្យ ។ ក្នុងទីក្រុងនានា រដ្ឋបាលនៃង៉ោ-ឌិញឌៀម (Ngo Dinh Diem) ហើយនិងរបបយោធាដែលបានបន្តរបបនេះបានប្រែក្លាយជាកាន់តែមិនស័ក្តិសិទ្ធិ និងនឹងនរ គ្រានោះនៅជនបទ កងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលកំពុងតែបាត់បង់មូលដ្ឋានយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់​ទៅកាន់ពួកឧទ្ទាមដែលមានហាណូយនៅពីក្រោយខ្នង ។
35. ១៩៦០ ប៉ុល-ពត ដែលបានឡើងតំណែងមេដឹកនាំនៃចលនាកុម្មុយនិស្តនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ គាត់បានកើតនៅឆ្នាំ១៩២៨ (ប្រភពខ្លះនិយាយថានៅឆ្នាំ១៩២៥) នៅខេត្តកំពង់ធំ ភាគខាងជើងនៃភ្នំពេញ ។ គាត់បានរៀននៅសាលាជាន់ខ្ពស់បច្ចេកទេសមួយនៅរាជធានី និងក្រោយមកទៀតបានធ្វើដំណើរទៅប៉ារីសនៅឆ្នាំ១៩៤៩​ដើម្បីសិក្សាអស្យាណូវិទ្យាវិទ្យុ (អេឡិចត្រូនិកវិទ្យុ) (ប្រភពផ្សេងៗទៀតនិយាយថាគាត់បានរៀននៅសាលាពួកអ្នកបោះពុម្ព និងអ្នកកំណត់ពុម្ព ហើយក៏បានសិក្សាវិស្វកម្មអសេនិក (ស៊ីវិល) ផងដែរ) ។ ដែលបានពិពណ៌នាដោយប្រភពមួយជា អ្នករៀបចំដ៏ប្ដូរផ្ដាច់មួយៗឥតឈប់ឈរផង គាត់បានបរាជ័យដើម្បីទទួលបានសញ្ញាបត្រ ក៏ប៉ុន្តែតាមរយៈអាចារ្យកាតូលិក ផ្វ្រ.ផ្វ្រង់ស៊្វ័រស៍ ប៉ង់សូដ (François Ponchaud) លោកបានក្រេបរសជាតិវណ្ណកម្មនៃអក្សរសាស្ត្របារាំងតាមសំណេរនៃលោកម៉ាក្ស៍ ។
36. ១៩៦០ បន្ទាប់ពីរាប់អានគ្នាជាមិត្តជាមួយវៀតណាមខាងជើង និងចិន ព្រះសីហនុបានងាកបែរនយោបាយទៅខាងស្ដាំវិញ ហើយនិងបានបណ្ដោយអោយមានរលកនៃការបង្ក្រាបទូទាំងប្រទេស ។ ការបង្ក្រាបបានជំរុញឲ្យពួកនយោបាយឆ្វេងចូល​ទៅក្នុងក្រុមសម្ងាត់នៃប្រទេសនេះ ។ គ្រានោះកិច្ចព្រមព្រៀងជួញដូររបស់ព្រះសីហនុជាមួយចិន និងវៀតណាមនៅក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីដែលទប់ស្កាត់អោយប្រទេសទាំងពីរ​ពីការបំពាក់អាវុធដល់ពួកឆ្វេងនិយមកម្ពុជា ដែលវាមិនបានទប់ស្កាត់ពួកឆ្វេងនិយមកម្ពុជា​ពីការចាប់ផ្ដើមការបះបោរដោយគ្មានការគាំទ្រដោយខ្លួនឯង ។
37. ១៩៦០ នៅចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ ពេលដែលទំនាក់ទំនងបានស្ថិតស្ថេរជាមួយចិន និងវៀតណាមខាងជើងហើយ ព្រះសីហនុបានប្រមើលមើលដើម្បីស្ដារទំហំសមតា ដោយការបង្កើននូវការរឹតចំណងរបស់កម្ពុជាជាមួយពួកលោកខាងលិច ។ ការផ្លាស់ប្ដូរនេះជាការពិត​ដោយសារតែសម្ដេចបានចង្អុលបង្ហាញនូវការសម្របសម្រួលមួយផ្សេងទៀត​ចំពោះលក្ខ័ណ្ឌទូទៅនៅអាស៊ី ។ ពួកចិនស្ទើរតែមិនអាចមានលទ្ធភាពដើម្បីជួញដូរជាមួយ ដោយសារតែចលាចលទាក់ទងជាមួយបដិវត្តន៍វប្បធម៌ ។ វត្តមានវៀតណាមខាងជើងនៅកម្ពុជាភាគខាងកើតបានកើនឡើងដ៏សម្បើម​ដែលវាកំពុងតែធ្វើអោយកម្ពុជាជ្រួលច្របល់ខាងនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច ។ ឆ្ងាយទៅទៀត នៅពេលដែលពួកឆ្វេងនិយមកម្ពុជាបានដំណើរការក្រុមលួចលាក់​នៅចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ ព្រះសីហនុត្រូវតែធ្វើសម្បទានមួយចំនួនដល់ពួកស្ដាំនិយម​នៅក្នុងអវត្តមាននៃកងកម្លាំងខ្លះ​ដែលព្រះអង្គអាចប្រកួតផ្ដាច់ព្រាត់ទល់នឹងពួកគេ ។ កងកម្លាំងវៀតណាមខាងជើង និងវៀតកុងកំពុងតែបង្កើនការប្រើប្រាស់ទីស្ងាត់កំបាំង​ជាច្រើនរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា ដែលក្នុងនោះក៏បានប្រើចុងផ្លូវខាងត្បូងនៃផ្លូវលំហូជីមិញ ផ្លូវផ្គត់ផ្គង់ដឹកនាំភស្តុភារ និងទ័ពរបស់ពួកគេដែលកំពុងបង្កបង្កើតឡើង​នៅក្នុងកំពង់ផែផ្ទាល់របស់វៀតណាមខាងជើង និងកម្ពុជា ។ អព្យាក្រឹតភាពកម្ពុជានៅក្នុងសង្គ្រាមលែងឋិតឋេរទៀតហើយ ថែមទៀតចិនបានដើរមុនជាមួយបដិវត្តន៍វប្បធម៌របស់ខ្លួន ហើយក៏មិនបានធ្វើអន្តរានុប្បទានជាមួយហាណូយឡើយ ។ នៅតាមព្រំដែនភាគខាងកើតរបស់កម្ពុជា វៀតណាមខាងត្បូង គួរអោយភ្ញាក់ផ្អើល មិនទាន់រលំនៅឡើយ ទោះបីជានៅក្នុងការប្រឈមមុខនឹងការវាយលុកចូលឆ្នាំថ្មី (ការវាយលុកតេត)របស់កុម្មុយនិស្តនៅឆ្នាំ១៩៦៨ រដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រធានាធិបតីង្វៀន-វ៉ាន់ធៀវកំពុងតែនាំមកនូវវិធានការស្ថេរភាពមកដល់ប្រទេស​ដែលបានបំផ្លិចបំផ្លាញដោយសង្គ្រាម ក៏ដោយ ។ គ្រានោះដែរ រដ្ឋាភិបាលនៅភ្នំពេញបានចាប់ផ្ដើមយល់ដោយវាងវៃនូវការខាតបង់​ខាងជំនួយសេដ្ឋកិច្ច និងយោធាពីសហរដ្ឋ ដែលសរុបទៅប្រហែល$៤០០លានស.រ. រវាងឆ្នាំ១៩៥៥ និង១៩៦៣ វាបានចាប់ផ្ដើមអោយមានគំនិតទីពីរអំពីការបែកបាក់ជាមួយវ៉ាស៊ីងតោន ។ ដោយគ្មានប្រយោជន៍អំពីគ្រឿងបរិក្ខារអាមេរិក និងផ្នែកទំនេរនានាក៏ត្រូវបានរុះរើចេញដោយសារគុណភាពអន់ ហើយក៏ជំនួសតិចតួចដោយរបស់សូវៀត ចិន និងបារាំងវិញ ។
38. ១៩៦០ នៅចុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០ ពួកមេដឹកនាំទាំងម្ភៃមួយនាក់នៃបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជា បានប្រារព្ធធ្វើសមាជសម្ងាត់មួយនៅក្នុងបន្ទប់ទំនេរមួយ​នៃស្ថានីយផ្លូវដែកភ្នំពេញ ។ ព្រឹត្តិការណ៍ជាស្នូលនេះបន្សល់នូវការរុំព័ទ្ធ​ដោយអាថ៌កំបាំង ពីព្រោះតែលទ្ធផលរបស់វាបាន​ក្លាយជាវត្ថុបំណងនៃទំនាក់ទំនង (និងមានការសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ឡើងវិញ) រវាងបក្សពួកកម្មុនិស្តខ្មែរនិយមវៀតណាម និងបក្សពួកកុម្មុយនិស្តប្រឆាំងវៀតណាម ។ សំណួរចំពោះសហប្រត្តិបត្តិការជាមួយ រឺក៏ការតស៊ូដើម្បីព្រះសីហនុគឺត្រូវបានគេពិភាក្សាយ៉ាងម៉ត់ចត់ ។ ទូ-សាមុត ជាអ្នកដែលបានជួយគាំទ្រគោលនយោបាយសហប្រតិបត្តិការ ដែលត្រូវបានគេជ្រើសរើសជាអគ្គលេខានៃបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជា​ដែលត្រូវបានដាក់ឈ្មោះឡើងវិញថាបក្សពលករកម្ពុជា (ប.ព.ក.) ។ សម្ព័ន្ធមិត្តរបស់គាត់ នួន-ជា (ក៏ត្រូវបានគេស្គាល់ថា ឡុង-រ៉េត) បានក្លាយជាអគ្គលេខារង យ៉ាងណាៗក៏ដោយ ក៏ប៉ុល-ពត និងអៀង-សារីត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះទៅការិយាល័យនយោបាយ​ដើម្បីកាន់កាប់តំណែងខ្ពស់បំផុតទីបី និងទីប្រាំនៅក្នុងឋានានុក្រមនៃបក្សដែលបានដូរឈ្មោះថ្មី ។ ការផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះគឺមានសារៈសំខាន់ ។ ដោយការហៅខ្លួនឯងជាបក្សពលករ ចលនាខ្មែរបានអះអាងនូវលក្ខណៈស្មើគ្នាជាមួយបក្សពលករវៀតណាម ។ របបនិយមវៀតណាមនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា (ស.ប.ក.) បានបញ្ជាក់នៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០ថាជំនួបខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៦០​គ្មានអ្វីបន្ថែមលើសពីសមាជលើកទីពីរនៃបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជាឡើយ ។
39. ១៩៦២ នៅខែ កក្កដា ឆ្នាំ ១៩៦២ ម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកឆ្វេងនិយមនាំមុខនៅក្នុងស្រុកគឺលោកទូ-សាមុតត្រូវបានចាប់ខ្លួនដោយពួកនគរបាលសន្តិសុខពេល​ដែលកំពុងដើរទិញថ្នាំពេទ្យអោយកូនរបស់លោក​នៅផ្សារតាមដងផ្លូវមួយ។ លោកត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនដោយសម្ងាត់ និងធ្វើទារុណកម្មអស់រយៈពេលជាច្រើនថ្ងៃ។ លោកនៅទីបំផុតត្រូវបានគេធ្វើឃាត​រួចហើយបានយកសាកសពលោកទៅផ្លុងចោលនៅក្នុងគនរសម្រាម (វាលចាក់សម្រាម)នៅឯខណ្ឌស្ទឹងមានជ័យ ភ្នំពេញ។
40. ១៩៦២ ថ្ងៃ២០កក្កដា ឆ្នាំ១៩៦២ ទូ-សាមុតត្រូវបានធ្វើឃាតដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា (គឺស្ថិតនៅក្នុងអាថ៌កំបាំងមិនច្បាស់) ។ នៅខែកុម្ភៈ១៩៦៣ នៅក្នុងសមាជលើកទីពីរនៃបក្សពលករកម្ពុជា (ប.ព.ក.) ប៉ុល-ពតត្រូវបានគេជ្រើសរើសអោយស្នងបន្តទូ-សាមុតជាលេខាបក្ស ។ សម្ព័ន្ធមិត្តលោកទូ គឺនួន-ជា និងកែវ-មាស ត្រូវបានដកចេញពីគណៈមជ្ឈិម ហើយជំនួសវិញដោយស៊ុន-សេន និងវ៉ន-វេត ។ ចាប់ពីពេលនោះមក ប៉ុល-ពត និងពួកកម្មាភិបាលស្ម័គ្រស្មោះមកពីថ្ងៃដែលជានិស្សិត​នៅប៉ារីសរបស់គាត់បានគ្រប់គ្រងមណ្ឌលកណ្ដាលរបស់បក្ស ដោយការកៀរចេញនូវពួកជើងចាស់ៗចេញ​ដែលពួកគេត្រូវបានចាត់ទុកថាលំអៀងទៅខាងវៀតណាមយ៉ាងខ្លាំង ។
41. ១៩៦២  លទ្ធផលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦២ និង ១៩៦៣ ធ្វើអោយមានការបង្កើតឡើងចលនាឆ្វេងនិយម​ដោយសម្ងាត់នៅខាងក្រៅទីក្រុងនានា រួចហើយឆ្ពោះទៅកាន់ទីជនបទ។ ទោះបីយ៉ាងណានយោបាយក្រុមសម្ងាត់ រឺ សកម្មភាពអ្នកតំណាងឆ្លងតាមគណបក្សនៅផ្ទៃខាងលើប្រឆាំង​នឹងរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋាភិបាលអាចបញ្ឈប់បានយ៉ាងងាយស្រួលបើរដ្ឋាភិបាលចង់។
42. ១៩៦៣ នៅខែ មីនា ឆ្នាំ ១៩៦៣ ព្រះសីហនុបានផ្សព្វផ្សាយបញ្ជីឈ្មោះនៃពួកអ្នកឆ្វេងនិយមចំនួន៣៤នាក់។ បន្ទាប់ពីការប្រកាសជាឱឡារិកថាពួកគេជាពួកកម្សាក ពួកលាក់ពុត ពួកបំផ្លិចបំផ្លាញ ពួកភ្នាក់ងារវិទ្ធង្សនា និងពួកក្បត់ជាតិ ហើយព្រះអង្គបានអះអាងថាពួកគេបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលដាក់ក្នុង​ប្រទេសមួយនេះរួចទៅហើយ។ រួមអោយខ្លី ក្រោយមកទៀត អ្នកទាំងនោះត្រូវបានគេនាំខ្លួនមកចំពោះមុខព្រះភក្ដ្រព្រះសីហនុ ហើយម្នាក់ៗបានចុះហត្ថលេខាលើសេចក្ដីថ្លែងការថាទ្រង់គឺជាមនុស្ស​ដែលមានសម្ថភាពតែម្នាក់គត់ដែលអាចដឹកនាំប្រទេសនេះបាន។ បន្ទាប់ពីហេតុការណ៍នេះរួចមក មន្ត្រីនគរបាលត្រូវបានគេដាក់អោយនៅខាងក្រៅឃ្លាំមើលនិវេសនដ្ឋាន និងទីកន្លែងការងារនៃពួកជនទាំងនោះដែលត្រូវបានគេចុចឈ្មោះ។ ពួកគេចាំបាច់ត្រូវស្ថិត​នៅក្រោមការស៊ើបអង្កេតរបស់នគរបាលជាអចិន្ត្រៃយ៍។
43. ១៩៦៣ នៅខែកក្កដាឆ្នាំ ១៩៦៣ ប៉ុល-ពត និងភាគច្រើនគណៈមជ្ឍិមបានចាកចេញពីភ្នំពេញ​ដើម្បីបង្កើតមូលដ្ឋានបះបោរមួយនៅខេត្តរតនគីរីនៅភាគឦសាន ។ ប៉ុល-ពតមានពេលដ៏ខ្លីមុនពេលត្រូវបានដាក់ចូលបញ្ជី​នៃពួកឆ្វេងនិយមសាមសិបបួននាក់​ដែលពួកគេត្រូវបានកោះហៅដោយព្រះសីហនុដើម្បីចូលរួមរដ្ឋាភិបាល និងចុះហត្ថលេខាលើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍​ដែលនិយាយថាព្រះសីហនុគឺជាមេដឹកនាំ​ដែលអាចទៅរួចតែមួយគត់សម្រាប់ប្រទេសនេះ ។ ប៉ុល-ពត និង Chou Chet គឺជាមនុស្សប៉ុន្មាននាក់គត់លើបញ្ជីដែលបានគេចខ្លួនរួច ។ ពួកអ្នកផ្សេងៗទាំងអស់បានយល់ព្រមសហការជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងក្រោយមកទៀតនៅសល់ក្រោម ២៤នាក់ ដែលយាមឃ្លាំមើលដោយពួកនគរបាល ។
44. ១៩៦៣ ឥរិយាបថរបស់ព្រះសីហនុចំពោះពួកឆ្វេងរាល់ៗដងមើលទៅដូចជាអាក្រក់ជានិច្ច។ ព្រះ​អង្គ​បានដឹងថាទីតាំងនយោបាយផ្ទាល់របស់ទ្រង់បានពឹងផ្អែក​ទៅលើតុល្យភាពយ៉ាងប្រយ័ត្នប្រយែងរវាងពួកឆ្វេងនិយមនៅកម្ពុជាទល់​នឹងពួកស្ដាំនិយមនៅកម្ពុជា។ បើសិនជាខាងណាមួយកម្ចាត់ខាងណាមួយចោល នោះជំហានបន្ទាប់ គណបក្សមួយណាដែលអាចឈរបាននឹងបញ្ចប់តួនាទីរបស់ព្រះសីហនុ​នៅក្នុងការដឹកនាំប្រទេសនេះ។ ព្រះអង្គបានប្រកាសជាញឹកញយថា បើសិនជាព្រះអង្គមិនមែនជាព្រះរាជបុត្រនោះទេ ព្រះអង្គនឹងក្លាយជាជនបដិវត្តន៍មួយរូប។ សេចក្ដីសង្ស័យឥតស្រាកស្រាន្តរបស់ព្រះសីហនុចំពោះចេតនារបស់សហរដ្ឋក្នុងតំបន់ បូករួមការឈ្វេង​យល់របស់ទ្រង់ចំពោះចិនបដិវត្តន៍ព្រះអង្គយល់ថា​ចិនជាសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏មានតម្លៃបំផុតរបស់កម្ពុជា និងទ្រង់មានការគោរពស្ញប់ស្ញែងដល់ ពួកឆ្វេងនិយមដែលមានសមត្ថភាព និងលេចធ្លោគឺ ហ៊ូ-នឹម ហ៊ូ-យុន និង ខៀវ-សំផន ហើយនិងការកំណត់មិនច្បាស់លាស់របស់ទ្រង់ចំពោះ ព្រះរាជសង្គមនិយម ទាំងអស់នេះបានរុញច្រានទ្រង់អោយធ្វើការដកពិសោធន៍ជាមួយគោលនយោបាយសង្គមនិយម។ វាគួរតែដឹងដែរថា ម្ខាងៗបានរំកិលខ្លួនឆ្ពោះទៅកាន់របបសង្គមនិយម​ដូចគ្នា បានផ្ដល់អោយព្រះសីហនុ និងអ្នកនៅក្នុងចលនារបស់ទ្រង់ចុចយកពួកអ្នកមានសមត្ថភាពដោយដោះដូរគ្នាទៅវិញទៅមក​ជាមួយការបង្កាច់បង្ខូចខាងនយោបាយ និងការជ្រោមជ្រែងនានា។ នៅឆ្នាំ ១៩៦៣ សម្ដេចបានប្រកាសជាតូបនីយកម្មខាងធនាគារ ពាណិជ្ជកម្មជាមួយបរទេស និងការធានានូវការកាត់បន្ថយការគ្រប់គ្រងរបស់បរទេសទៅលើសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស។ នៅឆ្នាំ ១៩៦៤ ក្រុមហ៊ុនពាណិជ្ជកម្មរដ្ឋមួយ គឺសាជីវកម្មអាហរ័ណនីហរ័ណជាតិ (នាំចេញនាំចូល) ត្រូវបានគេបង្កើតឡើងដើម្បីកាន់កាប់កិច្ចការពាណិជ្ជកម្មជាមួយបរទេស។​ គោលបំណងនៃការប្រកាសជាតូបនីយកម្មគឺដើម្បីផ្ដល់អោយជនជាតិខ្មែរមានឱកាសច្រើន ជាងជនជាតិចិន រឺយួន ដែលមានតួនាទីដ៏ខ្លាំងសម្បើមនៅក្នុងពាណិជ្ជកម្មជាតិ លុបបំបាត់ចោលពួកឈ្មួញកណ្ដាល ហើយនិង រក្សាការដោះដូរក្រៅប្រទេសតាមរយៈ​ការកំណត់ការនាំចូលវត្ថុប្រណិតៗដែលមិនចាំបាច់។ ជាលទ្ធផលនៃគោលនយោបាយនេះ ការបណ្ដាក់ទុនបរទេសភ្លាមៗក៏បានបាត់មុខបាត់មាត់អស់រលីង ហើយនិងសង្គមនិយមមិត្តភក្ដិបែបញាតិនិយម បានរីកផុសឡើងដែលស្រដៀងនឹង មូលធននិយមបែបមិត្តភក្ដិ ដែលរីកលូតលាស់ឡើងនៅហ៊្វីលីពីនក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតីផ្វឺឌីណាន់-ម៉ាកូស (Ferdinand Marcos)។ ឯកវិក្កយភាពរដ្ឋបានចំណេញច្រើនត្រូវបានចែកផលទៅឱ្យ​ពួកបរិវារដ៏ស្មោះត្រង់ជាច្រើនរបស់ព្រះសីហនុ ដែល ចំរិត យកប្រាក់ចេញពីភាពផ្ដាច់មុខអស់ទាំងនេះ។
45. ១៩៦៣ ចំពោះពួកអ្នកសង្កេតការណ៍នៅភ្នំពេញ ភាពអាចឋិតឋេរបានរយៈពេលខ្លីរបស់​វៀតណាមខាងត្បូងគឺស្ថិត​នៅក្នុងការសង្ស័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយនេះបានបង្ខិតបង្ខំអោយចេញស្នៀតថ្មីមួយ​នៅក្នុងនយោបាយការបរទេសកម្ពុជា ។ ដំបូងឡើយ កម្ពុជាបានរឹតបន្តឹងចំណងទូតជាមួយសៃហ្គននៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៣ ។ ខែមីនាបន្តបន្ទាប់ ព្រះសីហនុបានប្រកាសផែនការដើម្បីបង្កើតទំនាក់ទំនងទូត​ជាមួយវៀតណាមខាងជើង និងដើម្បីចរចារការតាំងលំនៅតាមព្រំដែនដោយផ្ទាល់ជាមួយហាណូយ ។ ផែនការទាំងនេះមិនត្រូវបានប្រតិបត្តិភ្លាមៗទេ យ៉ាងណាៗ ដោយសារតែវៀតណាមខាងជើងបានប្រាប់សម្ដេចថាបញ្ហាខ្លះ​ដែលទាក់ទងនឹងព្រំដែនរបស់កម្ពុជាជាមួយវៀតណាមខាងត្បូង​នឹងត្រូវបានចរចារដោយផ្ទាល់​ជាមួយរណសិរ្សជាតិរំដោះវៀតណាមខាងត្បូង (រ.ជ.រ.វ.ណ.ត. រឺ NFLSVN) ។ កម្ពុជាបានបើកការជជែកព្រំដែនជាច្រើនជាមួយរណសិរ្សនេះ​នៅពាក់កណ្ដាលទសវត្សឆ្នាំ១៩៦៦ ហើយសំបុត្រនេះបានទទួលស្គាល់ភាពមិនអាចបំពានព្រំដែនកម្ពុជា មួយឆ្នាំក្រោយមកទៀត ។ វៀតណាមខាងជើងភ្លាមៗបានធ្វើតាមពាក្យសុំ ។ កម្ពុជាគឺជារដ្ឋាភិបាលបរទេសទីមួយដែលទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាលបដិវត្តន៍​បណ្ដោះ​អាសន្ន​​របស់ រ.ជ.រ.វ.ណ.ត. រឺ NFLSVN បន្ទាប់ពីវាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦៩​ ។ ព្រះសីហនុគឺជាប្រមុខរដ្ឋបរទេសតែមួយគត់ចូលរួមពិធីបុណ្យសពរបស់ហូ-ជីមិញ មេដឹកនាំដែលទទួលមរណភាពរបស់វៀតណាមខាងជើង នៅហាណូយបីខែក្រោយមកទៀត ។
46. ១៩៦៣ ការវិវត្តទាំងនេះ បានបង្កើនឡើងការសង្ស័យព្រះសីហនុបន្ថែម ជាអវសានបានជីករំលើងទំនាក់ទំនងភ្នំពេញជាមួយវ៉ាស៊ីងតោន ។ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៦៣ សម្ដេចបានចោទប្រកាន់​ថាសហរដ្ឋកំពុងតែបន្តគាំទ្រសកម្មភាពវទ្ធង្សនា​នៃពួកខ្មែរសេរីនៅប្រទេសថៃ និងនៅវៀតណាមខាងត្បូង ហើយទ្រង់បានប្រកាសការបញ្ឈប់ភ្លាមៗ​នូវកម្មវិធីជំនួយរបស់វ៉ាស៊ីងតោនមកដល់កម្ពុជា ។ ទំនាក់ទំនងបានបន្តកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺន ហើយការបែកបាក់ទីបញ្ចប់បានលេចឡើងនៅក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៦៥ ចំណោមសុចនាកម្មជាច្រើនដែលកំពុងកើនឡើង​នៃការបំពានដែនអាកាសដោយអាកាសយានវៀតណាមខាងត្បូង និងសហរដ្ឋ បន្ថែមនៃការប្រយុទ្ធគ្នាលើដីរវាងកងទ័ពសាធារណរដ្ឋវៀតណាម (ក.ស.វ.ណ. រឺ ARVN) និងពួកឧទ្ទាមវៀតកុងនៅតាមតំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា ។
47. ១៩៦៥ តំបន់នោះ ដែលប៉ុល-ពត និងពួកអ្នកផ្សេងៗបានរើទៅតាំងទីលំនៅតាមពួកជន​ជាតិភាគតិចកុលសម្ព័ន្ធ ខ្មែរលើ ប្រព្រឹត្តទៅដ៏ត្រដាបត្រដួសរបស់ពួកគេ (រួមមានការរើកន្លែងចុះឡើង និងបង្ខំចិត្តរស់នៅលាយឡំគ្នា) នៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃរដ្ឋាភិបាលកណ្ដាល​ដែលបង្កើតអោយពួកគេមានទឹកចិត្តកែន​ទ័ពសម្រាប់ការតស៊ូទ័ពព្រៃ ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៥ ប៉ុល-ពតបានធ្វើទស្សនកិច្ចរយៈពេលជាច្រើនខែទៅកាន់វៀតណាមខាងជើង និងចិន ។ គាត់ទំនងជាបានទទួលការរៀនសូត្រខ្លះនៅចិន ដែលត្រូវលើកស្ទួយកិត្យានុភាពរបស់គាត់នៅ ពេលដែលគាត់ត្រឡប់មកតំបន់រំដោះរបស់បក្សពលករកម្ពុជា ។ ទោះបីជាទំនាក់ទំនងជិតស្និទរវាងព្រះសីហនុ និងពួកចិន ដូចដែលបានថ្លែងរួចមកហើយក៏ដោយ ក៏ចិនបានរក្សាទស្សនកិច្ចរបស់ប៉ុល-ពតជាការសម្ងាត់ពីព្រះសីហនុដែរ ។ នៅខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៦៦ បក្សនេះបានប្ដូរឈ្មោះខ្លួនជាសម្ងាត់ទៅជាបក្សកម្មុយនិស្តកម្ពុជា (ប.ក.ក.) ។ ការផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះបក្សគឺជាការសម្ងាត់ដែលបានលាក់បាំងយ៉ាងជិត ។ ពួកសមាជិកដែលមានតំណែងទាបៗរបស់បក្ស និងសូម្បីតែពួកវៀតណាមក៏មិនត្រូវបានប្រាប់អំពីបក្សនេះដែរ រួមទាំងពួកមិនមែនជាសមាជិកភាពផង រហូតដល់ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយៗមកទៀតទើបដឹង ។
48. ១៩៦៥ នៅឆ្នាំ១៩៦៥ ព្រះសីហនុបានចរចារកិច្ចព្រមព្រៀងជួញដូរជាមួយចិន និងវៀតណាមខាងជើង ។ ចំណែកឯមុនពេលកងកម្លាំងវៀតកុង និងវៀតណាមខាងជើងបានផ្លាស់មកកាន់ទឹកដីកម្ពុជាជាបណ្ដោះអាសន្ន កិច្ចព្រមព្រៀងជួញដូរបានអនុញ្ញាតអោយ​ពួកគេសាងសង់សុខូបត្ថម្ភវត្ថុយោធា​ជាអចិន្ត្រៃយ៍ជាច្រើនលើដីកម្ពុជា ។ កម្ពុជាក៏បានបើកកំពង់ផែរបស់ខ្លួនផងដែរ សម្រាប់ការបញ្ជូនឥវ៉ាន់ផ្គត់ផ្គង់យោធាពីចិន និងសហភាពសូវៀត ទៅពួកយួន ។ នៅក្នុងការដោះដូរសម្រាប់សម្បទានទាំងនេះ ចំនួនលុយដ៏ច្រើនបានប្រគល់ដល់ដៃពួកវរជនកម្ពុជា ។ ជាពិសេស កិច្ចព្រមព្រៀងជួញដូរនានាត្រូវបានបង្កើតដែលចិន​នឹងទិញស្រូវនៅក្នុងតម្លៃដ៏ខ្ពស់​កប់​ពពកពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ។ គ្រានោះព្រះសីហនុបានជជែកដោយអព្យាក្រឹតជាសាធារណៈ ដែលព្រះអង្គបានរុញច្រានកម្ពុជាដោយផ្ទាល់យ៉ាងមានប្រសិទ្ធិភាពចូល​ទៅក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាម ។
49. ១៩៦៦ ព្រះសីហនុបានបណ្ដែបណ្ដោយព្រះអង្គឯងយ៉ាងស្ងាត់​ៗឈានទៅរកការប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយពួកស្ដាំ។ ដោយមានព្រះរាជភារកិច្ចគ្រប់គ្រងតែអង្គឯង សម្ដេចបានប្រកាសថាទ្រង់នឹងលែងគ្រប់គ្រងការជ្រើសរើសបេក្ខជន និងអនុញ្ញាតបន្ថែមនូវបេក្ខជនសង្គមរាស្ត្រនិយមលើសពីមួយរូប​ដើម្បីទៅអង្គុយលើអាសនៈនីមួយៗ​នៅក្នុងការបោះឆ្នោតរដ្ឋសភាខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៦។ ការវិលត្រឡប់មកវិញបង្ហាញឱ្យឃើញនូវការពុះកញ្ជ្រោលឡើងគួរអោយភ្ញាក់ផ្អើល​នៅក្នុងការបញ្ចេញមតិបែបអភិរក្សដើម្បីឱ្យមានការបោះបង់ចោលនូវ​ពួកកណ្ដាល និងខាងឆ្វេងនិយមបន្ថែមទៀត ទោះបីជាអញ្ជឹងក៏ដោយ ក៏ហ៊ូ-នឹម ហ៊ូ-យុន និងខៀវ-សំផន ត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងវិញដោយមណ្ឌលបោះឆ្នោតរបស់ខ្លួនដដែល។ លោកឧត្តមសេនីយ៍ លន់-ណុល ក៏បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
50. ១៩៦៧ ក្រៅពីក្ដីបារម្ភថាពួកខាងស្ដាំអាចនឹងបង្កអោយមានការបែកបាក់​ដែលមិនអាចផ្សះផ្សារបាននៅខាងក្នុងអង្គការសង្គមរាស្ត្រនិយម ហើយអាចនឹងប្រជែងដណ្ដើមបានការត្រួតត្រារបស់ទ្រង់​នៅក្នុងប្រព័ន្ធនយោបាយ ព្រះសីហនុក៏បង្កើតឡើងនូវ រដ្ឋាភិបាលតទល់ (ដូចជាពួក គណៈរដ្ឋមន្ត្រីស្រមោល របស់ប៊្រីថេនដែរ) បានច្រកបញ្ចូលជាមួយពួកអ្នកដើរតាមផ្ទាល់ដ៏ស្មោះត្រង់បំផុតរបស់ទ្រង់ ហើយនិងពួកឆ្វេងនិយមនាំមុខគេមួយចំនួន ដែលសង្ឃឹមថាពួកគេអាចនឹងប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពលទប់ស្កាត់នឹងលន់-ណុល។ ពួកឆ្វេងនិយមបានចោទប្រកាន់ថាលោកឧត្តមសេនីយ៍​កំពុងត្រូវបានបំពាក់បំប៉នដោយទីភ្នាក់ងារសម្ងាត់របស់លោកខាងលិច​នាំឱ្យមានរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងកុម្មុយនិស្តពណ៌ឈាមក្រហមឆ្អិនឆ្អៅស្រដៀងទៅ​នឹងឧត្តមសេនីយ៍ស៊ូហារតូធ្វើនៅឥណ្ឌូនេស៊ីដែរ។ ដោយបានរងរបួសនៅក្នុងឧប្បត្តិហេតុរថយន្ត លោកលន់-ណុល បានសុំលាលែងពីតំណែងនៅខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៦៧។ ព្រះសីហនុបានផ្លាស់លោកជំនួសមកវិញជាមួយអ្នកនិយមកណ្ដាលម្នាក់​ដែលគួរអោយទុកព្រះទ័យបាន គឺលោកសឺន-សាន។ នេះគឺគណៈរដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋាភិបាលរបស់សង្គមដែលបន្តជាលើកទីម្ភៃបីត្រូវបានតែងតាំង​ដោយព្រះសីហនុតាំងពីគណបក្សនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៥៥ មកម៉្លេះ។
51. ១៩៦៧ នៅចុងឆ្នាំ១៩៦៧ និងដើមឆ្នាំ១៩៦៨ ព្រះសីហនុបានឲ្យសញ្ញាថាទ្រង់នឹងមិនលើកឡើង​នូវការប្រឆាំងចំពោះការតាមចាប់ដ៏ក្ដៅ​ពួកកងកម្លាំងកុម្មុយនិស្តដោយវៀតណាមខាងត្បូង រឺ ដោយកងទ័ពសហរដ្ឋនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាទេ ។ វ៉ាស៊ីងតោន នៅក្នុងខណៈពេលនោះដែរ បានទទួលយកនូវអនុសាសន៍នៃវៀតណាមបញ្ជាការជំនួយយោធា (វ.ប.ជ.យ. រឺ MACV) ហើយនិង នៅដើមខែមីនា ឆ្នាំ១៩៦៩ បានបញ្ជាជាបន្តបន្ទាប់នូវការវាយប្រហារតាមអាកាស (ដាក់ឈ្មោះថាបញ្ជីបន្តបន្ទាប់) ប្រឆាំងនឹងទីលាក់កំបាំងនៅកម្ពុជា​ដែលបានប្រើប្រាស់ដោយពួកវៀតណាមខាងជើង និងវៀតកុង ។ ថាតើ រឺក៏មិនអញ្ជឹង បេសកកម្មទម្លាក់គ្រាប់បែកទាំងនេះគឺជាការទាស់ប្រឆាំងដ៏ច្រើន​ដែលលើកឡើងអោយមានការអនុញ្ញាត ហើយនិងមានការពោលអះអាងការពារដោយរដ្ឋបាលលោករីឆាដ-និច្សុនថាព្រះសីហនុបាន អនុញ្ញាត រឺក៏ថែមទាំង លើកទឹកចិត្ត ដែលពួកគេត្រូវបានជំទាស់ដោយការរិះគន់ជាច្រើន ដូចជាអ្នកសារពត៌មានប៊្រីធិឝ លោកវីល្លៀម-ឝក្រុស្ស ។ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញដោយក្រឡេកមើលទៅក្រោយ ការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់សហរដ្ឋដែលអនុញ្ញាត​ដោយព្រះសីហនុជាទម្ងន់ប្រឆាំងនឹងការសម្រេចចិត្តមុនៗរបស់ទ្រង់​ដែលអនុញ្ញាត​ទៅអោយពួកយួនបង្កើតតំបន់មូលដ្ឋានទ័ព​ជាច្រើនហាក់បីដូចជាប្រកបជាមួយយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយរបស់ទ្រង់ក្នុងនោះ ស.រ. គឺជាកងកម្លាំងតែមួយគត់ដែលព្រះអង្គអាចប្រើប្រាស់ជាទម្ងន់ប្រឆាំង​នឹងវត្តមានរបស់យួននៅកម្ពុជា ។
52. ១៩៦៧ ពួកឆ្វេងកម្ពុជា: ដំណាក់កាលដំបូងៗ ប្រវត្តិចលនាកុម្មុយនិស្តនៅកម្ពុជាអាចត្រូវគេចែកជា ប្រាំមួយដំណាក់កាល:ភាពផុសឡើងនៃបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន (គ.ក.ឥ. រឺ ICP) សមាជិករបស់បក្សស្ទើរតែទាំងអស់លំអៀងទៅយួន មុនសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ការតស៊ូដប់ឆ្នាំដើម្បីទាមទារឯករាជ្យពីពួកបារាំង នៅពេលនោះបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាបានបែកខ្ញែក បក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជា (ប.ប.ប.ក. រឺ KPRP) ត្រូវបង្កើតឡើងក្រោមការឧបត្ថម្ភរបស់វៀតណាម សម័យកាលនោះដែលបន្តបន្ទាប់ពីសមាជបក្សលើកទីពីរ​នៃបក្សបដិវត្តន៍កម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៦០ នៅពេលនោះសាឡុត-ស (ប៉ុល-ពត ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៦) ហើយនិងពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមអនាគតដ៏ទៃទៀតបានទទួលបាន ការគ្រប់គ្រងបរិធានរបស់ខ្លួន ការតស៊ូបដិវត្តន៍ចាប់ពីការបញ្ចូលសមាជិកថ្មី​ទៅក្នុងពួកបដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ១៩៦៧-៦៨ រហូតដល់ការដួលរលំនៃរដ្ឋាភិបាល លន់-ណុល នៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ពីខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ហើយនិងសម័យកាលបន្តបន្ទាប់ពីសមាជបក្សលើកទីបី​នៃបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជា នៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៩ នៅពេលនោះហាណូយបានក្ដោបក្ដាប់ការគ្រប់គ្រងលើរដ្ឋាភិបាល និងបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាយ៉ាងមានប្រសិទ្ធិភាព ។
53. ១៩៦៩ លើកម្រិតផ្លូវទូត យ៉ាងណាៗ បញ្ជីការវាយប្រហារតាមអាកាស​មិនបានរារាំងទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីពីការរំកិលឆ្ពោះទៅមុខឡើយ ។ នៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៦៩ លោកនិច្សុនបានផ្ញើរកំណត់មួយទៅកាន់សម្ដេច​ដែលបញ្ជាក់ថាសហរដ្ឋទទួលស្គាល់ និងគោរពដល់ អធិបតេយ្យភាព អព្យាក្រឹតភាព និងបូរណភាពទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាជាមួយនឹងព្រំដែនបច្ចុប្បន្ន ។ ក្រោយមកមិនយូរប៉ុន្មាន នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំនាក់ទំនងទូតពេញទីត្រូវបានស្ដាររវាងភ្នំពេញ និងវ៉ាស៊ីតោន ។
54. ១៩៧០ មួយនៅក្នុងចំណោមការវិវត្តទាំងនេះគឺឥទ្ធិពលរបស់សហរដ្ឋ​ដែលកំពុងតែកើនឡើង​នៅក្នុងជួរកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់កម្ពុជា ។ ការដំណើរការនៃការបញ្ជូនគ្រឿងបរិក្ខារនានា និងការហ្វឹកហ្វឺនបុគ្គលិកខ្មែរបានចម្រើនចំណងដ៏ជិតស្និទដ៏លំបាក​រវាងទីប្រឹក្សាយោធាសហរដ្ឋ និងពួកបដិភាគីកម្ពុជារបស់ពួកគេ ។ ពួកមន្ត្រីយោធានៃប្រទេសជាតិទាំងពីរ ក៏បានចែករំលែកការព្រួយបារម្ភអំពីការរីកសាយភាយលទ្ធិកុម្មុយនិស្ត​នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ ព្រះសីហនុបានចាត់ទុក ក.យ.ខ.ភ. (FARK) ក្លាយជាក្រុមគួរអោយចាប់អារម្មណ៍ដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតរបស់វ៉ាស៊ីងតោន​នៅក្នុងប្រទេសព្រះអង្គ ។ សម្ដេចក៏បានភ័យខ្លាចថាចំនួននៃពួកមន្ត្រីក.យ.ខ.ភ.ស្ដាំនិយម ដែលមានស័ក្ដិធំៗដែលបានដឹកនាំដោយ លោកលន់-ណុល កំពុងតែក្លាយជាមានអំណាចឥទ្ធិពលមែនទែន ហើយនោះ ដោយសារការចូលរួមជាមួយពួកមន្ត្រីទាំងនេះ ឥទ្ធិពលរបស់សហរដ្ឋនៅកម្ពុជាកំពុងតែបានចាក់រឹសគល់កាន់តែជ្រៅៗទៅ ។
55. ១៩៧០ ភាគច្រើននៃប្រវត្តិចលនានេះត្រូវបានរុំពាត់ដោយអាថ៌កំបាំង ភាគច្រើនពីព្រោះដោយសារការធ្វើវិសុទ្ធកម្មជោគជ័យ ជាពិសេសកំឡុងសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលបានបន្សល់អ្នកនៅរស់រានតិចតួចណាស់ដើម្បីរ៉ាយរ៉ាប់ឡើងវិញ​នូវការឆ្លងកាត់របស់ពួកគេ (បទពិសោធន៍) ។ រឿងមួយដែលមានភស្តុតាង យ៉ាងណាយ៉ាងណា ភាពតានតឹងរវាងខ្មែរ និងយួនគឺជាសាច់រឿងដ៏សំខាន់នៅក្នុងការវិវត្តចលនានេះ ។ នៅក្នុងបីទសវត្សចន្លោះការបញ្ចប់សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ និងជ័យជំនះរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ការអំពាវនាវនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្តទៅដល់ពួកបញ្ញវន្ត​ដែលបានសិក្សានៅលោកខាងលិច (ហើយចំពោះចំនួនតិចជាងការទាក់ទាញដំបូងបន្ថែមរបស់ខ្លួន​ដោយពួកអ្នកស្រុកស្រែចម្ការក្រីក្រ) គឺត្រូវបានសម្រួលបន្ថយដោយការយល់ដឹង​ថាចលនាវៀតណាមកាន់តែខ្លាំងៗឡើង​កំពុងតែប្រើប្រាស់តាមសនិទានកិច្ចមនោគមវិជ្ជា​ដើម្បីការត្រួតត្រាខ្មែរ ។ អានសន្ទនារវាងពួកកុម្មុយនិស្តយួន និងពួករាជវង្សង្វៀន ដែលបានធ្វើធម្មានុរូបកម្មការទន្ទ្រានរបស់ខ្លួននៅសតវត្សទី១៩ នៅក្នុងចំណែកនៃ បេសកកម្មអរិយធម៌ ខុងជឺនិយម (លទ្ធិខុងជឺ) ដែលបានលួងលោមបញ្ចុះបញ្ចូល ។ ដូច្នេះហើយ សញ្ញាណថ្មីនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្តក្នុងស្រុក​ដែលបានផុសឡើងក្រោយឆ្នាំ១៩៦០ បានរួមផ្សំការអំពាវនាវជាតិនិយម និងបដិវត្តន៍ ហើយនិង នៅពេលនោះវាអាចសមស្របដើម្បី ទាញយកប្រយោជន៍ពីគំនិតប្រឆាំងវៀតណាមដ៏ខ្លាំងនៃពួកខ្មែរ ។ អក្សរសាស្ត្រខ្មែរក្រហមនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ជារឿយៗសំដៅពួកវៀតណាមជាយួន ពាក្យមួយដែលចុះកាលបរិច្ឆេទពីសម័យអង្គរ ។
56. ១៩៧០ ១៩៧០ ជនទាំងនេះប្រហែលជាពួកមេដឹកនាំដែលមានការអប់រំបំផុត​នៅក្នុងប្រវត្តិលទ្ធិកុម្មុយនិស្តអាស៊ី ។ ពីរនាក់ក្នុងចំណោមពួកគេ ខៀវ-សំផន និងហ៊ូ-យុន ទទួលបានមហាបរិញ្ញា រឺថ្នាក់បណ្ឌិតពី​សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស ឯហ៊ូ-នឹមវិញទទួលបានសញ្ញាបត្រពីសាកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញនៅឆ្នាំ១៩៦៥ ។ នៅក្នុងអតីតកាល វាហាក់បីដូចជាប្រស្នាដែលពួកសមាជិកដ៏ប៉ិនប្រសប់ទាំងនេះ​ក្នុងចំណោមឥស្សរជន ត្រូវបានបញ្ចូនទៅបារាំងតាមអាហារូបករណ៍របស់រដ្ឋាភិបាល ដែលអាចចាប់ផ្ដើមបដិវត្តន៍ពណ៌ឈាមក្រហមឆ្អិនឆ្អៅ និងសំខាន់បំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាស៊ីទំនើប ។ ភាគច្រើនបានមកពីម្ចាស់ដីធ្លី រឺ ក៏ក្រុមគ្រួសារបម្រើការសាធារណៈ ។ ប៉ុល-ពត និងហ៊ូ-យុនប្រហែលជាជាប់ញាតិទៅនឹងព្រះរាជវង្សានុវង្ស ។ បងស្រីម្នាក់របស់ប៉ុល-ពតធ្លាប់ជាស្នំម្នាក់នៅក្នុងវាំងនៃព្រះបាទមុនីវង្ស ។ បីនាក់ក្នុងចំណោមក្រុមនៅប៉ារីសនេះបានបង្កើនចំណងទាក់ទងជាមួយគ្នា​ដោយរស់នៅជាច្រើនឆ្នាំក្នុងការតស៊ូបដិវត្តន៍ និងការព្យាយាមប្រឹងប្រែងនៅខាងក្នុងបក្ស ប៉ុល-ពត និងអៀង-សារីបានរៀបការជាមួយខៀវ-ប៉ុណ្ណារី និងខៀវ-ធីរិទ្ធិ (ក៏ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរជា អៀង-ធីរិទ្ធិ) ដោយបានអះអាងថាជាសាច់ញាតិនៃខៀវ-សំផន ។ ស្ត្រីដែលមានការអប់រំល្អទាំងពីរនាក់នេះ ក៏បានដើរតួនាទីកណ្ដាល​នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែរ ។