Showing posts with label ១៧៧៥ -១៧៩៦. Show all posts
Showing posts with label ១៧៧៥ -១៧៩៦. Show all posts

Thursday, July 20, 2017

១៩.ក្សត្រ ១៧៧៥ ដល់ ១៧៩៦

ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ប្រទេស​កម្ពុជា(ក្បាលទី ២ ជំពូកទី ៣) - វគ្គ៦
Posted: Oct-12-2016


៣៦. ព្រះ​អង្គ​រាមរាជា​-​អង្គ​នន់ (១៧៧៥-១៧៧៩)
ព្រះ​អង្គ​រាមរាជា​ជា​ព្រះរាជ​បុត្រា​របស់​ព្រះ​ស្រី​ជ័យជេដ្ឋា និង​ជា​ព្រះរាជ​នត្ដា​របស់​ព្រះ​ធម្មោរាជា​ទី​១ ។ ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្រះ​ជន្ម​៣៦​ព្រះ​វស្សា​ហើយ​នៅ​ពេល​ដែល​ទ្រង់​ទទួល​ព្រះ​ រាជាភិសេក​ក្រោម​ព្រះ​នាម​ថា «ព្រះបាទ​សម្ដេច​ស្ដេច​ព្រះរាជ​ឱង្ការ​ព្រះ​រៀម​រាជា​ធិរាជ​បរមបពិត្រ» ។ ព្រះរាជា​មុន​ដែល​ដាក់​រាជ្យ បាន​ទួល​ព្រះ​ឋានៈ​ជា​ព្រះ​ឧភយោរាជ ឯ​ព្រះ​អង្គ​ថន ជា​ព្រះ​អនុជ​របស់​ព្រះ​អង្គ​រាមរាជា បាន​ទទួល​ព្រះ​ឋានៈ​ជា​ព្រះ​ឧបរាជ​ធំ ។
ដោយ​មាន​ការ​ព្រួយបារម្ភ​ខ្លាច​ពួក​អាណ្ណាម​ដែល​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ឡើង​ សោយរាជ្យ​របស់​ព្រះ​អង្គ ធ្វើការ​វាយ​ប្រហារ​មក​លើ​ ព្រះរាជា​បាន​ចេញ​ព្រះរាជ​បញ្ជា​ឱ្យ​ធ្វើ​កាំភ្លើង​ធំ​ កាំភ្លើង​តូច​ រំសេវ​ គ្រាប់​កាំភ្លើង​ធំ​ គ្រាប់​កាំភ្លើង​តូច ហើយ​បាន​ឱ្យ​សង់​បន្ទាយ​ការពារ​រឹង​មាំ​២ មួយ​នៅ​ភ្នំពេញ មួយ​ទៀត​នៅ​មុខកំពូល ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ចៅហ្វាយ​ក្រុង​សាយហ្គន​ និង​ស្ដេច​យ៉ាឡុង​ (ង្វៀង​ភុកធន់) ដែល​សោយរាជ្យ​នៅ​រាជធានី​វ៉េ​ពេល​នោះ​មាន​ការ​រវល់​នឹង​រឿង​ផ្សេង​ទៅ​វិញ ។​ នោះ​គឺ​ពួក​អ្នក​ភ្នំ​ខាងកើត​ ឬ​តៃសឺន​នៅ​នឹង​តៃភូ​បាន​បះបោរ​ឡើង​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​បងប្អូន​២​នាក់ ឈ្មោះ​ឌុក​អុងថាញ់​និង​ឌុក​អុងឯម (៥៥) ហើយ​ធ្វើការ​គំរាម​កំហែង​មក​លើ​រាជធានី​វ៉េ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៧៥ ។ ​ចំណែក​នៅ​កូសាំងស៊ីន​ខាង​ក្រោម​វិញ មាន​ការ​បះបោរ​មួយ​កើត​ឡើង ធ្វើ​ឱ្យ​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​អាណ្ណាម​ឈ្មោះ ចាសចេ មាន​ការ​លំបាក​នឹង​បង្ក្រាប​យ៉ាង​ខ្លាំង ។​ ម្ល៉ោះ​ហើយ​ពួក​នេះ​មិន​បាន​បើក​ការ​វាយប្រហារ​មក​លើ​កម្ពុជា​ទេ​ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ គេ​បាន​សំណូមពរ​ឱ្យ​កម្ពុជា​ជួយ​ទៅ​វិញ ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ព្រះរាជា​កម្ពុជា​បាន​ប្រកែក មិន​ចង់​មាន​ទំនាក់​ទំនង​ជាមួយ​ពួក​អាណ្ណាម ដែល​ធ្លាប់តែ​វាយ​ប្រហារ​មក​លើ​ព្រះ​អង្គ មុន​ពេល​ដែល​ទ្រង់​បាន​ឡើង​សោយរាជ្យ​ឡើយ ។

ចៅហ្វាយ​ក្រុង​សាយហ្គន​មិន​បាន​អង្វរករ​អ្វី​ទៀត​ទេ ប៉ុន្ដែ​នៅ​ពេល​ដែល​បង្ក្រាប​ការ​បះបោរ​រួច គេ​ក៏​បែរ​មក​រក​ធ្វើ​សង្គ្រាម​សងសឹក​នឹង​កម្ពុជា​តែ​ម្ដង ។ គាត់​បាន​ដឹកនាំ​ទ័ព​ឡើង​តាម​ទន្លេ រហូត​មក​ដល់​ភ្នំពេញ ដោយ​គ្មាន​ជួប​ប្រទះ​ការ​ទប់ទល់​អ្វី​ឡើយ ។ ប៉ុន្ដែ​មក​ដល់​ភ្នំពេញ មាន​ទ័ព​ខ្មែរ​មួយ​កង​កំពុង​តែ​រង់ចាំ​ជា​ស្រេច ។ មាន​ការ​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​ចំនួន​២០​លើក​នៅ​ជុំវិញ​រាជធានី ពួក​អាណ្ណាម​ត្រូវ​បរាជ័យ​ស្ទើរ​តែ​រាល់​លើក ។ នៅ​ពេល​ដែល​ច្បាំង​ទៅ​បាត់បង់​កម្លាំង​អស់​ច្រើន​ពេក ហើយ​ការ​ផ្គត់ផ្គង់​ស្បៀង​ក៏​លំបាក ព្រោះ​អ្នកស្រុក​បះបោរ​ប្រឆាំង​គ្រប់​ទិស​ទី ជា​ពិសេស​ពី​ខាងក្រោយ ពួក​អាណ្ណាម​ក៏​បែរខ្នង​រត់​ត្រលប់​ទៅ​កូសាំងស៊ីន​វិញ​ទៅ​នៅ​ចុង​ឆ្នាំ​ ១៧៧៦ ។
ព្រះរាជា​បាន​ដឹកនាំ​ទ័ព​ដេញ​តាម​រហូត​ដល់​ហួស​ព្រំដែន ដណ្ដើម​យក​បាន​ខែត្រ​វិញឡុង និង​មីថ​មក​វិញ ។ គេ​និយាយ​ថា​ទ្រង់​បាន​បំផុស​បំផុល​ពួក​អ្នកស្រុក​កូសាំងស៊ីន​ដែល​មាន​កំហឹង ​នឹង​ពួក​អាណ្ណាម​ស្រាប់​ឱ្យ​កាប់​សម្លាប់​ពួក​អាណ្ណាម​ឱ្យ​អស់ពី​ទឹកដី ក៏​ប៉ុន្ដែ​បាន​ព្រះ​ឧភយោរាជ និង​ព្រះ​ឧបរាជ​ធំ​ឃាត់ ។

នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៧៧ វិបុលរាជស្រី ដែល​ជា​ជំនួយការ​របស់​លោក​ក្រឡាហោម​រដ្ឋមន្ដ្រី​ខាង​ទ័ព​ជើងទឹក ដោយ​យល់​ឃើញ​ថា ព្រះ​ឧបរាជ​អង្គ​ធំ​ជា​មនុស្ស​តែ​ម្នាក់​គត់​ដែល​អាច​ទាមទារ​យក​រាជបល្ល័ង្ក ​បាន ក៏​សុំ​ការ​អនុញ្ញាត​ចូល​គាល់​ហើយ​ថ្វាយ​យោបល់​ឱ្យ​ទ្រង់​យល់​ព្រម​ធ្វើ​គុត ​ព្រះរាជា​ជា​ព្រះ​រៀម​ដើម្បី​ដណ្ដើម​រាជសម្បត្ដិ ។ ព្រះ​ឧបរាជ​ធំ​បាន​ច្រាន​ចោល​មតិ​នេះ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ទ្រង់​មិន​និយាយ​ស្ដី​អ្វី​ទេ ព្រោះថា​តាម​ពិត​ទៅ​ទ្រង់​ក៏​ចង់​បាន​រាជបល្ល័ង្ក​បន្ដ​ពី​ព្រះ​រៀម​ដែរ ។ វិបុលរាជស្រី​ភ័យ​ខ្លួន ខ្លាច​ព្រះ​ឧបរាជ​ធំ​ចោទ​ប្រកាន់ ក៏​ទៅ​ចូល​គាល់​ព្រះរាជា​ទូល​បង្កាច់​ថា​ព្រះ​ឧបរាជ​ធំ​ក្បត់​បាន​ចាត់​ឱ្យ​ ខ្លួន​មក​ធ្វើ​គុត​ព្រះរាជា ។ ព្រះរាជា​ទ្រង់​ជឿ​សម្ដី​វិបុលរាជស្រី ហើយ​បាន​ផ្ទុកផ្ដាក់​ឱ្យ​ជន​នេះ​ធ្វើ​គុត​ព្រះ​ឧបរាជ​វិញ នៅ​ពេល​ដែល​ទ្រង់​ក្រសាល​បាស្កា​ជាមួយ ហើយ​ញាក់​ភ្នែក​ធ្វើ​សញ្ញា ។ ព្រះរាជា​បាន​បបួល​ព្រះ​ឧបរាជ​ធំ​លេង​បាស្កា​នៅ​នឹង​រានហាល​ដំណាក់​ឧត្ដុង្គ តែ​ទ្រង់​មិន​បាន​ឱ្យ​សញ្ញា​សោះ ។ ស្អែក​ឡើង ទ្រង់​ក្រសាល​ទៀត តែ​នៅ​តែ​មិន​ផ្ដល់​សញ្ញា​ដដែល ធ្វើ​ឱ្យ​វិបុលរាជស្រី​មាន​ការ​អស់​សង្ឃឹម​ជា​ខ្លាំង បារម្ភ​ខ្លាច​តែ​ព្រះរាជា​បាន​ពិភាក្សា​សាកសួរ​ព្រះ​អនុជ​ដឹង​រឿងរ៉ាវ​ សព្វគ្រប់​ទេ​ដឹង ព្រោះថា​ព្រះ​ឧបរាជ នឹង​ធឹង​ខ្លាំង​ណាស់ ហាក់​ដូចជា​គ្មាន​អារម្មណ៍​ច្របូក​ច្របល់​អ្វី​បន្ដិច​សោះ​ឡើយ ។ វិបុលរាជស្រី​បាន​ចូល​គាល់​ព្រះរាជា​ម្ដងទៀត ហើយ​ទូល​ព្រះ​អង្គ​អះអាង​ថា​ព្រះ​អនុជ​បាន​រៀបចំ​អាវុធ​យុទ្ធភណ្ឌ​ទុក​នៅ​ ក្នុង​ព្រះរាជ​ដំណាក់ អំពើ​ក្បត់​នៅ​តែ​ពេល​នឹង​ផ្ទុះ​ឡើង​ប៉ុណ្ណោះ ព្រះរាជា​ត្រូវ​ចាត់ការ​ឱ្យ​រហ័ស​ទើប​ទប់ស្កាត់​ទាន់​សភាពការណ៍ ។ ព្រះរាជា​ចាប់​មាន​ការ​ភិតភ័យ​ជា​ខ្លាំង ហើយ​បាន​សន្យា​ថា ទ្រង់​នឹង​ធ្វើ​សញ្ញា​ឱ្យ​នៅ​ក្នុង​ពេល​លេង​បាស្កា​ល្ងាច​នេះ ។ ពេល​លេង​បាស្កា​ម្ដង​ទៀត ទ្រង់​នៅ​តែ​មិន​បាន​ឱ្យ​សញ្ញា​ដដែល ព្រោះ​ខ្លាច​ចាញ់​បញ្ឆោត​វិបុលរាជ ។ ប៉ុន្ដែ​នៅ​ពេល​ដែល​ទ្រង់​ងាក​ព្រះ​ភ័ក្ដ្រ​មើល​ទៅ​វិបុលរាជ ជន​នេះ​ចាត់​ទុក​ថា នោះ​ជា​សញ្ញា​ដែល​ព្រះរាជា​ឱ្យ​ហើយ​ក៏​ដក​កាំបិត​ស្នៀត​ចាក់​មក​លើ​ចង្កេះ​ ឆ្វេង​របស់​ព្រះ​ឧបរាជ ធ្វើ​ឱ្យ​ព្រះ​ឧបរាជ​ស្រែក​យ៉ាង​ខ្លាំង ហើយ​ដួល​ទៅ​ឱប​ជើង​ព្រះ​រាជា ។ ព្រះរាជា​រំភើប​ខ្លាំង​ណាស់ ក៏​ឱន​ចាប់​បី​ព្រះ​អនុជ​ឡើង បបោស​អង្អែល និង​ព្រះ​កន្សែង​សោកា​ជា​ខ្លាំង ធ្វើ​ឱ្យ​ព្រះឧបរាជ​យល់​ថា ព្រះ​រៀម​ចាញ់​បោក​គេ​ហើយ ។ ព្រះ​ឧបរាជ​ក៏​រៀបរាប់​ថ្វាយ​ព្រះ​រៀម​អំពី​រឿង​ដែល​វិបុលរាជស្រី​បាន​ទៅ​ បញ្ចុះ​បញ្ចូល​ព្រះ​អង្គ ព្រះ​អង្គ​បាន​ប្រកែក ប៉ុន្ដែ​ព្រះ​អង្គ​នៅ​ស្ងៀម មិន​បាន​ទូល​រឿង​នេះ​ថ្វាយ ហើយ​ទ្រង់​ថា​សុំ​ទោស​ចំពោះ​ការ​ដែល​មិន​បាន​រាយការណ៍​ថ្វាយ​នេះ ។ ព្រះរាជា​ក៏​ចេញ​បញ្ជា​ភ្លាម ឱ្យ​គេ​ចាប់​វិបុលរាជស្រី ប្រគល់​ឱ្យ​ចៅក្រម​ដាក់​ទោស​ទៅ​តាម​ច្បាប់ នៅ​ក្នុង​ខែធ្នូ ឆ្នាំ​១៧៧៧ ។

វិបុលរាជស្រី​នេះ​បាន​ប្រព្រឹត្ដ​ខុសឆ្គង​ម្ដង​រួច​មក​ហើយ​កាលពី​មួយ ឬ​ពីរ​ឆ្នាំ​មុន ហើយ​ត្រូវ​បាន​ព្រះរាជា​ប្រោសប្រណី​លើក​ទោស​ឱ្យ ។ ជន​នេះ​បាន​ស្រលាញ់​ស្នំ​ម្នាក់​ដែល​ព្រះរាជា​សព្វព្រះទ័យ ទើប​តែ​លើក​ធ្វើ​ជា​ស្នំឯក​នៅ​ក្នុង​ព្រះរាជវាំង ។ ដោយ​ត្រូវ​ធ្វើ​ឱ្យ​ភ្ញាក់​ផ្អើល​ពេល​ទត​ឃើញ​វិបុលរាជ​នេះ​នៅ​លើ​ទែនសយនា​ ស្នំ​ឯក នៅ​ពេល​ដែល​ទ្រង់​ទើបតែ​យាង​ចេញ​បាន​បន្ដិច ដើម្បី​ទៅ​បំពេញ​កិច្ចការ​សំខាន់​មួយ ជន​នេះ​បាន​ស្ទុះ​ទៅ​កញ្ឆក់​យក​ដាវ​មួយ​មក​កាន់​គំរាម​ព្រះរាជា​ដើម្បី​បើក​ ផ្លូវ​រត់​ចេញ ។ ពួក​អ្នកយាម​ឃើញ​ដូច្នេះ ស្រឡាំងកាំង មិន​ដឹង​ថា​មាន​រឿង​ហេតុ​អ្វី​កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​ព្រះរាជ​ដំណាក់ ក៏​បណ្ដោយ​ឱ្យ​វិបុលរាជ​រត់​ចេញ​ទៅ ។ ប៉ុន្ដែ ដល់​ដឹង​រឿងរ៉ាវ​សព្វគ្រប់​ពួក​អ្នកយាម​នោះ​ក៏​នាំ​គ្នា​ដេញ​តាម ហើយ​បាញ់​ព្រួញ​ត្រូវ​វិបុលរាជ​ត្រង់​ឆ្អឹងជំនីរ ដួល​ដេក​នឹង​ដី ។ ប៉ុន្ដែ ព្រះរាជា​ទ្រង់​បាន​លើក​ទោស​កំហុស​ឱ្យ​ទៀត ។ វិបុលរាជ​មក​ទូល​ព្រះរាជា​បង្ខូច​ព្រះ​ឧបរាជ​ថា មាន​បំណង​ចង់​ធ្វើ​ឃាត​ព្រះរាជា ដោយ​ទូល​ថា​ដើម្បី​សងគុណ​ព្រះ​អង្គ ដែល​បាន​លើក​លែង​ទោស​ឱ្យ​ពី​មុន​នោះ​ឯង ។ ទោស​កំហុស​លើក​នេះ​ជាក់ស្ដែង​ខ្លាំង​ណាស់ ក៏​ប៉ុន្ដែ​គេ​គិត​ថា​ព្រះរាជា​ដែល​ធ្លាប់​លើក​ទោស​កំហុស​ឱ្យ​វិបុលរាជ​ម្ដង ​មក​ហើយ ទ្រង់​សព្វព្រះទ័យ​នឹង​ជន​នេះ​ខ្លាំង​ណាស់ ណា​មួយ​ទ្រង់​បាន​ជឿ​ទៅ​លើ​សម្ដី​បងប្អូន​របស់​វិបុលរាជ​ទាំង​៤​នាក់​គឺ តេជោ​ទែន ចៅហ្វាយ​ស្រុក​កំពង់ស្វាយ​ ពាង ចៅហ្វាយ​ស្រុក​បារាយណ៍​ សូរ ចៅហ្វាយ​ស្រុក​ព្រៃក្ដី​ និង​មូ ចៅហ្វាយ​ស្រុក​ទ្រាំង​ ថា​ព្រះ​ឧបរាជ​ធំ​ពិត​ជា​បាន​រៀប​ផែនការ​ក្បត់​ព្រះ​អង្គ​មែន ហើយ​បាន​ស្នើ​សុំ​ឱ្យ​ព្រះ​អង្គ​លើក​លែង​ទោស​ឱ្យ​ម្ដង ទៀត ។ ព្រះ​ឧភយោរាជ ក្រោយ​ពី​បាន​ជ្រាប​អំពី​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​នេះ ហើយ ដោយ​កំពុង​តែ​ប្រឈួន ស្រាប់ ទ្រង់ មាន​ព្រះ​ទ័យ​រំជើប​រំជួល​ខ្លាំង​ណាស់ ណា​មួយ​ទ្រង់​បារម្ភ​ចំពោះ​ខ្លួន​ព្រះ​អង្គ​ផង ទើប​ថ្វាយ​ព្រះ​យោបល់​ដល់​ព្រះរាជា​ថា ត្រូវ​ដាក់​ទោស​វិបុលរាជស្រី​ឱ្យ​ធ្ងន់​ជាទី​បំផុត ។ ប៉ុន្ដែ​ព្រះ​ឧភយោរាជ​បាន​សុគត​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក​ក្នុង​ព្រះ​ជន្ម​៣៨​ ព្រះ​វស្សា ។ គេ​និយាយ​ថា​ទ្រង់​ក៏​ត្រូវ​គេ​លួច​ធ្វើឃាត​ដូច​ជា​ព្រះ​អនុជ​អីចឹង​ដែរ ។​ ខ្ញុំ​បាន​ស្គាល់​តា​ចាស់​ម្នាក់ ដែល​ជីតា​របស់​គាត់​មាន​ជាប់​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​រឿង​នេះ បាន​និយាយ​ថា គាត់​ធ្លាប់​ឮ​ឪពុក​គាត់​ប្រាប់​ថា ព្រះ​ឧភយោរាជ​ត្រូវ​សុគត​ដោយ​គេ​ធ្វើឃាត​ចាក់​នឹង​ដាវ​ធ្លុះ​ព្រះ​កាយ ។ ពេល​នោះ​មន្ដ្រី​ទាំងឡាយ​មិន​បាន​គិត​ដល់​រឿង​អ្វី​វែង​ឆ្ងាយ​ទេ ក៏​សម្រេច​កាត់​ទោស​សម្លាប់​វិបុលរាជស្រី​ចោល​ទៅ ។

ការ​កាត់ទោស​ប្រហារ​វិបុលរាជស្រី​នេះ បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ម្ដាយ​ឈ្មោះ ជំទាវ​ឡាង មាន​កំហឹង​ជា​ខ្លាំង ហើយ​សម្រេច​ចិត្ដ​ធ្វើការ​សងសឹក​វិញ ប៉ុន្ដែ​មិន​មែន​សងសឹក​នឹង​ពួក​ចៅក្រម​ទេ គឺ​សងសឹក​នឹង​ព្រះរាជា​តែ​ម្ដង ព្រោះ​គឺ​ព្រះរាជា​នេះ​ឯង​ដែល​បាន​ឱ្យ​សញ្ញា​ឱ្យ​សម្លាប់​ព្រះ​ឧបរាជ​ក្បត់ ហើយ​បែរ​មក​ចាប់​កំហុស​អ្នក​ទទួល​រាជបញ្ជា​ទៅ​វិញ ។ ជំទាវ​ឡាង​បាន​ទៅ​សុំ​យក​សព​វិបុលរាជស្រី​មក​ធ្វើ​បុណ្យ​យ៉ាង​អធិក​អធម រួច​ហើយ​បញ្ចុះ​បញ្ចូល​កូន​គាត់​ទាំង​៤​នាក់​ទៀត ឱ្យ​នាំ​គ្នា​បះបោរ​ឡើង​ប្រឆាំង​នឹង​ព្រះរាជា ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​ទាំង​អស់នោះ ថ្វីបើ​គោរព​ម្ដាយ​នឹក​អាណិត​ពេល​ឃើញ​ទឹកភ្នែក​គាត់​ហូរ​ធ្លាក់​មក​ និង​ឃើញ​គាត់​បញ្ចេញ​កំហឹង​ទៅ​លើ​ព្រះរាជា​ក៏​ដោយ​ក៏​ពួកគេ​មិន​ចង់​ធ្វើ​ តាម​គាត់​ដែរ ។ រឿងរ៉ាវ​ហាក់​ដូចជា​ស្ងប់​ទៅ​វិញ ទទួល​ពេល​បុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​ចូល​មក​ដល់ ។ ជំទាវ​ឡាង​បាន​អញ្ជើញ​ទៅ​វត្ដ​យក​ចង្ហាន់​ទៅ​ប្រគេន​លោក​ឧទ្ទិស​កុសល​ជូន​ ដល់​មាតាបិតា​ជីដូន​ជីតា​ដូច​ធម្មតា ​រួច​ហើយ​គាត់​បាន​ហៅ​កូន​ទាំង​៤​ទៅ​ផ្ទះ ដើម្បី​បំពេញ​ពិធី​ក្នុង​គ្រួសារ​បន្ថែម​ទៀត ។ ទៅ​ដល់​ផ្ទះ គាត់​យក​អដ្ឋិធាតុ​របស់​វិបុលរាជ​ស្រី ដែល​ដាក់​ក្នុង​កោដិ​មាស​មក​បង្ហាញ ហើយ​និយាយ​ថា​ធាតុ​របស់​បង​កូន​ទាំងអស់​គ្នា​នេះ​កំពុង​តែ​ដង្ហោយ​ហៅ​ឱ្យ​ កូន​សងសឹក​ជួស ដូច្នេះ​កូន​ត្រូវ​តែ​ប្រមែប្រមូល​មិត្ដភក្ដិ បក្សពួក ញាតិ​មិត្ដ​ទាំងឡាយ បង្កើត​ជា​ទ័ព​មួយ​ជា​ប្រញាប់​ដើម្បី​សងសឹក​នឹង​ព្រះរាជា ។​ ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​ទាំង​៤​ស្រាប់​តែ​ច្រឡោត​ខឹង​តាម​ការ​ញុះញង់​របស់​លោកជំទាវ​ ជា​ម្ដាយ ក៏​សន្យា​ថា​នឹង​សងសឹក​ព្រះរាជា​វិញ រួច​វិល​ត្រលប់​ទៅ​កាន់​ខែត្រ​រៀងៗ​ខ្លួន ក្នុង​ចិត្ដ​នឹក​គិតតែ​អំពី​រៀបចំ​ផែនការ​សងសឹក​ប៉ុណ្ណោះ ។

នៅ​ឆ្នាំ​បន្ទាប់​ ស្ដេច​សៀម​ភ្យា​តាក​បាន​ចងសម្ព័ន្ធ​មេត្រីភាព​ជាមួយ​ព្រះរាជា​កម្ពុជា​ហើយ​ បាន​រៀបចំ​ផែនការ​ទៅ​វាយ​ស្ដេច​លាវ​ដែល​សោយរាជ្យ​នៅ​វៀងចន្ទ ដោយ​សុំ​ជំនួយ​ពី​ទ័ព​ខ្មែរ​១​ម៉ឺន​នាក់ ។ សម្ព័ន្ធ​មេត្រីភាព​ជាមួយ​សៀម​ដើម្បី​វាយ​លាវ​ដែល​កម្ពុជា​មិន​ដែល​មាន​ផល​ រមាស់​អ្វី​បន្ដិច​សោះ​នោះ បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ព្រះរាជា​អស់​ប្រជា​ប្រិយភាព ។ នៅ​ក្នុង​ខែត្រ​កំពង់ស្វាយ​ដែល​ទ័ព​ត្រូវ​ដើរ​កាត់ គឺ​មួយ​កង​បាន​សំដៅ​ទៅ​រក​ចំប៉ាសាក់ និង​មួយ​កង​ទៀត​សំដៅ​ទៅ​រក​ទន្លេមេគង្គ គេ​បាន​កេណ្ឌ​ស្រីៗ​ឱ្យ​បុក​ស្រូវ​ដែល​ប្រមូល​បាន​ពី​អ្នកស្រុក ធ្វើ​អង្ករ​ឱ្យ​កងទ័ព ធ្វើ​ឱ្យ​អ្នកស្រុក​ខឹងសម្បា​បះបោរ​ឡើង ។ ពេល​ទៅ​ដល់​ស្រុក​លាវ មាន​ទាហាន​មួយ​ចំនួន​ដែល​គេ​រើស​ចេញ​ពី​ខែត្រ​កំពង់ស្វាយ​នេះ បាន​រត់​ចោលជួរ​ត្រលប់​មក​វិញ ហើយ​ពួន​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ ។ ព្រះរាជា​បាន​បញ្ជូន​មនុស្ស​ឱ្យ​តាម​ដើរ​រក​ពួក​ដែល​រត់​ចោលជួរ​ទាំងអស់​នោះ ដើម្បី​ចាប់​យក​មក​ដាក់​ទោស ក៏​ប៉ុន្ដែ​បេសកជន​ទាំងនោះ បាន​ត្រូវ​អ្នកស្រុក​ព្រួតគ្នា​ចាប់​កាប់​សម្លាប់​ចោល​អស់ ។ តេជោ​ទែន ជា​ស្ដេចត្រាញ់​ដែនដី​កំពង់ស្វាយ មិន​បាន​រាយការណ៍​អំពី​សភាពការណ៍​នេះ​ថ្វាយ​ព្រះរាជា​ទេ ចំណែក​ឯ​បងប្អូន​គាត់​២​នាក់​ទៀត គឺ​សែនខាងហ្វ៊ា​ពាង ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​បារាយណ៍ និង​មន្ដ្រីស្នេហា​សូរ ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​ព្រៃក្ដី ក៏​មិន​បាន​ធ្វើ​អ្វី​ដែរ ដើម្បី​ចាប់ចង​ពួក​ទាហាន​រត់​ចោលជួរ និង​ទប់ទល់​កុំ​ឱ្យ​ការ​បះបោរ​រីក​រាលដាល​ថែម​ទៀត ។ ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​ទាំង​៣​នាក់​នេះ​បាន​ត្រូវ​គេ​កោះហៅ​ឱ្យ​មក​ចូល​គាល់​ ព្រះរាជា​នៅ​បន្ទាយ​ពេជ្រ​រួច​ហើយ​កាត់​ទោស​ប្រហារ​ជីវិត ។​ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ទោស​របស់​ពាង​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​បារាយណ៍ បាន​ត្រូវ​ព្រះរាជា​សម្រាល​មក​ត្រឹម​បញ្ចុះ​ឋានៈ និង​វាយ​៥០​រំពាត់ ឯ​ស្ដេចត្រាញ់​ទែន​ត្រូវ​ដក​ដំណែង​ចេញ ។​
អតីត​ស្ដេចត្រាញ់​តេជោ​ទែន​បាន​វិល​ត្រលប់​មក​ក្នុង​ខែត្រ​របស់​ខ្លួន​ វិញ​ជាមួយ​នឹង​ប្អូន​ប្រុស​ពាង ហើយ​ក៏​តាំង​ប្រកាស​បះបោរ​ប្រឆាំង​នឹង​ព្រះរាជា​ចាប់ពី​ឆ្នាំ​បន្ទាប់​មក គឺ​ឆ្នាំ​១៧៧៩ ។ ដើម្បី​ឆ្លើយ​តប​ទៅ​នឹង​សកម្មភាព​ទាំង​អស់​នេះ ព្រះរាជា​បាន​ចាត់​ឱ្យ​បងប្រុស​របស់​អ្នក​ទាំង​២ គឺ​ឧកញ៉ា​មូ ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​ទ្រាំង ដែល​កាល​ពីមុន​ជា​ស្ដេចត្រាញ់​ដែនដី​កំពង់ស្វាយ ជា​អ្នក​ចាប់​អ្នក​អង្គ​ម្ចាស់​អង្គ​នន់​រាមា និង​អង្គ​ជ័យ​ដាក់​ទ្រុង​ដែក​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៥៧ ឱ្យ​ចេញ​មក​បង្ក្រាប ។ ឈ្មោះ​មូ​នេះ ជា​មនុស្ស​សកម្ម នឹងនរ​មិន​ឆេវឆាវ ក៏​ប៉ុន្ដែ​នៅ​ក្នុង​ព្រះរាជវាំង​មិន​សូវ​មាន​គេ​ចូល​ចិត្ដ​ទេ ព្រោះ​ជា​មនុស្ស​លោភលន់ បើ​ចង់​បាន​អ្វី​ហើយ គាត់​ហ៊ាន​ធ្វើ​អ្វីៗ​ទាំង​អស់​ឱ្យ​តែ​បាន​ដូច​បំណង ។
មូ​ដឹកនាំ​ទ័ព​មក​ដល់​កំពង់ធំ ជួប​ទ័ព​បះបោរ​របស់​ប្អូន​ទាំង​២ ក៏​ឈប់​ចរចា​គ្នា​សិន ។ នៅ​ទី​បញ្ចប់ គាត់​ក៏​ជឿ​តាម​សម្ដី​ប្អូន ហើយ​យល់​ព្រម​ចូល​ដៃ​ជាមួយ ធ្វើសង្គ្រាម​ប្រឆាំង​នឹង​ព្រះរាជា​វិញ ។ ទាំង​៣​នាក់​បងប្អូន មូ ពាង និង​ទែន ក៏​នាំ​ទ័ព​មក​កាន់​បន្ទាយ​ពាមសែន ដែល​វិបុលរាជ​សួស​ដក​ចេញ​ទៅ​បាត់ ។ ជន​ក្បត់​នេះ​មាន​បក្សពួក​នៅ​ឯ​ខែត្រ​បាសាក់ និង​ព្រះត្រពាំង (ត្រាវិញ) ដែល​ពួក​អាណ្ណាម​ទើបតែ​ដណ្ដើម​យក​ដាក់​ជា​ទឹកដី​របស់​គេ​ក៏​ចាត់​តាំង​ ភ្នាក់ងារ​ទៅ​ជ្រើស​រើស​កងទ័ព​ក្នុង​ចំណោម​ពួក​ខ្មែរ​នៅ​ទីនោះ​ឱ្យ​ឡើង​មក​ វាយ​យក​បន្ទាយ​ពេជ្រ ដែល​នៅ​ចម្ងាយ​តែ​ប៉ុន្មាន​គីឡូម៉ែត្រ​ប៉ុណ្ណោះ​ពី​ឧត្ដុង្គ ។ ទ័ព​បះបោរ​ក៏​លើក​មក​ដណ្ដើម​យក​បន្ទាយ​នេះ​បាន ហើយ​ចាប់​អ្នក​អង្គ​ម្ចាស់​អង្គ​អេង ជា​បុត្រា​របស់​ព្រះ​ឧភយោរាជ​ឧទ័យ​សុរិយោពណ៌ ដែល​សុគត​ទៅ​កាលពី​ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៧៧៧ ហើយ​ដែល​ទើបតែ​មាន​ព្រះ​ជន្ម​៦​ព្រះ​វស្សា​ប៉ុណ្ណោះ ។ រួច​ហើយ​ជន​ក្បត់​នេះ​បាន​ចាប់​បុត្រា​៤​អង្គ​ទៀត​របស់​ព្រះរាជានុសិទ្ធិ​ ឱ្យ​គេ​សម្លាប់​ចោល ទើប​ចាក​ចេញ​ទៅ​វិញ ដោយ​នាំ​យក​ព្រះរាជ​ទ្រព្យ​ទាំងអស់​ទៅ​ជាមួយ​ផង ក្រោយ​ពី​បាន​បញ្ជា​ឱ្យ​ដុត​ព្រះរាជ​មន្ទីរ​ចោល​រួច​ហើយ ។
អ្នកស្រុក​ត្រូវ​រត់​ចោល​ផ្ទះ​សម្បែង ព្រោះ​ពួក​អាណ្ណាម​ដែល​ពួក​បះបោរ​បាន​ហៅ​មក ដេញ​ពីក្រោយ​តាម​ធ្វើ​បាប និង​ដណ្ដើម​យក​ទ្រព្យសម្បត្ដិ ។ គម្ពីរ​សាស្ដ្រា​ក្បួនច្បាប់​ផ្សេងៗ​ដែល​មាន​នៅ​តាម​វត្ដ​អារាម បាន​ត្រូវ​ពួក​នេះ​បោះ​គ្រវាត់​ចោល​ទៅ​ក្នុង​ទឹក អណ្ដែត​ពាសពេញ​ទន្លេ ធ្វើ​ឱ្យ​ប្រជាជន​ទាំង​មូល​អស់សង្ឃឹម​យ៉ាង​ខ្លាំង ។ រាជពង្សាវតារ​រៀបរាប់​ថា​មាន​នារីៗ​ជា​ច្រើន​នាក់​ស្រែក​យំ​នៅ​ពេល​ដែល​ឃើញ​ ក្បួនច្បាប់​ជំនឿ​សាសនា​នេះ បាន​ត្រូវ​គេ​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​ឱ្យ​ខូចខាត​បាត់បង់​យ៉ាង​នេះ ។ នៅ​ពេល​នោះ​ព្រះរាជា​ទ្រង់​កំពុង​តែ​គង់នៅ​ឯ​កំពង់ធំ ។ ពេល​ទ្រង់​បាន​ទទួល​ព័ត៌មាន​ស្ដីពី​អំពើ​ឃោរឃៅ​ទាំងនេះ ហើយ​ឃើញ​វិបុលរាជ​សួស​បង្ហាញ​ខ្លួន​ក្បែរៗ​រាជធានី ព្រះ​អង្គ​ក៏​យាង​ត្រលប់​មក​វិញ ហើយ​បាន​ជួប​ប្រយុទ្ធ​ជាមួយ​ទ័ព​ពួក​បះបោរ​នៅ​កំពង់ឆ្នាំង ។ ដោយ​មិន​អាច​វាយ​យក​ជ័យ​ជម្នះ​បាន​នៅ​ព្រែក​បូពាង​ ណា​មួយ​ទ្រង់​បារម្ភ​ខ្លាច​វិបុលរាជ ដែល​នៅ​កំពង់ពេជ្រ​លើក​គ្នា​មក​ព្រួត​វាយ​ថែម​ទៀត​នោះ ព្រះ​អង្គ​ក៏​ភៀស​ព្រះ​កាយ​ចេញពី​សមរភូមិ ថយ​ទៅ​ជ្រក​ព្រះ​កាយ​នៅ​ភ្នំ​កំរៀង ក្នុង​ខែត្រ​ក្រង ។
គេ​និយាយ​ថា នៅ​ទីនោះ ព្រះរាជា​ទ្រង់​ទាល់​ព្រះ​តម្រិះ​មិន​ដឹង​ថា​តើ​ត្រូវ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​ទេ ស្រាប់​តែ​លេច​លោក​ធុតង្គ​មួយ​អង្គ​ឈ្មោះ​ថា​ សីល​មាស​ ចេញ​មក​ទូល​សុំ​អនុញ្ញាត​ដឹកនាំ​ទ័ព​ហើយ​ធានា​ថា​នឹង​ដណ្ដើម​យក​ជ័យ​ជម្នះ​ មក​ថ្វាយ ។ ព្រះរាជា​ដែល​កំពុង​តែ​អស់​សង្ឃឹម​ទៅ​ហើយ ក៏​យល់​ព្រម​តាម ។ ប៉ុន្ដែ​សីល​មាស​ក៏​មិន​មាន​សំណាង​ល្អ​ជាង​ព្រះរាជា​ប៉ុន្មាន​ដែរ គាត់​បាន​ចេញ​ប្រយុទ្ធ តែ​មិន​បាន​ជោគជ័យ​សោះ ។ នៅ​ពេល​នោះ មូ បាន​ទទួល​ព័ត៌មាន​ច្បាស់​ថា​ព្រះរាជា​ទ្រង់​គង់នៅ​ឆ្ងាយ​ពី​កង​ពលរេហ៍​ និង​មាន​តែ​សេនា​បន្ដិច​បន្ដួច​ប៉ុណ្ណោះ​នៅ​ការពារ ហើយ​ដាច់​ស្បៀង​គ្មាន​គ្រឿង​សាស្ដ្រាវុធ​ផង​ ក៏​នាំ​ទ័ព​ចូល​រហូត​មក​ដល់​កន្លែង​ដែល​ព្រះ​អង្គ​គង់នៅ​ ចាប់​ព្រះ​អង្គ​នាំ​យក​ទៅ​ដល់​បឹងខ្យង (៥៦) នៅ​ខាងត្បូង​ឧត្ដុង្គ រួច​ចាប់​ជ្រមុជ​ក្នុង​ទឹក​សម្លាប់​ព្រះ​អង្គ​ទៅ នៅ​ក្នុង​ខែសីហា ឆ្នាំ​១៧៧៩ ត្រូវ​នឹង​មហាសករាជ​១៧០១ (ចុល្លសករាជ​១១៤១) ។
ព្រះ​អង្គ​រាមរាជា សោយរាជ្យ​បាន​៤​ឆ្នាំ ។ ពេល​នោះ ទ្រង់​មាន​ព្រះ​ជន្ម​៣៩​ព្រះវស្សា ។

៣៧. រយៈកាល​ចន្លោះ​រាជ្យ (១៧៧៩)
មូ ដណ្ដើម​អំណាច​បាន រួច​បាន​ប្រកាស​ខ្លួន​ជា​ចៅហ្វ៊ា គឺ​ថ្នាក់​ជា​នាយក​រដ្ឋមន្ដ្រី ។ គាត់​បាន​លើក​ឧកញ៉ា អធិវង្សា​ប៉ុក ឪពុក​ចិញ្ចឹម​របស់​អ្នក​អង្គ​ម្ចាស់​អង្គ​អេង ឱ្យ​ឡើង​ធ្វើ​ជា​ឧកញ៉ា​វាំង ឯ​ព្រះ​អង្គអេង​ផ្ទាល់​ជា​ព្រះ​មហា​ឧបរាជ ។​ វិបុលរាជ​សួស​បាន​ឡើងជា​ឧកញ៉ា​ក្រឡាហោម​គឺ​រដ្ឋមន្ដ្រី​ទ័ព​ជើងទឹក ។​ ពាង​ប្អូន​របស់​គាត់​គាត់​ឱ្យ​ឡើង​ជា​ឧកញ៉ា​ចក្រី គឺ​រដ្ឋមន្ដ្រី​ខាង​សង្គ្រាម ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ប្រជារាស្ដ្រ និង​នាម៉ឺន​សព្វ​មុខមន្ដ្រី​ចង់​ឱ្យ​មាន​ស្ដេច​សោយរាជ្យ​មួយ​អង្គ ។
ថ្វីបើ​មាន​ឧទាហរណ៍​ហូរហែ​មក​ពី​ខាង​ប្រទេស​ភូមា ដែល​អាឡោងផ្រា​បាន​ដណ្ដើម​យក​រាជបល្ល័ង្ក​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៥៣​ និង​ពី​ប្រទេស​សៀម​ដែល​ភ្យា​តាក​បាន​ប្រកាស​ខ្លួន​ជា​ព្រះរាជា​ក្នុង​ឆ្នាំ​ ១៧៦៧​ក៏​ដោយ​ក៏​ប៉ុន្ដែ​ចៅហ្វ៊ា មូ មិន​បាន​អនុវត្ដ​តាម ឬ​ក៏​មាន​មហិច្ឆតា​ខ្ពស់​ដល់​ម្លឹ​ង​ពេក​ទេ ។ គាត់​បាន​រៀបចំ​ឱ្យ​ធ្វើ​ការ​ជ្រើស​រើស​រក​ព្រះរាជា​មួយ​អង្គ​ចេញពី​ក្នុង​ ព្រះរាជ​វង្សានុវង្ស ទៅ​តាម​បំណង​របស់​ប្រជារាស្ដ្រ និង​ប្រពៃណី​ពី​បុរាណ ។

៣៦. ព្រះ​អង្គអេង (១៧៧៩-១៧៩៦)
នាម៉ឺន​សព្វ​មុខមន្ដ្រី និង​ចៅហ្វ៊ា​មូ​បាន​ឯកភាព​គ្នា​ជ្រើសតាំង​អ្នក​អង្គ​ម្ចាស់​អង្គអេង ដែល​ត្រូវជា​បុត្រ​របស់​ព្រះ​ឧភយោរាជ​ស្រីសុរិយោពណ៌ (ព្រះ​ឧទ័យ) ដែល​សុគត​នៅ​ឆ្នាំ​១៧៧៧ ឱ្យ​ឡើង​គ្រង​រាជសម្បត្ដិ​ទាំង​ព្រះ​អង្គ​ទើប​តែ​មាន​ព្រះ​ជន្មាយុ​៦​ព្រះ​ វស្សា​ប៉ុណ្ណោះ ។ ធ្វើ​យ៉ាង​នេះ ចៅហ្វ៊ា​មូ គាត់​អាច​គេច​ផុត​ពី​ការ​ទិតៀន​របស់​សាធារណ​មតិ ក៏​ប៉ុន្ដែ​គាត់​នៅ​រក្សា​អំណាច​បាន​ដដែល ។
ជន​ណា​ធ្វើការ​រំខាន ចៅហ្វ៊ា​មូ​បណ្ដេញ​ជន​នោះ​ចេញ ក្នុង​នោះ​រួម​មាន​ទាំង​ឧកញ៉ា​បែន ដែល​ជា​ឧកញ៉ា​យោមរាជ របស់​ព្រះ​បិតា​ព្រះរាជា​ផង​ដែរ ។ ក្រោយ​មក ចៅហ្វ៊ា​មូ​បាន​បញ្ជូន​ឧកញ៉ា​បែន​ទៅ​ឱ្យ​ស្ដេច​សៀម​ភ្យា​តាក តាម​រយៈ​ការ​ស្នើ​សុំ​របស់​អ្នក​អង្គ​ម្ចាស់​អង្គកែវ​ឌួង ដើម្បី​ធ្វើ​ទណ្ឌកម្ម​តប​ទៅ​នឹង​ការ​ដែល​បែន​បាន​ប្រយុទ្ធ​តទល់​នឹង​ព្រះ​ អង្គ ពេល​ព្រះ​អង្គ​ដឹកនាំ​ទ័ព​ចូល​មក​ក្នុង​កម្ពុជា ។
ភ្យា​តាត នៅ​ពេល​ដែល​ពិនិត្យ​ឃើញ​ថា​ការ​គ្រប់គ្រង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ចុះ​ទន់ខ្សោយ​បែប​ នេះ ក៏​គិត​ថា ខ្លួន​អាច​ដណ្ដើម​យក​ស្រុក​នេះ​បាន ហើយ​ក៏​រៀបចំ​ទ័ព​ជា​៣​កង មួយ​កងៗ​មាន​គ្នា​៧​ពាន់​នាក់ រួច​ឱ្យ​ចេញ​ដំណើរ​មក​វាយ​យក​បន្ទាយ​ពេជ្រ​នៅ​ជិត​ឧត្ដុង្គ នគរវត្ដ និង​កំពង់ស្វាយ ។ ចៅហ្វ៊ា​មូ​មិន​ព្រងើយ​កន្ដើយ​ទេ គាត់​បាន​ចេញ​បញ្ជា​ឱ្យ​កេណ្ឌ​ទ័ព​ជា​ច្រើន​នៅ​តាម​បណ្ដា​ខែត្រ​ដែល​ទទួល​ ការ​គំរាម​កំហែង​ភ្លាម ។ គាត់​ដឹង​ថា​ការ​ប្រយុទ្ធ​នឹង​បុក​សំដៅ​មក​រក​រាជធានី ដែល​ជា​ចំណុច​សំខាន់​នៃ​សង្គ្រាម ដូច្នេះ​ត្រូវ​រៀបចំ​ការពារ​ទីតាំង​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ឱ្យ​បាន​រឹង​មាំ​ទើប​ គាត់​ចេញ​បញ្ជា​ប្រមូល​កម្លាំង​ទ័ព​ទាំង​អស់​ក្នុង​ព្រះ​នគរ​ឱ្យ​មក​ឈរ​ជើង​ នៅ​ជុំវិញ​ឧត្ដុង្គ​នៅ​ត្រង់​កំពង់ហ្លួង ពាម​ជំនីក និង​កំពង់រទេះ ហើយ​ចាត់​ឱ្យ​កសាង​បន្ទាយ​ការពារ​យ៉ាង​រឹង​មាំ​នៅ​ទី​ទាំងនោះ ។ គាត់​ប្ដេជ្ញា​ថា​នឹង​តស៊ូ​ប្រយុទ្ធ​រហូត​ដង្ហើម​ចុង​ក្រោយ​បង្អស់ ។ គាត់​បាន​ចាត់​មនុស្ស​នាំ​បញ្ជា​ទៅ​ឱ្យ​អ្នកស្រុក​ក្រចេះ សម្បុក និង​សម្បូរ នៅ​លើ​ទន្លេ​មេគង្គ ឱ្យ​ប្រមូល​ទូក​យក​មក​ទុក​នៅ​កៀនស្វាយ (៥៧) រង់ចាំ​ទទួល​បញ្ជា រួច​ហើយ​បាន​បញ្ជូន​តំណាង​ទៅ​សុំ​ជំនួយ​ពី​កូសាំងស៊ីន​ភាគ​ខាង​ក្រោម ។ អាណ្ណាម​បាន​បញ្ជូន​ទ័ព​មួយ​កង​តូច ដឹកនាំ​ដោយ​ឧត្ដមសេនីយ៍​ឈ្មោះ អុង​ជរម៉ា មក​បោះទ័ព​នៅ​នឹង​ជ្រោយចង្វា ចំ​ពីមុខ​ភ្នំពេញ ។

ចំណែក​យុវក្សត្រ​ព្រះ​អង្គអេង ត្រូវ​គេ​យក​មក​ដាក់​នៅ​ជ្រោយចង្វា ឱ្យ​ឆ្ងាយ​ផុត​ពី​ការ​លប​វាយឆ្មក់ ដែល​អាច​នឹង​កើត​មាន​ឡើង ហើយ​ផ្ទុកផ្ដាក់​ឱ្យ​ក្រឡាហោម​សួស អតីត​វិបុលរាជ​នៅ​ការពារ ។
ទ័ព​ខ្មែរ​ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​ពញា​តេជោ​ទែន​បាន​ត្រូវ​ទ័ព​សៀម​វាយ​ឱ្យ​ បរាជ័យ​នៅ​កំពង់ស្វាយ ។ ទ័ព​សៀម​ដែល​ឈ្នះ​នោះ​បាន​បន្ដ​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​កាន់​រាជធានី​ឧត្ដុង្គ ទទួល​លេចឮ​ដំណឹង​ថា​ស្ដេច​សៀម​ភ្យា​តាក​ធ្លាក់​ខ្លួន​ឆ្កួត ហើយ​ត្រូវ​ពួក​អ្នកប្រឆាំង​ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​ពញា​សាន​ចាប់​បាន ក្រោយ​ពី​ការ​ប្រយុទ្ធ​អស់​៣​ម៉ោង ដែល​មាន​ការ​គាំទ្រ​ពី​ពួក​កាន់​សាសនា​កាតូលិក​ផង រួច​បាន​ត្រូវ​គេ​បំបួស​ជា​ព្រះសង្ឃ​តាម​សំណូមពរ និង​ឱ្យ​គង់​នៅ​ក្នុង​វត្ដ​មួយ ដោយ​មាន​ទាហាន​យាម​ការពារ​យ៉ាង​ហ្មត់ចត់ ។
មេទ័ព​សៀម​២​នាក់​ក្នុង​ចំណោម​មេទ័ព​ទាំង​៣​នាក់​ដែល​ជា​មេបញ្ជាការ​ ប្រយុទ្ធ​នៅ​កម្ពុជា ពេល​បាន​ទទួល​ព័ត៌មាន​ខាងលើ​ពី​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​កូរ៉ាត ក៏​ស្រុះស្រួល​គ្នា​ហើយ​យល់​ព្រម​បោះបង់​សង្គ្រាម ហើយ​ដឹកនាំ​ទ័ព​ប្រញិប​ប្រញាប់​វិល​ត្រលប់​ទៅ​បាងកក​វិញ​ភ្លាម ។ ពេល​ទៅ​ដល់​រាជធានី​ដែល​មាន​ប្រជារាស្ដ្រ​កំពុង​តែ​បះបោរ ធ្វើ​បដិវត្ដន៍ ពួក​មេទ័ព​ទាំងនោះ​ក៏​ដណ្ដើម​យក​អំណាច ប៉ុន្ដែ​មិន​មែន​ធ្វើ​តាម​របៀប​ចៅហ្វ៊ា​មូ​ទេ គឺ​ធ្វើ​តាម​ភ្យា​តាក និង​អាឡោងផ្រា ៖ ពញា​មហាក្រសា​សែក នាយក​រដ្ឋមន្ដ្រី ដែល​តាំងខ្លួន​ជា​ព្រះមហាក្សត្រ​សៀម (ព្រះចៅ​វាំងហ្លួង) តែ​ម្ដង ។ សាសី ប្អូនប្រុស​របស់​ក្រសា​សែក ដែល​មាន​ឋានៈ​ត្រឹមតែ​ជា​ឧត្ដមសេនីយ៍ បាន​ឡើង​ជា​ឧបរាជ (ព្រះចៅ​វាំងណា) ។ ឯ​ក្មួយ​ប្រុស​របស់​គាត់​ឈ្មោះ ម៉ាឡាក់ ត្រូវ​បាន​ឱ្យ​ឡើង​ជា​កែវហ្វ៊ា ។ ចំណែក​ពួក​អ្នក​ធ្វើ​បដិវត្ដន៍​ផ្សេង​ទៀត​រួម​ទាំង​ពញាសាន​ផង​គេ​កាប់​ សម្លាប់​ចោល​ដោយ​លាក់​លៀម​នៅ​ខែ​មីនា ឆ្នាំ១៧៨២ ។ មួយ​ខែ​ក្រោយ​មក ព្រះរាជា​ថ្មី​បាន​បញ្ជា​ឱ្យ​យក​ភ្យា​តាក​ចេញពី​វត្ដ មក​ធ្វើឃាត​ជាមួយនឹង​បុត្រ​ទាំងអស់ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៧ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៧៨២ ដោយ​យក​លេស​ថា ភ្យា​តាក​អាច​នឹង​បំផុស​ការ​បះបោរ​ឡើង​វិញ​បាន ។
នៅ​ពេល​ដែល​ហេតុការណ៍​ទាំង​អស់​នេះ​កើត​មាន​ឡើង​នៅ​ឯ​ស្រុក​សៀម នៅ​ស្រុក​អាណ្ណាម​ឯណោះ​វិញ ក៏​កើត​មាន​ព្រឹត្ដិការណ៍​ដែល​មិន​ជា​ស្រាល​ប៉ុន្មាន​ដែរ​ទេ ។ ពួក​តៃសឺន​ដែល​យើង​បាន​ឃើញ​ពី​ខាងលើ​រួច​មក​ហើយ​ថា​បាន​ងើប​បះបោរ​នៅ​ កូសាំងស៊ីន បាន​លប​លួច​ចូល​មក​ក្នុង​ទឹកដី​កម្ពុជា ដើម្បី​រៀបចំ​កម្លាំង​ឡើង​វិញ ។ ស្ដេច​អាណ្ណាម​ឈ្មោះ យ៉ាឡុង (58) (ង្វៀង​ភុកអាញ់) ដែល​គង់នៅ​សាយហ្គន​តាំងពី​ឆ្នាំ​១៧៧៧​មក បាន​ផ្ដល់​ដំណឹង​នេះ​ឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ខ្មែរ ដោយ​សុំ​ឱ្យ​ជួយ​បណ្ដេញ​ពួក​នេះ​ចេញ​ទៅ​វិញ ។ មេដឹកនាំ​កម្ពុជា គឺ​ចៅហ្វ៊ា​មូ និង​សួស បាន​ចាត់​ឱ្យ​ក្រឡាហោម​ពោធិ​ដឹកនាំ​ទ័ព​មួយ​កង​តូច​ទៅ​វាយ​ពួក​តៃសឺន នៅ​វាល​ពោធិ​យ៉ង​បណ្ដេញ​ចេញ​ពី​កម្ពុជា ។ ប៉ុន្ដែ លោក​ក្រឡាហោម​បរាជ័យ ត្រូវ​ពួក​បះបោរ​អាណ្ណាម​សម្លាប់​បាន ឯ​កងទ័ព​ក៏​រត់​បែក​ខ្ញែក​គ្នា​អស់ ។ ពួក​តៃសឺន បាន​វិល​ត្រលប់​ចូល​ទៅ​ក្នុង​កូសាំងស៊ីន​វិញ ដណ្ដើម​យក​សាយហ្គន​បាន​នៅ​ក្នុង​ខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ​១៧៨១ ធ្វើ​ឱ្យ​ស្ដេច​យ៉ាឡុង រត់​ភៀស​ព្រះ​កាយ​ទៅ​ជ្រកកោន​នៅ​ឯ​ស្រុក​សៀម សុំ​ការ​ការពារ​ពី​ព្រះ​យុវៈចូឡាលោក (59) ។

មិន​យូរ​ប៉ុន្មាន​ក្រោយ​មក មេទ័ព​អាណ្ណាម​ឈ្មោះ អុង​ជូរម៉ា បាន​ស្នើ​សុំ​ការ​អនុញ្ញាត​ពី​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្លង​កាត់​ទៅ​ស្រុក​សៀម​ជាមួយ​មន្ដ្រី​មួយ​ចំនួន ដើម្បី​នាំ​យក​ស្ដេច​យ៉ាឡុង​មក​វិញ ។ ចៅហ្វ៊ា​មូ និង​សួស បាន​ឯកភាព​ផ្ដល់​ការ​អនុញ្ញាត​ឱ្យ ហើយ​ថែម​ទាំង​បាន​ផ្ដល់​កម្លាំង​ការពារ​ជូន​ទៅ​ទៀត​ផង ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​នៅ​ពេល​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ដល់​ខែត្រ​បាត់ដំបង ពួក​កម្លាំង​ការពារ​បាន​សម្លាប់​អុង​ជូរម៉ា និង​បក្សពួក​ចោល រួច​ចែក​របស់​របរ​គ្នា វិល​ត្រលប់​មក​ស្រុក​វិញ​អស់​ទៅ ។ ឧក្រិដ្ឋកម្ម​នេះ​មិន​ត្រូវ​បាន​គេ​រកខុស​រកត្រូវ​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​ទេ ។ នៅ​កូសាំងស៊ីន គេ​គិត​ថា គឺ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ដែល​បញ្ជា​ឱ្យ​ពួក​កងការពារ​ប្រព្រឹត្ដ​បទល្មើស​នេះ បើ​ពុំនោះ​ទេ គឺ​ពួក​នេះ​ត្រូវរ៉ូវ​ជាមួយ​ពួក​តៃសឺន ។ តែ​រឿង​នេះ​បាន​បញ្ចប់​បែប​នោះ​ទៅ ។

ទ័ព​សៀម​បាន​វិល​ត្រលប់​ទៅ​បាងកក​វិញ​ហើយ​ ឯ​ទ័ព​អាណ្ណាម​ក៏​បាន​ឆ្លង​ព្រំដែន​ទៅ​វិញ​ដែរ​ ព្រះរាជា​ក្មេង​ក៏​យាង​ត្រលប់​ចូល​មក​ក្នុង​រាជធានី​ឧត្ដុង្គ​វិញ​នៅ​ក្នុង​ ឆ្នាំ​ដដែល​នោះ ។​ ទ័ព​ដែល​គេ​បាន​កេណ្ឌ​បាន​យ៉ាង​ច្រើន​ក៏​ត្រូវ​រំសាយ​ឱ្យ​វិល​ត្រលប់​ទៅ​ ស្រុក​វិញ មិន​ទាន់​បាន​ប៉ុន្មាន​ផង ស្រាប់តែ​ចៅហ្វ៊ា​មូ និង​ឧកញ៉ា​សួស កើត​មាន​ទំនាស់​នឹង​គ្នា គឺ​នៅ​ក្នុង​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៧៨២ ។ មុន​ដំបូង សួស មិន​សប្បាយ​ចិត្ដ​ទាល់តែ​សោះ បាន​ចាប់​នឹកគិត​សោក​ស្ដាយ​ចំពោះ​អំពើ​ចូល​ដៃ​ចូល​ជើង​ជាមួយ​នឹង​ចៅហ្វ៊ា​មូ ​ក៏​សរសេរ​លិខិត​មួយ​ផ្ញើ​ទៅ​ឱ្យ​បែន​ដែល​នៅ​ជាប់​ជា​ឈ្លើយ​របស់​សៀម​ដោយ​ បបួល​ឱ្យ​វិល​ត្រលប់​មក​កម្ពុជា​វិញ ។​ គេ​មិនដឹង​ថា​បែន​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​ទេ​ទើប​បាន​ជា​សៀម​យល់​ព្រម​ដោះ​លែង​ឱ្យ​វិល ​មក​វិញ ពេល​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ដល់​បាត់ដំបង​បាន​ជួប​ជាមួយ​សួស​ដែល​រង់ចាំ​នៅ​ទីនោះ ។ អ្នក​ទាំង​ពីរ​បាន​បំផុស​អ្នកស្រុក​ខែត្រ​បាត់ដំបង​ឱ្យ​បះបោរ​ឡើង ជ្រើស​រើស​បាន​ទ័ព​មួយ​កង​ធំ រួច​នាំ​គ្នា​មក​វាយ​យក​រាជធានី​ឧត្ដុង្គ​បាន ។​ ចៅហ្វ៊ា​មូ​ត្រូវ​គេ​បាញ់​ព្រួញ​ចំ​ត្រង់​ចំហៀង​ខ្លួន​ខាងស្ដាំ​ហើយ​បាន​ ត្រូវ​ខ្មែរ​មក​ពី​សុកត្រាំង​ដែល​មាន​តៃសឺន​ជា​មេកោយ​វាយ​បន្ថែម​សម្លាប់​ ចោល​តែ​ម្ដង ។​ ចក្រី​ពាង​ប្អូន​របស់​ចៅហ្វ៊ា​មូ​ក៏​ត្រូវ​គេ​សម្លាប់​ដែរ ។
នៅ​ពេល​ទទួល​ដំណឹង​ថា​កូន​ទាំង​២​ចុង​ក្រោយ​របស់​គាត់​គឺ​ចៅហ្វ៊ា​មូ​ និង​ចក្រី​ពាង​ត្រូវ​គេ​សម្លាប់​អស់​ហើយ លោក​ជំទាវ​ឡាង ជា​ម្ដាយ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ហៅរក​មិត្ដភក្ដិ​ទាំងអស់​របស់​កូន​គាត់ រួម​ទាំង​អ្នក​ដែល​ធ្លាប់​បាន​ទទួល​ផល​ពី​ខ្លួន​គាត់​ផង ឱ្យ​ចូលរួម​ជួយ​គាត់​ធ្វើការ​ឃោសនា​ប្រឆាំង​ឡើង ។ គាត់​ជិះ​ដំរី​ដឹកនាំ​ទ័ព​ប្រយុទ្ធ​យ៉ាង​អង់អាច​ក្លាហាន លើស​ពី​មនុស្ស​ប្រុស​ទៅ​ទៀត ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ជំទាវ​ឡាង​ត្រូវ​គេ​ចាប់ខ្លួន​បាន​ជាមួយ​នឹង​មេទ័ព​មួយ​ចំនួន នៅ​ក្នុង​ការ​ប្រយុទ្ធ​ស៊ីសាច់​ហុតឈាម​មួយ​នៅ​ឧត្ដុង្គ ។ ពេល​នោះ​បែន​បាន​ឡើងជា​អ្នកដឹកនាំ​ប្រទេស ហើយ​គាត់​គ្មាន​ការ​សន្ដោស​ប្រណី​ទាល់តែ​សោះ​ចំពោះ​ពួក​អ្នកប្រឆាំង​នឹង​ គាត់ ។ បែន​បាន​ឱ្យ​គេ​ខ្លុះ​ច្រមុះ​ជំទាវ​ឡាង និង​បក្សពួក​រួច​ធ្វើ​ទារុណកម្ម​ពួក​នេះ​ចាត់​ទុក​ដូចជា​សត្វ​ក្របី​ គឺ​ឱ្យ​វារ​នឹង​ជង្គង់​រាល់ថ្ងៃ​ទៅ​កាន់​ទីវាល​ណា​ដែល​នៅ​ជិត​ហើយ ធ្វើ​ហាក់​ដូចជា​ស៊ី​ស្មៅ​អីចឹង ។ គេ​ឱ្យ​ចំណី​ជា​បាយ​តែ​មួយ​ពំនូត​ប៉ុណ្ណោះ ហើយ​នៅ​ពេល​ណា​ដែល​ពួក​នេះ​ស្គម វារ​លែង​រួច ទើប​គេ​កាត់​ក្បាល​សម្លាប់​ចោល ។
ក្រោយ​ពេល​ដណ្ដើម​យក​អំណាច​បាន​ហើយ បែន​បាន​ប្រកាស​ខ្លួន​ជា​ចៅហ្វ៊ា គឺ​នាយក​រដ្ឋមន្ដ្រី រួច​ហើយ​ក៏​បែរ​មក​ប្រឆាំង​នឹង​សួស​ជា​ដៃគូ​ក្បត់​របស់​គាត់​វិញ​ ហើយ​ឱ្យ​គេ​សម្លាប់​ចោល​ទៅ​នៅ​ពេល​ដែល​សួស​ត្រូវរ៉ូវ​គ្នា​ជាមួយ​លោក​អរជូន (60) ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​ត្បូងឃ្មុំ ប្រុង​កេណ្ឌ​ទ័ព​ប្រឆាំង​នឹង​គាត់ នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៩០ ។ អ្នក​ដែល​សម្លាប់​សួស គឺ​កូនប្រសា​របស់​គាត់ មាស​កៃសឺន (៦១) ដែល​គាត់​បាន​សម្លាប់​ឪពុក​កាល​ពីមុន រួច​ហើយ​បាន​លើក​កូនស្រី​ឱ្យ​ដើម្បី​កុំ​ឱ្យ​ចងចិត្ដ​ខឹង​នឹង​គាត់ ។ សម្លាប់​ឪពុកក្មេក​រួច​ហើយ មាស​សម្លាប់​ប្រពន្ធ​ដែល​បាន​ស្ដីបន្ទោស​ឱ្យ​ខ្លួន​ចោល​ទៀត ដោយ​និយាយ​ថា ដើម្បី​សងសឹក​ជួស​ឪពុក ។

ពេល​ដឹង​ថា​សួស​ត្រូវ​គេ​សម្លាប់​ហើយ លោក​អរជូន​ក៏​ដឹកនាំ​ទ័ព​ដែល​មាន​ចាម​មួយ​ចំនួន​ធំ ធ្វើ​ដំណើរ​មក​កាន់​ភ្នំពេញ ហើយ​ចាត់​ឱ្យ​ជន​ម៉ាឡេ​ឈ្មោះ ទួន​សេត ដែល​កាន់​ទ័ពស្រួច ចេញ​វាយ​ប្រហារ​ទៅ​លើ​ចៅហ្វ៊ា​បែន ។ ចៅហ្វ៊ា​បែន និង​ឧកញ៉ា​ក្រឡាហោម​ប៉ុក​បាន​រត់គេច​ខ្លួន​ទៅ​កាន់​ខែត្រ​បាត់ដំបង រួច​ទៅ​ស្រុក​សៀម ដោយ​នាំ​យក​យុវ​ក្សត្រ​ព្រះ​អង្គអេង​ ព្រះ​មាតុច្ឆា​២​អង្គ​ និង​ព្រះ​រៀម​ក្សត្រី​៣​អង្គ​ទៅ​ជាមួយ​ផង ។​ ស្ដេច​សៀម​ទទួល​សាទរ​ក្រុម​អ្នក​ភៀសខ្លួន​ខ្មែរ ហើយ​ព្រះ​ឧបរាជ ឬ​ចៅ​វាំងណា​ក៏​ទទួល​យក​ព្រះ​ក្សត្រី​ទាំង​៣​អង្គ ជា​ព្រះ​ជាយា​តែ​ម្ដង ។ ស្ដេច​សៀម​បាន​លើក​ចៅហ្វ៊ា​បែន​ជា​ហួមឿង (ចៅហ្វាយ​ខែត្រ) បាត់ដំបង នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៩១ មាន​ងារ​ជា​ចៅពញា​អភ័យ​ធីបែស​វិសេស​សង្គ្រាម​រាម ។ល ។ ដែល​ជា​ងារ​របស់​ស្ដេចត្រាញ់​ខែត្រ​បាត់ដំបង កាល​នៅ​ជា​ទឹកដី​កម្ពុជា​នៅ​ឡើយ ។

នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៩៤ ចៅហ្វ៊ា​បែន បាន​រៀបចំ​ពិធី​អភិសេក​ព្រះរាជា​អង្គអេង ដែល​មាន​ព្រះ​ជន្ម​២០​ព្រះ​វស្សា​ហើយ​នៅ​បាងកក ដោយ​ថ្វាយ​ព្រះ​នាម​ថា​ «ព្រះបាទ​សម្ដេច​ស្ដេច​ព្រះរាជ​ឱង្ការ​ព្រះ​នរាយណ៍​រាជា​ធិរាជ» ។ ការ​ដែល​រៀបចំ​អភិសេក​ព្រះរាជា​កម្ពុជា​នៅ​ឯ​រាជធានី​បាងកក​របស់​សៀម ដោយ​ស្ដេច​សៀម​ដូច្នេះ ជា​ការ​បញ្ជាក់​ថា កម្ពុជា​ទទួល​ស្គាល់​ថា​ខ្លួន​ជា​នគរ​ចំណុះ ហើយ​ទទួល​ការ​គ្រប់​គ្រង​របស់​សៀម ។ គឺ​ក្នុង​នាម​ជា​អ្នកការពារ​នេះ​ឯង ដែល​ពេល​ក្រោយ​មក​ស្ដេច​សៀម​បាន​រៀបចំ​ឱ្យ​ទ័ព​សៀម​មួយ​កង​មាន​ចៅហ្វ៊ា​បែន​ ជា​មេបញ្ជាការ ជូន​ដំណើរ​ព្រះរាជា​មក​កាន់​ឧត្ដុង្គ ។

ពេល​ទទួល​បាន​ដំណឹង​ថា​ចៅហ្វ៊ា​បែន​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ដល់​ខែត្រ​បាត់ដំបង​ ហើយ លោក​យមរាជ​កុយ បាន​ដឹកនាំ​ទ័ព​មួយ​កង​តូច​ទៅ​ទប់ទល់ តែ​ត្រូវ​បរាជ័យ​ហើយ​ស្លាប់​នៅ​ក្នុង​ការ​ប្រយុទ្ធ​នោះ​ទៅ ។ ឃើញ​ផ្លូវ​ចូល​ទៅ​ឧត្ដុង្គ​ស្រឡះ​ហើយ ចៅហ្វ៊ា​បែន​ក៏​ប្រញាប់​រួសរាន់​ដឹកនាំ​ទ័ព​ចូល​ទៅ​ជួប​ជាមួយ​ទ័ព​អាណ្ណាម​ ពួក​តៃសឺន ដែល​ឡើង​មក​ជួយ​ពួក​ខ្មែរ​តាម​ការ​ស្នើ​សុំ មាន​អុង​ជូរម៉ា និង​អុង​ធុងប៊ិញ​ជា​មេបញ្ជាការ ។ ចៅហ្វ៊ា​បែន​បាន​វាយ​ទ័ព​អាណ្ណាម​នោះ បង្ខំ​ឱ្យ​ដក​ថយ​ចេញ​ទៅ​កូសាំងស៊ីន​វិញ ។ ពេល​នោះ​មាន​នៅ​សល់​តែ​មេទ័ព​អាណ្ណាម​ម្នាក់​ប៉ុណ្ណោះ​នៅ​កម្ពុជា ចំណែក​នៅ​បាសាក់​-​សុកត្រាំង គឺ​អុង​ចុកស៊ីម ។

ក្រោយ​ពី​ដណ្ដើម​បាន​ជ័យជម្នះ​លើ​ពួក​ខ្មែរ​ដែល​ជា​សត្រូវ និង​សម្ព័ន្ធ​មិត្រ​អាណ្ណាម​រួច​ហើយ ចៅហ្វ៊ា​បែន​បាន​ចាត់​ឱ្យ​លោក​ចក្រី​កែប និង​លោក​យមរាជ​កាន ដែល​តែងតាំង​ថ្មី ដឹកនាំ​ទ័ព​ជើងទឹក​ទៅ​មាត់ជ្រូក (ចូវដុក) វាយ​ដណ្ដើម​យក​ទឹកដី​មួយ​ចំនួន​មក​វិញ ។ ចក្រី​កែប​បាន​ជួប​ប្រយុទ្ធ​ជាមួយ​ទ័ព​របស់ អុង​ចុកស៊ីម នៅ​ព្រែក​ធ្លាង ហើយ​វាយ​បង្ខំ​ឱ្យ​អុង​ចុកស៊ីម​រត់​ចូល​ទៅ​សាយហ្គន តាម​មេទ័ព​២​នាក់​មុន​ទៅ ។
ពេល​នោះ​ពួក​តៃសឺន​នៅ​កូសាំងស៊ីន​មិន​ទាន់​មាន​លទ្ធភាព​ធ្វើការ​សងសឹក​មក ​លើ​កម្ពុជា​បាន​នៅ​ឡើយ​ទេ ព្រោះ​ពួក​គេ​ទើបតែ​ប្រយុទ្ធ​ស៊ីសាច់​ហុតឈាម​ជាមួយ​ស្ដេច​យ៉ាឡុង ដណ្ដើម​យក​បាន​រាជធានី​វ៉េ ស្រុក​នៅ​រំជើប​រំជួល​នៅ​ឡើយ គេ​នៅ​ត្រូវ​ប្រយុទ្ធ​ជាមួយ​ទ័ព​ព្រះរាជា​ដែល​នៅ​សេស​សល់ ហើយ​ត្រូវ​បន្ដ​បង្ក្រាប​ភូមិ​ស្រុក​ដែល​មិន​ព្រម​ចំណុះ​ថែម​ទៀត ។ ចំណែក​ស្ដេច​យ៉ាឡុង​វិញ បាន​រត់​ទៅ​ស្រុក​សៀម​សុំ​ជំនួយ ហើយ​ត្រូវ​ភៀស​ព្រះ​កាយ​ពី​ក្រុង​បាងកក​មក​គង់នៅ​ឯ​កោះត្រល់​ (កោះ​ភូកុក) នៅ​ក្នុង​ឈូង​សមុទ្រ​សៀម​នៅ​ទន្ទឹម​នឹង​ហាទៀង​ និង​កំពត ។ ពេល​ជ្រើស​រើស​បាន​ទ័ព​ថ្មី និង​ប្រមូល​បាន​បក្សពួក​ជា​ច្រើន ទ្រង់​ចាប់​ផ្ដើម​លុកលុយ​យក​ខែត្រ​ទឹកខ្មៅ (កាម៉ៅ) និង​ត្រានយ៉ាង (រ៉ាចយ៉ា) ដាក់​មក​ក្នុង​អំណាច​ព្រះ​អង្គ ។ ប្រតិបត្ដិការ​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ព្រះ​អង្គ​ស្ដារ​បាន​នូវ​ព្រះ​កិត្ដិនាម​ ឡើង​វិញ ទ្រង់​ក៏​យាង​មក​កាន់​រាជធានី​ឧត្ដុង្គ​សុំ​ជំនួយ​ពី​ចៅហ្វ៊ា​បែន ដើម្បី​បណ្ដេញ​ពួក​តៃសឺន​ចេញ​ពី​សាយហ្គន ធ្វើ​ឱ្យ​ព្រះ​អង្គ​បាន​ត្រួតត្រា​លើ​កូសាំងស៊ីន​ភាគ​ខាងត្បូង​ទាំង​មូល ។
ចៅហ្វ៊ា​បែន​បាន​រៀបចំ​ទ័ព​មួយ​កង​តូច ដាក់​ភ្ជាប់​ជាមួយ​ទ័ព​អាណ្ណាម​របស់​ស្ដេច​យ៉ាឡុង ហើយ​ចេញ​ដំណើរ​ទៅ​សាយហ្គន ជាមួយ​លោក​ចក្រី និង​លោក​យមរាជ ។ ទ័ព​សម្ព័ន្ធ​មិត្រ​បាន​វាយ​ពួក​តៃសឺន​ឱ្យ​បរាជ័យ ហើយ​មេ​របស់​គេ​គឺ​អុង​ចុកស៊ីម​ក៏​ត្រូវ​សម្លាប់​បាន ។ ស្ដេច​យ៉ាឡុង បាន​យាង​ត្រលប់​ទៅ​រាជធានី​វ៉េ​វិញ ឯ​ទ័ព​កម្ពុជា​ក៏​ត្រលប់​មក​កាន់​រាជធានី​ឧត្ដុង្គ​ឮ​ជ័យ​វិញ​ដែរ នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៩២ ។
នៅ​ពេល​ទ័ព​ខ្មែរ​ត្រលប់​មក​ពី​សង្គ្រាម​នៅ​កូសាំងស៊ីន​បាន​បន្ដិច ស្ដេច​សៀម ក្នុង​នាម​ជា​ស្ដេច​មាន​អធិរាជភាព​លើ​កម្ពុជា បាន​សុំ​ឱ្យ​ចៅហ្វ៊ា​បែន​ប្រគល់​កម្លាំង​១​ម៉ឺន​នាក់​ទៅ​ជួយ​ជីក​ព្រែក​ ស្រះកេត​នៅ​ឯ​បាងកក នៅ​ក្នុង​សង្កាត់​សមសែន មាន​ន័យ​ថា គ្រួសារ​១​សែន ។ ចៅហ្វ៊ា​បែន​គោរព​តាម​បញ្ជា​នេះ ហើយ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​គាត់​មាន​សត្រូវ​ជា​ច្រើន​នៅ​កម្ពុជា ។
គឺ​នៅ​ពេល​នោះ​ឯង​ដែល​ស្ដេច​សៀម​បញ្ជូន​ព្រះ​អង្គអេង ដែល​គេ​បាន​រៀបចំ​ពិធី​អភិសេក​ថ្វាយ​នៅ​ឯ​បាងកក ឱ្យ​មក​ឧត្ដុង្គ​វិញ គឺ​រង់ចាំ​រហូត​ដល់​ពេល​នេះ​ទើប​គេ​ឱ្យ​ទ្រង់​មាន​សិទ្ធិ​គ្រប់គ្រង​ ព្រះរាជា​ណាចក្រ ។ ព្រះរាជ​កាយវិការ​ដំបូង​របស់​ព្រះ​អង្គ​គឺ​ការ​លើក​លោក​ក្រឡាហោម​ឱ្យ​ឡើង​ជា ​ចៅហ៊្វាទឡ្ហៈ និង​ការ​ប្រគល់​ត្រា​ទៅ​ឱ្យ​មន្ដ្រី​ដែល​ចៅហ្វ៊ា​បែន​បាន​តែង​តាំង ស្រប​ទៅ​តាម​ទំនៀម​ទម្លាប់​ពី​បុរាណ ។ រួច​ហើយ​ទ្រង់​បាន​ជម្រាប​ទៅ​ចៅហ្វ៊ា​បែន​ថា ព្រះរាជា​សៀម​ចង់​ឱ្យ​គាត់​ទៅ​នៅ​ចាត់​ចែង​គ្រប់គ្រង​ខែត្រ​បាត់ដំបង​របស់​ គាត់​វិញ ។ ការ​លើក​ព្រះ​អង្គអេង ដែល​មាន​ព្រះ​ជន្ម​២១​ព្រះ​វស្សា ឱ្យ​ឡើង​គ្រង​រាជសម្បត្ដិ​វិញ​ដូច្នេះ វា​សម​ស្រប​ទៅ​នឹង​បំណង​របស់​ប្រជារាស្ដ្រ​ឧត្ដុង្គ​ដែល​នឿយ​ណាយ​នឹង​ការ​ ខ្វះ​ស្ដេច​សោយរាជ្យ​យូរ​មក​ហើយ ព្រោះ​លោក​អរជូន ស្ដេចត្រាញ់​ដី​ត្បូងឃ្មុំ មិន​អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​គេ​គោរព​បាន មិន​ចេះ​ដឹកនាំ​ចាត់ចែង​ការងារ ។ ចៅហ្វ៊ា​បែន ក្រោយ​ពី​បាន​ទទួល​ការ​អនុញ្ញាត​ពី​ព្រះរាជា​រួច​ហើយ ក៏​ដឹកនាំ​ទ័ព​សៀម​ត្រលប់​ទៅ​បាត់ដំបង​វិញ ជាទី​ដែល​យើង​បាន​ឃើញ​រួច​មក​ហើយ​ថា គាត់​បាន​ទទួល​ការ​តែង​តាំងពី​ស្ដេច​សៀម​ជា​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ ។ ចាប់​តាំងពី​ពេល​នោះ​រហូត​មក​ដល់​ឆ្នាំ​១៩០៧ ដី​នោះ រួម​ទាំង​ខែត្រ​អង្គរ​ផង ដែល​គេ​បាន​ភ្ជាប់​ទៅ​នឹង​បាត់ដំបង នៅ​ក្រោម​ការ​ត្រួតត្រា​របស់​ចៅហ្វ៊ា​បែន ដែល​ចំណុះ​ហើយ​ទទួល​បញ្ជា​ពី​ស្ដេច​សៀម បាន​ក្លាយ​ទៅជា​ទឹកដី​របស់​លោក​ម្ចាស់ គឺ​ចៅហ្វ៊ា​បែន​នេះ​ឯង គ្មាន​ទំនាក់​ទំនង​រដ្ឋបាល​អ្វី​ជាមួយ​នឹង​ព្រះរាជា​កម្ពុជា​ទេ ។ ចំណែក​ឯ​បណ្ដា​ខែត្រ​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ពី​ខាងជើង​បាត់ដំបង​វិញ មាន​មង្គលបុរី​ សិរីសោភ័ណ និង​កូរ៉ាត គេ​មិន​ចាំបាច់​សង្ស័យ​អ្វី​ឡើយ​ ពួក​សៀម​បាន​យក​ដាក់​ធ្វើ​ជា​ទឹកដី​របស់​គេ​យ៉ាង​ស្ងៀម​ស្ងាត់ នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៩៥ ។

គេ​អាច​នឹង​ងាយ​យល់​អំពី​សកម្មភាព​របស់​សៀម ហើយ​ទទួលស្គាល់​វិធីសាស្ដ្រ​ដែល​គេ​បាន​ប្រើ​ណាស់ ដើម្បី​ធ្វើ​ឱ្យ​ទឹកដី​ដ៏​ធំ និង​មាន​សារ​សំខាន់​ជា​យុទ្ធសាស្ដ្រ​ខាង​ផ្នែក​យោធា​នេះ បាន​ត្រូវ​ផ្ដាច់​ចេញ​ពី​កម្ពុជា ដោយ​មិន​ដឹង​ខ្លួន ។​ ចៅហ្វ៊ា​បែន​ជា​មនុស្ស​ក្បត់​ប្រាកដ​ណាស់​ព្រោះ​បាន​ដឹង​ហើយ​ថា​ខ្លួន​មាន​ តួនាទី​ខ្ពង់ខ្ពស់​មួយ​តែ​បែរ​ជា​កាត់​យក​ទឹកដី​មួយ​ចំណែក​ធំ​ចេញពី​ ព្រះរាជាណាចក្រ​យក​មក​គ្រប់គ្រង ក្រោម​គោរមងារ​សៀម​ជា​ ហួមឿង ប្រៀប​បាន​ទៅ​នឹង​ព្រះរាជា​ណាចក្រ​តូច​មួយ​ស្ថិត​នៅ​ចន្លោះ​កម្ពុជា​នឹង​សៀម ​ទៅ​វិញ ។ ក្រោយ​ពី​បាន​រៀបចំ​ឱ្យ​មាន​ព្រះរាជា​គង់​លើ​រាជបល្ល័ង្ក​វិញ​រួច​ហើយ គាត់​បាន​រក្សា​ទ័ព​ដែល​បាន​ជួយ​គាំទ្រ​ដល់​ការងារ​នេះ​ទុក​នៅ​ក្នុង​ខែត្រ​ របស់​គាត់​សិន ដោយ​គាត់​ថា​ដើម្បី​បង្ការ​សម្រាប់​ជួយ​ព្រះរាជា​បើសិនណា​ជា​ព្រះ​អង្គ​ទទួល ​ការ​គំរាម​កំហែង ។ ដោយ​ទ័ព​នោះ​ជា​ទ័ព​បរទេស តែ​មាន​គាត់​ជា​មេបញ្ជាការ ត្រង់នេះ​មាន​ន័យ​ច្បាស់​ណាស់​ថា​គាត់​គឺជា​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​ខ្មែរ ប៉ុន្ដែ​គាត់​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​បញ្ជា​ការ​របស់​ស្ដេច​សៀម ឯ​ទឹកដី​ដែល​គាត់​រស់នៅ​ជា​ទឹកដី​ខ្មែរ ។ ប៉ុន្ដែ​អ្វីៗ​នៅ​ស្ងៀម​ស្ងាត់ គ្មាន​នរណា​បាន​គិត​ដល់​ទេ ។ នៅ​ពេល​ក្រោយៗ​មក ចៅហ្វ៊ា​បែន​គោរព​តាមតែ​បញ្ជា​មក​ពី​បាងកក មិន​ទទួល​បញ្ជា​ពី​ឧត្ដុង្គ​ទេ និង​ឡើង​ចុះ​ចេញចូ​ល​រាជវាំង​ទាំង​២ ក៏​ប៉ុន្ដែ​លើក​តង្វាយ​ទៅ​ថ្វាយ​តែ​ស្ដេច​សៀម មិនមែន​ក្នុង​នាម​ជា​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​ទេ គឺ​ក្នុង​នាម​ជា​មេទ័ព​សៀម ។ ចំណែក​ចំណូល​ផ្សេងៗ​នៅ​ក្នុង​ខែត្រ គាត់​រក្សា​ទុក​ដើម្បី​ចិញ្ចឹម​ទាហាន​ដែល​នៅ​ជាមួយ​គាត់ ក៏​ប៉ុន្ដែ​បាន​ថ្វាយ​ជំនូន​ទៅ​ស្ដេច​សៀម​ដដែល ដែល​រឹតតែ​បញ្ជាក់​ឱ្យ​ឃើញ​អំពី​ភាព​ចំណុះ​របស់​គាត់ ។ កូនៗ​របស់​គាត់​បាន​បន្ដ​ដំណែង​ពី​គាត់ ហើយ​ក៏​បាន​បន្ដ​នយោបាយ​នេះ​រហូត​មក ។ ការ​កាត់​យក​ទឹកដី​កម្ពុជា​ដាក់​ជា​ចំណុះ​សៀម បាន​ប្រព្រឹត្ដ​ទៅ​បែប​នេះ​បន្ដិច​ម្ដងៗ​ទៅ​តាម​កាលៈទេសៈ ដោយ​គ្មាន​អ្នក​ណា​ចាប់​អារម្មណ៍​ទាល់តែ​សោះ ដំបូង​ឡើយ​ដឹកនាំ​ដោយ​អ្នក​ដែល​មាន​បំណង​ច្បាស់​លាស់​រួច​បន្ដ​ដោយ​កូនចៅ​ របស់​គាត់ ។​ ហេតុការណ៍​នេះ​បាន​ស្ថិតស្ថេរ​គង់វង្ស​នៅ​រហូត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃនេះ​ដោយ​ គ្មាន​ការ​ចុះ​អនុសញ្ញា​អ្វីមួយ​ជា​លាយ​លក្ខណ៍​អក្សរ ឬ​ជា​ពាក្យ​សម្ដី​សោះ​ទេ មាន​តែ​ការ​ចង​ចាំ​តៗ​គ្នា​មក​ប៉ុណ្ណោះ ។ តាម​ពិត​ទៅ កម្ពុជា​នៅ​ក្នុង​សតវត្សរ៍​ទី​១៩​គ្មាន​កម្លាំង​អ្វី​នឹង​ធ្វើការ​ទាមទារ​យក ​ទឹកដី​មក​វិញ​ឡើយ តែ​ការ​កាត់​យក​ទឹកដី​ទៅ​ដោយ​ពួក​សៀម​នេះ​បាន​ត្រូវ​គេ​ទទួល​ស្គាល់​ក្នុង​ ចិត្ដគំនិត​ទៅ​ហើយ តាំង​តែ​ពី​មុន​ពេល​ដែល​មាន​សន្ធិសញ្ញា​បារាំង​សៀម​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៨៦៧ ទៅ​ទៀត ។ សន្ធិសញ្ញា​នេះ​គ្មាន​តម្លៃ​អ្វី​សោះ ព្រោះ​គេ​នាំ​គ្នា​ចុះ​ហត្ថលេខា​ដោយ​មិន​បាន​សួរ​យោបល់​ព្រះរាជា​កម្ពុជា​ផង ​ទេ ព្រះ​អង្គ​ក៏​បាន​ប្រកែក​មិន​ទទួល​ស្គាល់​ថែម​ទៀត ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​វា​នៅ​តែ​មាន​តម្លៃ​រហូត ដោយ​មក​ពី​ប្រទេស​បារាំង​ដែល​គ្មាន​ព័ត៌មាន​ច្បាស់​លាស់ បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា ។
នៅ​ឆ្នាំ​បន្ទាប់​មក​ទៀត ក្នុង​ពេល​ដែល​គេ​កំពុង​តែ​រវល់​កសាង​រាជវាំង​ដើម្បី​ព្រះរាជា​ថ្មី​នៅ​ពី​ ខាងកើត​វត្ដ​វាំងក្ដារ ព្រះបាទ​អង្គអេង​បាន​បញ្ជូន​សំណើ​ទៅ​ស្នើ​សុំ​ស្ដេច​សៀម សូម​ឱ្យ​បញ្ជូន​ព្រះ​មាតុច្ឆា​មួយ​អង្គ​ក្នុង​ចំណោម​ព្រះ​មាតុច្ឆា​ទាំង​២​ អង្គ គឺ​សម្ដេចព្រះ​ភគវតី មហេសី​ទាំង​៣​អង្គ និង​រាជបុត្រ​ទាំង​៤​អង្គ ព្រមទាំង​សេនា​ភីលៀង​ផង មក​កម្ពុជា​វិញ ។ ព្រះរាជា​សៀម​បាន​បញ្ជូន​អ្នក​ទាំង​អស់នោះ​មក នៅ​ក្នុង​រវាង​ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ​១៧៩៥ ។
ព្រះបាទ​អង្គអេង បាន​ចេញ​ព្រះរាជ​បញ្ជា​ជា​ច្រើន ដែល​គួរតែ​លើក​យក​មក​រៀបរាប់ ។ ព្រះរាជ​បញ្ជា​មួយ​នោះ​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​ពួក​មហាតលិក មហាទេព និង​មហាមន្ដ្រី ដែល​មាន​ត្រា​រំលេច​ទៅ​ដោយ​ភ្ញីផ្កា​មួយ​រង្វង់ ត្រូវ​បាំង​ក្លស់​២​ជាន់​ធ្វើ​អំពី​សូត្រ​ពណ៌​ក្រហម​ពាក់អាវ​ផាយ​ពណ៌​ ផ្កាកូលាប​ និង​មាន​កាន់​ថង់រង​ផង (62) ពេល​ចូល​មក​ក្នុង​ព្រះរាជវាំង ។ មន្ដ្រី​ដែល​មាន​សក្ដិ ៨​-​៩​ហ៊ូពាន់ (63) អាច​ពាក់អាវ​ផាយ​ពណ៌​បៃតង ហើយ​បាំង​ក្លស់​សូត្រ​មួយ​ជាន់​ពណ៌​បៃតង​ដែរ ។ អ្នក​ដែល​មាន​សក្ដិ​៦​-​៧​ហ៊ូពាន់​មាន​អាវផាយ និង​ក្លស់​ពណ៌​ស្វាយ ។ ឯ​អ្នកមាន​សក្ដិ​៤​-​៥​ហ៊ូពាន់​វិញ អាច​មាន​ត្រឹមតែ​អាវ​ផាយ​ពណ៌​ខៀវ​ប៉ុណ្ណោះ ។ ព្រះរាជ​បញ្ជា​នោះ​ក៏​បាន​បញ្ជាក់​ផង​ដែរ​ថា ភរិយា​របស់​មន្ដ្រី​មាន​សក្ដិ ៩​-​១០​ហ៊ូពាន់ ត្រូវ​មាន​ឋានៈ​ជា ឃុនណាង (64) ។

នៅ​ឆ្នាំ​បន្ទាប់​មក​ ព្រះរាជា​អង្គអេង​ទ្រង់​ប្រឈួន​រួច​សុគត​ទៅ​នៅ​ក្នុង​ព្រះ​ជន្ម​២៦​ព្រះ​ វស្សា ។​ ទ្រង់​សោយរាជ្យ​សរុប​ទាំងអស់​បាន​២០​ឆ្នាំ​ចែក​ចេញ​ជា​២​រជ្ជកាល ដែល​ចន្លោះ​ពី​គ្នា​៣​ឆ្នាំ ។ រាជពង្សាវតារ​ក៏​ដូច​ជា​ការ​និទាន​តៗ​គ្នា មិន​បាន​កត់​សម្គាល់​ឃើញ​មាន​អ្វី​ដែល​ជា​ស្នាដៃ​ពិសេស​របស់​ព្រះរាជា​អង្គ​ នេះ​ទេ និង​គ្មាន​ការ​សាងសង់​អ្វី​ជា​ផល​ប្រយោជន៍​ដល់​សាសនា​ដែរ ។ ទ្រង់​មិន​បាន​ធ្វើ​អ្វី​ជា​ដុំ​កំភួន​ទេ ព្រោះ​ពេញ​មួយ​ជីវិត​របស់​ព្រះ​អង្គ​ត្រូវ​ដឹកនាំ​ដោយ​ជនបរទេស ឬ​ក៏​មន្ដ្រី​ដែល​ព្រះ​អង្គ​មិន​បាន​តែងតាំង​ឡើង តែ​គេ​បាន​ដាក់​មក​ឱ្យ​ព្រះ​អង្គ​ទទួល​យក ។ គេ​អាច​និយាយ​បាន​ថា ព្រះ​អង្គ​ក្បត់ជាតិ ព្រោះ​វា​ហាក់​ដូចជា​ទ្រង់​បាន​ដោះ​ដូរ​រាជសម្បត្ដិ​ជាមួយ​នឹង​ទឹកដី​ បាត់ដំបង និង​អង្គរ ។

៣៩. រយៈកាល​ចន្លោះ​រាជ្យ ១០​ឆ្នាំ (១៧៩៦-១៨០៦)
ចៅហ្វ៊ា​ប៉ុក នាយក​រដ្ឋមន្ដ្រី បាន​ដឹកនាំ​កិច្ចការ​ព្រះរាជាណាចក្រ​ដោយ​មិន​បាន​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​ជ្រើស​ រើស​ព្រះរាជា​ថ្មី​មួយ​អង្គ​ណា​ទេ ។ ព្រះរាជ​វង្សានុវង្ស​ពេល​នោះ​ស្ទើរតែ​រលត់​បាត់​ផុត​ពូជ​អស់​ទៅ​ហើយ​នៅ​សល់​ តែ​រាជបុត្រា​របស់​ព្រះ​អង្គអេង ដែល​នៅ​តូចៗ​នៅឡើយ ។ ចៅហ្វ៊ា​បែន​ដែល​សុខ​ស្រួល​ទៅ​ហើយ​នៅ​ក្នុង​ដី​របស់​គាត់ ក៏​នៅ​ស្ងៀម​មិន​បាន​ខ្វល់ខ្វាយ​នឹង​អ្វី​បន្ដិច​សោះ ។ ចំណែក​ស្ដេច​សៀម​ដែល​តែងតែ​ប្រកាស​ខ្លួន​ថា ជា​អ្នកការពារ​រជ្ជទាយាទ និង​នាម៉ឺន​សព្វ​មុខមន្ដ្រី ដែល​ហាក់​ដូចជា​មាន​ការ​ភ័យ​ខ្លាច​ចំពោះ​ការ​ទិតៀន​អំពី​ការ​គ្រប់គ្រង​គួរ​ ឱ្យ​អៀនខ្មាស​នេះ ម្ល៉ោះ​ហើយ​ក៏​នៅ​ស្ងៀម​ដែរ​ទៅ ។ រីឯ​ប្រជាជន​ទៀត​សោត ក៏​ហាក់​ដូចជា​បាត់បង់​អស់​នូវ​សេចក្ដី​ក្លាហាន មិន​ចង់​ធ្វើ​សង្គ្រាម ចង់​បាន​សន្ដិភាព​វិញ​ម្ដង សម​នឹង​ពេល​ដែល​គេ​ទុក​ឱ្យ​រស់​ទៅ​តាមតែ​សម្មា​អាជីវោ ។ ពួក​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​កាន់តែ​ឯករាជ្យ​ឡើងៗ ដោយ​មក​ពី​គ្មាន​ការ​ដឹកនាំ ហើយ​ពេញ​ចិត្ដ​ណាស់​នឹង​សភាពការណ៍​បែប​នេះ​ ប្រមូល​ពន្ធ​បាន​រក្សា​ទុក​បង់​មក​ឱ្យ​នាយក​រដ្ឋមន្ដ្រី​តែ​អ្វី​ដែល​ខ្លួន​ ចង់​បង់​ ជួនកាល​មិន​ទាំង​បង់​ឱ្យ​ទៀត​ក៏​មាន ។ និយាយ​ដោយ​ខ្លី​គឺ ព្រះរាជា​ណាចក្រ​ពេល​នោះ​កំពុង​តែ​រលួយ​ពុក​ផុយ បាត់បង់​ទៅៗ​ដោយ​ខ្សោះ​អស់​កម្លាំង​ អ្នក​ណា​ចង់​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​ក៏​បាន ។ ប្រសិនបើ​កម្ពុជា​មិន​ត្រូវ​អាណ្ណាម​ចូល​មក​កាន់កាប់​លុកលុយ​រាតត្បាត វាយ​ដណ្ដើម​យក រួច​កាត់​យក​ដី​កូសាំងស៊ីន​ដាក់​ជា​របស់​គេ​ទេ ពោល​គឺថា បើសិនណា​ជា​ស្រុក​ខ្មែរ​គ្មាន​ពួក​អ្នក​ឈ្លានពាន​មក​ពី​ទិស​ខាងត្បូង មាន​តែ​សត្រូវ​សៀម​តែ​មួយ​គត់​នោះ ប្រហែលជា​សៀម​កាត់​យក​ប្រទេស​ទាំងមូល​ដាក់​ទៅ​ក្នុង​ស្រុក​គេ​បាត់​ទៅ​ហើយ នៅ​ចុង​សតវត្សរ៍​ទី​១៨ ហើយ​វាសនា​កម្ពុជា​ក៏​ដូច​ជា​វាសនា​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ទាំង​មូល​ក៏​ត្រូវ​ចប់​ បាត់​ទៅ​ហើយ​ដែរ ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ អាច​និយាយ​ថា​យើង​មាន​សំណាង​ដែរ ដែល​មាន​សត្រូវ​២​នាក់​នៅ​សងខាង​ដែល​ស្រេក​ឃ្លាន​សង្គ្រឺត​ចង់បាន​ទឹកដី​យើង ​ដូច​គ្នា ម្ល៉ោះ​ហើយ ក៏​តាម​ដាន​ត្រួត​ពិនិត្យ​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក ។ សត្រូវ​ទាំង​២​នេះ​ខ្លាច​រអា​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក ចំណែក​ចំណី​ដែល​ស្ថិត​នៅ​កណ្ដាល​វិញ ភ័យ​ញ័រ​ចំប្រប់ រង់​ចាំតែ​ឱ្យ​អ្នក​ណា​ដែល​មក​មុន​ហើយ​លេប​បាត់ ។ ប៉ុន្ដែ​សត្រូវ​ម្នាក់ៗ​ស្ទាក់​ស្ទើរ​មិន​ទាន់​ហ៊ាន​លូកដៃ​មក​ប៉ះ​ចំណី​នោះ​ ទេ ដោយ​ខ្លាច​ធ្វើ​ឱ្យ​ម្ខាង​ទៀត​ភ្ញាក់​ដឹង​ខ្លួន ។ ស្ថានភាព​បែប​នេះ​បាន​រក្សា​កម្ពុជា​រហូត​ដល់​ពេល​ដែល​ពួក​បារាំង​មក​ដល់ ជួយ​ប្រទេស​នេះ​កុំ​ឱ្យ​ស្លាប់ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ បាន​ជួយ​ដាស់​ប្រជាជន​ឱ្យ​ភ្ញាក់​ក្រោក​ឡើង​វិញ​ធានា​បាន​នូវ​ឯករាជ្យ​ជាតិ​ ជួយ​ការពារ​ព្រះរាជា​ជួយ​ផ្ដល់​កម្លាំង​ឱ្យ​ប្រទេស​ទាំងមូល​ផ្ដល់​សុភមង្គល​ ដោយ​ការ​ធានា​បាន​នូវ​សុខ​សន្ដិភាព ពាណិជ្ជកម្ម រួច​បន្ទាប់​មក ផ្ដល់​ឱ្យ​នូវ​រាជរដ្ឋាភិបាល​អចិន្ដ្រៃយ៍​មួយ សុចរិត មាន​នាម៉ឺន​មន្ដ្រី​ធ្វើការ​ទទួល​បាន​នូវ​ប្រាក់​បៀវត្ស​ទៀង​ទាត់ ម្ល៉ោះ​ហើយ​មិន​បាន​ទិញ​មុខ​តំណែង​របស់​ខ្លួន​ទេ ។
ពួក​បារាំង​ទើបតែ​បាន​ប្រគល់​មក​ឱ្យ​ប្រជាជន​ខ្មែរ​វិញ​នូវ​ទឹកដី​ដែល​ សៀម​បាន​កាត់​យក តាំងពី​មាត់​សមុទ្រ រហូត​ទៅ​ដល់​ភ្នំ​ដងរែក ទឹកដី​ទាំងនោះ​សៀម​មិន​ដែល​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​ប្រគល់​មក​ឱ្យ​ខ្មែរ​វិញ​ម្ដង​ ណា​ទេ តែ​បាន​យល់​ព្រម​ប្រគល់​ឱ្យ​បារាំង ។ ដោយហេតុ​នេះ អតីត​កម្ពុជា​នៃ​សតវត្សរ៍​ទី​១៧ អាច​រស់រាន​មាន​ជីវិត​ឡើង​វិញ មាន​ស្ដេច​សោយរាជ្យ ដោយ​មាន​អ្នក​ចាំ​ជួយ​ការពារ​ខ្លាំងក្លា​ដែល​មិន​ដែល​នឹកគិត​ចង់​លុប​បំបាត់ ​ព្រះរាជា​ណាចក្រ​នេះ​ទេ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ មាន​តែ​ចង់​ឱ្យ​ប្រជារាស្ដ្រ​ខ្មែរ​រស់​នៅ​មាន​សេរីភាព នៅ​ក្នុងស្រុក​មួយ​ដែល​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ល្អ មាន​អារ្យធម៌ ហើយ​គ្មាន​សង្គ្រាម​មក​រំខាន ។

ព្រះរាជា​សៀម​បាន​ទាមទារ​ឱ្យ​គេ​យក​សព​ព្រះ​អង្គអេង​ទៅ​បូជា​នៅ​ អយុធ្យា ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​នៅ​ពេល​ដែល​គេ​ដឹក​ព្រះ​សព​មក​ដល់​ខែត្រ​មង្គលបុរី ស្រាប់តែ​មាន​បញ្ជា​មក​ថា​ត្រូវ​ដឹក​ព្រះ​សព​យក​ទៅ​ឧត្ដុង្គ​វិញ (65) ហើយ​ឆាប់​បញ្ជូន​ទ័ព​ទៅ​ជួយ​វាយ​ពួក​ភូមា ដែល​ចូល​មក​លុកលុយ​ស្រុក​សៀម ។ លោក​ចក្រី​កែប បាន​ដឹកនាំ​ទ័ព​៥​ពាន់​នាក់​ចេញ​ទៅ​ភ្លាម ហើយ​គេ​និយាយ​ថា ទ័ព​ខ្មែរ​នេះ​ពូកែ​អស្ចារ្យ បាន​វាយ​ពួក​ភូមា​ឱ្យ​បរាជ័យ រួច​ទើប​វិល​ត្រលប់​មក​កម្ពុជា​វិញ ពោរពេញ​ទៅ​ដោយ​ជ័យជម្នះ ។

ទ័ព​នេះ​មក​ដល់​មិន​ទាន់​រំសាយ​ចេញ​ទេ ស្រាប់តែ​ព្រះរាជា​អយុធ្យា​ផ្ញើ​បញ្ជា​មក​ចៅហ្វ៊ា​ប៉ុក ឱ្យ​បញ្ជូន​ទៅ​ជួយ​ស្ដេច​យ៉ាឡុង ដែល​បាន​ស្រែក​សុំ​ជំនួយ ។ ទ័ព​នោះ​ក៏​ចេញ​ដំណើរ​ទៅ ក្រោម​បញ្ជាការ​របស់​ឧកញ៉ាវាំង​ឡាង ។​ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ការ​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​មួយ​គោរព​ស្ដាប់​តាម​បញ្ជា​របស់​ស្ដេច​បរទេស ​ប្រៀប​បាន​ទៅ​នឹង​ហ្វូង​ទាសករ​បែប​នេះ បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​កើត​ការ​ក្ដៅ​ក្រហាយ និង​អាម៉ាស់​ជា​ខ្លាំង​ក្នុង​ចំណោម​ប្រជាជន ។ ម្ល៉ោះហើយ​កងទ័ព​នោះ​មិន​បាន​ទៅ​ណា​ឆ្ងាយ គឺ​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ដល់​ត្រឹម​រំដួល ក៏​បែកខ្ញែក​គ្នា​អស់​ទៅ ព្រោះ​ទាហាន​ម្នាក់ៗ​វិល​ត្រលប់​ទៅ​រក​គ្រួសារ​របស់​គេ ។ ចៅហ្វ៊ា​ប៉ុក​បាន​ចេញ​បញ្ជា​ឱ្យ​គេ​តាម​ចាប់​ទាហាន​ដែល​រត់​ចោលជួរ​ទាំងអស់​ នោះ​យក​មក​វិញ ហើយ​ធ្វើ​ទោស​សម្លាប់​ចោល ។ មាន​ទាហាន​ជា​ច្រើន​ដែល​ត្រូវ​គេ​អារ​ក​សម្លាប់ សេស​សល់​ប៉ុន្មាន​គេ​បញ្ជូន​ទៅ​រាជធានី​វ៉េ ។ ប្រជាជន​រឹតតែ​មាន​ទោមនស្ស​ខ្លាំង​ឡើងៗ ។ នៅ​ទី​បញ្ចប់ ស្ដេច​យ៉ាឡុង ទទួល​បាន​ជ័យជម្នះ​លើ​ពួក​តៃសឺន ដណ្ដើម​យក​អំណាច​បាន​មក​វិញ រួច​ហើយ​បាន​បញ្ជូន​កាំភ្លើង​ធំ​២​ដើម មាន​រំលេច​ដោយ​រូប​មករ​មក​កម្ពុជា កាំភ្លើង​នេះ​បាន​ត្រូវ​មេទ័ព​អាណ្ណាម​អុង​ហ៊ូ​យក​ទៅ ក្រោយ​ពី​គាត់​បាន​ធ្វើ​ឃាត​ព្រះ​រាមរាជា​រួច ។
កងទ័ព​ខ្មែរ​ដែល​ទៅ​ច្បាំង​នៅ​អាណ្ណាម​នោះ​ល្បីល្បាញ​ខ្លាំង​ណាស់ រហូត​ទាល់តែ​មេទ័ព​គឺ​ឧកញ៉ា​ក្រឡាហោម​ព្រហ្ម ទៅ​ជា​ក្រអឺត​ក្រទម គិត​ថា​ខ្លួន​បាន​ជួយ​ស្ដេច​យ៉ាឡុង​ឱ្យ​ឡើង​គ្រង​រាជបល្ល័ង្ក​វ៉េ​វិញ​បាន ហើយ​ក៏​ចាប់​មើល​ងាយ​មើល​ថោក​ចៅហ្វ៊ា​ប៉ុក មិន​មក​ចូលរួម​ប្រជុំ​គណៈរដ្ឋមន្ដ្រី​ទេ ។ ចៅហ្វ៊ា​ប៉ុក​បាន​ឱ្យ​គេ​ចាប់​ខ្លួន​ក្រឡាហោម​ព្រហ្ម បញ្ជូន​ទៅ​ថ្វាយ​ស្ដេច​សៀម​ដើម្បី​ដាក់​ទោស​ទណ្ឌ ។ ព្រះរាជា​បាងកក​រក្សា​ព្រហ្ម​ទុក រួច​បាន​ឱ្យ​ហ្លួង​ពេជ្រ​ណាពិចិត្រ​មឿង​មក​ជំនួស​វិញ ហើយ​បាន​ទាំង​បញ្ជូន​អ្នក​អង្គ​ម្ចាស់​អង្គ​ចន្ទ​មក​ដែរ ដើម្បី​គ្រប់គ្រង​ប្រទេស​ជាតិ ។
នៅ​ឆ្នាំ​១៨០៥ ក្រោយ​ពី​ស្ដេច​អាណ្ណាម​បាន​បញ្ជូនន​ក្រណាត់​សូត្រ​៦៨​ដុំ​មក​ថ្វាយ ព្រះ​អង្គ​ចន្ទ បាន​យាង​នាំ​យក​កំណាត់​ទាំង​អស់​នោះ​មក​បាងកក​ជាមួយ​ចៅហ្វ៊ា​ប៉ុក ដើម្បី​ចូល​គាល់​ស្ដេច​សៀម ។ ចៅហ្វ៊ា​ប៉ុក ក៏​ស្លាប់​នៅ​ឯ​បាងកក​នោះ​ទៅ ក្នុង​អាយុ​៦៥​ឆ្នាំ ។ គាត់​បាន​ថែរក្សា​រាជបុត្រ​របស់​ព្រះ​អង្គអេង និង​ជា​រាជានុសិទ្ធិ ព្រះរាជា​ណាចក្រ​កម្ពុជា​អស់​ពេល​១១​ឆ្នាំ ។