ជាសង្ខេបផង ជាការសន្ធិដ្ឋានផង គឺថា អៀង សារី មានមាន ឪពុកម្តាយជា ចារកម្មចិន បញ្ជូនចូលមក ព្រំដែនប្រទេសវៀតណាមខាងជើង រួចបញ្ជូនបន្តមកកាន់ វៀតណាមខាងត្បូង បន្ទាប់ក្លាយជាក្រុមគ្រួសាររបស់ ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម។ មានការវិភាគច្រើនថា អៀងសារី ជាចារកម្ម ចិន ឬ ចារកម្មវៀតណាម ? តើគាត់ស្អប់ខ្មែរ ឬ ការពារខ្មែរ? បើគាត់មាន លិខិត្តឆ្លងដែន វៀតណាមក៍មាន លិខិត្តឆ្លងដែនខ្មែរក៍មាន ចិនក៍មាន? សូមជម្រាបថា ការធ្វើដំណើរពី កម្ពុជាទៅ ប្រទេសចិន ដោយថ្មើរជើង គឺ អៀង សារី ជាអ្នកដើរ អម ប៉ុលពត ទៅជួប ចិន។
លោក អៀង សារី អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីនិងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាឃុំខ្លួនជា បណ្តោះអាសន្នដើម្បីរង់ចាំការជម្រះក្តី ពីបទថាបានប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិនិង ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមរវាងឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ។- ១៩២៥ អៀង សារី កើតនៅថ្ងៃទី២៤ខែតុលាឆ្នាំ ១៩២៥ ។ មានទីកន្លែងនៅភូមិងាន ហ៊ ឃុំឡុង ហ៊ ស្រុកឆូ ថាញ់ ខេត្តត្រាវិញ វៀតណាមខាងត្បូង។ ឪពុកឈ្មោះគឹម រៀង ជាជនជាតិខ្មែរក្រោម ម្តាយឈ្មោះត្រាន ទីឡូ ជាជនជាតិចិនដែលផ្លាស់ទីលំនៅមករស់នៅប្រទេសវៀតណាមជាមួយ ម្តាយឪពុករបស់នាងតាំងតែពីនាងនៅពីតូច។ អៀង សារីប្តូរឈ្មោះមកពីឈ្មោះវៀតណាមថាគឹម ត្រាញ់ពេលដែលគាត់ចូលទៅ ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
- ១៩២៥ ឪពុកបង្កើតរបស់ អៀង សារី ឈ្មោះ គីម រៀម ជនជាតិខែ្មររស់នៅទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ។ គីម រៀម មានជំងឺហើយត្រូវពិការភ្នែកមួយចំហៀងសហរដ្ឋអាមេរិក បន្ទាប់ពី អៀង សារី ចាប់កំណើតឡើង ។ ម្តាយរបស់ អៀង សារី ឈ្មោះ ង្វៀន ធីឡឺយ ឬ ច្រិន ធីឡឺយ ដែលជាកូនកាត់ចិន ។ អៀង សារី មានបងប្អូនបីនាក់ (ប្រុសពីរ ស្រីមួយ) ក្នុងនោះ អៀង សារី ជាកូនពៅ ។ បងប្រុសទីមួយឈ្មោះ គីម ចូវ ក្នុងរបបខែ្មរក្រហមពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ មានឋានៈជាប្រធានផ្សារអូរឫស្សី ។ នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៨០ គីម ចូវ និងក្រុមគ្រួសារបានភៀសខ្លួនទៅរស់នៅរដ្ឋផ្លរីដា ។ បងទីពីរគឺបងស្រីឈ្មោះ គីម ធីកូវ មានប្តីឈ្មោះ ថាច់ សុង (ស្លាប់ទាំងពីរនាក់ ប្តីប្រពន្ធ) ។ គ្រួសារនេះ មានកូនប្រាំពីរនាក់ ។ ក្នុងចំណោមនោះ មានអ្នកខ្លះរស់នៅស្រុកកំណើតក្នុងប្រទេសវៀតណាម ហើយអ្នកខ្លះទៀតរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។
- ១៩២៥ អៀង សារី កើតនៅថ្ងៃទី២៤ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩២៥ នៅភូមិលឿងវ៉ា ឃុំលឿងវ៉ា ខេត្តត្រាវិញ វៀតណាមខាងត្បូង ។ ឯកសារខ្លះបញ្ជាក់ថា អៀង សារី កើតនៅភូមិក្វាឡាក់ ឃុំសាងហ្វា ស្រុកចូវថាន់ ខេត្តត្រាវិញ ប្រទេសវៀតណាម ។ លិខិតឆ្លងដែនសញ្ជាតិខែ្មររបស់ អៀង សារី បញ្ជាក់ថា គាត់កើតនៅខេត្តព្រៃវែង ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តែ អៀង សារី ក៏មានលិខិតឆ្លងដែនសញ្ជាតិចិនដែរ ដែលនៅក្នុងលិខិតឆ្លងដែននោះ អៀង សារី មានឈ្មោះថា ស៊ូ ហាវ កើតនៅទីក្រុងប៉េកាំងនៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៣០ ។
- ១៩២៥ អៀង សារី កើតនៅថ្ងៃទី២៤ខែតុលាឆ្នាំ១៩២៥ ក្នុងភូមិលឿងវ៉ា ខេត្តត្រាវិញ ដែនដីកម្ពុជាក្រោម។ មានឈ្មោះដើម គឹម ត្រាង ហើយបានប្តូរឈ្មោះជាអៀង សារី វិញនៅពេលដែលគាត់បានចូលមករស់នៅជាមួយពូម្នាក់របស់គាត់នៅខេត្តស្វាយរៀងនៅអាយុ១៥ឆ្នាំ។
- ១៩២៥ អៀង សារី មានឈ្មោះកំណើតថា គីម ត្រាង កើតនៅឆ្នាំ១៩២៥ នៅខេត្តត្រាវិញ កម្ពុជាក្រោម។ គីម ត្រាង ត្រូវបានឳពុកម្តាយ ប្តូរឈ្មោះមកជា អៀង សារី នៅពេលមករៀននៅកម្ពុជា ដើម្បីឲ្យមានសូរសៀងជាឈ្មោះខ្មែរ។ អៀង សារី បានបន្ថយអាយុបួនឆ្នាំ ដោយប្តូរឆ្នាំកំណើតពី១៩២៥ មក ១៩២៩វិញ ដើម្បីបានចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សា។
- ១៩៣២ អៀង ធីរិទ្ធ កើតនៅថ្ងៃទី១០ ខែមីនាឆ្នាំ១៩៣២ នៅសង្កាត់លេខ៥ ក្រុងភ្នំពេញ។ អៀង ធីរិទ្ធ បានចូលរៀននៅវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្តិ នៅទីក្រុងភ្នំពេញហើយបន្ទាប់មកទទួលបានសញ្ញប័ត្រអក្សរសាស្រ្តអង់គ្លេស នៅប្រទេសបារាំង។អៀង ធីរិទ្ធ បានរៀបការជាមួយ អៀង សរី នៅឆ្នាំ១៩៥១ ។ បងស្រីរបស់ ខៀវ ពណ្ណារី បានរៀបការជាមួយ ប៉ុល ពត ។ អៀង ធីរិទ្ធ បានវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៥៧ ហើយការជាគ្រូបង្រៀងភាសាអង់គ្លេស។ក្នុងរបប់កម្ពុជាប្រជាធិតេយ្យ អៀង ធីរិទ្ធ គឺជាសមាជិកជាន់ខ្ពស់នៅក្នុងជូររដ្ឌាភិបាល ហើយបានកានមុខតំនែងជារដ្ឌមន្រីសង្គមកិច្ច និងសុខាភិបាល។ អៀង ធីរិទ្ធត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅសើបអង្គេតនិងរាយការណ៏ ពីបញ្ហាសុខាភិបាលមួយចំនួននៅក្នុងភូមិភាគពាយ័ព្យ ហើយទំនងជាបានដឹងថា ប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើននាក់កំពុងអត់ឃ្លានក្រោករបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ អៀង ធិរិទ្ធ ក៏ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់សមាជិកមកពីក្រសូងសង្គមកិច្ចនិងសុខាភិបាល នៅឆ្នាំ១៩៩៦ អៀង ធីរិទ្ធនិងអៀង អៀង សារីបានចាក់ចេញ ពីខ្មែរក្រហម។
- ១៩៣២ អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ ដែលមានឈ្មោះដើមថា ខៀវ ធីរិទ្ធ កើតនៅឆ្នាំ១៩៣២ ក្នុងគ្រួសារដែលមានជីវភាពធូរធារមួយនៅខេត្តបាត់ដំបង។ អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ បានបញ្ចប់ការសិក្សានៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ រាជធានីភ្នំពេញ ហើយបន្ទាប់មក គាត់ទៅសិក្សាផ្នែកអក្សរសាស្ត្រនៅសាកលវិទ្យាល័យ សបូន (Sorbonne) នៅប្រទេសបារាំង។ អ្នកស្រីរៀបការជាមួយ លោក អៀង សារី ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ នៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ពេលដែលអ្នកទាំងពីរទៅសិក្សានៅទីនោះ។ គឺនៅទីក្រុងប៉ារីស នោះហើយដែលអ្នកស្រីបានជួបជាមួយជនកុម្មុយនិស្តជាច្រើនរូបទៀតដែលមានជាអាទិ៍ ប៉ុល ពត និងលោក អៀង សារី ដែលជាប្ដីរបស់អ្នកស្រី។ អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ ជាស្ត្រីកម្ពុជា ទីមួយ ដែលបានទទួលសញ្ញាបត្រផ្នែកអក្សរសាស្ត្រអង់គ្លេស។ អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ បានត្រឡប់មកធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យនៅកម្ពុជា វិញនៅឆ្នាំ១៩៥៧ ហើយអ្នកស្រីបង្កើតសាលាឯកជនបង្រៀនភាសាអង់គ្លេសមួយនៅឆ្នាំ១៩៦០។
- ១៩៤៥ នៅឆ្នាំ១៩៤៥ អៀង សារី បានចូលរៀននៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ អៀង សារី បានប្រឡូកចូលក្នុងនយោបាយ នៅឆ្នាំ១៩៤៦ ដោយបានដឹកនាំក្រុមនិស្សិតប្រឆាំងនឹងអាណានិគមបារាំង។ មួយឆ្នាំក្រោយមក អៀង សារី បានជួបជាមួយ សាឡុត ស ពេលដែល សាឡុត ស បានវិលត្រឡប់ពីអនុវិទ្យាល័យព្រះសីហនុ ខេត្តកំពង់ចាម មករៀននៅសាលាបច្ចេកទេស ហៅ “សាលាដែក” ក្នុងខ័ណ្ឌឫស្សីកែវ។ អៀង សារី និង សាឡុត ស ក៏បានរាប់អានគ្នាជាមិត្តភ័ក្តិយ៉ាងជិតស្និទ្ធ។ យោងតាម លោកកេង វ៉ាន់សាក់ សាឡុត ស និង អៀង សារី បានចូលរួមយ៉ាងសកម្មជួយគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត នៅឆ្នាំ១៩៤៧។
- ១៩៤៩ អៀង សារី បានទទួលអាហារូបករណ៍ទៅរៀននៅប្រទេសបារាំង ហើយត្រឡប់មកវិញនៅឆ្នាំ១៩៥៣ ។
- ១៩៥០ អៀង សារី បានមករស់នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាតាំងពីតូចៗមកម្ល៉េះដោយទទួលការចិញ្ចឹមបីបាច់ពីសំណាក់ឪពុកចិញ្ចឹមឈ្មោះ ហ៊ូ ហុងស៊ីន នៅខេត្តស្វាយរៀង ។ ក្រោយមក អៀង សារី ចូលរៀននៅវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥០ អៀង សារី បានទទួលអាហារូបករណ៍ទៅសិក្សានៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ហើយក៏បានចូលជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនីស្តបារាំង ។ មុនទៅរៀននៅប្រទេសបារាំង អៀង សារី បានទៅលេងស្រុកកំណើតតែម្តងប៉ុណ្ណោះ ។
- ១៩៥០ នៅឆ្នាំ១៩៥០ អៀង សារី ទទួលបានអាហារូបករណ៍ទៅរៀននៅប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ពោលគឺ មួយឆ្នាំក្រោយសាឡុត ស។ អៀង សារី ក៏មិនខុសពី សាឡុត ស ប៉ុន្មានដែរ បានទទួលអាហារូបករណ៍ចេញទៅរៀននៅប្រទេសបារាំង ដោយសារពួកគេគឺជាសកម្មជនគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ដែលពេលនោះ កាន់កាប់ក្រសួងអប់រំជាតិ។
- ១៩៥០ ក៏ប៉ុន្តែ ផ្ទុយពី សាឡុត ស ដែលទទួលបានអាហារូបករណ៍ទៅរៀនផ្នែកបច្ចេកទេសអេឡិចត្រូនិច អៀង សារី បានទៅបន្តការសិក្សាថ្នាក់វិទ្យាល័យ ដើម្បីប្រឡងយកសញ្ញាប័ត្របាក់ឌុប។ ឯកសារជាច្រើនបានសរសេរថា ក្រោយពីប្រឡងបាក់ឌុបជាប់ហើយ អៀង សារី បានទៅរៀននៅវិទ្យាស្ថានសិក្សានយោបាយក្រុងប៉ារីស (Institut d’Etudes Politiques de Paris)។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះអតីតនិស្សិតដែលបញ្ចប់ការសិក្សាទទួលបានសញ្ញាប័ត្រពីវិទ្យាស្ថាននេះ គេមិនឃើញមានឈ្មោះ អៀង សារី នោះទេ។ នេះមានន័យថា អៀង សារី រៀនមិនបានចប់ ទទួលសញ្ញាប័ត្រផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ ពីវិទ្យាស្ថាននេះទេ។
- ១៩៥០ មិនយូរប៉ុន្មាន ក្រោយពីបានមកដល់ក្រុងប៉ារីស អៀង សារី និងមិត្តភ័ក្តិម្នាក់ទៀត គឺ រ័ត្ន សាមឿន ក៏បានផ្តួចផ្តើមគំនិតបង្កើតក្រុមនិស្សិតកុម្មុយនិស្តមួយក្រុម ដែលមានឈ្មោះថា “ក្រុមម៉ាក់ស៊ីស”។ ក្រុមនេះតែងតែជួបប្រជុំគ្នានៅក្នុងផ្ទះរបស់ លោកកេង វ៉ាន់សាក់។ នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវិទ្យុអាស៊ីសេរី លោកកេង វ៉ាន់សាក់ ដែលធ្លាប់ស្គាល់ អៀង សារី យ៉ាងច្បាស់តាំងពីកាលនៅភ្នំពេញ បានអះអាងថា អៀង សារី គឺជាមនុស្សមានចរិតកោងកាច និងផ្តាច់ការ។
- ១៩៥១ នៅឆ្នាំ១៩៥១ អៀង សារី បានចូលជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនីស្តបារាំង ។ អៀង សារី បានរៀបការជាមួយ ខៀវ ធីរិទ្ធ នៅប្រទេសបារាំងអំឡុងពេលដែលអ្នកទាំងពីរទៅសិក្សានៅទីនោះ ។ ខៀវ ធីរិទ្ធ ដែលត្រូវជាប្អូនស្រីរបស់ ខៀវ ប៉ុណ្ណារី ប្រពន្ធរបស់ ប៉ុល ពត បានដូរឈ្មោះទៅជា អៀង ធីរិទ្ធ វិញ ក្រោយពីរៀបការជាមួយ អៀង សារី ដោយយកត្រកូលខាងប្តី ។ អៀង សារី និងអៀង ធីរិទ្ធ មានកូនបួននាក់ ប្រុសមួយស្រីបី ។កូនប្រុសរបស់អៀង សារី ឈ្មោះ អៀង វុធ គឺជាអភិបាលរងខេត្តប៉ៃលិនបច្ចុប្បន្ន ។
- ១៩៥១ អៀង សារី គឺជាអតីតសិស្សនៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ ក្នុងក្រុងភ្នំពេញ។ លោកបាន ទទួលអាហារូបករណ៍ទៅសិក្សានៅឯវិទ្យាល័យកុងដ័រសេ និងនៅវិទ្យាស្ថានសិក្សា នយោបាយក្រុងប៉ារីសប្រទេសបារាំង។ លោកបានចូលជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនីស្ត បារាំងក្នុងឆ្នាំ១៩៥១។
- ១៩៥១ អៀង សារីបានរៀបការជាមួយខៀវ ធីរិទ្ធនៅទីក្រុងប៉ារីសនៅឆ្នាំ១៩៥១។ ធីរិទ្ធបានយកឈ្មោះប្តីរបស់នាងមកដាក់ថាអៀង ធីរិទ្ធ។ បច្ចុប្បន្ន អៀង សារី និង ប្រពន្ធរបស់ គាត់ អៀង ធីរិទ្ធ ឬ ខៀវ ធារិទ្ធ រស់នៅទីក្រុងប៉ៃលិន និងម្តងម្កាល ស្នាក់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។
- ១៩៥២ នៅឆ្នាំ១៩៥២ ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយម បានកាត់ផ្តាច់អាហារូបករណ៍ អៀង សារី រួមជាមួយមិត្តភ័ក្តិមួយចំនួនទៀត ដូចជា ហ៊ូ យន់ និង សុន សេន ជាដើម បានសម្រេចចិត្តបន្តស្នាក់នៅប្រទេសបារាំងតទៅទៀត។ ចំណែកឯ សាឡុត ស និង រ័ត្ន សាមឿន ដែលជាដៃគូរបស់ អៀង សារី បានវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញមុន។
- ១៩៥៧ ឆ្នាំ១៩៥៧ អៀង សារី បានវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាពីប្រទេសបារាំងវិញ ហើយបានធ្វើជាគ្រូបង្រៀននៅវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ ដោយបង្រៀនមុខវិជ្ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ស្របពេលជាមួយគ្នានោះដែរ អៀង សារី ក៏បានចូលជាសមាជិកបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា ។
- ១៩៥៧ អៀង ធីរិទ្ធ បានបញ្ចប់ការសិក្សានៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ ក្នុងក្រុងភ្នំពេញ បន្ទាប់មក គាត់បានទៅសិក្សាផ្នែកអក្សរសាស្រ្ត នៅសាកលវិទ្យាល័យ សបូន (Sorbonne) នៅប្រទេសបារាំង។ គាត់គឺជាស្រ្តីកម្ពុជាទីមួយដែលបានទទួលសញ្ញាប័ត្រផ្នែក អក្សរសាស្រ្តអង់គ្លេស។ អៀង ធីរិទ្ធ បានត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំ១៩៥៧ ហើយ បានធ្វើជាសាស្រ្តាចារ្យមុនពេលបង្កើតសាលាឯកជនបង្រៀនភាសាអង់គ្លេសមួយនៅឆ្នាំ១៩៦០។
- ១៩៥៧ អៀង សារី ត្រូវបានគេជឿថាបានចូលរួមជាមួយ ខៀវ សំផន ក្នុងការបង្កើតចលនា ម៉ាក្សស៊ីស ក្នុងស្រទាប់និសិ្សតកម្ពុជានៅប្រទេសបារាំង។ បន្ទាប់ពីត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញក្នុងឆ្នាំ១៩៥៧ អៀង សារី បានក្លាយជាគ្រូបង្រៀន ប្រវត្តិវិទ្យានៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ និងជាសមាជិកសកម្មនៃបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា។
- ១៩៥៧ អៀង សារី អតីតនិស្សិតផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ នយោបាយនៅសាលាស័របោន ប្រទេសបារាំង មានតួនាទី ជាឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និង ជារដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងការបរទេស នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ពី ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩។
- ១៩៥៧ នៅឆ្នាំ១៩៥៧ ទើបអៀង សារី និង អៀង ធីរិទ្ធិ វិលត្រឡប់ពីប្រទេសបារាំងវិញ ហើយបានទៅរស់នៅក្នុងផ្ទះជាមួយគ្នានឹង សាឡុត ស និង ខៀវ ប៉ុណ្ណារី ដែលត្រូវជាបងស្រីបង្កើតរបស់ អៀង ធីរិទ្ធិ ។
- ១៩៥៧ អៀង សារី បានចូលធ្វើជាគ្រូបង្រៀននៅវិទ្យាល័យឯកជនមួយឈ្មោះ “វិទ្យាល័យកម្ពុជបុត្រ”។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា អៀង សារី បានលបលួចធ្វើការដោយសម្ងាត់ឲ្យពួកកុម្មុយនិស្ត ដែលពេលនោះបានបង្កើតបក្សមួយដាក់ឈ្មោះថា “ប្រជាជន” ដើម្បីចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។
- ១៩៦០ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០ អៀង សារី បានក្លាយជាសមាជិកគណៈអចិន្ត្រៃយ៍បក្សពលករកម្ពុជា អតីតបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ។ នៅពេលនោះ ក្នុងចំណោមសមាជិកគណៈអចិន្ត្រៃយ៍ អៀង សារី គឺជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ ដែលមិនមែនជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន។ ការណ៍ដែល អៀង សារី បានចូលក្នុងស្ថាប័នកំពូលនៃបក្សកុម្មុយនិស្តនៅពេលនោះ ប្រហែលដោយសារតែ អៀង សារី គឺជាមិត្តភ័ក្តិរបស់ សាឡុត ស ដែលនៅពេលនោះ គឺជាមេដឹកនាំលំដាប់ទីបី ក្នុងបក្ស និងជាជំនួយការផ្ទាល់របស់ ទូ សាមុត ដែលជាលេខាបក្ស។
- ១៩៦០ អៀង សារី បង្រៀននៅសាលាកម្ពុជបុត្រក្រុងភ្នំពេញ ផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រ និងភូមិសាស្ត្រដែលមាន ហ៊ូ យន់ ជានាយកសាលា ។
- ១៩៦០ អៀង សារី ជាគ្រូបង្រៀនផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រនិងភូមិសាស្ត្រ នៅសាលាឯកជនមួយឈ្មោះ «កម្ពុជបុត្រ» ដែលមានឈ្មោះ ហ៊ូ យន់ ជានាយកសាលា ។
- ១៩៦០ មានសេចក្តីរាយការណ៍មួយចំនួន បានរាយការណ៍ថា អៀង សារី ជាអ្នកដឹកនាំការឃោសនាបញ្ចុះបញ្ចូលនិស្សិតនិងបញ្ញវន្តខ្មែរជាច្រើន នាក់នៅឯបរទេស ឱ្យត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ ក្រោមហេតុផលថា អង្គការបដិវត្តន៍កំពុងត្រូវការអ្នកទាំងនោះជាចាំបាច់ដើម្បីជួយ ក្នុងការកសាងប្រទេសជាតិឡើងវិញ ក្រោយពីត្រូវខ្ទេចខ្ទាំដោយសង្រ្គាម ។
- ១៩៦០ បន្ទាប់ពីការវិលត្រឡប់មកដល់ប្រទេសកម្ពុជាគាត់បានគាត់បាននាំចូលមកគណះកម្មការកណ្ដាលនៃអ្នកធ្វើការនៃកម្ពុជានៅកញ្ញាឆ្នាំ១៩៦០។បន្ទាប់ពីគាត់ធ្លាក់នៅក្នុងសារណះរដ្ឋខ្មែរនៅថ្ងៃ១៧ មេសាឆ្នាំ១៩៧៥ គាត់បានបង្កើតបក្សសម្ព័ន្ធផ្ទាល់ខ្លួនដោយការនិរទេសទៅជួយកសាងប្រទេសកម្ពុជា។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយការវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា ពួកគេបានចាប់ខ្លួនមនុស្សជាច្រើនពេលដែលមកដល់ហើយបានបោះទៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងយ៉ាងសាហាវឃោឃៅ។ ជាមួយគ្នានោះដែរប៉ុលពតនិងអៀងសារីត្រូវបានគេកាត់ទោសហើយបានស្លាប់នៅការកាត់ទោសបន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំឆ្នាំ១៩៧៩។
- ១៩៦៣ អៀង សារី បានលះបង់ចោលការងារនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយរត់ចូលព្រៃក្នុងខេត្តកំពង់ចាមដើម្បីចូលរួមចលនាកុម្មុយនីស្ត ដែលក្រោយមកត្រូវបានស្គាល់ថា «ខែ្មរក្រហម»
- ១៩៦៣ អៀង សារី បានរត់ចូលព្រៃដើម្បីចូលរួមជាមួយចលនាខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ១៩៦៣។
- ១៩៦៣ នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦៣ ដោយភ័យខ្លាចអំពីការចាប់ខ្លួនរបស់រដ្ឋអំណាចសង្គមរាស្ត្រនិយម អៀង សារី បានរត់ចូលព្រៃនៅតាមព្រំដែនខេត្តកំពង់ចាម ហើយក៏បង្កើតកងទ័ពតស៊ូនៅភូមិភាគឦសាន ។
- ១៩៦៣ នៅក្រោយពេលដែល ទូ សាមុត បាត់ខ្លួន ហើយ សាឡុត ស បានក្លាយជាលេខាបក្ស នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៣ អៀង សារី ក៏បានឡើងជាមេដឹកនាំលំដាប់ទីបី បន្ទាប់ពី នួន ជា ដែលជាអនុលេខាបក្ស។ នៅឆ្នាំដដែលនោះ អៀង សារី បានរត់ចេញពីភ្នំពេញ ទៅលាក់ខ្លួនក្នុងព្រៃជាមួយ សាឡុត ស។ គេសង្កេតឃើញថា ជាទូទៅ អៀង សារី តែងតែនៅជាប់ជាមួយនឹង សាឡុត ស។ នៅពេលដែល សាឡុត ស ទៅលាក់ខ្លួនក្នុង មន្ទីរ១០០ ក្នុងស្រុកក្រូចឆ្មារ អៀង សារី ក៏នៅទីនោះដែរ។ អៀង សារី បានប្រើឈ្មោះបដិវត្តន៍ថា “មិត្តវ៉ាន់”។
- ១៩៦៣ ជាអតីតសិស្សវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ អៀង សារី ក៏ដូចជាមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមមួយចំនួនទៀតដែរបានទៅបន្តការសិក្សានៅប្រទេសបារាំង។ គឺនៅទីនោះហើយដែលអៀង សារី បានជួបជាមួយប៉ុល ពត ក្រោយមកបានក្លាយទៅជាមេស្ថាបនិកនៃរបបខ្មែរក្រហមនិងជាបងថ្លៃរបស់គាត់ហើយនៅក្នុងពេលនោះដែរគាត់ក៏បានជួបជាមួយនឹងខៀវ សំផននិងបានចូលចលនាតស៊ូក្នុងព្រៃម៉ាគីនៅឆ្នាំ១៩៦៣បន្ទាប់មកបានផ្តួលរំលំរបបគ្រប់គ្រងរបស់លោកសេនាប្រមុខលន់ នល់ ដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។
- ១៩៦៥ ប៉ុល ពត ត្រូវបានជឿថារត់ចូលព្រៃជាមួយនឹង អៀង សារី នៅពេលនោះដែរ ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៥ អៀង សារី បានជួបជាមួយនឹង សឿង, ភឿន, ម៉ុល (ប្រពន្ធរបស់ កែវ មាស) នៅក្នុងទឹកដីខេត្តរតនគិរីដើម្បីរៀបចំមន្ទីរជាបង្អែករបស់បក្ស ។
- ១៩៦៦ អៀង សារី មានឈ្មោះដើម គីម ត្រាង (គីម ស្រ៊ី) និងមានឈ្មោះបដិវត្តន៍ វ៉ាន់ ។ កាលពីទសវត្សរ៍៦០ អៀង សារី ត្រូវបានកម្មាភិបាលខែ្មរក្រហមហៅថា «បងពេញ» ។ ឈ្មោះ «ពេញ» នេះត្រូវបានប្រើនៅមន្ទីរ១០០ ឬមន្ទីរ «ដើមផ្តៀក» ដែលផ្លាស់មកពីមន្ទីរដើមចំបក់ ក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ។ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៦៦ ពេលធ្វើដំណើរពីមន្ទីរ១០០មកកាន់ខេត្តរតនគិរី អៀង សារី ដែលហៅក្រៅថា «បងពេញ» ត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះថា «បងវ៉ាន់» វិញ ។
- ១៩៧០ អៀង សារី បានចេញទៅទីក្រុងហាណូយដើម្បីទៅទាក់ទងវៀតណាម និងសម្តេច សីហនុ នៅទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន ។ នៅឆ្នាំ១៩៧០នោះដែរ អៀង សារី បានបង្រៀនពីគោលជំហរនយោបាយរបស់រណសិរ្សដល់កម្មាភិបាលបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជានៅខេត្តរតនគីរី ។ កម្មាភិបាលខែ្មរក្រហមមួយរូបបាននិយាយថា «ពេលទៅដល់ខេត្តរតនគិរីក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ បានជួប អៀង សារី ហៅ វ៉ាន់ ។ គាត់បានមកទទួលក្រុមយើង ហើយបង្រៀនយើងអំពីគោលជំហរនយោបាយរបស់រណសិរ្ស ប៉ុន្តែគោលបំណងពិតប្រាកដគឺប្រឆាំងវៀតណាម» ។
- ១៩៧០ ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមស៊ីវិលពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ អៀង សារី បានចូលរួមជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិកម្ពុជា និងជាបេសកជនពិសេសរបស់រណសិរ្សរួបរួមជាតិខែ្មរ ។
- ១៩៧០ នៅថ្ងៃទី១០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៧០ គណៈប្រតិភូរបស់រណសិរ្សបង្រួបបង្រួមជាតិ និងរាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជាបានមកដល់ទីក្រុងហាណូយដើម្បីធ្វើទស្សនកិច្ចជាមិត្តភាព ។ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមគ្នាមួយរវាងកម្ពុជា និងវៀតណាមដែលចេញផ្សាយនៅក្នុងទីក្រុងហាណូយ គណបក្សទាំងពីរបញ្ជាក់សាជាថ្មីអំពី «ការតាំងចិត្តក្នុងការអនុវត្តគោលការណ៍ទាំងប្រាំចំណុចដើម្បីសន្តិភាពរួមពោលគឺ គោរពអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពដែនដីរបស់គ្នាទៅវិញទៅមក ការមិនឈ្លានពានគ្នា ការគោរពរបបនយោបាយគ្នាទៅវិញទៅមក និងមិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងគ្នាផង សមភាព និងផលប្រយោជន៍គ្នាទៅវិញទៅមក និងសន្តិសហវិជ្ជមាន»
- ១៩៧០ អៀង សារី បានទៅហាណូយដើម្បីទាក់ទងការងារជាមួយវៀតណាម ហើយនៅឆ្នាំ១៩៧២ ក៏ក្លាយទៅជាអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពនៅភូមិភាគឦសាន ។
- ១៩៧១-៧២ អៀង សារី និង អៀង ធីរិទ្ធ បានបង្កើតរដ្ឋអំណាចនយោបាយមួយទៅលើខែ្មរនៅវៀតណាម ។ អៀង ធីរិទ្ធ ទទួលបន្ទុកខាងវិទ្យុផ្សាយសំឡេងនៅទីក្រុងហាណូយ ។
- ១៩៧១ ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមស៊ីវិលពីឆ្នាំ១៩៧១-១៩៧៥ លោកបានចូលរួមជាមួយរាជ រដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិកម្ពុជា និងជាបេសកជនពិសេសរបស់រណសិរ្សរួបរួម ជាតិខ្មែរ។
- ១៩៧២ នៅខេត្តរតនគិរី អៀង សារី បានបង្កើតកងទ័ពនៅភូមិភាគឦសាន ហើយបានក្លាយជាមេបញ្ជាការកងទ័ពមុនឆ្នាំ១៩៧២ ។
- ១៩៧៣ អៀង សារី ធ្វើការនៅក្នុងមន្ទីរសម្ងាត់របស់បក្សនៅជាយក្រុងហាណូយ ។
- ១៩៧៤ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៤ អៀង សារី និង ខៀវ សំផន បានវិលត្រឡប់ចូលស្រុកវិញបន្ទាប់ពីបានដឹកនាំគណៈប្រតិភូទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅក្រៅប្រទេស ។
- ១៩៧៥ ក្រោយពេលខែ្មរក្រហមទទួលជ័យជម្នះក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ អៀង សារី បានហៅកម្មាភិបាលកេ្មងៗឲ្យត្រឡប់មកពីប្រទេសវៀតណាមចំនួន ៥០០នាក់ ។ អ្នកទាំង៥០០នោះ ត្រូវបានសម្លាប់ចោល ។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥នោះដែរ អៀង សារី បានសុំគណៈទាក់ទងវៀតណាមចុះទៅសួរសុខទុក្ខម្តាយរបស់ខ្លួននៅស្រុកកំណើត ។
- ១៩៧៥ នៅថ្ងៃទី៩ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៥ ក្នុងអង្គ «ប្រជុំអចិន្ត្រៃយ៍» ដែលមានរបៀបវារៈបីគឺ «ការចែកការងារ និងកិច្ចដំណើរការ ការរៀបចំនៅរួម និងការចាត់ចែងការងារជាក់ស្តែងមួយចំនួន» អៀង សារី ត្រូវបានតែងតាំងជាអ្នកទទួល «ការងារបរទេសទាំងបក្សទាំងរដ្ឋ» ។ ថ្ងៃទី២ ខែវិច្ឆិកា (ឬធ្នូ) ឆ្នាំ១៩៧៥ នៅវេលាម៉ោង៧យប់ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុងអង្គ «ប្រជុំអចិន្ត្រៃយ៍» ដែលខ្លឹមសារនៃអង្គប្រជុំមាន «សេចក្តីរាយការណ៍ពីទស្សនកិច្ចនៅថៃ សភាពការណ៍នៅព្រំប្រទល់ និងសមុទ្រ បញ្ហាអំបិល និងបញ្ហាផ្សេងៗ» ។
- ១៩៧៥ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ថ្ងៃទី៩ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៥ អៀង ធីរិទ្ធ ត្រូវបានតែងតាំងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសង្គមកិច្ចនៃរបបកម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យ។ អៀង ធីរិទ្ធ ត្រូវបានចោទថាបានធ្វើការជាមួយខ្មែរក្រហម រហូត ដល់ពេលដែលស្វាមីរបស់គាត់ គឺលោក អៀង សារី បានទទួលការលើកលែងទោស ពីព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៩៨។ គាត់និងប្តីបានមករស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់ពេលត្រូវប៉ូលិសចាប់ខ្លួន និងបញ្ជូនមកឃុំខ្លួននៅមន្ទីរឃុំឃាំងរបស់ អ.វ.ត.ក នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៧។
- ១៩៧៥ អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ ដែលមានឈ្មោះដើមថា ខៀវ ធីរិទ្ធ ជាប្អូនបង្កើតរបស់ លោកស្រី ខៀវ ប៉ុណ្ណារី ជាប្រពន្ធទីមួយរបស់ ប៉ុល ពត។ អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ ឈ្មោះបដិវត្តន៍ហៅថា ភា ឬ ហុង ត្រូវបានអង្គប្រជុំគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា តែងតាំងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ច នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ នៅថ្ងៃទី៩ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៥។ អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ កាន់មុខតំណែងនេះរហូតដល់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬហៅថារបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ នៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។
- ១៩៧៥ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៥ អៀង សារី ស្ថិតនៅក្នុងគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ។ នៅថ្ងៃទី៩ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៥ អៀង សារី ទទួលខុសត្រូវកិច្ចការបរទេស ទាំងបក្សនិងរដ្ឋ
- ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីពួកខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចនៅថ្ងៃទី១៧ខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៥ អៀង សារី បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់គឺប្រមូលបញ្ញាជនខ្មែរនៅបរទេសឲ្យវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញក្រោមការឃោសនាថាឲ្យមកជួយកសាងប្រទេសជាតិឡើងវិញហើយបញ្ញាជនភាគច្រើនត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងសម្លាប់ចោល។ យ៉ាងណាក៏ដោយក្នុងអំឡុងការកាត់ទោសអៀង សារី ក៏ដូចជាជនជាប់ចោទដទៃទៀតដែរ មិនដែលបានសារភាពពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការទទួលខុសត្រូវលើឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានកើតឡើងក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកខ្លួនទេ។ លោក ឆាំង យុ មានប្រសាសន៍ថា អៀង សារី គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវម្នាក់ចំពោះមុខប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា។ «នៅក្នុងនាមជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ ច្បាស់ណាស់ដែលគាត់បានដឹងអំពីការចាប់ខ្លួន ការសម្លាប់នៅក្នុងឋានៈគាត់ដែលជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ម្នាក់ ជាអ្នកចូលរួមបង្កើតរបបកម្ពុជាប្រជាធិតេយ្យហ្នឹង វាច្បាស់ថាគាត់ត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវ នៅចំពោះមុខប្រវត្តិសាស្ត្រ។ អីចឹងបើទោះបីជាគាត់ស្លាប់ទៅដោយគ្មានការវិនិច្ឆ័យ ប្រវត្តិសាស្ត្របានវិនិច្ឆ័យគាត់រួចហើយ»។
- ១៩៧៥ ពេលដែលខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចនៅឆ្នាំ១៩៧៥ អៀង សារី ក៏បានក្លាយទៅជា ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកកិច្ចការបរទេស។ អៀង សារី បានរត់ភៀសខ្លួនទៅ
- ១៩៧៦ នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី ត្រូវបានគណៈមជ្ឈិមបក្ស តែងតាំងជាឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីនិងជារដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកកិច្ចការ បរទេស ។
- ១៩៧៦ នៅឆ្នាំ១៩៧៦ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមធ្លាប់បានយកទឹកដោះគោ តែ ស្ករ មកឲ្យម្តាយ អៀង សារី ឈ្មោះ ង្វៀន ធីឡឺយ ប្រហែល៦-៧ដង ក៏ប៉ុន្តែចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៧ មក រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមពុំដែលមកសួរសុខទុក្ខ និងឧបត្ថម្ភទៀតឡើយ ។
- ១៩៧៦ លោក ទុំ បូរ៉ាន់ អតីតនាយទាហានកងនាវាចរណ៍ ដែលបានធ្វើកម្មសិក្សានៅឯសហរដ្ឋឤមេរិកកាលពីឆ្នាំ១៩៧៤ បានបញ្ជាក់អះអាងថា លោកបានជួបលោក អៀង សារី និងលោក ជួន ប្រសិទ្ធ នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ហើយលោកថែមទាំងបានបដិសេធសេចក្តីអន្ទងរបស់បងទី៣នេះទៀតផង ដោយលោកមានប្រសាសន៍ដូច្នេះថា ៖ «ខ្ញុំទៅជួបលោក អៀង សារី ហ្នឹង គាត់និយាយពីរឿងកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានឈ្នះហើយ ចម្រុងចម្រើនមហាអស្ចារ្យអីចុះឡើងអ៊ីចឹងទៅ ហើយក៏និយាយថា គេត្រូវការអ្នកចេះដឹងទៅជួយ ។ អ្នកដែលមករៀនជាមួយខ្ញុំ គេត្រឡប់ទៅវិញ ។ អ្នកដែលនៅជាមួយខ្ញុំពីរនាក់ គឺ គង់ ហ៊ត និង អ៊ឹង ហ៊ូយូ ផ្ញើផូសខាត មកពីស្រុកចិន សរសេរថា ខ្ញុំបានមកដល់[សណ្ឋាគារ]ស្រុកចិនហើយ អត់អីទេ ហើយថ្ងៃស្អែកហ្នឹងនឹងឡើងយន្ដហោះទៅស្រុកខ្មែរ ។ ផុតពីស្រុកចិនទៅ គឺបាត់រហូត» ។
- ១៩៧៦ សាក្សីដែលនៅរស់ខ្លះ បានឲ្យដឹងថា ក្រោយការអន្ទងអូសទាញរបស់លោក អៀង សារី និស្សិត បញ្ញវ័ន្តខ្មែររាប់ពាន់នាក់បានវិលត្រឡប់ចូលប្រទេសកម្ពុជាវិញ ដែលអ្នកទាំងនោះត្រូវដាក់ឲ្យរស់នៅផ្តុំគ្នានៅមន្ទីរលត់ដំបឹង ត្របែក ហើយខ្លះទៀត ក្រោយមក ត្រូវបានបញ្ជូនទៅធ្វើទារុណកម្ម សួរចម្លើយនិងសម្លាប់ចោលនៅមនី្ទរ ស-២១ ឬគុកទួលស្លែង ។
- ១៩៧៦ លោក អុង ថុងហឿង អតីតនិស្សិតខ្មែរមួយរូបនៅស្រុកបារាំង បានវិលត្រឡប់មកមាតុប្រទេសវិញ ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា ក្នុងចំណោមខ្មែរវិលត្រឡប់ពីបរទេសប្រមាណ ៤ ពាន់នាក់ ដែលលោកបានជួបនោះ នៅមានជីវិតមិនដល់ ១ពាន់នាក់ឡើយ សព្វថ្ងៃនេះ ៖ «យើងទាំងអស់គ្នា មកដើម្បីស្រុកទាំងអស់គ្នា អាហ្នឹងគឺក្នុងការយល់របស់ខ្ញុំនៅពេលហ្នឹង ។ ដល់យើងមកដល់ ចេញពីពោធិ៍ចិនតុងដឹកពួកខ្ញុំដល់វិទ្យាស្ថានបច្ចេកទេសមិត្តភាព សូវៀត ក៏គេដឹកខ្ញុំចូលទៅក្នុងហ្នឹង ខ្មែរក្រហមគេហៅថា ជំរំអប់រំ ស-១៥ ។ បងប្អូន មិត្តភក្តិខ្ញុំដែលមករស់នៅជាមួយគ្នាហ្នឹង ប្រហែលជាជិត ៤០០០នាក់ ហើយរស់នៅសព្វថ្ងៃ តាមខ្ញុំដឹង គឺមិនដល់១០០០នាក់ទេ» ។ មានសេចក្ដីរាយការណ៍ទៀតថា អៀង សារី បានរួមចំណែកក្នុងការអនុវត្តគោលការណ៍បោសសំឤតនិងសម្លាប់រង្គាលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ។
- ១៩៧៦ នៅក្នុងសៀវភៅមួយក្បាល ដែលមានចំណងជើងថា «ឆ្ងាយហួសពីជើងមេឃ ៥ឆ្នាំជាមួយពួកខ្មែរក្រហម» របស់លោកស្រី ឡូរ៉ង់ ពិក ជាជនជាតិបារាំងនិងជាអតីតភរិយារបស់មន្ត្រីជំនិតម្នាក់របស់លោក អៀង សារី នោះ បានរៀបរាប់អំពីការជាប់ទាក់ទិនរបស់ អៀង សារី ក្នុងការសម្លាប់មនុស្ស ។ នៅក្នុងទំព័រ ១៨៤ និង១៨៥ លោកស្រី ឡូរ៉ង់ ពិក បានរៀបរាប់ដូច្នេះថា ៖ «ក្រោយ ពីរលកនៃការបោសសំឤត ប្រៀបដូចជាការបង្ហូរឈាមឲ្យខ្សោះនោះមក អៀង សារី បានកោះហៅកម្មាភិបាលដឹកនាំជាច្រើនរូប ទាំងប្រពន្ធនិងកូនផងនោះ មកពីភូមិភាគពាយ័ព្យដឹកនាំដោយ ឈ្មោះ ស៊ូ ។ ក្រោយពីការសម្រាកមួយរយៈខ្លីនៅ ប-១ ឬក្រសួងការបរទេសមក ពួកគេត្រូវបានបញ្ជូនជាផ្លូវការ ទៅកាន់អង្គភាពពិសេសមួយ ដើម្បីត្រៀមខ្លួនចេញទៅបើកស្ថានទូតនៅឯបរទេស ។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក យើងទទួលដំណឹងថា អ្នកទាំងនោះជា "ពួកក្បត់" ទៅវិញ» ។
- ១៩៧៦ នៅយប់ថ្ងៃទី២២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួម «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» ស្តីអំពី «បញ្ហាការពារប្រទេស» ដោយមាននិយាយអំពីជំនួយរបស់ចិនទាក់ទងខាងអាកាស និងខាងជើងទឹក និងអំពីមតិណែនាំមួយចំនួនរបស់អង្គការ ។ យប់ថ្ងៃដដែលនេះដែរ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» ស្តីពី «បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចដោយភ្ជាប់នឹងមតិណែនាំរបស់អង្គការផង» ។ នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» ស្តីអំពី «បញ្ហាជំនួយស៊ុយអែត និងយូហ្គោស្លាវី» ក្នុងពេលនោះ អៀង សារី បានធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍ជូនអង្គប្រជុំ ។
- ១៩៧៦ នៅថ្ងៃទី៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំការងារឃោសនាការ» ដែលមានរបៀបវារៈដូចជា «ការផ្សាយអំពីការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី២០ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៦ និងភារកិច្ចតាមដានដំណឹង» ។ នៅថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» ដែលក្នុងអង្គប្រជុំនោះមានលើករបៀបវារៈអំពី «បញ្ហាព្រំប្រទល់ខាងកើត» និងមតិណែនាំរបស់អង្គការ ។
- ១៩៧៦ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» ស្តីអំពី «ពាណិជ្ជកម្ម» ។ បន្ទាប់ពីសេចក្តីរាយការណ៍ត្រួសៗរបស់ អៀង សារី និង កុយ ធួន ស្តីពីការទាក់ទងជាមួយចិនរួចមក អចិន្ត្រៃយ៍បានសម្រេចចាត់តាំងគណៈកម្មាធិការមួយសម្រាប់ពិនិត្យរៀបចំទំនិញដែលត្រូវទិញដែលមាន អៀង សារី ជា «សមាជិកពិគ្រោះពិភាក្សា» ក្នុងគណៈកម្មាធិការនោះ ។ នៅក្នុង «សេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈមជ្ឈិម» ថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៦អៀង សារី ត្រូវបានតែងតាំងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកកិច្ចការបរទេស ។
- ១៩៧៦ នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ ។ នៅថ្ងៃទី៣ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» អំពី «ការងារបរទេស» ដែលមាន អៀង សារី ខ្លួនឯងផ្ទាល់ជាអ្នករាយការណ៍ ។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» អំពី «បញ្ហាពាណិជ្ជកម្ម» ពេលនោះអង្គប្រជុំបានរៀបចំ «គណៈកម្មាធិការពាណិជ្ជកម្មដំណើរទៅហុងកុង គណៈកម្មាធិការកំពង់ផែ និងការទាក់ទងពាណិជ្ជកម្មនឹងធនាគារជាមួយចិន» ។
- ១៩៧៦ នៅរសៀល និងយប់ថ្ងៃទី១៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» ដើម្បី «ពិនិត្យអំពីប្រតិកម្មរបស់វៀតណាមក្នុងអង្គប្រជុំលើកទី៥កាលពីពេលព្រឹក» ។ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានជួបសន្ទនាជាមួយ សមមិត្ត ផាន ហៀន អនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរបស់វៀតណាម ដោយក្នុងភាគីកម្ពុជាអ្នកដែលចូលប្រជុំរួមមាន សមមិត្ត មុត, សមមិត្ត តូច និងសួង ស៊ីគឿន ។ នៅក្នុងជំនួបនោះ ផាន ហៀន បានរាយការណ៍ជូន អៀង សារី អំពីសភាពការណ៍នៅវៀតណាមអំពីការបោះឆ្នោតទូទៅ សន្និសីទប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ និងបញ្ហាអាស៊ាន ។ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀង សារី បានចូលរួមក្នុង «អង្គប្រជុំគណៈអចិន្ត្រៃយ៍» អំពីបញ្ហា «ការងារការបរទេស» ក្នុងពេលនោះ អៀង សារី ខ្លួនឯងបានធ្វើ «សេចក្តីរាយការណ៍អំពីសកម្មភាពរបស់ក្រសួងការបទេស» ។ មុនខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៦ អៀងសារី បានរៀបចំប្រជុំជាមួយ ខៀវ សំផន និង ហ៊ូ នឹម អំពីការទៅចូលរួមសន្និសីទប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធនៅទីក្រុងកូឡុំបូ ប្រទេសស្រីលង្កា ។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ ហ៊ូ នឹម ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងបញ្ជូនទៅមន្ទីរស-២១ ឬ ទួលស្លែង ហើយនៅថ្ងៃទី១០ ខែមេសា ចម្លើយសារភាពរបស់ ហ៊ូ នឹម ត្រូវបានផ្ញើជូនទៅ អៀង សារី ដើម្បីអាន ។
- ១៩៧៧ នៅថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៧ លោក រ៉ូស៊េរីយ៉ូ ឡូបាតូ អគ្គមេបញ្ជាការនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធបដិវត្តន៍ទីម័រខាងកើតបានសរសេរសំបុត្រមួយច្បាប់សុំការអនុញ្ញាតពី អៀង សារី ចេញពីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីធ្វើដំណើរទៅសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ។
- ១៩៧៧ អៀង សារី បានចេញបញ្ជាឲ្យធ្វើការវាយប្រហារប្រឆាំងវៀតណាម ។
- ១៩៧៨ ក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៨ អៀង សារី ប៉ុល ពត ខៀវ សំផន វន វ៉េត និង ចេង អន បានចូលរួមការសិក្សាមួយនៅសាលាចតុមុខ ដែលនិយាយអំពីការវិលត្រឡប់ចូលស្រុកវិញរបស់អ្នកនៅខាងក្រៅប្រទេសដើម្បីឲ្យជួយរៀបចំកម្មវិធីសិក្សា និងជួយធ្វើការនៅតាមបណ្តាក្រសួងនានា ។
- ១៩៧៨ ក្នុងអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៨ សមាជិករបស់សមាគមមិត្តភាពកម្ពុជា-ស៊ុយអែត ដឹកនាំដោយ ហ្គនុណា ប៊ើយស្ត្រម បានមកធ្វើទស្សនកិច្ចរយៈពេល ១៤ថ្ងៃនៅប្រទេសកម្ពុជា ដោយក្នុងអំឡុងពេលនោះ គណៈប្រតិភូបានចូលរួមអាហារជាមួយ ប៉ុល ពត និង អៀង សារី ។ នៅថ្ងៃទី២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ អៀង សារី ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានជួបសន្ទនា និងទទួលរៀបចំពិធីជប់លៀងជូនភ្ញៀវគណៈប្រតិភូក្រសួងពាណិជ្ជកម្មក្រៅប្រទេសនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនដែលដឹកនាំដោយសមមិត្ត ចេន ជាអនុរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មក្រៅប្រទេសចិន ព្រមទាំងបានវាយតម្លៃយ៉ាងខ្ពស់ដល់ការរីកលូតលាស់នៃពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសចិន និងកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។
- ១៩៧៨ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ អៀង សារី បានផ្ញើលិខិតមួយទៅឲ្យ សុន សេន ហៅ សមមិត្ត ខៀវ ដែលនិយាយអំពីសមមិត្តចិនស្នើសុំទៅមើលភូមិភាគបូព៌ាដែលកាលនោះ សុន សេន មានភារកិច្ចមើលការខុសត្រូវភូមិភាគបូព៌ា ។
- ១៩៧៨ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ អៀង សារី បានជួបជាមួយអ្នកសារព័ត៌មាន អេលីហ្សាប៊ែត បេកឃើ, រីឆាត ដាត់មេន និង ម៉ាល់ខូម ខូលវែល ក្នុងពិធីបាយល្ងាចនៅវិមានចំការមន ដែលមាន ជួន ប្រាសិទ្ធ ជា អ្នកបកប្រែ ។ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ អៀង សារី មិនបានឆ្លើយសំណួររបស់ រីឆាត ដាត់មេន ទេ ហើយសុំរង់ចាំឲ្យ ប៉ុល ពត ជាអ្នកឆ្លើយចំពោះថាតើគួរអនុញ្ញាតឲ្យសម្ភាសន៍ ឬក៏អត់ ។ ជាជំនួសវិញ អៀង សារី បែរជានិយាយពីរឿងជោគជ័យក្នុងការវាយប្រហារជាមួយវៀតណាមដែលចង់ឲ្យកម្ពុជាទៅជាផ្នែកមួយនៃសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិន ។ អ្នកទាំងបីត្រូវបានឲ្យស្នាក់នៅបច្ចុប្បន្នសណ្ឋាគារឡឺរ៉ូយ៉ាល់ ។ ម៉ាល់ខូម ខូលវែល ត្រូវបានសម្លាប់ ដោយខ្មាន់កាំភ្លើងម្នាក់នៅកន្លែងដែលគាត់ស្នាក់នៅ ។
- ១៩៧៨ នៅថ្ងៃទី២៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ អេលីហ្សាប៊ែត បេកឃើ និង រីឆាត ដាត់មេន បានចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងសាកសពរបស់ ម៉ាល់ខូម ខូលវែល ។ នៅថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ អៀង សារី អង្គុយនៅខាងក្រោយ ប៉ុល ពត នៅឯអតីតវិមានរដ្ឋាភិបាលពណ៌ប្រផេះនៅជួរមាត់ទន្លេដែលសង់តាំងពីអាណានិគមបារាំង ប៉ុល ពត បានថ្លែងសុន្ទរកថាអំពីគោលបំណងរបស់វៀតណាមដែលចង់ឲ្យមានសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិនដោយចោទវៀតណាមថាបានចងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយប្រទេសក្នុងកតិកាសញ្ញាសង្រ្គាម និងប្រទេសសូវៀតដើម្បីរៀបចំចូលឈ្លានពានប្រទេសកម្ពុជា ។
- ១៩៧៨ ថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៨ មានលិខិតរាយការណ៍ទៅ អៀង សារី អំពីដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់គណៈប្រតិភូនៃប្រទេសយូហ្គោស្លាវី ។ ក្នុងពេលទៅចូលរួមសម័យប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៨ អៀង សារី បានរៀបចំឲ្យមានសន្និសីទកាសែតមួយ ។ ក្នុងសន្និសីទនោះ អៀង សារី បានប្រកាសថានឹងអញ្ជើញលោកអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ឃើត វុលហែម ឲ្យមកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជា ដោយភ្ជាប់ទៅនឹងការស៊ើបអង្កេតរឿងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេស ។
- ១៩៧៩ ប្រមាណពីសប្ដាហ៍ក្រោយមក វៀតណាមបានលើកទ័ពចូលប្រទេសកម្ពុជា ហើយ អៀង សារី ជាមួយនឹងមេដឹកនាំរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យផ្សេងទៀតបានភៀសខ្លួនទៅព្រំដែនថៃ ។ អៀង សារី និង ប៉ុល ពត ត្រូវតុលាការបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជានៅទីក្រុងភ្នំពេញកាត់ទោសកំបាំងមុខពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ ហើយសម្រេចផ្តន្ទាទោសប្រហារជីវិត ។ ទោះបីជារបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យត្រូវដួលរលំក៏ដោយ ក៏ អៀង សារី នៅតែបន្តតួនាទីរបស់ខ្លួនក្នុងរដ្ឋាភិបាលនិរទេសមួយដែលបង្កើតឡើងនៅក្នុងទឹកដីថៃ ប៉ុន្តែ អៀង សារី បានផ្ទេរមុខតំណែងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសទៅឲ្យ ខៀវ សំផន វិញ បន្ទាប់ពីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យក្នុងឆ្នាំ១៩៨២ ។
- ១៩៧៩ អៀង សារី បានរត់ភៀសខ្លួនទៅ ប្រទេសថៃនៅពេលដែលរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩។
- ១៩៧៩ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៩ លោក អៀង សារី ត្រូវបានកាត់ទោសកំបាំងមុខប្រហារជីវិតនិងរឹបអូសយកទ្រព្យសម្បត្តិ ទាំងអស់ដោយតុលាការប្រជាជនបដិវត្តន៍នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ។
- ១៩៨២ គាត់ត្រូវបានកាត់ ទោសកំបាំងមុខពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ និងត្រូវផ្តន្ទាទោសប្រហារជីវិតដោយ តុលាការប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជានៅភ្នំពេញ។ អៀង សារី បានបន្តតួនាទីរបស់ខ្លួន ក្នុងរដ្ឋាភិបាលនិរទេស ប៉ុន្តែបានផ្ទេរមុខតំណែងជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសទៅឲ្យ ខៀវ សំផន បន្ទាប់ពីការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យក្នុងឆ្នាំ១៩៨២។
- ១៩៩៦ នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩៦ អៀង សារី គឺជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខែ្មរក្រហមដំបូងគេ ដែលបានចាកចេញពីចលនាខែ្មរក្រហមជាមួយនឹងអ្នកក្រោមបង្គាប់ និងកងកម្លាំងយោធាខែ្មរក្រហមរាប់ពាន់នាក់ មកចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ។ ការចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានេះគឺជាថ្នូរនឹងព្រះរាជក្រឹត្យលើកលែងទោសពីសំណាក់ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ពីការកាត់ទោសប្រហារជីវិត និងការកាត់ទោសក្រោមច្បាប់ដាក់ខែ្មរក្រហមនៅក្រៅច្បាប់ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤ ដែលបានចែងថា រចនាសម្ព័ន្ធអង្គការរបស់ខែ្មរក្រហមគឺមានលក្ខណៈមិនស្របច្បាប់ ។ បន្ទាប់មក អៀង សារី បានរស់នៅជាមួយប្រពន្ធរបស់ខ្លួនឈ្មោះ អៀង ធីរិទ្ធ ដោយមានសេរីភាពយ៉ាងពេញលេញនៅទីក្រុងភ្នំពេញ និងម្តងម្កាលនៅប៉ៃលិន ។
- ១៩៩៦ លោក អៀង សារី បានទទួលការលើកលែងទោសពីអតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៦ បន្ទាប់ពីបានដឹកនាំកងទ័ពខ្មែរក្រហមរាប់ពាន់នាក់ ចុះចូលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ។
- ១៩៩៦ ដោយអស់ជំនួយពីប្រទេសចិនក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ខែតុលាឆ្នាំ១៩៩១ អៀង សារី និងមេទ័ពខ្មែរក្រហមពីរនាក់ទៀតគឺ សុខ ភាព និង អ៊ី ឈាន បានចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩៦ ដោយបាននាំមកជាមួយនូវកងកម្លាំងយោធារាប់ពាន់នាក់ហើយត្រូវបានលើកលែងទោសដោយព្រះមហាក្សត្រនរោត្តម សីហនុដោយសារតែតុលាការសម័យរដ្ឋកម្ពុជាបានកាត់ទោសប្រហារជីវិតរូបគាត់ដោយកំបាំងមុខនៅឆ្នាំ១៩៧៩។ការចុះចូលនេះធ្វើឡើងពីរឆ្នាំមុនការចុះចូលរបស់នួន ជា អតីតប្រធានសភាខ្មែរក្រហមនិងខៀវ សំផននៅតំបន់អន្លង់វែង។ បន្ទាប់មកអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំងបីមានទីលំនៅរៀងៗខ្លួនក្នុងក្រុងប៉ៃលិន។
- ១៩៩៧ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានស្នើទៅអង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីនាំយកអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវក្នុងការសម្លាប់ប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងរបបខែ្មរក្រហមយកទៅតុលាការ ។
- ១៩៨២ អៀង សារី បានភៀសខ្លួនទៅកាន់ព្រំដែនកម្ពុជាថៃក្រោយពីការចូលលុកលុយរបស់កងទ័ពវៀតណាមនៅខែមករាឆ្នាំ១៩៧៩ហើយបានបន្តការងារជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកកិច្ចការបរទេសរបស់ពួកខ្មែរក្រហមដដែល។ គាត់ បានផ្ទេរការទទួលខុសត្រូវទៅឲ្យខៀវ សំផន បន្ទាប់ពីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចំរុះកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៅឆ្នាំ១៩៨២។
- ១៩៩៦ អៀង សារី បានចាកចេញពីចលនាខ្មែរក្រហមជាមួយនឹងកងកម្លាំងយោធារាប់ពាន់ នាក់នៅខែសីហាឆ្នាំ១៩៩៦ ជាថ្នូរនឹងព្រះរាជក្រិត្យលើកលែងទោសចំពោះសាលក្រម ឆ្នាំ១៩៧៩ និងការលើកលែងទោសពីសំណាក់ព្រះករុណាព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ពីការកាត់ទោសក្រោមច្បាប់ដាក់ខ្មែរក្រហមនៅក្រៅច្បាប់ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤។
- ២០០១ រដ្ឋសភាជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានអនុម័តច្បាប់ឲ្យមានការកាត់ទោសមេដឹកនាំខែ្មរក្រហម ។
- ២០០៣ ទើបកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជាមួយនឹងអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងការបង្កើតតុលាការកាត់ទោសមេដឹកនាំខែ្មរក្រហមត្រូវបានធ្វើឡើង ។
- ២០០៦ តុលាការខែ្មរក្រហមដែលមានឈ្មោះផ្លូវការថា អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា បានលេចជារូបរាងឡើង និងបានចាប់ផ្តើមដំណើរការការងាររបស់ខ្លួន ។
- ២០០៧ នៅថ្ងៃទី១២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៧ អៀង សារី និង អៀង ធីរិទ្ធ ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅភូមិគ្រឹះរបស់ខ្លួននាទីក្រុងភ្នំពេញ ។ អៀង សារី គឺជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខែ្មរក្រហម និងអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យពីឆ្នាំ១៩៧៥-៧៩ មួយរូបក្នុងចំណោមមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់សំខាន់ៗក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរួមមាន: អៀង ធីរិទ្ធ ខៀវ សំផន នួន ជា និង កាំង ហ្កេចអ៊ាវ ហៅ ឌុច ។
- ២០០៧ អៀង ធីរិទ្ធ ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាមានការទទួលខុសត្រូវតាមរយៈការធ្វើ សកម្មភាព ឬ បរាជ័យក្នុងការទប់ស្កាត់ (រួមបញ្ចូលទាំងការប្រព្រឹត្តតាមរយៈ ឧក្រិដ្ឋកម្មរួម) បញ្ជា ញុះញង់ រៀបចំផែនការ ដឹកនាំ ឬសមគំនិត ដោយការជួយឬជំរុញ ឬបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្ម ឬទទួលខុសត្រូវក្នុងនាមជាអ្នកដឹកនាំ ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដូចខាងក្រោម ដែលត្រូវបាន ប្រព្រឹត្តនៅចន្លោះពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩៖ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ៖ មនុស្សឃាត ការសម្លាប់ផ្តាច់ពូជ ការដាក់ក្នុង មន្ទីរឃុំឃាំង ការធ្វើទារុណកម្ម និងអំពើអមនុស្សធម៌ផ្សេងទៀត។ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ៖ ការសម្លាប់ក្រុមជនជាតិវៀតណាម និង ចាម។ ការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៤៩ ៖ មនុស្សឃាតដោយចេតនា ការធ្វើទារុណកម្មឬការប្រព្រឹត្តអមនុស្សធម៌ ការបង្ក ដោយចេតនាឲ្យមានរបួសធ្ងន់ធ្ងរឬឲ្យមានការឈឺចាប់ដល់រូបរាងកាយឬសុខភាព ការដកហូតដោយចេតនាពីឈ្លើយសឹកឬជនស៊ីវិលនូវសិទ្ធិទទួលបានការកាត់ក្តី ដោយយុត្តិធម៌ ការបង្ខាំងនិងការនិរទេសជនស៊ីវិលដោយខុសច្បាប់។ អំពើមនុស្សឃាត ៖ ការធ្វើទារុណកម្ម និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញខាងផ្នែកសាសនា ដូចមានចែងក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៥៦។ អៀង ធីរិទ្ធ បានបដិសេធរាល់បទចោទប្រកាន់ទាំងអស់មកលើគាត់។
- ២០០៧ តាមអំណាចនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ឬហៅដោយខ្លីថា សាលាក្តីខ្មែរក្រហម លោក អៀង សារី ត្រូវបានចាប់ខ្លួនចេញពីផ្ទះវីឡារបស់លោកនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៧ ។ លោក អៀង សារី ត្រូវបានឃុំឃាំងជាបណ្តោះអាសន្នចាប់តាំងពីពេលនោះមក ។ ការសម្រេចឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ន បានធ្វើឲ្យលោក អៀង សារី ប្តឹងជំទាស់ ហើយតាមការគ្រោងទុកសាលាក្តីខ្មែរក្រហមនឹងលើកយកបណ្តឹងជំទាស់របស់ លោក អៀង សារី មកធ្វើសវនាការនៅព្រឹកថ្ងៃច័ន្ទ ទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៨ ដើម្បីសម្រេចថា តើត្រូវឃុំខ្លួនជាបន្ត ឬត្រូវដោះលែងជាបណ្ដោះអាសន្ន ៕
- ២០១៣ អៀង សារី ត្រូវបានបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពកម្ពុជាសូវៀត ទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ហើយទទួលមរណភាពនៅវេលាម៉ោង៨ និង៤៥នាទីព្រឹក ថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ដោយជំងឺបេះដូង ។ សពរបស់ អៀង សារី ត្រូវបានដឹកទៅកាន់ស្រុកម៉ាឡៃ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ នៅថ្ងៃដដែលដើម្បីធ្វើពិធីបុណ្យតាមប្រពៃណីពុទ្ធសាសនា ៕
- ២០១៣ នីតិវិធីប្រឆាំងនឹងជនជាប់ចោទ អៀង សារី ត្រូវបានបញ្ចប់នៅចំពោះមុខអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជានៅថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៣ បន្ទាប់ពីគាត់បានស្លាប់នៅក្នុងថ្ងៃជាមួយគ្នានេះ។
- ២០១៣ លោក អៀង សារី បានស្លាប់ នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ នៅវេលាម៉ោងប្រហែលជា ៨:៤៥ នាទី ដោយរោគាពាធ នាមន្ទីរពេទ្យខ្មែរ-សូវៀត។មុខពេលការប្រឆាំងរឿងក្តីរបស់គាត់ អាចយកសេចក្តីសំរេច។គាត់មានជំងឺបេះដូងអស់រយះពេលជាច្រើនឆ្នាំក៏ដូចជាមានជំងឺផ្សេងៗទៀតផងដែរ។គាត់បានយកភាគហ៊ុនរបស់គាត់ទៅដាក់នៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងពិសេសនៅឯមន្ទីរ ពេទ្យនៅថ្ងៃទី៤ខែមិនាឆ្នាំ២០១៣ហើយមេធាវីរបស់គាត់បាននិយាយថាក្រពះនិងពោះវៀនរបស់គាត់មានបញ្ហា។ខ្ឡួនប្រាណរបស់គាត់ត្រូវបានគេបញ្ជូនទៅផ្ទះរបស់លោកនៅខេត្ត បន្ទាយមានជ័យ។ខ្លួនរបស់គាត់និងយកទៅផ្តេករយះពេល៧ថ្ងៃមុនពេលរំលាយសាកសព។មុនពេលគាត់ស្លាប់ គាត់បាននិយាយថាការកាត់ទោសរបស់គាត់ជាប់ទាក់ទងទៅនិង ខ្មែរក្រហម លោកអ៊ីលីសាបែត ស៊ីម៉ូនែ ហ្វត គឺជាមេធាវីរបស់គាត់បាននិយាយថាសំរាប់ជនរងគ្រោះជានេះគឺជាការស្លាប់ដ៏តូចតាចនៃការកាត់ក្តីហើយរឹតត្បឹតពួកគេស្វែងរក សច្ចះធម៍និងយុត្តិធម៍។
- ២០១៣ អៀងសារីមិនព្រមសារភាពពីកំហុស រហូតដល់ថ្ងៃមរណៈ ភ្នំពេញ៖ នៅពេលដែលសាលាក្តីខ្មែរក្រហមកំពុងកាត់ទោសសំណុំរឿង០០២មិនទាន់ទាំងបានពាក់កណ្តាលផ្លូវផងជនជាប់ចោទដែលជាអតីតមេដឹកនាំកំពូលខ្ពស់បំផុតនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យឬដែលគេស្គាល់រត់មាត់ថាជារបបខ្មែរក្រហមបានរបូតម្តងមួយៗអស់ចំនួនពីរនាក់ទៅហើយ។ នោះគឺអៀង សារី និងប្រពន្ធរបស់គាត់អៀង ធីរិទ្ធ។ អៀង ធីរិទ្ធ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ចត្រូវដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំកាលពីចុងឆ្នាំមុនដោយសារជំងឺវង្វេងវង្វាន់បាត់បង់ការចងចាំ។ប៉ុន្មានខែក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី១៤ខែមិនាប្តីរបស់គាត់គឺ អៀង សារី បានស្លាប់ក្នុងអាយុ៨៧ ឆ្នាំដោយសារមូលហេតុផ្លូវការថាបេះដូងរបស់គាត់អស់សមត្ថភាពដំណើរការ។
No comments:
Post a Comment