- Aouei អាអួយ;
- Boran បុរាណ ;
- Dui ដួយ ;
- Kamaen-Boran ខ្មែរបុរាណ;
- Kuay កយ;
- Kuoy គួយ;
- Kuy កួយ;
- សួយ Shoi ;
- Soueiសែន ; ស្ទឹងសែន
- Suai សួយអៃ;
- Suay សុអៃ;
- Suei សួរអី;
- Sui សុយ ;
- Xuay ស៊ួយ
ជនជាតិ កួយ ជាអតីតរដ្ឋកុលសម្ព័ន្ធមួយ សម័យបុរាណ ដែលសព្វថ្ងៃនេះ កួយ មានរស់នៅ ៖
- ប្រទេសថៃ ចំនួន ៤០០,០០០ នាក់ ឆ្នាំ ២០០៦
- ប្រទេស កម្ពុជា ចំនួន ៧០. ០០០ នាក់ ឆ្នាំ ២០១៩ និង
- ប្រទេសឡាវ ចំនួន ៤៣,០០០ ឆ្នាំ ២០០៥
(ប្រភព ) ជនជាតិកួយ មាន ០៤ បួនអំបូរគឺ (១) កួយអន្ទ័រ (ភាគច្រើនរស់នៅស្រុកត្បែងមានជ័យ ខេត្តព្រះវិហារ) (២) កួយអក (៣) កួយអឺ (ខេត្តក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែង) និង (៤) កួយអន់រ័រ (ឬ ហៅថាអន្រ្ទើ មានរស់នៅខេត្តកំពង់ធំ) ។ ជនជាតិភាគតិចកួយទាំងបួនកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធដូចជនជាតិខ្មែរដែរ។ កួយជាមនុស្សជាតិមួយនៅក្នុងដែនកម្ពុជា កួយមានភាសាច្រើន ដូចជា កួយដែក កួយដំរី ជាដើម ។ ជនជាតិកួយគឺជាជនជាតិភាគតិចខ្មែរមួយប្រភេទ ដែលចូលចិត្តរស់នៅតំបន់ ដែលដាច់ឆ្ងាយពីជនជាតិខ្មែរ ប៉ុន្តែវប្បធម៌ និងប្រពៃណី ការរស់នៅគឺមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងជនជាតិខ្មែរច្រើន។ កាលពីសម័យបុរាណជនជាតិនេះចូលចិត្តរស់នៅក្នុងព្រៃជ្រៅ ប្រកបមុខរបបធ្វើស្រែ និងរកស៊ីបោចវល្លិ៍ ជ័រ។ ជនជាតិនេះមានភាសាដោយឡែកពីគ្នាខុសពីភាសាខ្មែរ។
រូបភាព ផលិតដែក សម័យបុរាណ
ខេត្តព្រះវិហារ ដែលមានភូមិសរុប ៤៧ ភូមិ ។ ខេត្តកំពង់ធំក៏មានជនជាតិដើមភាគតិចកួយរស់នៅច្រើនដែរ ដូចជានៅស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក ស្រុកស្ទោង ស្រុកសំបូរព្រៃគុហ៍ និងស្រុកសណ្តាន់។ តែភាគច្រើនពួកគាត់រស់នៅឡាយឡំជាមួយជនជាតិខ្មែរ ដែលធ្វើឲ្យរបៀបនៃការរស់នៅ ប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់ស្ទើរមានលក្ខណៈដូចគ្នាបេះបិត ដែលយើងពិបាកនឹងសម្គាល់ថាជាជនជាតិកួយ ឬជនជាតិខ្មែរណាស់។ ក្រៅពីខេត្តទាំងពីរខាងលើ ជនជាតិកួយក៏មានរស់នៅក្នុងខេត្តក្រចេះ (មាននៅស្រុកសំបូរ) និងខេត្តស្ទឹងត្រែង(ស្រុកសៀមបូក) ដែរ ។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយមិនមានអក្សរសាស្ត្រដើមទេ គឺនិយាយភាសាកួយតែសរសេរខ្យល់សំនៀងជាភាសាខ្មែរ ហើយភាសាកួយក៏មានលាយពាក្យភាសាខ្មែរដែរ ។ចំពោះភាសាកួយ យុវជនកួយសម័យនេះ មិនសូវនិយមនិយាយភាសាជនជាតិដើមរបស់ខ្លួន ម្ដាយឪពុកអត់សូវបាននិយាយកួយជាមួយកូន កូនចូលទៅសាលា ត្រឡប់មកវិញនិយាយតែខ្មែរជាមួយឪពុកម្ដាយ។ គេសង្កេតឃើញថាមានជនជាតិកួយវ័យចំណាស់នៅតាមភូមិនីមួយៗ និយមនិយាយភាសាកំណើតខ្លួនច្រើននៅឡើយ ជាក់ស្ដែងដូចជាជនជាតិកួយនៅ ភូមិបុស្សធំ ឃុំពោធិ៍ ស្រុកត្បែងមានជ័យ ប្រើភាសាកួយសម្រាប់ការសន្ទនាក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ។ ជនជាតិកួយវ័យចំណាស់ភាគច្រើនមិនសូវចេះភាសាខ្មែរ។ ភាសាកួយត្រូវបានហាមមិនឲ្យនិយាយនៅក្នុងរបបប៉ុលពត ពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ហើយនេះក៏ជាហេតុផលមួយបណ្ដាលឲ្យយុវជនកួយជំនាន់ក្រោយមិនចេះភាសាកួយដែរ។
កួយចំនួនដែលបានលើកឡើងដោយអង្គការលើកស្ទួយវប្បធម៌កួយនៅខេត្តព្រះវិហារ ៖អត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ កួយដូចជា ភាសា ជំនឿសែនអារក្សអ្នកតា ពិធីមង្គលការតាមបែបប្រពៃណីជនជាតិកួយ កំពុងបាត់បង់ដោយសារជនជាតិកួយខ្លួនឯងបោះបង់ចោលផង ដោយសារកត្តានយោបាយក្នុងប្រទេស រួមផ្សំឥទ្ធិពលវត្តមានវប្បធម៌ស៊ីវិល័យរបស់បរទេស នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃផង ដូចជា ៖ ប្រពៃណីក្លាយមួយចំនួននៃការរៀបការ មិនមានការប្រើឧបករណ៍ភ្លេងមាន ទ្រ ស្គរ ប៉ី ដូចពីដើម។ ការស្លៀកពាក់ក៏សម្របជ្រុលទៅតាមសម័យឥឡូវ ដូចហាយឡាយសក់ក្រហម ស្លៀកខ្លី ខោជើងខ្លី មានអាវលេចមុខលេចក្រោម ដែលបូរាណមានអាវបំពង់។
ផែនទី កម្ពុជា សម័យ លង្វែក
ផែនទី សម័យ អង្គរ
- ៦០០០ ឆ្នាំ មុន គ.ស មានការផលិតដែកនៅប្រទេសចិន
- ៣០០០ ឆ្នាំ មុន គ.ស មានការផលិតដែកនៅ អេហ្សីប ផលិតសម្ភារៈ និង អាវុធ
- 1024 BCE ប្រាសាទចិន ឈ្មោះ the Zhongyue Temple in Dengfeng. មានការប្រើប្រាសដែក
- ២៥៦ មុន គ.ស ប្រទេសចិន មានការផលិតដែកឆៅ ឬ ដែកជ្រូក Pig iron, also known as crude iron
- 645 BCE ប្រទេសចិន មានការចាក់ពុម្ពដែក to create a metal casting.
- សតវត្សីទី ១ នៃ គ.ស ប្រទេសចិនមានបច្ចេកវិជ្ជាធ្វើ ឡ ស្លរដែក
- ១៤២ ចិន ក្នុង អាណាចក្រចិន Jin dynasty រកឃើញ រំសេវ ផ្ទុះ ផលិតចេញពី ធ្យូង
- ៧០០ ចិន ក្នុង អាណាចក្រ T’ang Dynasty មានការប្រើ រំសេវធ្វើជា អាវុធ
- ៨០២ ក្នុងសង្រ្គាម ខ្មែរ សៀម នោះ កងទ័ពខ្មែរ បានអូសកាំភ្លើងធំ ដាក់នៅលើ កំពែងប្រាសាទ ដើម្បីបាញ់ការពារទីតាំង
- ៨០២ កម្ពុជា ប្រកាសឯករាជ្យ ចេញពី ជ្វា Srivijava
- ១១០០ បច្ចេកវិជ្ជា ឡ ស្លរ ដែក បានលក់ទៅដល់ទ្វីបអឺរ៉ុប គឺប្រទេស ស្វីស Sweden
- ១១៧៧ ប្រាសាទព្រះខ័ន (កំពង់ស្វាយ) ខេត្តព្រះវិហារត្រូវបានសាងសង់ឡើង ដើម្បីហ្វឹកហាត់កងទ័ព រយៈពេល ៤ ឆ្នាំ មុនការប្រកាសសង្រ្គាមជាមួយ ទ័ពចម្ប៉ា ដោយទីនោះ ក្បែរភ្នំដែក Phnom Dek ខ្មែរបុរាណ ប្រើ ដែកទាម I-shaped clamps ដើម្បី ភ្ជាប់ដុំថ្មមួយ ទៅដុំថ្មមួយទៀតឲ្យមានលំនឹង
- ១៣០០ បច្ចេកវិជ្ជា ឡ ស្លរ ដែក លក់ទៅដល់ បារាំង និង បែលហ្សិក
- ១៤៥៥ នៅអឺរ៉ុបមានការ ផលិតជា កាំភ្លើងធំ
- ១៤៩១ បច្ចេកវិជ្ជា ឡ ស្លរ ដែក លក់ទៅដល់ អគ្លេស
- ១៦១៩ អាមេរិក មានឧស្សាហកម្មស្លរដែក
- ១៧០០ អគ្លេស នាំចូលដែកពី ស្វីស ដើម្បីបំរើការក្នុងប្រទេស
- ១៧៨៣ បច្ចេកទេស បំលែងដុំដែក ( ដុំដែកជ្រូក Pig Iron ) ទៅជា ឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ wrought iron
- ១៧៩៣ អគ្លេសក្លាយជាប្រទេសនាំមុខ ខាងឧស្សាហម្មផលិតដែក ដោយសារតម្រូវការផ្នែកយោធា
No comments:
Post a Comment