រដ្ឋ Rakhine State

រដ្ឋ Rakhine State ពីដើមសម័យចេនឡាទឹក​ ចេនឡាគោក នៅអាណាចក្រខ្មែរ គឺមាន រដ្ឋមួយឈ្មោះថា Arakan រដ្ឋនេះមានទីតាំងនៅប្រទេសឥណ្ឌាសព្វថ្ងៃ។ នៅសតវត្សទី ០៨  មានផ្លូវជំនួញរបស់ ជនជាតិឥស្ថាមនៅអាស៊ី ដែលយើងអាចហៅបានថាដូចជា ផ្លូវមួយខ្សែក្រវ៉ាត់មួយរបស់ចិននាសម័យនេះ ឬ ផ្លូវពុទ្ធសាសនារបស់ លោកគ្រូចម្លងធម៍ ថាំងចេង !​ខ្លះគេហៅថា ផ្លូវសូត្រ  Silk Road . ពួកឥស្ថាម Rohingya ធ្វើដំណើរចុះមកភូមារឆ្លងកាត់ភ្នំ Arakan Mountains ។ រដ្ឋ Rakhine State មានជនជាតិ ធំៗ ២ ក្រុម គឺ រ៉ូហិនយ៉ា និង រ៉ាខាញ ដែលសុទ្ធតែជា ជនជាតិឥស្លាម ដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញាយោធាភូមារ មិនទទួលស្គាល់ ជនជាតិ អារ៉ាខាន់ Arakan ដោយារការបេះបោរ របស់ឥស្លាម មកលើពុទ្ធសាសនាភូមារ ដូច្នេះគេដូរពី Arakan ទៅជា Rakhine ដើម្បីឲ្យ ម៉ូស្លីម ០២ក្រុមឈ្លោះគ្នា ដែលមួយក្រុម រួមរស់ជាមួយ ភូមារ ។ តាមប្រវត្តិសាស្រ្ត គឺ រូហ្សិនយ៉ា ធ្លាប់យកប្រទេសទៅក្នុងនៅក្រោម ឥណ្ឌា អគ្លេស ប៉ាគីស្ថាន បឹងក្លាដែស ជប៉ុន អារ៉ាខាន់ និងចុងក្រោយ គឺទាមទារស្វ័យភាព។ មួយទៀត នៅភូមារមានជនជាតិមូស្លីម ឥស្លាមប្រមាណ ១,៣ លាននាក់ ដែលភូមារទទួលស្គាល់ជា សិទ្ធិជនជាតិដើម តែមិនទទួលស្គាល់ រូហិនយ៉ា ១,៤ លាននាក នោះទេ ព្រោះអាចបង្ករអសន្តិសុខជាតិ (១,៤ លាន បូគ​ ១,៣ លាន)

*ការឡោមព័ទ្ធដោយបង្ហូរឈាមបញ្ចប់ការគ្រប់គ្រងរបស់កងទ័ពមីយ៉ាន់ម៉ានៅព្រំដែនភាគខាងលិច

*សម្រាប់មេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារ ឧត្តមសេនីយ មីន អ៊ុងឡាំង នេះគឺជាការបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មួយទៀត បន្ទាប់ពីមានវិបត្តិយោធារយៈពេលមួយឆ្នាំនេះ

BBC ÷ ផ្សាយនៅថ្ងៃទី១៣ ខែធ្នូនេះថា ចុងបញ្ចប់នៅពេលដែលកងទ័ពរំដោះនៃរដ្ឋរ៉ាឃីនបានមកដល់បន្ទាយ BGP5 គឺការវាយលុកមានភាពសាហាវ ខ្លាំងនិងឃោរឃៅលាយជាមួយសម្លេងតាមឧឃោនស័ព្ទដែលស្រែកបញ្ជាឱ្យចុះចាញ់ លាយឡំនឹងសម្លេងរំខាននៃគ្រាប់កាំភ្លើង​ធំ គ្រាប់​រ៉ុក្កែត និង​កាំភ្លើង​ដែល​បាញ់សំដៅចេញ​ពី​អគារ​ដែល​ទាហាន​រាប់​រយ​នាក់​បានលាក់​ខ្លួន។

សូមបញ្ជាក់ថា BGP5 ជាអក្សរតំណាងឱ្យប៉ូលីសឆ្មាំព្រំដែន។ គឺជាមូលដ្ឋានរចុងក្រោយរបស់របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ានៅភាគខាងជើងរដ្ឋរ៉ាឃីន ដែលស្ថិតនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនជាមួយប្រទេសបង់ក្លាដែស។

វីដេអូដោយក្រុមបះបោរ Arakan Army (AA) ដែលកំពុងឡោមព័ទ្ធមូលដ្ឋាននេះ បង្ហាញពីយុទ្ធជនពាក់ស្លាកដែលមានចងសញ្ញាសម្គាល់របស់ពួកគេ ដែលដើរដោយជើងទទេរជាច្រើន បានបាញ់អាវុធជាច្រើនប្រភេទចូលទៅក្នុងមូលដ្ឋានBGP5 ខណៈដែលយន្តហោះចម្បាំងរបស់កងទ័ពអាកាសបានគ្រហឹមលើក្បាលរបស់ពួកគេ។

នេះគឺជាសមរភូមិដ៏ឃោរឃៅ ហើយប្រហែលជាសង្គ្រាមស៊ីវិលដ៏បង្ហូរឈាមបំផុត ដែលបានលេបត្របាក់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ចាប់តាំងពីយោធាបានដណ្តើមអំណាចនៅក្នុងរដ្ឋប្រហារនៅឆ្នាំ២០២១មក។

យោងតាមប្រភព AA បានប្រាប់ BBC ថា "ពួកគេបានជីកប្រឡាយដ៏ជ្រៅដែលពោរពេញទៅដោយស្នាមប្រេះនៅជុំវិញមូលដ្ឋាន" ។ "មានលេណដ្ឋាន និងអគារដែលបានពង្រឹង។ ពួកគេបានដាក់គ្រាប់មីនជាងមួយពាន់គ្រាប់។ អ្នកប្រយុទ្ធរបស់យើងជាច្រើនបានបាត់បង់អវយវៈ ឬជីវិតរបស់ពួកគេ ដោយព្យាយាមឆ្លងកាត់ចូលបន្ទាយនោះ"។សម្រាប់សមរភូមិនេះ ក៏ជាលើកដំបូងដែលរបបរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាបានបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងលើព្រំដែនទាំងមូល៖ ចម្ងាយ ២៧០ គីឡូម៉ែត្រ (១៧០ ម៉ាយ) ដែលបែងចែកមីយ៉ាន់ម៉ាពីបង់ក្លាដែសឥឡូវនេះស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ AA ទាំងស្រុង ហើយ​ដោយ​មាន​តែ​រដ្ឋធានី​ស៊ីតវេ​រដ្ឋ​រ៉ាក់ឃីន​ប៉ុណ្ណោះ​ ដែល​នៅតែ​ស្ថិតក្នុង​ដៃ​យោធា​យ៉ាង​រឹងមាំ ទោះបីជា​ត្រូវបាន​កាត់ផ្តាច់​ចេញពី​ប្រទេស​ផ្សេងទៀត​ក៏ដោយ ក្រុម AA ទំនងជា​ក្រុម​បះបោរ​ដំបូង​គេ​ដែល​បាន​គ្រប់គ្រង​រដ្ឋ​ទាំងស្រុង។ទស្សនា៖ វីដេអូ​កងទ័ព​អារ៉ាកាន​បះបោរ​ពី​ការ​ចាប់​យក​បន្ទាយ​របស់​ពួក​គេ ៕ ប្រែសម្រួលដោយ៖ Youthorn Chea/ CHN Long Beach CA.

ស្ថានការណ៍សឹកភូមារ៖ កងទ័ពបះបោរមួយក្រុមឈ្មោះថា AA ឬថា Arakan Army បានផ្សាយវិដេអូ អំពីជ័យជំនះពួកគេ គ្រប់គ្រងបានទាំងស្រុង លើកងពលតួច នគរបាលការពារព្រំដែនភូមារ រួមទាំងរំដោះប្រជាជនបានប្រមាណ ១១ ម៉ឺននាក់ពី ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរបស់ ក្រុង ណៃពិដោ ផងដែរ។ ការផ្សព្វផ្សាយនេះ ធ្វើយ៉ាងទូលំទីលាយនៅបរទេស និង កម្ពុជា ដើម្បីលើកទឹកចិត្តក្រុមប្រឆាំងនៅកម្ពុជាឲ្យមានកម្លាំងចិត្តបះបោរ ដែលគេហៅថា "ផ្ការីក" តាមពិតទៅ រដ្ឋនេះមាន ក្រុមបះបោរ ១០ ក្រុម តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨២ មកដល់ពេលនេះ គឺគ្រប់គ្រងបានទឹកដីភាគច្រើន ចំណែកក្រុម AA នេះជាក្រុមទើបបង្កើតថ្មី ជាទ័ពពុទ្ធសាសនា ដើម្បីប្រឆាំងជាមួយ ទ័ពឥស្លាមរូហិនយ៉ា Rohingya ដូច្នេះ ជ័យជំនះវាល្អសម្រាប់ភូមារផងដែរ !!! ព្រោះ រដ្ឋាភិបាលភូមារក៍កាន់ពុទ្ធសាសនាដូចគ្នា ហោចណាស់នៅមានសន្តានចិត្ត ចាប់រស់ មិនសម្លាប់គ្នា​!!!

កងកម្លាំងនៅ រដ្ឋ Rakhine

បញ្ជីកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនៅរដ្ឋ Rakhin

1. Arakan Army  AA (Kachin State) លំអិត ភាសាខ្មែរ 👉
2. Arakan Army (Kayin State)   លំអិត ភាសាខ្មែរ 👉 (កងទ័ព AA)
3. Arakan Rohingya Salvation Army   លំអិត ភាសាខ្មែរ 👉
4. Arakan Liberation Army   លំអិត ភាសាខ្មែរ 👉
5. Arakan Rohingya Islamic Front
6. Communist Party of Arakan
7. Rohingya Liberation Party
8. Rohingya National Army
9. Rohingya Patriotic Front
10. Rohingya Solidarity Organisation

ជនជាតិសរុបមាន ១៤៥ ក្រុម តែរដ្ឋធម្មនុញ្ញាទទួលស្គាល់តែ ១៣៥ ក្រុមជនជាតិប៉ុណ្ណោះ ជនជាតិ រដ្ឋ Rakhin  ទាំង ០៧ រួមាន៖  Rakhine comprises 7 ethnic groups 

1. 96. Rakhine (Arakanese)akan,
2. 97. Kamein
3. 98. Khami
4. 99. Daingnet
5. 100. Maramagyi
6. 101. Mro people (Awa Khami)
7. 102. Thet

Religious group	Population % 1973[2]	Population % 1983[2]	Population % 2014[2]	Population % 2016[2]
Buddhism	88.8%	89.4%	87.9%	89.8% ៤៩ លាននាក់
Christianity	4.6%	4.9%	6.2%	6.3%   ៣,៥ លាននាក់
Islam	3.9%	3.9%	4.3%	2.3% ១,៣ លាននាក់
Hinduism	0.4%	0.5%	0.5%	0.5%  ២៧៥,០០០ នាក់
Tribal religions	2.2%	1.2%	0.8%	0.8% ៤៤០,០០០ នាក់
Other religions	0.1%	0.1%	0.2%	0.2% ១១០,០០០ នាក់
Not religious	n/a	n/a	0.1%	0.1%

រដ្ឋ Rakhine State មានប្រជាជន ៣,២ លាននាក់ គឺ មីយ៉ានម៉ា ២,២  លាននាក់ រួមមាន

1. ជនជាតិ រ៉ូហិនយ៉ា Royingya  ១,៤ លាននាក់ (ឥស្លាមសាសនា)
2. ឥណ្ឌា ឥស្ល្លាម ឬ Kamein ៥០,០០០ នាក់ (ឥស្លាមសាសនា)
3. បឹងក្លាដែស ១៦,០០០ នាក់(ឥស្លាមសាសនា)
4. ជនជាតិ Panthays (Chinese: 潘泰人) form a group of Chinese Muslims in Burma. (ឥស្លាមសាសនា)
5. ជនជាតិ Burmese Malays in Kawthaung. (ឥស្លាមសាសនា)
6. ជនជាតិ Bamar Muslims (historically known as Zerbadi Muslims) are a community descended from inter-ethnic marriages between Indian Muslim males and Burmese females.(ឥស្លាមសាសនា)

ទាក់ទងជំនឿ សាសនា នៃរដ្ឋនេះមានដូចតទៅ  Araken State (គ្រឹស្ត និង ពុទ្ធ ឥស្លាម..ហិណ្ឌូ)

1. ពុទ្ធសាសនា ៦៣%
2. ឥស្លាមសាសនា ៣៤% ដែលចែកជា Rohingya and Rakhine ឬ និកាយ Sunni, Shiit 
3. គ្រឹស្តសនាន ១,៤ %
4. ហិណ្ឌសាសនា ០,៥ %
5. សាសនាព្រៃភ្នំ ០,១% 

រដ្ឋ Rakhine State មានប្រវត្តិជាសង្ខេបដូចខាងក្រោមៈ

1. ឆ្នាំ ១៤០៦ កងទ័ពភូមារបានចូលឃ្លានពានរ ដ្ឋ Arakan នេះ។ ​ពេលនោះមេដឹកនាំរដ្ឋ អារ៉ាខាន់ បានភៀសខ្លួនទៅរស់នៅ រដ្ឋបឹងហ្គាល់ Bengal ជារដ្ឋឥស្លាមអស់ពេល ២៤ ឆ្នាំ។ 
2. ឆ្នាំ ១៤៣០ ស្តេចស៊ុតតង់នេះបានវាយចូលរំដោះ នឹងគ្រប់គ្រងរដ្ឋ អារ៉ាខាន់ ឡើងវិញ ដោយមានជំនួយពី ទ័ពស៊ុលតង់ បឹងហ្គាល់ ដែលពេលនោះ អារ៉ាខាន់ ក្លាយជានគរចំណុះរបស់ នគរបឹងហ្គាល់។ រដ្ឋ Arakan  រកស៊ីមានបានណាស់ ដោយសារ ក្រប់គ្រងឆ្នេរ និងដែនទឹកធំល្វឹងល្វើយ មានកំពង់ផែរ មានទ័ពជើងទឹក ធ្វើជំនួញជាមួយអឺរ៉ុប ឥស្លាម ពិសេសរកស៊ីធ្វើចោរសមុទ្រ និងជួញដូរទាសករ។
3. ឆ្នាំ ១៧៨៤ កងទ័ពភូមារបានវាយគ្រប់គ្រង់ រដ្ឋ Arakan សម្លាប់និង បណ្តេញចេញនូវជនជាតិ Rohingya រាប់ម៉ឺនសែននាក់ចេញពីប្រទេស។
4. ឆ្នាំ ១៨២៦ អគ្លេសបានផ្តាច់ទឹកដីនៃ រដ្ឋ Arakan  ចូលទៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា
5. ឆ្នាំ ១៩៣៧ រដ្ឋ Arakan  ក្លាយជាផ្នែកមួយរបស់ប្រទេសភូមារ
6. ឆ្នាំ ១៩៣៩ រដ្ឋ Arakan  ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ជប៉ុន ដូចប្រទេសភូមារទាំងមូលដែរ កង័ពភូមារនិង​កងទ័ពអគ្លេសរួមគ្នាប្រឆាំងជប់ុន ធ្វើសង្រ្គាមនៅ រដ្ឋ Arakan 
7. ឆ្នាំ ១៩៤០ មេដឹកនាំ Rohingya បានផ្តាច់ទឹកដីមួយភាគចូលទៅជាចំណុះប្រទេស ប៉ាគីស្ថាន។
8. ឆ្នាំ ១៩៤៥ ភូមារទទួលបានឯករាជ្យពីប្រទេសអគ្លេស ដែល រដ្ឋ Arakan  ក្លាយជាទឹកដីរបស់ភូមារ
9. ឆ្នាំ ១៩៤៦- ១៩៥៤  ចលនាមូហ្សាហៃឌីន Mujahideen (1947–1954)
10. ឆ្នាំ ១៩៤៥ រដ្ឋប្រហារ ឃាដកម្មលើ អ៊ុង សាន Ang Sann Burmese Martyrs' Day
11. ឆ្នាំ ១៩៥០ - ១៩៦៥ ប្រតិបត្តិការសឹកប្រឆាំង មូហ្សាហៃឌីន Military operations against the mujahideen
12. ឆ្នាំ ១៩៦២ មានរដ្ឋប្រហារកើតឡើងនៅភូមារ
13. ឆ្នាំ ១៩៦៣ មានការបង្កើតឡើងនូវកងទ័ពរំដោះអារាខាន់ ដើម្បីទាមទារឯករាជ្យភាព The Arakan Liberation Army (Burmese: ရခိုင်ပြည် လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်; abbreviated ALA) is a Rakhine insurgent group in Myanmar (Burma)
14. ឆ្នាំ ១៩៧២ ចលនាបំបែករដ្ឋរបស់ រូហិនយ៉ា Rohingya separatist movements (1972–2001)
15. ឆ្នាំ ១៩៧៨ មានប្រតិបត្តិសឹកនៅ រដ្ឋ Rakhine State Operation Dragon King
16. ឆ្នាំ ១៩៨២ យោងតាមច្បាប់សញ្ជាតិរបស់យោធាភូមារ គឺមិនទទួលស្គាល់ជនជាតិ Arakanese Indians ថាជាជនជាតិនៅក្នុងប្រទេសភូមារ។
17. ឆ្នាំ ១៩៨៣ ព្រឹត្តិការបោកគ្រាប់បែកនៅ ក្រុង យ៉ង់ហ្គោន Rangoon bombing ភូមារមាននិន្នាការ ចូលរួមជាមួយ កូរ៉េខាងត្បូង បណ្តាលឲ្យ ភ្នាក់ងារកូរ៉េខាងជើង វាយប្រហារដោយគ្រាប់បែក។
18. ឆ្នាំ ១៩៨៦ មានការបង្កើតឡើងនូវកងទ័ព ជាតិ អារ៉ាខាន់ រូហិនយ៉ា ដើម្បីទាមទារតំបន់ស្វ័យត នៅភូមារ The Arakan Rohingya National Organisation (ARNO) is a Rohingya political organisation based in London, United Kingdom.
19. ឆ្នាំ ១៩៨៨ មាន 8888 Uprising The 8888 Nationwide Popular Pro-Democracy Protests (MLCTS: hrac le: lum:), also known as the 8-8-88 Uprisings, or the People Power Uprising,[6] the People's Democracy Movement and the 1988 Uprising, were a series of nationwide protests
20. ឆ្នាំ ១៩៨៩ ប្រទេសភូមារ បានដូរឈ្មោះជាផ្លូវការពី Burma ទៅជា Myanmar 
21. ឆ្នាំ ១៩៩០ ការបោះឆ្នោតនៅ ភូមារ
22. ឆ្នាំ ១៩៩០ ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឈន៍បានសម្រេចដូរឈ្មោះ រដ្ឋ Arakan  ទៅជា រដ្ឋ Rakhine State ចំណែកជនជាតិ​ដូរទៅជាជនជាតិ Rakhine ដែលនាំឲ្យមានការប្រឆាំងតប មិនយល់ស្របជា​មួយនឹង ការដូរជនជាតិ Royingya ក៍ដូចជាជនជាតិ Rakhine
23. ឆ្នាំ ១៩៩១ មានប្រតិបត្តិសឹកនៅ រដ្ឋ Rakhine State  Operation Clean and Beautiful Nation
24. ឆ្នាំ ១៩៩២ មានប្រតិបត្តិសឹកនៅ រដ្ឋ Rakhine State Operation Clean and Beautiful Nation
25. ឆ្នាំ ១៩៩៩៖ ទាហានព្រះរបស់ចលនាប្រជាធិប្បតេយ្យ ឬនិស្សិតនៅក្រៅប្រទេសបានចាប់ចំណាប់ខ្មាំងមនុស្សជាង ៧០ នាក់នៅក្នុងស្ថានទូតភូមារប្រចាំក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ 1999 Myanmar Embassy siege ។
26. ឆ្នាំ ២០០៣ សមាជិកនៃចលនាគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាង ៧០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ដោយ កងទ័ពភូមារ Depayin massacre
27. ឆ្នាំ ២០០៥ ព្រឹត្តិការបោកគ្រាប់បែក May 2005 Yangon bombings
28. ឆ្នាំ ២០១០៖ បោកគ្រាប់បែកនៅ យ៉ង់ហ្គោន April 2010 Yangon Thingyan bombings
29. ឆ្នាំ ២០១០ ការវាយប្រហារតាមប្រព័ន្ធ Cyber 2010 cyberattacks on Myanmar
30. ឆ្នាំ ២០១២ មានកុប្បកម្មនៅ រដ្ឋ Rakhine State ស្លាប់ Rohingya ចំនួន ៥៧ នាក់ និង ឥស្ថាម Rakhine ៣១នាក់  របួសជាង ១០,០០០ នាក់ ផ្ទះ ២,៥០០ ខ្នង របស់ រូហិនយ៉ា ត្រូវបានដុតកំទេច និង ២៥ Rakhine ត្រូវបានដុត។
31. ឆ្នាំ ២០១៣ ការបង្កើតកងទ័ពសង្រ្គាះជាតិ រូហិនយ៉ា Arakan Rohingya Salvation Army
32. ឆ្នាំ ២០១៣ ការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែក នៅតំបន់នានា October 2013 Myanmar bombings
33. ឆ្នាំ ២០១៥ វិបត្តិជនភៀសខ្លួន Rohingya 

Rakhine State (/rəˈkaɪn/; Burmese: ရခိုင်ပြည်နယ်; MLCTS: ra.hkuing pranynai, Rakhine pronunciation [ɹəkʰàiɰ̃ pɹènè], Burmese pronunciation: [jəkʰàiɰ̃ pjìnɛ̀]; formerly known as Arakan) is a state in Myanmar (Burma). Situated on the western coast, it is bordered by Chin State to the north, Magway Region, Bago Region and Ayeyarwady Region to the east, the Bay of Bengal to the west and the Chittagong Division of Bangladesh to the northwest. It is located approximately between latitudes 17°30' north and 21°30' north and longitudes 92°10' east and 94°50' east. The Arakan Mountains or Rakhine Yoma separated Rakhine State from central Burma from North to South. Off the coast of Rakhine State there are some fairly large islands such as Ramree, Cheduba and Myingun. Rakhine State has an area of 36,762 square kilometres (14,194 sq mi) and its capital is Sittwe.[3

Map