ប្រវត្តិសាស្រ្ត ខ្មែរ: ជនជាតិ ចិន និង យួន នៅកម្ពុជា

Wednesday, February 7, 2024

ជនជាតិ ចិន និង យួន នៅកម្ពុជា

ព្រះកំចាយ ឬ ព្រះចៅ វត្តភ្នំ
ជនជាតិ ចិន និង យួន នៅកម្ពុជា

ចូលឆ្នាំ ចិន យួន នៅស្រុកខ្មែរ ខុស ឬ ត្រូវ ? នគរភ្នំពីដើម ធ្វើសង្រ្គាមជាង ២០០ ឆ្នាំ ដើម្បីឲ្យ រដ្ឋ ចិន ឈ្មោះ រដ្ឋ ប៉ាន់ ប៉ាន់ នេះ ចូលជាមួយ នគរភ្នំ ទម្រាំបានសម្រេច គឺ ទ័ពចិននេះ ក៍ប្រយុទ្ធណាស់ដើរ ដើម្បី គ្រប់គ្រង នគរភ្នំ ( វ្នំ ឬ ហ្វូណន)។ ខ្មែរ និង ចិន គឺ តែ មួយ។ សត្រូវ ដែលបំផ្លាញខ្មែរ បំផ្លាញ ចិន គឺ ចាម ឥណ្ឌូនេស៊ី ជ្វា និង ម៉ាឡេស៊ី។

សូមអានផែនទីឲ្យច្បាស់ កុំយល់ដោយខុសថា យួន គឺជា វៀតណាម !! ពាក្យថា ចិន និង យួន ត្រូវបានខ្មែរសឹងគ្រប់និន្នាការយកមកធ្វើជា អាវុធ នយោបាយ សម្លាប់គ្នា វាយប្រហារគ្នាដើម្បី បក្សខ្លួនឈ្នះឆ្នោត គ្រាដែលខ្លួនមានដូនតាជា ចិន និង យួន ក៍ដោយចុះ។ ដូចឃើញខាងក្រោមនេះស្រាប់ ពួកគេ សរសេរថា ចិនទើបចូលស្រុកខ្មែរ សម័យក្រោយឆ្នាំ ១៩៩៣ ខ្លះថា ចូលឆ្នាំ ១៩៥៥ ខ្លះថាចូលឆ្នាំ ១៦០០ ជាង តែបើគេក្រឡែកមើលផែនទីខាងក្រោមនេះ គេអាចនឹងភ្លឺភ្នែក !! កាន់តែច្បាស់ បើសិនជាគេបានអាច ប្រវត្តិ ចិន ឡា ទឹក ចិន ឡាគោក និង សង្រ្គាមសម័យនោះ លើសពីនេះ បើសិនមានពេល គួរអាច វប្បធម៍ខ្មែរមន ដែល កើតក្រោយ វប្បធម៍អូកែវ (យួន ចិន ចាម អឺរ៉ុប..ច្បាំងគ្នារហូតខ្មែរបោះបង់ចោល ចេន ឡា ទឹក រួចទៅបង្កើតក្រុងថ្មី នៅសៀមរាប។

កម្ពុជា ត្រូវគេបា៉ន់ប្រមាណថាមាន ខ្មែរកាត់ចិន ជាង ៧០ ម៉ឺននាក់ ទៅ ៨០ ម៉ឺននាក់ 👉 (Chinese Cambodians 柬埔寨華人 ចិនកម្ពុជា) និង ចិនសុទ្ធ ដែលមិនចូលសញ្ញាតិខ្មែរ គឺគ្មានការកាត់ រៀបការជាមួយខ្មែរមានប្រមាណ ១៦,០០០ នាក់--ចិន៖ ចិនសុទ្ធនៅកម្ពុជាមានជាង ១៦,០០០ នាក់ ឯចិនកាត់ខ្មែរមានជាង ៧០ ម៉ឺន។ នៅថៃ ចិនសុទ្ធមាន ៥ លាននាក់ ចិនកាត់ថៃមាន ២៦ លាន។
តាមរយៈបទសម្ភាសន៍ខ្លីជាមួយអ្នកស្រី Luo Yan អ្នកស្រាវជ្រាវជនជាតិចិននៃវិទ្យាស្ថានសិក្សាស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្រក្រៅប្រទេស និងតាមរយៈឯកសារផ្សេងដែលអ្នកស្រីបានផ្តល់ឲ្យបន្ថែមក្រោយធ្វើបទសម្ភាន៍ គេអាចដឹងបានថា កូនខ្មែរកាត់ចិនរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានចំនួន ៨០ម៉ឺន នាក់ និងមានជនជាតិចិនចំនួន ១០ម៉ឺន នាក់កំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ មានរបាយការណ៍ពីរផ្សេងគ្នានិយាយពីចំនួនកូនខ្មែរកាត់ចិន និងជនជាតិចិនរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តួលេខមួយទៀតបាននិយាយថា ទាំងកូនខ្មែរកាត់ចិន និងជនជាតិចិនរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានចំនួនសរុប ១លាន១សែនាក់ ពោល គឺតំណាងឲ្យ៧%នៃប្រជាជនខ្មែរសរុបចំនួន១៥លាននាក់។
ឆ្នាំ ២០១៩ អគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍និយាយថាជនជាតិចិនចំនួន ៤០ ម៉ឺន នាក់បានចាកចេញដោយសារតែការហាមឃាត់ល្បែងតាមអ៊ិនធឺណេត. ៥ខែ ឆ្នាំ ២០១៩ ជនជាតិចិនប្រមាណជាង ៤០ ម៉ឺននាក់ បានចាកចេញពីកម្ពុជា បន្ទាប់ពីការបិទល្បែងអនឡាញ.ភ្នំពេញ ៖ មន្ត្រីអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍របស់ក្រសួងមហាផ្ទៃបានថ្លែងថា ជនជាតិចិនដែលបានចាកចេញពីកម្ពុជាជាង៤០ម៉ឺននាក់នៅឆ្នាំ២០១៩មិនដោយសារ តែការបិទល្បែងអនឡាញនៅកម្ពុជានោះទេ តែវាពាក់ព័ន្ធនឹងរដូវកាលទេសចរណ៍មានការឡើងចុះផងដែរ។ ជាមួយការចាកចេញនេះក៏មានជនជាតិចិនប្រមាណ ជាង ៣២ ម៉ឺននាក់បានចូលមកកម្ពុជាវិញផងដែរ.
ឆ្នាំ ២០១៩៖ (ភ្នំពេញ)៖ ចិន និងអាមេរិចឈរលើកំពូលតារាងភ្ញៀវទេសចរ១០ប្រទេស ដែលចូលទស្សនាអង្គរច្រើនជាងគេ ក្នុងឆ្នាំ២០១៩។ កាលឆ្នាំទៅមិញ មានភ្ញៀវទេសចរបរទេស២,២០៥,៦៩៧ នាក់ បានទិញបណ្ណចូលទស្សនារមណីយដ្ឋានអង្គរ ចំនួននេះបានថមថយជិត១៥ភាគរយបើធៀបនឹងឆ្នាំ២០១៨។ តាមរយៈការលក់បណ្ណជូនភ្ញៀវអន្តរជាតិជាង២លាននាក់នេះ រាជរដ្ឋាភិបាលទទួលបានចំណូល សរុប៩៩,០៨៨,៨៩៤ដុល្លារអាមេរិក។ ចំនួនភ្ញៀវទេសចរប្រទេសទាំង១០ ដែលមកកម្សាន្តនៅរមណីយដ្ឋានអង្គរច្រើនជាងគេបំផុតសម្រាប់ ឆ្នាំ២០១៩ ប្រទេសចិន មានចំនួនជាង ៨៧ម៉ឺន នាក់ ស្មើនឹងជិត៤០ភាគរយ នៃភ្ញៀវទេសចរទាំងអស់។

ថ្មីៗ តើជនជាតិចិនចូលមករស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជាតាំងពីពេលណា? ភ្នំពេញ៖ កំណត់ត្រាដំបូងបំផុតនៃការតាំងទីលំនៅរបស់ប្រជាជនចិននៅកម្ពុជា គឺចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី១៣ ។ នៅពេលដែលបេសកជនចិនឈ្មោះ ជូតាក្វាន់ មកទស្សនាកម្ពុជានៅក្នុងឆ្នាំ១២៩៦ គាត់បានកត់ត្រាថា មានវត្តមានរបស់ប្រជាជនចិននៅតំបន់អង្គរ។ ជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមក នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៦០០ អ្នកដើរសមុទ្រជនជាតិព័រទុយហ្គាល់ បានកត់ត្រាថា មានប្រជាជនចិនបានតាំងទីលំនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ នៅអំឡុងពេលដូចគ្នានេះដែរ លោក លីម តូ ខៀង (Lim To Khieng) អ្នកជំនួញឯកជនចិនម្នាក់ ក៏បានសង្កេតឃើញដូចគ្នានេះដែរ នៅពេលដែលគាត់បានមកដល់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីធ្វើជំនួញ។ ក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរាជវង្សមីងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៦៤៤ ឧត្តមសេនីយ៍ចិន ស្ថិតនៅក្រោមការទំនុកបម្រុងពី Mac Cuu និង Duong Ngan Dich បាននាំជនភៀសខ្លួនចិនជាច្រើននាក់ ពីខេត្តហ្វូជាន(Fujian) និង ក្វាងទុង(Guangdong)ទៅតាំងលំនៅ នៅកូសាំងស៊ីន ដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់កម្ពុជា។ សូមបញ្ជាក់ថា មួយចំនួននៃជនភៀសខ្លួនទាំងនេះ ក៏បានតាំងទីលំនៅផងដែរ នៅក្នុងខេត្តតាកែវ និង ខេត្តកំពត។

ប្រជាជនចិនដែលកំពុងមានវត្តមាននៅលើទឹកដីកម្ពុជា មានបីប្រភេទ ប្រភេទទីមួយ គឺ ពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានដើមកំណើតចិន ដែលបានធ្វើចំណាកស្រុកពីប្រទេសចិនមករស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជាតាំងពីយូរមកហើយ សព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាពលរដ្ឋខ្មែរស្របច្បាប់។ ប្រភេទទីពីរ គឺ ចិនកាត់ខ្មែរ ឬ ខ្មែរកាត់ចិន គឺសំដៅយក ក្រុមមនុស្សដែលជាកូនចៅរបស់គូសម្ព័ន្ធដែលផ្សំផ្គុំឡើងរវាងចិននិងខ្មែរ (ប្ដីចិន ប្រពន្ធខ្មែរ ឬ ប្ដីខ្មែរ ប្រពន្ធចិន)។ ពួកគេជាប្រជាជនដែលកើតនៅលើទឹកដីកម្ពុជា និង មានសញ្ជាតិជាពលរដ្ឋខ្មែរ។ ប្រភេទទីបី គឺជាអត្តប្រវេសន៍ចិនដែលចូលមកស្រុកខ្មែរក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ថ្ងៃទី២៣ ខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៩១ ។ ពួកគេភាគច្រើនមកពី សិង្ហបុរី តៃវ៉ាន់ ហុងកុង និង ចិនដីគោក។ ក្នុងចំណោមពួកគេ មានមុខរបរខុសៗគ្នា ដូចជា មន្ត្រីការទូត ពាណិជ្ជករ វិនិយោគគិន គ្រូវបង្រៀនភាសាចិន អ្នកផ្សាយសាសនា វិស្វករ កម្មករជំនាញ។ល។

គួររម្លឹកដែរថា ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ និង ដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ ពួកគេគឺជាក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលមានចំនួនច្រើនជាគេបំផុតនៅកម្ពុជា ដែលមានប្រមាណ ៤២៥ ០០០ នាក់។ ប៉ុន្តែ ត្រឹមឆ្នាំ ១៩៨៤ ក្រុមជនជាតិភាគតិចចិន នៅសល់តែ ៦១ ៤០០ នាក់ ប៉ុណ្ណោះ។ ការថយចុះចំនួននូវក្រុមជនជាតិភាគតិចចិននេះ គឺដោយសារតែពួកគេបានចូលរួមក្នុងសង្គ្រាម, សេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះ, ការសម្លាប់រង្គាលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម, ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីភាគីវៀតណាដែលបាលចូលមកគ្រប់គ្រងកម្ពុជាក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ និង ការភៀសខ្លួនទៅប្រទេសទីបីក្នុងសម័យសង្គ្រាម។ នៅក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍៨០ ជនជាតិចិនត្រូវបានគេហៅថាក្រុម«៣៥១»។ លេខ៣៥១នេះ គឺសំដៅលើសហគមន៍ចិនដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ កាលណោះ សិទ្ធិរបស់សហគមន៍ចិនរស់នៅកម្ពុជាត្រូវបានគេកម្រិតមួយផ្នែកដោយសារតែឥទ្ធិពលវត្តមាននៃអាជ្ញាធរវៀតណាមនៅលើទឹកដីកម្ពុជា។

បច្ចុប្បន្ន ចំនួនពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានដើមកំណើតចិន ចិនកាត់ខ្មែរ និង អន្តោប្រវេសន៍ចិនដទៃទៀត កំពុង កើនឡើងនៅកម្ពុជាជាបន្តបន្ទាប់ ដោយសារតែកម្ពុជាប្រកាន់យករបបទីផ្សារសរី និង រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយរដ្ឋាភិបាលចិន។ តាមការប៉ាន់ស្មាន ត្រឹម ឆ្នាំ ២០១៣ ពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានដើមកំណើតចិន និង ចិនកាត់ខ្មែរ មានប្រមាណ១៥២ ០៥៥ នាក់ ស្មើ១%នៃប្រជាជនកម្ពុជាសរុប។ ភាគច្រើននៃពួកគេ រស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ, ខេត្តកំពង់ធំ, ខេត្តបាត់ដំបង, ខេត្តកំពត, ខេត្ត កំពង់ចាម និង ខេត្តមួយចំនួនទៀត។

ទោះជាពលរដ្ឋខ្មែរដើមកំណើតចិននិងចិនកាត់ខ្មែរមានចំនួនមិនច្រើនក៏ដោយ ក៏ពួកគេបានចូលរួមក្នុងវិស័យផ្សេងៗភាគច្រើនក្នុងសង្គមខ្មែរដែរ។ ជាទូទៅ ពួកគេមិនត្រូវបានរើសអើងឬមើលងាយដោយពលរដ្ឋខ្មែរទេ។ ពួកគេ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា បានដើរតួនាទីនាំមុខគេនៅក្នុងវិស័យអាជីវកម្មនៅកម្ពុជា ក៏ដូចជានៅក្នុងឆាកនយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។

ពលរដ្ឋខ្មែរដើមកំណើតចិន ចិនកាត់ខ្មែរ និង ប្រជាជនចិនដទៃទៀត មានវត្តមានច្រើនក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និង ត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថា ពួកគេជាម្ចាស់ភាគហ៊ុនមួយចំណែកយ៉ាងធំក្នុងវិស័យនេះ។ ជារួម ភាគច្រើននៃពួកគេ មានឥទ្ធិពលពិសេសនៅក្នុងវិស័យធនាគាររបស់កម្ពុជា ដែលជាសហគ្រាសផ្តល់ប្រាក់កម្ចី សហគ្រាសប្ដូរប្រាក់ ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុខ្នាតតូច និង សហគ្រាសពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត៕

Wikipedia ប្រជាជនកម្ពុជាជាជនជាតិចិន ប្រជាពលរដ្ឋឬដើមកំណើតចិនខ្លះ. ពាក្យ រយះពេលខ្មែរ កាត់ចិន (ខ្មែរកាត់ចិន) ត្រូវបានប្រើសម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរនិងលាយចំរុះខ្មែរខណៈដែលខ្មែរចិន (ខ្មែរចិន) អាចមានន័យថាប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលមានដើមកំណើតចិន។Khmer ប្រជាជនបង្កើតបានជាក្រុមជនជាតិភាគតិចដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុងនោះ Chen មានន័យថា "ជនជាតិចិន" ។ ទំនាក់ទំនងជាមួយជនជាតិចិន មនុស្សដូចជាបេសកជនពាណិជ្ជករអ្នកធ្វើដំណើរនិងអ្នកការទូតដែលជាទៀងទាត់បានទៅទស្សនាឥណ្ឌូចិនមានវត្តមានចាប់តាំងពីពេលនោះមក ការចាប់ផ្ដើម នៃសម័យកាលទូទៅ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកំណត់ត្រាដំបូងបំផុតនៃសហគមន៍ជនជាតិចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមាននៅសតវត្សទី 13។ ជាលទ្ធផលនៃប្រវត្តិសាស្រ្តការតាំងទីលំនៅសតវត្សរ៍មនុស្ស ជាមួយនឹងគណនីចំរុះចិននិងខ្មែរចម្រុះសម្រាប់ផ្នែកមួយចំនួនធំចំនួនប្រជាជន។ប្រជាជនកម្ពុជាជនជាតិចិនក៏ដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងវិស័យធុរកិច្ចនៅកម្ពុជានិងគ្របដណ្តប់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។

ខាងក្រោមនេះជាប្រវត្តិវត្តមានជនជាតិចិន នៅកម្ពុជា

ឆ្នាំ ០៥២៖ សោមា (អង្គរបុរី) ចិន:លាវយ៉េក (柳葉)
ឆ្នាំ ២១៧៖ ចិន: ហ៊ុនផានហួង (混盤况) -២១៧
ឆ្នាំ ២២០៖ (ជយវម៌្ម??) ចិន: ផានផាន (盤盤) ២១៧-២២០
ឆ្នាំ ២២៨៖ ឝ្រីមារញ ខ្មែរ: ឝ្រីមារញ ចិន: ផ្វានឝ៊ឺម៉ាន រឺ ផ្វានម៉ាន់ (范師蔓) ២២០-២២៨
ឆ្នាំ ២៤៨៖ ធរណីន្ទ្រវម៌្ម ចិន: ផ្វានចាន (范旃) ២២៨-២៤៨
ឆ្នាំ ៤០០៖ ព្រះពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសកម្ពុជា នៅអំឡុងសតវត្សទី៦ ពេលដែលប្រទេសកម្ពុជា បានទទួលឥទ្ធិពលជាលើកទីពីរពីឥណ្ឌា មានការរីកចម្រើនរុងរឿងណាស់ រហូតដល់មានការបញ្ជូនព្រះសង្ឃខ្មែរអោយទៅជួយវិស័យនេះនៅប្រទេសចិន ទៀតផង។ ជាបន្តទៅទៀតនេះ លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ សូមរៀបរាប់ជូនព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួន ពីដើមសតវត្សទី៤ ដល់ទី៦។
ឆ្នាំ ៤២០៖ កៅណ្ឌិន្យវម៌្ម ឝ្រុតវម៌្ម កៅណ្ឌិន្យទី២ ចិន: ឆៀវឆឹនជូ (僑陳如) ៤២០-៤៣០
ឆ្នាំ ៤៤០៖ ឝ្រីន្ទ្រវម៌្ម ចិន: ឈឺកលីកប៉ាម័រ (持梨陀跋摩) ៤៣០-៤៤០
ឆ្នាំ ៤៧០៖ កៅណ្ឌិន្យជយវម៌្ម ជយវម៌្ម ចិន: ទូយ៉េកប៉ាម័រ (僑陳如闍耶跋摩) ៤៧០-៥១៤
ឆ្នាំ ៥៥០៖ រុទ្រវម៌្ម (វ្យាធបុរ - អង្គរបុរី) ចិន: លៀវធួកប៉ាម័រ 留陁跋摩 ៥១៤-៥៥០
ឆ្នាំ ៦០០៖ សង្គ្រាមនគរវ្នំ-ចេនឡា/ ចិន ឡា : ៥៥០-៦២៧
ឆ្នាំ ១១៧៧ ៖ នៅលើចម្លាក់នៃប្រាសាទបាយ័ន ត្រង់ថែវខាងក្រៅ នាទិសខាងកើត មានទិដ្ឋភាពដ៏ធំពីរផ្ទាំងជាប់គ្នា ដែលរៀបរាប់អំពីជ័យជម្នះដ៏អស្ចារ្យនៃកងទ័ពខ្មែរ លើកងទ័ពចាម ដែលបានឈ្លានពានចូលគ្រប់គ្រងនគរខ្មែរតាំងពីឆ្នាំ១១៧៧មក។ ទិដ្ឋភាពនេះ មិនថាទេសចរខ្មែរ ឬបរទេសនោះទេគឺបានដឹងបានឮជាទូទៅ ព្រោះនេះជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់បំផុតមុនការចាប់ផ្តើមឡើងគ្រងរាជ្យរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលជាព្រះមហាក្សត្សខ្មែរដ៏ល្បីល្បាញទាំងគុណធម៌ និងស្នាព្រះហស្ថបន្សល់ទុករហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ បើមើលឲ្យលម្អិតលើសពីធម្មតាបន្តិច យើងនឹងឃើញកងទ័ព និងមេទ័ពមួយចំនួន មានឯកសណ្ឋានខុសពីកងទ័ពខ្មែរ បម្រើការនៅខាងទ័ពខ្មែរ ។ កងទ័ពនោះ គឺជាកងទ័ពចិនដែលមកជួយច្បាំងខ្មែរ ក្នុងចម្បាំងនឹងនគរចាម។ ហេតុអ្វីមានវត្តមានទ័ពចិនមកជួយខ្មែរនៅពេលនោះ? អ្នកស្រាវជ្រាវ និងជាអនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិវស្រាវជ្រាវ និងតម្កល់ឯកសារអង្គរ នៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានពន្យល់ថា នាសតវត្សទី១២ រាជវង្សសុងដែលគ្រប់គ្រងនគរចិនត្រូវដួលរលំដោយកងទ័ពសេះរបស់ម៉ុងហ្គោលី។ កងទ័ពចិនដែលនៅតំបន់ឆ្ងាយៗបានបែកខ្ញែកគ្នា រត់គេចពីចម្បាំងចាញ់។ ទ័ពខ្លះក៏ចេញដើរច្បាំងដើម្បីបន្តជីវភាពរស់នៅបន្តទៀត។ ទេសកាលនេះហើយដែលនាំឲ្យមានជាទ័ពស៊ីឈ្នួលនៅតាមប្រទេសខ្លះ មាននៅប្រទេសខ្មែរជាដើម។ ក្រុមកងទ័ពស៊ីឈ្នួលចិនមួយក្រុមបានធ្វើចម្បាំងជួយខ្មែរតទល់នឹងទ័ពចាមផងដែរ។
ឆ្នាំ ១២០០៖ Cambodia: Envoy of Yuan dynasty, Zhou Daguan (Chinese: 周达观) recorded in his The Customs of Chenla (Chinese: 真腊风土记), that there were many Chinese, especially sailors, who lived there. Many intermarried with the local women. រាជទូតនៃអាណាចក្រ យួន ឈ្មោះ ជីវ តាក្វាន់ បានកត់ត្រា អំពីទំនៀមទំលាប់នៃអាណាចក្រចិន ឡា/ចេន ឡា ថាមានជន ជាតិចិនជាច្រើន ជាពិសេសអ្នកដើរសំពៅដែលរស់នៅទីនេះ មានចិនជាច្រើនបានរៀបការ ជាមួយនឹងស្រ្តីក្នុងស្រុក (ស្រ្តីខ្មែរ)។
ឆ្នាំ១២៩៦៖ សមាជិកអ្នកការទូតចិន ម្នាក់ របស់ព្រះចៅអធិរាជតេមូ ដែលបានមកដល់កម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ១២៩៦ ឈ្មោះ ជូតាក្វាន់ ក៏បានផ្តល់សក្ខីកម្មចំពោះព្រឹត្តិការណ៍នេះដែរ។ លោកបានសរសេរបញ្ជាក់ថា ការផ្លាស់ប្ដូររជ្ជកាលនេះមានភាពឃោរឃៅ គឺស្ដេចដែលឡើងសោយរាជ្យថ្មីជាកូនប្រសារបស់ស្ដេចមុន។ លោកបន្តថា កូនស្រីរបស់ស្ដេចអង្គនេះ បានលួចយកព្រះខ័នមាសរបស់ព្រះបិតា ទៅអោយស្វាមីនាង។
ឆ្នាំ ១២៩៦៖ សហគមន៍បានផ្ទៀងផ្ទាត់ដំបូង កំណត់ត្រាដំបូងបំផុតនៃការទូទាត់របស់ចិនបានកើតឡើងនៅចុងសតវត្សទី 13 ។ បញ្ជូនយាន Zhou Daguan បានមកលេងប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ 1296 ហើយបានបង្កើតកំណត់ត្រាលម្អិតនិងទូលំទូលាយរបស់គាត់អំពីប្រទេសកម្ពុជាដែលគាត់បានលើកឡើងពីវត្តមានរបស់ប្រជាជនចិននៅអង្គរ។[១៥] អ្នកនេសាទព័រទុយហ្គាល់បានកត់សម្គាល់វត្តមាននៃការតាំងទីលំនៅរបស់ជនជាតិចិននៅភ្នំពេញនៅដើមសតវត្សទី ។ក្នុងពេលជាមួយគ្នាលោកលឹមខាញ់ដែលជាជនជាតិចិនបានធ្វើការសង្កេតមើលស្រដៀងគ្នានេះដែរក្នុងអំឡុងពេលស្នាក់នៅប្រទេសកម្ពុជារបស់លោកនៅពេលធ្វើការជួញដូរនិងធ្វើការវាយឆ្មាប់តាមសមុទ្រ។ មិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីការដួលរលំ Ming dynasty នៅឆ្នាំ 1644 កងទ័ពចិនស្ថិតនៅក្រោមបញ្ជារបស់Mac Cuu និងដួងង៉ាញឌីញបានលើកទឹកចិត្តជនភៀសខ្លួនយ៉ាងច្រើនពីខេត្តហ្វូជាននិងក្វាងដុងដើម្បីតាំងទីលំនៅ Indochina.[១៨][១៩] ជនអន្តោប្រវេសន៍ភាគច្រើនគឺជាបុរសដែលបានរៀបការជាមួយស្ត្រីខ្មែរក្នុងស្រុក។ ជាទូទៅកូនចៅរបស់ពួកគេបានរួមរស់ដោយរលូនទៅក្នុងសហគមន៍មូលដ្ឋានដំណើរការសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមហើយត្រូវបានសម្គាល់ដោយផ្ទាល់ថាជាប្រជាជនកម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយទំនៀមទម្លាប់ក៏ត្រូវបាននាំចូលផងដែរដូចជាការអនុវត្តលើកំពូលសិប្បករចិនដែលត្រូវបានអនុវត្តរហូតដល់សតវត្សទី 18 ។
ឆ្នាំ ១៣៨២ មក គេមិនបានដឹងច្បាស់ថា ខ្មែរ និង ចិន នៅមានទំនាក់ទំនង នឹង គ្នាកម្រឹតណាឡើយ។ ត្បិតឯកសារប្រវតិ្តសាស្ត្រខ្មែរ ចាប់ពីពេលនោះមក គេហាក់ដូចជាមិនឃើញមានកត់ត្រាអំពីទំនាក់ទំនង ខ្មែរ និង ចិន ទៀតឡើយ ។
ឆ្នាំ ១៤០០៖ When the Ming dynasty in China fell, Chinese refugees fled south and extensively settled in the Cham lands and Cambodia. Most of these Chinese were young males, and they took Cham women as wives. Their children identified more with Chinese culture. This migration occurred in the 17th and 18th centuries. ក្នុងសម័យកាលអាណាចក្រម៉េង ជនជាតិចិន បានភៀសខ្លួនមកកាន់ភាកខាងត្បូង និងបានតាំងលំនៅក្នុងអាណាចក្រចាម និង អាណាចក្រខ្មែរ។ ជនជាតិចិនទាំងនេះ ភាគច្រើនជា បុរសក្មេងៗ និងបានរៀបការជាមួយ ស្រ្តីចាម ជាប្រពន្ធ។ កូនៗរបស់ពួកគេនូវតែរក្សាវប្បធម៍ចិនជាបន្តទៀត។ ការផ្លាស់ទី លំនៅនេះបន្តរហូតសតវត្សទី ១៧ និង ទី ១៨។
ឆ្នាំ ១៦០២៖ ស្តេច ចិន កំណើតដើមជា អម៉ៅ សុនខនេះនឹងនិយាយត្រឡប់ទៅក្រោយវិញ នៅក្នុងផែនដី ( រជ្ជកាល ) ព្រះសម្តេចព្រះរាជឱង្ការ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ ( ព.ស ២១៤៦ គ.ស ១៦០២ ដល់ ព.ស ២១៧៣ គ.ស ១៦២៨ ) មានព្រះថេរមួយអង្គ ព្រះនាម ព្រះមហានាគ គង់នៅវត្ត កស្សប ។ ព្រះអង្គមានឆ្កែមួយឈ្មោះ អាម៉ៅ គឺជាឆ្កែដែលចេះបម្រើព្រះថេរ ដូចជាសិស្ស និង សទ្ធិវិហារិក ដែលជាមនុស្សដែរ ។ បើព្រះអង្គត្រូវការទិញអ្វីនៅកំពង់ហ្លួងនោះ ព្រះអង្គគ្រាន់តែធ្វើសំបុត្រ ច្រកក្នុងបំពង់ ចងនឹង ក អាម៉ៅ នោះ អាម៉ៅ អាចបោលនាំបំពង់សំបុត្រនោះ ទៅឱ្យសទ្ធិវិហារិករបស់ព្រះអង្គ នៅកំពង់ហ្លួងបាន ។ សទ្ធិវិហារិក កាលទទួលបានបំពង់សំបុត្រពី អាម៉ៅ ហើយ ក៏ចាត់ចែងទិញវត្ថុអ្វីៗទាំងនោះ រួចហើយចាត់ចែងយកទៅប្រគេនព្រះអង្គជាធម្មតា ។
ឆ្នាំ ១៦៣៦៖ ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ បានចារថា នៅក្នុងផែនដី ( រជ្ជកាល ) ព្រះស្រីធម្មរាជា ( គ.ស ១៦៣៦-១៦៤០ = ព្រះនាមដើមហៅថា ព្រះអង្គម្ចាស់ តូ គឺជាបុត្រ របស់ព្រះបាទ ជ័យជេដ្ឋា ទី ២ ដែលជាអ្នកធ្វើឱ្យបាត់បង់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ទៅ វៀតណាម រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ តូ ឬ ព្រះស្រីធម្មរាជា នេះ ក៏ត្រូវបានស្គាល់ផងដែរថា ព្រះរាជសម្ភារ ) សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី ( កាលណោះព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ មានតែនិកាយ ១ គឺ មិនទាន់មាន ធម្មយុត្តិកនិកាយ ដូចបច្ចុប្បន្ននេះឡើយនោះ សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី គឺជាព្រះគោរមងាររបស់ សម្តេចព្រះមហាសង្ឃរាជ ។ ប៉ុន្តែក្រោយមកព្រះគោរមងារ សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី នេះគឺជាព្រះគោរមងាររបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ គណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ រហូតសព្វថ្ងៃ ) គឺជាសង្ឃដែលសម្រេចធម៌ ( ពិសេសក្នុងកម្រឹតណាមួយ ) ។សម័យថ្ងៃមួយ សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី បានចូលឈានសមាបត្តិ ( ចូលធម៌ ពិសេសដោយញាណ ) កាលចេញចាកពីឈាននោះ សម្តេចមានព្រះថេរវាចាប្រាប់សិស្ស និង សទ្ធិវិហារិក ( អ្នកនៅជាមួយ ) ថា ” ឥឡូវនេះ ភ្លើងកំពុងតែឆេះក្រុង ចិន ” ។
ឆ្នាំ ១៧០៧ ៖ ឆ្លៀតឱកាសដែលផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្មែរនៅមានភាពច្របូកច្របល់ ចិនម្នាក់ឈ្មោះ “ម៉ាកគីវ” ឬ"ម៉ាកហ្គូ" ឯកសារខ្លះហៅថា"ម៉ាកហ្គូ" ដែលជាអតីតបក្សពួករបស់សន្ដតិវង្សមិញ/ម៉េង បានភៀសខ្លួនមកនៅប្រទេសខ្មែរភាគខាងក្រោម ហើយត្រូវបានព្រះរាជាខ្មែរតែងតាំងជាមន្ត្រី ឈរត្រួតត្រា និងទារថ្លៃភាស៊ីទូកសំពៅ ទុកថ្វាយព្រះរាជាខ្មែរ នៅតំបន់ឆ្នេរសមុទ្ររបស់ខ្មែរតាំងពីរាជ្យអងស៊ូ បានក្រឡាស់ចិត្តក្បត់ស្ដេចខ្មែរ ប្រែជាលើកដង្វាយទៅថ្វាយស្ដេចង្វៀន ប្រទេសយួន សុំចុះចូលខាងយួនវិញ។ ស្របបំណងស្ដេចយួន ដែលមានគំនិតទន្ទ្រានលេបទឹកដីខ្មែរផង ស្ដេចយួនក៏ឆ្លៀតជំរុញឲ្យប្រជារាស្ត្រយួន ចូលមកនៅទាំងបំពានក្នុងតំបន់ពាម ដែលស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់ចិនឈ្មោះ ម៉ាកហ្គូ នោះជាច្រើន។ ចាប់ពីពេលនោះមក បើតាមឯកសារនោះបញ្ជាក់ថា ឆ្នាំ១៧០៧ នៃគ.ស ដីខ្មែរត្រង់ភូមិភាគពាម នោះបានក្លាយទៅជានគរចិនមួយ ដែលលែងចំណុះឲ្យព្រះរាជាខ្មែរទៀតហើយ។
ឆ្នាំ ១៧៧០៖ កូនប្រុសគាត់ឈ្មោះ ម៉ាកតុង បានឡើងកាន់អំណាចបន្តពីគាត់ មានឋានៈជាបេសកជនរបស់ព្រះចៅអធិរាជចិន ហើយមានសិទ្ធិបោះពុម្ពកាក់ស័ង្កសី។ គេនិយាយថា ម៉ាកតុង នេះបានកសាងផ្លូវជាច្រើន ហើយក៏បានជីកព្រែក ជីកប្រឡាយ ជាច្រើនផងដែរ តែអ្នកក្រោយៗ មិនបានថែរក្សាឱ្យល្អទេ។ គាត់បានឱ្យគេសាងសង់ផ្សារមួយ ហើយបានចាត់ឱ្យពង្រឹងប្រព័ន្ធការពារទីក្រុង ដែលឪពុករបស់គាត់បានសាងសង់ឡើងនៅត្រង់ច្រកចូលកំពង់ផែពាម។ ម៉ាកតុង ល្បីល្បាញពូកែ ខាងការការពារទីក្រុង ប្រឆាំងនឹងមេចោរសមុទ្រ ជាតិចិនឈ្មោះ ហួកញាន នៅក្នុងគ.ស.១៧៧០ និងប្រឆាំងអ្នកផ្សងពេ្រងចិនម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ត្រាន់ថាយ ដែលត្រូវរ៉ូវគ្នា ជាមួយបងប្អូនជីដូនមួយគាត់២នាក់ ចង់ផ្តួលរំលំគាត់ ហើយក៏ធ្លាប់ប្រឆាំងនឹង ឧកញ៉ាខែ នៅខេត្តក្រមួន-ស ដោយសហការជាមួយជនជាតិម៉ាឡេម្នាក់ឈ្មោះ លីម៉ាលូ ដែលបានដឹកនាំកម្លាំង ១ពាន់នាក់ មកវាយប្រហារលើគាត់។
ឆ្នាំ ១៨៦៧៖ ការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង (1867–1950) ជនជាតិបារាំងដំបូងបានណែនាំច្បាប់មួយនៅឆ្នាំ 1873 ដែលបានចាត់ថ្នាក់ជនអន្តោប្រវេសន៍ចិនថាជា "ជនបរទេសនៅអាស៊ី" និងប្រធានបទត្រូវបានគេដាក់ពន្ធលើនិវាសនជន។ ព្រះបាទនរោត្តមបានណែនាំពីកំណែទម្រង់នីតិប្បញ្ញត្តិនៅឆ្នាំ1884ដែលតម្រូវឱ្យជនអន្តោប្រវេសន៍ចិនបង់ពន្ធជនស៊ីវិលខ្ពស់ប៉ុន្តែមិនមានការរឹតបន្តឹងតាមច្បាប់សម្រាប់ជនអន្តោប្រវេសន៍ដើម្បីទទួលយកសញ្ជាតិកម្ពុជាឡើយ។នៅឆ្នាំ 1891 បារាំងបានណែនាំច្បាប់ដែលបានណែនាំជាលើកដំបូងដោយGia Longនៅកូសាំងស៊ីនដែលហៅថា "Bang" នៅក្នុងភាសាចិន។ សមាគមចំនួន5ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានកំណត់អត្តសញ្ញាណដោយតំបន់ជាក់លាក់នៃប្រភពដើមដូនតារបស់ពួកគេនៅក្នុងប្រទេសចិន; កាតាំង, ហុកកៀន, ហៃណាន, ទាជីវនិងហាកា។ ជនអន្តោប្រវេសន៍ចិនត្រូវបានគេតម្រូវឱ្យចុះឈ្មោះជាមួយសមាគមរបស់ពួកគេដើម្បីតាំងលំនៅនៅកម្ពុជា។ សមាគមនីមួយៗត្រូវបានដឹកនាំដោយប្រធានដែលជាប់ឆ្នោតម្នាក់ដែលនឹងទទួលខុសត្រូវក្នុងការរក្សាច្បាប់ការបញ្ជាទិញនិងកាតព្វកិច្ចប្រមូលពន្ធពីជនរួមជាតិរបស់ពួកគេ។
ឆ្នាំ ១៩០៨៖ សម្តេចចក្រីតេជោធិបតី ញឹក ជូឡុង （涅·朱隆）កើតនៅថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩០៨ (ឯកសារខ្លះថា ឆ្នាំ១៩១០) នៅក្រុងភ្នំពេញ។ សម្ដេចកើតក្នុងត្រកូលអ្នកជំនួញខ្មែរកាត់ចិន ដែលមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធនឹងព្រះរាជសំណាក់។ សម្តេចចក្រីតេជោធិបតី ញឹក ជូឡុង គឺជាបុត្ររបស់ឧកញ៉ា ញឹក ថៃកុង（涅太公） អតីតអភិបាលខេត្តជើងព្រៃ និងនាង អ៊ីង សាឡែត（黄秀莲）
ឆ្នាំ ១៩១៣៖ Lon Nol លន់ នល់ កើតនៅថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩១៣ នាខេត្តព្រៃវែង ក្នុងគ្រួសារខ្មែរ ដើមកំណើតចិន ។ ឪពុករបស់ គាត់ឈ្មោះ លន់ ហ៊ិន ម្តាយឈ្មោះ នួន, គាត់ជាកូនទី២ ក្នុងគ្រួសារដែល មានបងប្អូន ១០នាក់ ដែលក្នុងនោះ ប្អូនប្រុសទី៧ របស់គាត់ឈ្មោះ លន់ ណុន ជាមនុស្ស ដែល មានតួនាទី សំខាន់ក្នុង ប្រវត្តិសាស្ត្រ នយោបាយខ្មែរ ចាប់តាំងពីការ ចាត់ចែងធ្វើ រដ្ឋប្រហារទម្លាក់ សម្តេចសីហនុ និង ការបង្កើត របប សាធារណរដ្ឋខ្មែរ ។ ឪពុករបស់គាត់ ធ្លាប់ជា អភិបាលស្រុក នៅខេត្ត សៀមរាប និង ខេត្តកំពង់ធំ បន្ទាប់ពីបាន ដឹកនាំ ក្រុមបង្ក្រាប ចោរប្លន់ នៅខេត្តព្រៃវែង ។ លន់ នល់ ទទួលបានការ អប់រំនៅ សាលា សាសឺលូប-ឡូបា (Chasseloup-Laubat) នាទីក្រុងសាយហ្កន បន្ទាប់មកបាន ចូលសិក្សានៅ សាលាយោធា កម្ពុជា ។
ឆ្នាំ ១៩១៧៖ Sam Sary លោក សម សារី ជាអ្នកស្នេហាជាតិ ដ៏ធំធេងនិងបរិសុទ្ធស្មោះស្ម័គ្រចំពោះព្រះរាជបល្ល័ង្កនាំយកជ័យជំនះជូនប្រជារាស្ត្រខ្មែរតាមព្រះតម្រិះសម្តេច នរោត្តម សីហនុ លោក សម សារី កើតនៅថ្ងៃទី៦ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩១៧ នៅឃុំជង្រុក ខេត្តកំពង់ស្ពឺ មានឪពុកឈ្មោះ សម ញាន ធ្លាប់បម្រើការងារជាមន្ត្រីរាជវាំង និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងធម្មការ ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៤០ ហើយ លោក សម សារី គឺជាកូនទី២ ក្នុងចំ ណោមកូនទាំងអស់៧នាក់។
ឆ្នាំ ១៩២៥៖ Pol Pot សាឡុត ស 19 ឧសភា 1925 ព្រែកស្បូវ, ខេត្តកំពង់ធំ, កម្ពុុជា សាឡុត ស Saloth Sar (១៩ ឧសភា ១៩២៥ ដល់ ១៥មេសា ១៩៩៨) មនុស្សភាគច្រើនស្គាល់ថាឈ្មោះ ប៉ុល ពត ជាអ្នកបដិវត្តកម្ពុជា ចិន ដែលជាអ្នកដឹកនាំនៅក្នុងរបប ខ្មែរក្រហម ពីឆ្នាំ១៩៦៣ដល់គាត់ស្លាប់ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ ។ពីឆ្នាំ១៩៧៦ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ គាត់បម្រើការជានាយករដ្ឋមន្រី្តនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
ឆ្នាំ ១៩២៦៖ ប្រវត្តិរូប តាម៉ុក Ta Mok តាម៉ុក មានឈ្មោះដើម អ៊ុង ជឿន។ តាម៉ុក មានឈ្មោះហៅក្រៅជាច្រើនទៀតដូចជា តា១៥, ឈិត ជឿន, ឯក ជឿន, អាចារ្យ ជឿន និង ងួន កង។ តាម៉ុក កើតនៅឆ្នាំខាល ត្រូវនឹងឆ្នាំ១៩២៦ នៅភូមិប្រគាប ឃុំត្រពាំងធំ (ត្បូង) ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ តំបន់៣៣ ភូមិភាគនិរតី។ តាម៉ុក បានរៀបការជាមួយបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ខ្លួនឈ្មោះ អ៊ុក ខឹម។
ឆ្នាំ ១៩២៦៖ Nuon Chea Nuon Chea (Khmer: នួន ជា; born Lao Kim Lorn; 7 July 1926 – 4 August 2019), also known as Long Bunruot (Khmer: ឡុង ប៊ុនរត្ន) or Rungloet Laodi (រុងឡឺត ឡាវឌី Thai: รุ่งเลิศ เหล่าดี), was a Cambodian politician who was the chief ideologist of the Khmer Rouge. He also briefly served as acting Prime Minister of Democratic Kampuchea.នួន ជា ត្រូវបានគេស្គាល់ឈ្មោះដើមថា រុងឡឺត ឡាវឌី កើតនៅថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩២៦ នៅភូមិវត្តគរ ឃុំវត្តគរ ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង។ គាត់គឺជាអតីតអ្នកនយោបាយក្នុងរបបកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ហើយជាប្រធានអ្នកមនោគមន៍វិជ្ជា ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។គាត់ត្រូវបានគេស្គាល់ជាសាធារណៈថាជាបងធំទីពីរបន្ទាប់ពីលោកប៉ុល ពត ដែលជាអ្នកដឹកនាំក្នុងអំឡុងពេលការកាប់សំលាប់ប្រជាជនកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ។
ឆ្នាំ ១៩៣១៖ ខៀវ សំផន Khieu Samphan ថ្ងៃកំនើត ថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៣១ លោកជាអ្នកកាត់ចិន កើតនៅខេត្តស្វាយរៀង នាថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៣១ ត្រូវនឹងឆ្នាំមមែ នៅឃុំរំចេក ស្រុករំដួល ខេត្តស្វាយរៀង ភូមិភាគបូព៌ានៃប្រទេសកម្ពុជា។ ឳពុកឈ្មោះ ខៀវ-ឡុង ជាមេធាវី ម្តាយឈ្មោះ ប៉ោ-គង់។ លោក ខៀវ-សំផន មានប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ ខៀវ-សេងគីម មានប្រពន្ធឈ្មោះ សូ-សុជាតិ និងមានកូន ៤នាក់។ លោក ខៀវ-សំផន មានឈ្មោះបដិវត្តន៍ថា សមមិត្ត ហែម ហើយឈ្មោះហៅក្រៅថា តាឈុន ឬតាហុង។
ឆ្នាំ ១៩៣២ Chea Sim លោក ជា ស៊ីម ប្រធានព្រឹទ្ធសភា និងជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានទទួលមរណភាពហើយ នៅវេលាម៉ោង៣នឹង៤៥នាទីរសៀលថ្ងៃចន្ទ ទី០៨លោក ជា ស៊ីម កើតនៅថ្ងៃទី១៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៣២ នៅស្រុករមាសហែក ខេត្តស្វាយរៀង។ នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៤៧ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៤ លោក ជា ស៊ីម បានចាប់ផ្ដើមជីវិតនយោបាយដោយចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូខ្មែរឥស្សរៈ ដើម្បីឯករាជ្យមាតុភូមិ។ លុះក្រោយមក ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ លោកបានចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូស្នេហាជាតិ និងក្រោយមកបានក្លាយជាប្រធានឃុំ និងប្រធានស្រុកជាបន្តបន្ទាប់។ខែមិថុនានេះ ក្នុងជន្មាយុ៨៣ឆ្នាំ។
ឆ្នាំ ១៩៣៣៖ Sinn Sisamouth លោក ស៊ីន-ស៊ីសាមុត (ឬស៊ិន ស៊ីសាមុត) (១៩៣៣-១៩៧៦) គឺជាអ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង និងជាអ្នកចម្រៀងខ្មែរដ៏ល្បីល្បាញ នាអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ៥០ ដល់ ៧០។ លោកមានរហស្សនាមថា ជា អធិរាជសំឡេងមាស ។ លោក ស៊ីន-ស៊ីសាមុត ទទួលមរណភាពក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៦ ។ ភាពល្បីល្បាញរបស់លោក ស៊ីន-ស៊ីសាមុត បានពីទឹកដមសំឡេងដ៏ក្រអួនក្រអៅ ពីរោះរណ្ដំចិត្ត គួបផ្សំនឹងបទចម្រៀងមនោសញ្ចេតនាគ្រប់រសជាត លន្លង់លន្លោច សប្បាយ កម្សត់ខ្លោចផ្សា។ល។ ដែលជាស្នាដៃនិពន្ធផ្ទាល់របស់លោក និងអ្នកនិពន្ធដទៃក្នុងជំនាន់លោក។ លោក សុីន-ស៊ីសាមុត គឺជាវីរបុរសស្នេហាជាតិ។
ឆ្នាំ ១៩៤២៖ កាំង ហ្កិច អ៊ាវ (Kang Kek Iew) ថ្ងៃកំនើត ថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤២ ទីកន្លែងកំនើត ភូមិពៅវើយ ឃុំពាមបាង ស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ កាំងហ្កេកអ៊ាវ ហៅឌុច'បានគឺជាមេគុកកាន់កាប់[[គុកទួលស្លែងក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរក្រហម ត្រូវគេចោទប្រកាន់លើករណីបួន គឺបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ បទធ្វើមនុស្សឃាត និងការធ្វើទុក្ខទារុណកម្មទៅលើអ្នកទោស។
ឆ្នាំ ១៩៤៥ Tea Banh Banh, whose birth name was "Tea Sangvan" later changed to Thai name, Sangvan Hin-kling (Thai: สังวาลย์ หินกลิ้ง) and "Tea Banh" in last,[5] is of Sino-Thai descent. His father, a Thai-Chinese, was named Tea Toek (Thai: เต็ก; RTGS: Tek) and his mother Nou Peng Chenda (Thai: หนู เพ่งจินดา; RTGS: Nu Phengchinda), was an ethnic Thai.[6][7] Banh married Tao Toeun (Thai: เตือนใจ ธรรมเกษร; RTGS: Tueanchai Thamma-keson), who is also an ethnic Thai, in 1975. They have three children.សៀវភៅ “ជនដែលត្រូវគេបាញ់” បានបង្ហាញថា កើតនៅថ្ងៃទី៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៥ សម្តេច ទៀ បាញ់ មានឈ្មោះពិតពីកំណើត “ទៀ សង្វាន” កើតនៅភូមិកោះស្រឡៅ ឃុំកាពិ ស្រុកកោះកុង ខេត្តកោះកុង។ ទៀ សង្វាន ជាកូនកសិករក្រីក្របំផុត ដែលមានឪពុកឈ្មោះ ទៀ តិក មុខរបរធ្វើស្រែ និងកាប់អុសលក់ ម្តាយឈ្មោះ នូ ផេងចិន្តា មុខរបរកសិករ មានបងប្អូនបង្កើត ៥នាក់។ ដោយសារតែលោកឪពុក មានជំងឺហើយបានអនិច្ចកម្ម នាំឲ្យ ទៀ សង្វាន ដែលកាលណោះ មានអាយុទើបតែ ១១ ឆ្នាំ បានក្លាយជាអ្នកស៊ីឈ្នួលឡើងបេះផ្លែស្លាឲ្យអ្នកភូមិ និងរកត្រី ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។នៅឆ្នាំ១៩៥៧ ទៀ សង្វាន ត្រូវបានម្តាយបញ្ជូនឲ្យទៅនៅវត្ត។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦០ សង្វាន ( ទៀ បាញ់ ) មានអាយុ ១៥ ឆ្នាំ ពេលត្រឡប់មកផ្ទះឃើញមនុស្ស ៦ ទៅ ៧នាក់ នៅមុខផ្ទះគេ។ ពួកគេទាំងនោះ ជាប៉ូលិស និងជីវពលភូមិ មកសំឡុតគំរាមម្តាយ សង្វាន ឲ្យប្រគល់ប្អូនស្រីរបស់គេ ដែលទើបមានអាយុ ១៣ ឆ្នាំ ដើម្បីយកទៅជូនលោកកុម្មុយសៀ ប៉ូលិស សម្រាប់សប្បាយខាងផ្លូវតណ្ហា។ សង្វាន ប្រកែកតវ៉ា និងគំរាមពួកទាំងនោះ មិនឲ្យយកប្អូនស្រីគេទៅទេដាច់ខាត ទោះគេប្តូរជីវិតក៏ដោយ ក៏ពុំឲ្យពួកទាំងនោះ ធ្វើបាបប្អូនស្រីគេដែរ។
ឆ្នាំ ១៩៤៩ ៖ សម រង្សី Sam Rainsy ថ្ងៃខែឆ្នាំកំនើត ១០ ខែ មីនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ ទីកន្លែងកំនើត កំពង់ចាម ឪពុករបស់លោក សម រង្សី គឺលោក សម សារី ធ្លាប់បានធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ ផែនការ និងឥណទានហិរញ្ញវត្ថុ មុនពេលដែលលោកត្រូវបានទទួលតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីស្តីទីនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយសម្តេចសីហនុក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០។ ម្តាយរបស់លោក សម រង្សី គឺលោកស្រី អ៊ិន អឹម ត្រូវបានកត់ត្រាថាជាស្ត្រីខ្មែរដំបូងបំផុតដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ទុតិយភូមិ ដែលគេហៅថាបាក់កាឡូរ៉ែអា (Baccalauréat)។ លោក សម សារី បានរត់គេចខ្លួនពីកម្ពុជានៅក្នុងឆ្នាំ 1959 នៅពេលដែលលោក សម រង្ស៊ី មានអាយុត្រឹមដប់ឆ្នាំដោយរងការសង្ស័យថាបានចូលរួមនៅក្នុង ផែនការសម្ងាត់ក្រុងបាងកក ខណៈពេលដែលម្តាយគាត់ត្រូវបានចាប់ឃុំឃាំងនៅក្នុងពន្ធនាគារ។ ជីតារបស់លោក សម រង្ស៊ី គឺលោក សម ញាណ បានបម្រើការជាប្រធាននៃព្រះរាជក្រុមប្រឹក្សានៃកម្ពុជា និងត្រូវបានតែងតាំងជាសមាជិកដ៏សំខាន់នៃ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ (កម្ពុជា) នៅក្នុងឆ្នាំ 1940 ។ លោក សម រង្សីបានរៀបការជាមួយអ្នកស្រី ជូ ឡុងសូម៉ូរ៉ា ដែលបច្ចុប្បន្នលោកស្រីក៏ជាសមាជិកសភាមកពីគណបក្សជាមួយលោកដែរ ហើយគាត់មានកូនបីនាក់គឺ សម ប៉ាទ្រិក, សម មួរែល និងសម រ៉ាឈែល។
ឆ្នាំ ១៩៥០៖ សម្តេចវិបុលបញ្ញា សុខ អាន Sok An (១៦ មេសា ១៩៥០ - ១៥ មិនា ២០១៧) ជាអតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ដ្រី និងរដ្ឋមន្ដ្រីទទួលបន្ទុកទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ដ្រី នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ លោកចាប់ផ្តើមក្លាយជាសមាជិករាជរដ្ឋាភិបាលចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ រហូតដល់ពេលមរណៈ និងជាអតីតសមាជិករដ្ឋសភាពនៃមណ្ឌលខេត្តតាកែវ។ បន្ថែមពីនេះ លោកក៏ជាអតីតជាសមាជិកគណៈកម្មធិការអចិន្រ្តៃយ៍នៃគណៈប្រជាជនកម្ពុជា។
ឆ្នាំ ១៩៥១ ៖ Cham Prasidh Cham Prasidh (Khmer: ចម ប្រសិទ្ធ; born 15 May 1951) is the Cambodian Minister of Industry and Handicrafts. His Chinese name is 黃裕德虎. Mr Prasidh previously served as a Senior Minister and Minister of Commerce for 15 years. He is a member of the Cambodian People's Party and was elected to represent Siem Reap Province in the National Assembly of Cambodia in 2003
ឆ្នាំ ១៩៥២ លោកហ៊ុន-សែន កើតនៅថ្ងៃទី ៥ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៥២ (ក្នុងប្រវត្តិរូបផ្លូវការ ថ្ងៃទី៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥១) នៅឃុំ ពាមកោះស្នា ស្រុក ស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម ប្រទេសកម្ពុជា។ ក្រោយពីសម្តេចបានបញ្ចប់បឋមសិក្សា នៅឯស្រុកកំណើត នៅឆ្នាំ១៩៦៥សម្តេចបានមករស់នៅរាជធានីភ្នំពេញដោយស្នាក់នៅវត្តនាគវ័ន និងសិក្សានៅវិទ្យាល័យឥន្ទ្រទេវីដើម្បីបន្តការសិក្សា ថ្នាក់អនុវិទ្យាល័យ។ Hun Sen (Khmer: ហ៊ុន សែន; born 5 August 1952[a]) is a Cambodian politician who has served as the Prime Minister of Cambodia since 1985. He is currently the world's longest-serving prime minister,[4] the longest-serving head of government of Cambodia, and one of the longest-serving leaders in the world. He is also the president of the Cambodian People's Party (CPP) and a member of the National Assembly for Kandal. His full honorary title is Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen (Khmer: សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតី តេជោ ហ៊ុន សែន; meaning "Lord Prime Minister, Supreme Military Commander Hun Sen").[5] Born Hun Bunal, he changed his name to Hun Sen in 1972 two years after joining the Khmer Rouge. From 1979 to 1986 and again from 1987 to 1990, he served as Cambodia's foreign minister.
ឆ្នាំ ១៩៥៤៖ Bun Rany សម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុនសែន បានប្រសូតចេញពីត្រកូលកសិករក្នុងភូមិទី២ ឃុំរកាខ្នុរ ស្រុកក្រូចឆ្មារ ខេត្តកំពង់ចាម នាថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៥៤។ មានលោកឪពុកឈ្មោះ លីន គ្រី (ទទួលមរណភាព) និងអ្នកម្តាយឈ្មោះ ប៊ុន ស៊ាងលី មានបងប្អូន៦នាក់ ស្រី២នាក់។ មកដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៨នេះ សម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិតមាតាមនុស្សធម៌នៃកម្ពុជា មានវ័យវឌ្ឍនាការឈានចូល៦៥ឆ្នាំហើយ។ នៅក្នុងថ្ងៃខួបកំណើតនេះ ព្រះមហាក្សត្រ មហាក្សត្រី មន្រ្តីរាជការខ្មែរគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ រួមទាំងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បានសម្តែងនូវការជូនពរ ដែលបង្ហាញពីទឹកព្រះទ័យ និងទឹកចិត្តស្រឡាញ់គោរពយ៉ាងជ្រាលជ្រៅជាទីបំផុត។
ឆ្នាំ ១៩៥៥៖ នៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥៥ លោកចូវ អ៊ីនឡាយ នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិននិងព្រះករុណាព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ បានជួបគ្នានៅក្នុងសន្និសីទអាស៊ីអាហ្វ្រីកនៅទីក្រុងបានឌុង ដែលប្រការនេះបានក្លាយទៅជាទីចាប់ផ្តើមថ្មីនៃទំនាក់ទំនងមេត្រីភាពរវាងប្រទេសចិននិងកម្ពុជា។ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៨ ប្រទេសចិននិងកម្ពុជា បាន ចាប់ផ្តើមមានទំនាក់ទំនងការទូតជាផ្លូវការ។ ចាប់តាំងពីមានចំណងទាក់ទងការទូតរយៈពេលជាងពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍កន្លងមកនេះ មិត្តភាពជាប្រពៃណីរវាងប្រទេសចិននិងកម្ពុជាដែលត្រួសត្រាយដោយថ្នាក់ដឹកនាំជំនាន់មុន និងថ្នាក់ថ្នមថែរក្សាយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ដោយថ្នាក់ដឹកនាំជំនាន់ក្រោយៗរបស់ប្រទេសចិននិងកម្ពុជា ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងទូលំទូលាយឥតឈប់ឈរ។ ភាគីទាំងពីរមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយគ្នាលើគ្រប់វិស័យដូចជាផ្នែកនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម វប្បធម៌មនុស្សជាតិ ព្រមទាំងកិច្ចការក្នុងតំបន់និងអន្តរជាតិ ដោយទទួលបាននូវសមិទ្ធិផលយ៉ាងច្រើនសម្បូរទៀតផង ។
ឆ្នាំ ១៩៥៨៖ បន្ទាប់ពីទទួលបានឯករាជ្យ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងភាសាបារាំងរបស់សហគមន៍ជនជាតិចិនត្រូវបានបញ្ចប់ក្នុងឆ្នាំ 1958 ។ ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ 1960 កិច្ចការសហគមន៍ចិនត្រូវបានរៀបចំយ៉ាងហោចណាស់ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញដោយគណៈកម្មាធិការមន្ទីរពេទ្យចិនដែលជាអង្គការមួយដែលបង្កើតឡើងដើម្បីផ្តល់មូលនិធិនិងគ្រប់គ្រងមន្ទីរពេទ្យដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង។មុននេះសម្រាប់សហគមន៍ចិន គណៈកម្មាធិនេះគឺជាសមាគមធំបំផុតនៃឈ្មួញចិននៅក្នុងប្រទេសហើយវាត្រូវបានទាមទារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការដើម្បីរួមបញ្ចូលនៅលើក្រុមប្រឹក្សាភិបាលដប់ប្រាំសមាជិករបស់ខ្លួនប្រាំមួយនាក់មកពីក្រុម Teochew, បីមកពី Cantonese ពីរពី Hokkien ពីរមកពី Hakka និងពីរនាក់មកពីហៃណាន។ គណៈវិនិច្ឆ័យមន្ទីរពេទ្យនេះបានក្លាយជាអ្នកដឹកនាំដែលទទួលស្គាល់ដោយសហគមន៍ចិន។ ក្រុមប្រឹក្សាសាលារៀនក្នុងស្រុករបស់ចិននៅក្នុងទីក្រុងតូចៗជាច្រើនបានបម្រើការងារស្រដៀងគ្នា។ នេះគឺជាចំណុចខ្ពស់មួយទាក់ទងនឹងសិទ្ធិរបស់ជនជាតិភាគតិចចិន។ ឯករាជ្យភាពកម្ពុជានៅឆ្នាំ 1953 បានឃើញការថយចុះនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេដោយអាជ្ញាធររដ្ឋនិងស្វ័យភាពដែលមានស្រាប់ពីមុនត្រូវបានលុបចោលដោយរដ្ឋាភិបាលថ្មី។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយសមាគមឯកជនជាច្រើនដែលមានវប្បធម៌ការគោរពអាជីវកម្មនិងទាក់ទងទៅនឹងការអប់រំត្រូវបានបន្តដោយសហគមន៍ជនជាតិចិននិងសមាគមត្រកូលខ្លួនឯងពីព្រោះសហគមន៍ទាំងនេះនៅតែមានអំណាចសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយយ៉ាងសំខាន់។ អារម្មណ៍និងគោលនយោបាយប្រឆាំងនឹងចិនបានលេចចេញជាបន្តបន្ទាប់ក្រោយពីរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ 1970 ដែលបានឃើញការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលនិយមនិយមដែលចាត់ទុកថាជាប្រទេសគំរាមកំហែងដ៏គ្រោះថ្នាក់ហើយជនជាតិភាគតិចនៅកម្ពុជាគឺជាជួរទី 5 ដែលអាចធ្វើទៅបាន។
ឆ្នាំ ១៩៦១៖ ការសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យមួយដែលធ្វើឡើងដោយ William Willmott ក្នុងឆ្នាំ 1961 បានរកឃើញថាមានជនជាតិចិន 425.000 នាក់នៅកម្ពុជាដែលមានប្រហែល 7,4% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅពេលនោះ។ លោក Willmott បានកត់សម្គាល់ថាមានទំនោរសម្រាប់ជនជាតិចិនមួយចំនួនដែលបាន កាន់កាប់សញ្ជាតិខ្មែរឬកូនចៅចិនដែលបានចូលរួមក្នុងសង្គមខ្មែរតាមរយៈការរួមរស់គ្នាដែលត្រូវបានកំណត់ថាជាខ្មែរនៅក្នុងការធ្វើជំរឿនរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងអំឡុងទសវត្សឆ្នាំ 1960 និងដើមទសវត្សឆ្នាំ 1970 ប្រជាជនកម្ពុជាប្រមាណជា 425.000 នាក់តំណាងឱ្យជនជាតិភាគតិចច្រើនបំផុតនៅកម្ពុជា។
ឆ្នាំ ១៩៦២៖ មួយឆ្នាំក្រោយមកសមាគមចិននៅភ្នំពេញបានប៉ាន់ប្រមាណថាប្រជាជនកម្ពុជាប្រហែល 700.000 នាក់មានយ៉ាងហោចណាស់បុព្វបុរសចិនខ្លះ។ ការធ្វើជំរឿនរបស់រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើឡើងនៅឆ្នាំ 1962 បានបង្ហាញថាជនជាតិកម្ពុជាចំនួន 163.000 នាក់ត្រូវបានចុះឈ្មោះជាជនជាតិចិនដែលស្មើនឹង 3 ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនរបស់ប្រទេស។
ឆ្នាំ ១៩៦៥៖ ក្រុម ECCCបានកត់សម្គាល់ថាបន្ទាប់មក Prince Sihanouk បានប៉ាន់ស្មានថាប្រជាជនចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានចំនួនពី 300.000 នាក់ទៅ 435.000 នាក់នៅឆ្នាំ 1965
ឆ្នាំ ១៩៧៥៖ ខណៈដែល CIA បានប៉ាន់ស្មានថាមានជនជាតិចិនប្រហែល 444.000 នាក់នៅក្នុងឆ្នាំ 1975 ។
ឆ្នាំ ១៩៦៣៖ ការសិក្សារបស់ Willmott ទៅលើជនជាតិចិននៅក្នុងទីក្រុងនិងជនបទក្នុងឆ្នាំ 1963 បានកត់ត្រាថា 59% នៃប្រជាជនចិនរស់នៅក្នុងទីក្រុងនិង 41% រស់នៅតាមជនបទ។ រាជធានីភ្នំពេញមានប្រជាពលរដ្ឋចិន 135.000 នាក់ស្មើនឹង 33,5% នៃប្រជាជនសរុបរបស់ទីក្រុង។
ឆ្នាំ 1970 គឺជាការចាប់ផ្តើមនៃការបង្ក្រាបយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងររបស់ជនជាតិភាគតិចចិននៅកម្ពុជាអស់រយៈពេលជិតពីរទសវត្ស។ វាគឺបន្ទាប់ពីចំណុចនេះអាជ្ញាធរកម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមបង្ខំបិទចិនសាលារៀននិងកាសែតដែលតម្រូវឱ្យចិនយកលិខិតសម្គាល់អត្តសញ្ញាណពិសេសដាក់ពន្ធពិសេសលើចិននិងឈានទៅរកការបដិសេធសិទ្ធិពលរដ្ឋកម្ពុជា។[ត្រូវការអំណះអំណាង] ខណៈពេលដែលរបបខ្មែរក្រហមហាក់ដូចជាមានគោលនយោបាយជនជាតិដើមភាគតិច "ទ្រាំទ្រ" ដំបូងគេនៅតែបន្តរើសអើងជនជាតិចិននៅពេលដែលវាបានបញ្ចប់។ការកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជា។[ត្រូវការអំណះអំណាង] ការបន្តការរើសអើងទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយឥឡូវនេះសំរាកនៅថ្នាក់រៀនមិនមែនជាមូលដ្ឋានជាតិទេ។ ចាប់តាំងពីភាគច្រើននៃជនជាតិចិនទីក្រុងត្រូវបានគេជួញដូរពួកគេត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា "មូលធននិយម" ដោយរបបបដិវត្ត។[ត្រូវការអំណះអំណាង]ខណៈដែលគ្មានភ័ស្តុតាងបញ្ជាក់ថាជនជាតិចិនត្រូវបានគេកំណត់គោលដៅជាពិសេសក្នុងការបោសសំអាតរបស់ខ្មែរក្រហមនោះទេ។[ត្រូវការអំណះអំណាង] ចំនួនប្រជាជនរបស់ពួកគេនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាប្រហែលជាត្រូវបានកាត់បន្ថយពាក់កណ្តាលក្នុងរយៈពេលបួនឆ្នាំនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហមប្រជាជនកម្ពុជារបស់ពួកគេប្រហែលជាត្រូវបានកាត់បន្ថយពាក់កណ្តាលក្នុងរយៈពេល 4 ឆ្នាំនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហម។[ត្រូវការអំណះអំណាង]វាហាក់ដូចជាមានចំនួនកើនឡើងនៃព្រឹត្តិការណ៍ប្រឆាំងចិននៅមុនពេលការលុកលុយរបស់វៀតណាមដែលបានបញ្ចប់របបប៉ុលពត។
ឆ្នាំ ១៩៧៥ ៖ Eh Phuthong (Khmer: អេ ភូថង) (also Ei Phouthang) (born 1975) is a Khmer/Chinese Cambodian professional kickboxer and former reality TV host. Born in Mondol Seima district, Koh Kong province, Cambodia, Eh Phuthong currently lives in Phnom Penh. He has a father name Yem Lim and a mother named At Uth. He also has a brother and a sister.
ឆ្នាំ ១៩៧៥៖ ការកាន់កាប់របស់ខ្មែរក្រហមគឺមហន្តរាយខ្លាំងណាស់សម្រាប់សហគមន៍ចិនដោយសារមូលហេតុជាច្រើន។ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមកាន់កាប់ទីប្រជុំជនមួយពួកគេភ្លាមៗបានបង្អាក់ទីផ្សារក្នុងស្រុក។ យោងតាមលោកវីលថូតការរំខាននេះបានលុបបំបាត់ពាណិជ្ជកម្មលក់រាយហើយ«ឈ្មួញ (ចិនស្ទើរតែទាំងអស់) មិនមានអ្វីប្លែកពីថ្នាក់ទីក្រុងទេ»។[ជនជាតិចិនបន្ថែមលើជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគេដែលត្រូវបានលុបបំបាត់ទាំងស្រុងក៏ត្រូវរងទុក្ខដោយសារថ្នាក់សេដ្ឋកិច្ចសង្គម។ ពួកគេភាគច្រើនជាឈ្មួញក្នុងក្រុងដែលមានការអប់រំល្អហើយជាលក្ខណៈរបស់ប្រជាជនដែលខ្មែរក្រហមស្អប់។[២៥] ជនភៀសខ្លួនជនជាតិចិនបានរាយការណ៍ថាពួកគេបានរួមចំណែកយ៉ាងឃោរឃៅដូចគ្នានឹងប្រជាជនកម្ពុជានៅតាមទីក្រុងក្នុងរបបខ្មែរក្រហមដែរប៉ុន្តែពួកគេមិនត្រូវបានគេរើសអើងជាក្រុមជនជាតិភាគតិចរហូតដល់ការលុកលុយរបស់វៀតណាមដោយសារតែការគាំទ្ររបស់ក។ ជ។ ប។ សមាជិកជាន់ខ្ពស់ភាគច្រើននៃពួកខ្មែរក្រហមគឺពួកគេមានដើមកំណើតចិនខ្លះដូចជានួនជាអៀងសារីខៀវសំផនកាងកិចអ៊ីវសឺនសេនតាម៉ុកនិងសូម្បីតែប៉ុលពត។[២៦]សម្តេចនរោត្តមសីហនុបានមើលឃើញការគូសបញ្ជាក់និងការបង្ក្រាបអាជីវកម្មចិននិងអត្តសញ្ញាណជាតិថាជាតិនិយមបានលេចឡើងហើយជនជាតិចិនត្រូវបានគេយល់ថាគំរាមកំហែងដល់អធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។ ក្នុងអំឡុងរបបផ្សេងៗរវាងឆ្នាំ 1970 និងឆ្នាំ 1990 សហគ្រាសចិននិងវប្បធម៌ត្រូវបានហាមឃាត់ទាំងស្រុងហើយបានបំផ្លាញហើយជនជាតិចិនជាច្រើនបានស្លាប់ឬរត់ចេញពីប្រទេស។
ឆ្នាំ ១៩៧៩៖ ធ្វើតាម Vietnamese invasion of Cambodia និងការដួលរលំ Democratic Kampuchea,ការគាំទ្រថ្មី-Hanoi People's Republic of Kampucheaរបបបានលើកខ្លះច្បាប់សង្កត់សង្កិនបានដាក់លើជនជាតិចិនដោយរដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រហម។ កាសែតចិនត្រូវបានអនុញ្ញាតហើយការហាមឃាត់និយាយភាសាចិននៅផ្ទះត្រូវបានលើក។[២៩] ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយការរឹតបន្តឹងផ្នែកខ្លះនិងចំនួននៃការសង្ស័យនៅតែមានសម្រាប់ pro-Sovietរបបស។ ប។ ក។ បានប្រមាថមើលងាយការគាំទ្ររបស់ចិនចំពោះពួកទ័ពព្រៃខ្មែរក្រហមដែលកំពុងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងវាដែលឥឡូវត្រូវបានដាក់ឈ្មោះជាថ្មី "National Army of Democratic Kampuchea" (NADK). អ្នកសង្កេតការណ៍នៅពេលនោះជឿថាជំហរប្រឆាំងចិនរបស់រដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិននិងមន្ត្រីរបស់ខ្លួននៅភ្នំពេញបានធ្វើឱ្យសហគមន៍ចិនដូចគ្នានឹងខ្មែរក្រហមអាចនឹងងើបឡើងវិញក្នុងពេលឆាប់ៗខាងមុខនេះ។ លក្ខខណ្ឌសម្រាប់ជនជាតិចិនទោះជាយ៉ាងណាបានប្រសើរឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៅក្រោម SOC ដែលជាអ្នកតំណាងអន្តរកាលនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបន្ទាប់ពីឆ្នាំ 1989 ។ ការដាក់កំហិតដែលបានដាក់លើពួកគេដោយអតីតស។ ប។ ក។ បានបាត់ខ្លួនបន្តិចម្តង ៗ ។ រដ្ឋកម្ពុជាបានអនុញ្ញាតឱ្យជនជាតិចិនគោរពតាមប្រពៃណីសាសនាពិសេសរបស់ពួកគេហើយសាលារៀនភាសាចិនត្រូវបានគេបើកឡើងវិញ។ នៅឆ្នាំ 1991 ពីរឆ្នាំបន្ទាប់ពីមូលដ្ឋានគ្រឹះរបស់ SOC ពិធីចូលឆ្នាំចិនត្រូវបានប្រារព្ធជាផ្លូវការនៅកម្ពុជាជាលើកដំបូងចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1975
ឆ្នាំ ១៩៨៤៖ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយចំនួននេះបានធ្លាក់ចុះដល់ត្រឹមតែ 61.400 នាក់នៅត្រឹមឆ្នាំ 1984 ។ ការថយចុះយ៉ាងឆាប់រហ័សនេះត្រូវបានគេសន្មតថាជាមូលដ្ឋាននៃមូលធនដូចជាសង្រ្គាមភាពអសកម្មសេដ្ឋកិច្ច។Khmer Rouge សម័យនិងបន្តបន្ទាប់។
ឆ្នាំ ២០១៣៖ យោងតាមស្ថិតិពីក្រសួងផែនការដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាជនប្រហែល 15,000 នាក់ឬ 0.1% ចេញពីប្រជាជនសរុបរបស់ប្រទេសចិនចំនួន 15 លាននាក់ត្រូវបានកំណត់ថាជាជនជាតិចិនក្នុងឆ្នាំ 2013 ។
ឆ្នាំ ២០០៤៖ ការធ្វើជំរឿនជាផ្លូវការរវាងឆ្នាំ 2004 និង 2008 បានកត់ត្រាថាប្រជាជនចិនមានចំនួន 0,3% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅតាមទីក្រុងនិងភាគច្រើនប្រមូលផ្តុំនៅទីក្រុងភ្នំពេញខណៈដែលប្រជាជនចិនបានប្រែប្រួលចន្លោះពី 0,0% ទៅ 0,1% នៃប្រជាជនសរុបរបស់ប្រទេសក្នុងចន្លោះឆ្នាំ 2004 និង 2013 ។
ឆ្នាំ២០១៥៖ រហូតមកដល់ពេលបច្ចប្បន្ន ប្រទេសទាំងពីរចិននិងកម្ពុជា ទទួលបាននូវសមិទ្ធិផលជាផ្លែផ្កាយ៉ាង ច្រើនសម្បូរបែប។ ប្រទេសចិនជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំទីមួយ និងជាប្រទេសប្រភពនៃទុនបរទេសធំបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ឆ្នាំ២០១៥ ទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីមានដល់ទៅ ៤៣២០ លានដុល្លារអាមេរិក។ នៅឆមាសទ‌ី១ ឆ្នាំ ២០១៦ ទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសចិននិងកម្ពុជាមានដល់ទៅ ២៣៤០ លានដុល្លារអាមេរិក កើនឡើង ១០,២% បើប្រៀបធៀបនឹងដំណាក់កាលដូចគ្នានៅឆ្នាំទៅមិញ។ ប្រទេសទាំងពីរមានជំនឿចិត្តថា នឹងសម្រេចគោលដៅដែលមានទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីចំនួន ៥០០០ លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ គិតរហូតដល់ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៦ ប្រាក់វិនិយោគទុនដោយផ្ទាល់របស់ប្រទេសចិននៅកម្ពុជាសរុបលើសពី ១២០០០ លានដុល្លារអាមេរិក ។
ឆ្នាំ ២០១៦៖ ការផ្លាស់ប្តូរខាងវប្បធម៌មនុស្សជាតិរវាងប្រទេសទាំងពីរត្រូវពង្រីកដោយឥតឈប់ឈរ។ ចាប់ពីខែមករាដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ ចំនួនភ្ញៀវទេសចរចិនដែលធ្វើទេសចរណ៍នៅកម្ពុជាមានដល់ទៅ ៤៤,៤៩ម៉ឺននាក់ ដែលកើនឡើង ១២,៤% បើប្រៀបធៀបនឹងដំណាក់កាលដូចគ្នានៅឆ្នាំទៅមិញ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃមានជើងយន្តហោះចំនួន៣៥ ធ្វើការហោះហើរទៅមករវាងប្រទេសចិននិងកម្ពុជា ហើយក្នុងនោះ មានទីក្រុងរបស់ប្រទេសចិនជាង១០ ដែលមានជើងហោះហើរទៅកាន់កម្ពុជាដោយផ្ទាល់។ ជាមួយគ្នា នេះដែរ ទ្រង់ទ្រាយនៃការចាត់បញ្ជូនផ្លាស់ប្តូរនិស្សិតឲ្យបន្តការសិក្សានិងការបណ្តុះបណ្តាលធនធាន មនុស្សរវាងប្រទេសទាំងពីរត្រូវបានពង្រីកដោយឥតឈប់ឈរ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ វិទ្យុអន្តរជាតិចិនបានបង្កើតវិទ្យុមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិនដែលជាវិទ្យុFM ប្រចាំនៅរាជធានីភ្នំពេញនិងខេត្តសៀមរាបជាបន្តបន្ទាប់ ដែលបានបង្កើតជាស្ពានសម្រាប់ការយោគយល់គ្នារវាងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ។ កន្លងមក កម្មវិធីផ្សាយរបស់វិទ្យុមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន បានទទួលការស្វាគមន៍និងស្រឡាញ់ចូលចិត្តយ៉ាងខ្លាំងពីប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់កម្ពុជា
ឆ្នាំ ២០១៨៖ ភ្នំពេញៈ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងមហាផ្ទៃលោក សុខ ផល ពីម្សិលមិញអះអាងថា ជនជាតិចិនមកស្នាក់នៅប្រទេសកម្ពុជាបានកើនឡើងរហូតដល់ជាង ២១ ម៉ឺននាក់
ឆ្នាំ ២០១៧៖ ហើយ ដោយចំនួននេះបានហក់ឡើងខ្ពស់ជាងឆ្នាំ ២០១៧ ដែលជនជាតិចិនមានតែជាង ១០ ម៉ឺននាក់ ក្នុងនោះមានជាង ៧៨០០០ នាក់កំពុងរស់នៅខេត្តព្រះសីហនុ ហើយមានប័ណ្ណការងារត្រឹមត្រូវតែជាង ២ ម៉ឺននាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ថ្លែងក្នុងពិធីសំណេះសំណាលជាមួយនាយនគរបាលជាន់ខ្ពស់នៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ដើម្បីពង្រឹងប្រសិទ្ធភាពការងារឲ្យកាន់តែច្បាស់លាស់បន្ថែមទៀតក្នុងការគ្រប់គ្រងជនអន្តោប្រវេសន៍ទាំងនោះលោក សុខ ផល រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃដែលទើបឡើងតំណែងថ្មីៗប្រាប់ឲ្យសមត្ថកិច្ចត្រូវតែបង្ក្រាបជនជាតិចិនណាដែលប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់ ហើយអ្នកដែលប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់របស់កម្ពុជាគឺដាច់ខាតត្រូវតែការពារ។ លោកឲ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្នជនជាតិចិននៅប្រទេសកម្ពុជានាចុងឆមាសទី ២ នេះកើនឡើងរហូតដល់ជាង ២១ ម៉ឺននាក់ ដែលចំនួននេះបានកើនឡើងខ្លាំង បើធៀបទៅនឹងឆ្នាំ ២០១៧ កន្លងមក។ នេះបើយោងតាមស្ថិតិជនជាតិចិនដែលមកសុំពន្យារទិដ្ឋាការ។ លោកបន្តថាកាលពីឆ្នាំមុនជនជាតិចិននៅកម្ពុជាមានតែជាង ១០ ម៉ឺននាក់ប៉ុណ្ណោះ ដោយចំនួននេះមិនបូកបញ្ចូលជាមួយចំនួនអ្នកការទូត អ្នកទេសចរ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលទេ។
ឆ្នាំ ២០១៧៖ Chan Born 15 September 2018 · រឿចិននៅកំពង់សោម៖ មានការរិះគន់ច្រើនរឿងចិន-- ហេតុអីគេរិះគន់? ដោយសារកំពង់សោមពីមុន ឧស្សាហកម្មអចលនទ្រព្យ ៧៥% កាន់កាប់់ដោយពួក អ៊ីរ៉ុប អាមេរិក ឥលូវឆ្នាំ ២០១៨ នេះ ៦៥% កាន់កាប់ដោយ ជនជាតិចិន។ ទេសចរចិន កើនពី ៩ ម៉ឺន ដល់ ១២ ម៉ឺននាក់ឆ្នាំ ២០១៧។
ឆ្នាំ ២០១៩៖ ក្រសួងមហាផ្ទៃបាននិយាយនៅថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩នេះ ថា អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចកម្ពុជាបានបណ្តេញចេញជនជាតិចិនប្រមាណជាង ២.៧០០ នាក់ ទៅស្រុករបស់ពួកគេវិញ ពីបទសង្ស័យឆបោក និងជំរិតប្រាក់តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៤ ដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់នគរបាលកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា ជនជាតិចិនបានកាន់កាប់អាជីវកម្មជាង ៩០ភាគរយ នៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ហើយអត្រាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌក៏បានកើនឡើងផងដែរ៕

យោងតាមឯកសារលោកបណ្ឌិតដៀប សុផល និងលោកបណ្ឌិតមីស្ហែល ត្រាណេ និង wikipedia ឲ្យដឹងថា ជនជាតិចិនដែលមានវត្តមានលើទឹកដីកម្ពុជាតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនោះមាន៥ជនជាតិ គឺ៖

១-ចិនទៀជីវ៖ ចិនទៀជីវ (Teochew people 潮州人) ភាគច្រើនមានប្រភពចេញមកពីក្វាងទុង ឬគ័ងតុង ។ ចិនទៀជីវ ដែលមានចំនួនប្រមាណ៧០% ក្នុងចំណោមចិនទាំងអស់ គឺប្រកបរបរជាអ្នក ជំនួញ ។ Teochew គឺជាក្រុមតូចជាងគេបំផុតរបស់ចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានិងមានប្រជាជនប្រហែល 77% នៃប្រជាជនចិន។ ជនជាតិភាគតិចប្រហែល 85% នៃជនជាតិភាគតិចនៅកម្ពុជាបានមកពីខេត្ត Jieyang នឹង Shantou នៃ Guangdong ខេត្តនៅប្រទេសចិន។ កំណត់ត្រាដំបូងបង្អស់របស់ជនអន្តោប្រវេសន៍ទាជឈុវតាំងពីសតវត្សរ៍ទី 16 នៅពេលមានអ្នកបះបោរមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់ចោរសមុទ្រចិនលឹមខៀងបានតាំងទីលំនៅនៅកម្ពុជា។[១៧] មិនសំខាន់នៃអន្តោប្រវេសន៍ចិនពីChaoshan តំបន់បានកើតឡើងរហូតដល់ទសវត្សឆ្នាំ 1860 ហើយពួកតាកូយ៍បានមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងចំនួនតិចតួចនៅផ្នែកក្រោយនៃសតវត្សទី 19 ។ ការធ្វើអន្តោប្រវេសន៍ខ្នាតធំបានកើតឡើងនៅទសវត្សឆ្នាំ 1920 និង 1930 ហើយពួកទាជីវបានបង្កើតខ្លួនឯងជាក្រុមអនុប្រធានចិនដែលលេចធ្លោបន្ទាប់មក។ ប្រមាណជា 48% នៃជនជាតិភាគតិចរស់នៅក្នុងតំបន់ជនបទហើយពួកគេមានប្រហែល 90% នៃប្រជាជនចិននៅជនបទ។កុលសម្ព័ន្ធ Teochews គឺជាក្រុមតូចជាងគេបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលមានប្រជាជនចិនចំនួន 100.000 នាក់ក្នុងចំណោម 135.000 នាក់នៅក្នុងឆ្នាំ 1962 មកពីក្រុមតូចនេះ។[៣៨] ជាទូទៅនៅតំបន់ជនបទនៃប្រទេសតែងតែរកស៊ីជាអ្នកលក់ដូរភូមិអ្នកចងការប្រាក់ឥណទានជនបទអ្នកជំនួញស្រូវអង្ករឬកសិករបន្លែ។ នៅទីក្រុងភ្នំពេញនិងនៅតាមទីប្រជុំជនតូចៗពួកតាណូយ៍ជាទូទៅត្រូវបាននាំចូលនិងនាំចេញ Entrepotអ្នកជួញដូរឱសថការីឬអ្នកជួញដូរផ្លូវ។
ចិនកាតាំង ភាគច្រើន ចេញមកពីភាគខាងត្បូង នៃខេត្តក្វាងតុង ឬគ័ងតុង ។ ចិនកាតាំងភាគច្រើន មានជំនាញលើផ្នែកមេកានិច និងធ្វើជំនួញ ។ កាតាំងត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថាជា "ចិន-កាតាំង" ជាភាសាខ្មែរ។ពួកគេបានបង្កើតជាអនុក្រុមចិនដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាចាប់ពីសតវត្សទី 17 រហូតដល់ដើមសតវត្សទី 20 ។ រស់នៅយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងទីក្រុង។ ប្រហែល 40% នៃខាទុយសានត្រូវបានប្រមូលផ្តុំនៅរាជធានីភ្នំពេញ,[៣៩] ខណៈពេលដែលភាគច្រើននៃសំណល់ត្រូវបានរកឃើញ Battambang, Kampong Cham, Kampong Chhnang នៃ Kratieដែលជាកន្លែងដែលពួកគេបង្កើតយ៉ាងហោចណាស់ 30% នៃប្រជាជនចិន។[៣៨] ប្រហែល 55% នៃភាសាកាតាំងបានមកពីអាណាខេត្ត Dongguan, Guangzhou នៃ Foshan ក្នុង Guangdong. នៅក្នុងទសវត្សឆ្នាំ 1880 និងឆ្នាំ 1890 ក្រុមអ្នកអភិវឌ្ឍអចលនទ្រព្យរបស់ចិនបានបង្កើតកិច្ចសន្យាសាងសង់ពីរដ្ឋាភិបាលអាណានិគមបារាំងដើម្បីបង្កើតផ្ទះចម្លាក់ឥដ្ឋនិងស៊ីម៉ង់នៅក្នុងកម្មវិធីនៃការជួសជុលទីក្រុងដើម្បីធ្វើទំនើបកម្មទីក្រុងភ្នំពេញ។ កានទុយសានដែលមានប្រជាជនកម្ពុជាភាគច្រើននៅមុនពេលការចល័តទាជីវបានចាប់ផ្តើមនៅចុងឆ្នាំ 1930 បានរស់នៅភាគច្រើននៅក្នុងទីក្រុង។ ជាទូទៅពួកខេនជីនបានចូលរួមក្នុងវិស័យដឹកជញ្ជូននិងជំនាញសាងសង់ដែលមានជំនាញជាជាងមេកានិចឬជាងឈើ។
ចិនហៃណាំ ឬហៃណាន់មាន៨% និងមានប្រភពមកពីកោះហៃណាន់ដែលក្រុមនេះប្រកបរបរជាអ្នកបើក ឬគ្រប់គ្រងភោជនីយដ្ឋាន សណ្ឋាគារ និងធ្វើកសិកម្ម លើកសិដ្ឋានដំណាំម្រេចនៅកំពត ។ហៃណាន ច្រើនជាង 80 ភាគរយនៃ Hainanese people បានរកឃើញប្រភពដើមរបស់ពួកគេ Wenchang ស្រុក។ មនុស្សមកពី Hainanតាំងទីលំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីដើមសតវត្សទី 18 Mạc Cửu,ដែលបានបង្កើតឡើងនូវការតាំងទីលំនៅធ្វើពាណិជ្ជកម្មមួយដែលបានកើតឡើងនៅសម័យទំនើប Ha Tien, Kampot province នឹង Sihanoukville. អ្នកតាំងលំនៅដំបូងហៃណានបានចាប់ផ្តើមជាឈ្មួញកណ្តាលប៉ុន្តែបានប្រែក្លាយទៅជាការជួញដូរម្រេចនៅចុងសតវត្សទី 18 ។ ពួកគេបានបង្កើតចំការម្រេចនៅកំពតហើយបានក្លាយជាអនុក្រុមចិនដែលគ្របដណ្ដប់នៅក្នុងខេត្ដនោះ។ សហគមន៍ហៃណានតូចៗក៏ត្រូវបានគេរកឃើញផងដែរ Sisophonនៃ Sre Ambel។ នៅទសវត្សឆ្នាំ 1950 ហៃណានជាច្រើននឹងផ្លាស់មកទីក្រុងភ្នំពេញដែលនៅចុងឆ្នាំ 1960 ពួកគេបានផ្តាច់មុខអាជីវកម្មសណ្ឋាគារនិងភោជនីយដ្ឋានទាំងមូល។ ហៃណាននៃប្រវត្តិសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ចសង្គមដែលមានភាពទន់ខ្សោយជាងមុនបានដំណើរការហាងលក់ដូរនិងហាងលក់ទំនិញ។
ដោយឡែកចិនហុកគៀន មានប្រមាណ ៣% មកពីភាគឦសាននៃខេត្តក្វាងតុង និងភាគច្រើនប្រកបរបរជាអ្នកលក់ឱសថបុរាណ និងជាពេទ្យព្យាបាលធ្មេញ …។Hokkienក្រុមតូចត្រូវបានគេជឿជាក់ថាជាក្រុមតូចដំបូងរបស់ចិនដែលតាំងលំនៅនៅកម្ពុជា។ ភាគច្រើននៃ ហុកកៀន តាមដានដូនតារបស់ពួកគេត្រឡប់ទៅ Quanzhou នៃ Xiamenអាណាខេត្តនៅភាគខាងត្បូង Fujian ខេត្ត។ ហុកឃីនស៍បានតាំងលំនៅជាចម្បងនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញនិងខេត្តបាត់ដំបងហើយគ្រួសារខ្មែរជាច្រើននៅខេត្តបាត់ដំបងបានអះអាងថាមានដើមកំណើតចិនហុកកៀនឆ្ងាយ។ សហគមន៍ហុកកិនចូលរួមពាក់ព័ន្ធនឹងការដឹកជញ្ជូនទំនិញនាំចេញនាំចេញនិងក្នុងវិស័យធនាគារ។ពួកគេក៏មានភាគច្រើននៃជនជាតិចិនដែលមានបំផុតនៅក្នុងប្រទេសផងដែរ។
ចំណែកចិនហ្វ៊ូឌស៊ាន ឬចិនខិ មានចំនួនប្រមាណ២% មកពីតំបន់ស្យាមិញ ខេត្តហ្វ៊ូឌស៊ាន ភាគច្រើនជាធនាគារិក និងជាពាណិជ្ជករដែរ ។ តាំងពីដើមរៀងមកគេតែងឲ្យតម្លៃ និងកោត សរសើរជនជាតិខ្មែរកាត់ចិន ឬចិនសុទ្ធថា មានប្រាជ្ញាឆ្លាតវៀងវៃ ពូកែរកស៊ីជាងជនជាតិខ្មែរ ដែលមានម្តាយឪពុកជាខ្មែរសុទ្ធ ។ មានប្រភពផ្សេងទៀតថាការចាកចេញរបស់ជនជាតិចិនមានកត្តា២ គឺការផ្លាស់ប្តូររាជវង្ស ពីមហាមីងទៅមហាឆេង ជនជាតិចិន ឬហានមិនសប្បាយចិត្តនឹងការឲ្យកាត់សក់ ក្រងសក់ និងមួយទៀតការធ្វើបដិវត្តន៍របស់ស៊ុន យ៉ាតសេន គ្រួសារសក្តិភូមិខ្លះមិនពេញចិត្ត ក៏នាំគ្នាចាកចេញទាំងហ្វូង និងគ្រួសារមកនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
Hakka 65% នៃ Hakka ដានឫសរបស់ពួកគេត្រលប់ទៅ Meizhou នៃ Heyuan ខេត្តនៅក្វាងទុង។ ប្រហែល 70% នៃហាកាសត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញដែលជាកន្លែងដែលពួកគេមានវិជ្ជាជីវៈលេចធ្លោនៅក្នុងវិស័យ Traditional Chinese Medicineនិងការផលិតសម្លៀកបំពាក់។ ហាកាសក៏ត្រូវបានរកឃើញផងដែរ Takeo province, Stung Treng នៃ Rattanakiri ដែលមានកសិករបន្លែនិងកម្មករដាំកៅស៊ូ។ សហគមន៍ហាក់កានៅតាមបណ្តាខេត្តនានាបានធ្វើអន្តោប្រវេសន៍ទៅប្រទេសកម្ពុជាតាមរយៈតុងកឹងនិងកូសាំងស៊ីននៅសតវត្សទី 18 និងទី 19។នៅរាជធានីភ្នំពេញអ្នកដែលទើបតែមកដល់ហត្ថាគឺពេទ្យធ្មេញដែលជាអ្នកលក់ឱសថបុរាណនិងអ្នកផលិតស្បែកជើង។
ចិនម៉ាហ្គូ (ខេត្តទឹកខ្មៅ/ខេត្ត Maccau នៅកម្ពុជាក្រោម) ឆ្លៀតឱកាសដែលផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្មែរនៅមានភាពច្របូកច្របល់ ចិនម្នាក់ឈ្មោះ “ម៉ាកគីវ” ឬ"ម៉ាកហ្គូ" ឯកសារខ្លះហៅថា"ម៉ាកហ្គូ" ដែលជាអតីតបក្សពួករបស់សន្ដតិវង្សមិញ/ម៉េង បានភៀសខ្លួនមកនៅប្រទេសខ្មែរភាគខាងក្រោម ហើយត្រូវបានព្រះរាជាខ្មែរតែងតាំងជាមន្ត្រី ឈរត្រួតត្រា និងទារថ្លៃភាស៊ីទូកសំពៅ ទុកថ្វាយព្រះរាជាខ្មែរ នៅតំបន់ឆ្នេរសមុទ្ររបស់ខ្មែរតាំងពីរាជ្យអងស៊ូ បានក្រឡាស់ចិត្តក្បត់ស្ដេចខ្មែរ ប្រែជាលើកដង្វាយទៅថ្វាយស្ដេចង្វៀន ប្រទេសយួន សុំចុះចូលខាងយួនវិញ។ ស្របបំណងស្ដេចយួន ដែលមានគំនិតទន្ទ្រានលេបទឹកដីខ្មែរផង ស្ដេចយួនក៏ឆ្លៀតជំរុញឲ្យប្រជារាស្ត្រយួន ចូលមកនៅទាំងបំពានក្នុងតំបន់ពាម ដែលស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់ចិនឈ្មោះ ម៉ាកហ្គូ នោះជាច្រើន។ ចាប់ពីពេលនោះមក បើតាមឯកសារនោះបញ្ជាក់ថា ឆ្នាំ ១៧០៧ នៃគ.ស ដីខ្មែរត្រង់ភូមិភាគពាម នោះបានក្លាយទៅជានគរចិនមួយ ដែលលែងចំណុះឲ្យព្រះរាជាខ្មែរទៀតហើយ។

Notable Sino Khmers

Kang Kek Iew - Mathematics professor and chief of Tuol Sleng Prison.
Nuon Chea (劉平坤) - Khmer Rouge ideologist.
Pol Pot - Cambodian politician and revolutionary who served as the Prime Minister of Democratic Kampuchea from 1976 to 1979.
Ta Mok - senior Khmer Rouge figure and former leader of the national army of Democratic Kampuchea.
Lon Nol - President of the Khmer Republic (Chinese-Khmer extract).
Sam Rainsy - President of Cambodian National Rescue Party
Sok An - Deputy Prime Minister
Chea Sim - Politician
Bun Rany - The Head of Cambodian Red Cross, First lady, and the wife of the Cambodian prime minister, Hun Sen.
Sinn Sisamouth - The "King of Khmer Music". He was of mixed race descent (native Cambodian, Cambodian Chinese and Laotian).
Cham Prasidh - The Cambodian Minister of Industry, Mines & Energy (Chinese descent). His original Chinese name is pronounced as Aik Tik Yu.
Tea Banh - Cambodian People's Party politician and Minister of National Defence (Thai-Chinese).
Hun Sen - The 34th and current Prime Minister of Cambodia, President of the Cambodian People's Party (CPP), and Member of Parliament (MP) for Kandal.
Eh Phuthong - Chinese Cambodian professional kickboxer and former reality TV host.

Wednesday, February 7, 2024

ជនជាតិ ចិន និង យួន នៅកម្ពុជា

No comments:

Post a Comment