Thursday, July 20, 2017

​០៧.ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​កម្ពុជា

ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ប្រទេស​កម្ពុជា(ក្បាលទី ១ ជំពូកទី ៧)
Posted: Oct-10-2016

ជំពូក​ទី​៧

កំណត់សម្គាល់​អំពី​ប្រជាជន​ដែល​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​កម្ពុជា

ពី​សតវត្សរ៍​ទី​៨​ដល់​សតវត្សរ៍​ទី​១០ ៖ ចាម្ប៉ា​ អាណ្ណាម​-តុងកឹង​ ចិន និង​ឥណ្ឌា
ឥឡូវនេះ​អាណាចក្រ​កម្ពុជា​បាន​ត្រូវ​កសាង​ឡើង​វិញ​ហើយ​ដោយ​មាន​រាជធានី​ដ៏​ធំ​មួយ​ដែល​ជា «បន្ទាយ​ប្រកប​ដោយ​កំផែង​ការពារ​រឹង​មាំ គ្មាន​សត្រូវ​ណា​វាយ​ដណ្ដើម​យក​បាន» មាន​ព្រះរាជា​ជា​ព្រះ​ចៅ​អធិរាជ ត្រួតត្រា​លើ​បណ្ដា​ប្រទេស​ជិតខាង​ហើយ​វាត​ទឹកដី​ហួស​ពី​វៀងច័ន្ទ​ទៅ​ទៀត​នៅ ​ប្រទេស​លាវ​ និង​មាន​កិត្ដិនាម​ល្បី​រន្ទឺ​ «ទៅ​សព្វ​ទិសទី​នៃ​ពិភពលោក» នេះ​បើ​តាម​ការ​រ៉ាយរ៉ាប់​របស់​សិលាចារឹក ។
តើ​ក្នុង​អំឡុងពេល​នេះ បណ្ដា​រាជាណាចក្រ​ជិតខាង​របស់​កម្ពុជា ដែល​យើង​បាន​ស្គាល់​រួច​មក​ហើយ អាច​នឹង​មាន​ឥទ្ធិពល​តិច ឬ​ច្រើន មក​លើ​កម្ពុជា តាម​របៀប​បែប​យ៉ាងដូចម្ដេច​ខ្លះ ?

១. នគរ​ចាម្ប៉ា
នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី​៧ ពួក​ចាម​បាន​គ្រប់គ្រង​លើ​ទឹកដី​មួយ​ដែល​ប្រហាក់​ប្រហែល​ត្រូវ​នឹង​អាណ្ណាម​ សព្វថ្ងៃ​នេះ ។ ពួក​ចាម​នេះ បាន​វាយ​កម្ទេច​បណ្ដា​ខែត្រ​ខាងត្បូង​របស់​តុងកឹង ដែល​នៅ​ជាប់​នឹង​ព្រំដែន​ ដណ្ដើម​បាន​ខែត្រ​យីណាន ជា​ខែត្រ​ចិន​-​អាណ្ណាម យក​មក​កាន់​កាប់​មួយ​រយៈ តែ​បាន​ត្រូវ​ទ័ព​អាណ្ណាម ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​មេ​បញ្ជាការ​ចិន វាយ​ដេញ​កម្ចាត់​រហូត​ចូល​មក​ដល់​ផ្ទៃក្នុង​នគរ​ចាម្ប៉ា ហើយ​បង្ខំ​ឱ្យ​សងការ​ខូចខាត រួច​ឱ្យ​លើក​សួយ​សារ​អាករ​ទៅ​ថ្វាយ​ទៀត ។ រាជធានី​នគរ​ចាម្ប៉ា រង​ការ​វាយ​កម្ទេច​ពីរ​លើក ក៏​ប៉ុន្ដែ​ពួក​ចាម​នៅ​អាច​រក្សា​ទឹកដី​បាន លើក​លែងតែ​ខែត្រ​យីណាន​មួយ​ដែល​ត្រូវ​ប្រគល់​ទៅ​ឱ្យ​អាណ្ណាម​វិញ ។

កាលពី​សតវត្សរ៍​ទី​៥ រាជសម្បត្ដិ​នគរ​ចាម្ប៉ា​មាន​ព្រះរាជា​ខ្មែរ​មួយ​អង្គ​សោយរាជ្យ ។ នៅ​សតវត្សរ៍​ទី​៧ រាជសម្បត្ដិ​នេះ​បាន​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​កណ្ដាប់ដៃ​ព្រាហ្មណ៍​ម្នាក់ ដែល​ធ្វើ​គុត​ព្រះមហាក្សត្រ បន្ទាប់​មក​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​ដៃ​មហេសី​ព្រាហ្មណ៍ រួច​ទៅ​ក្នុង​ដៃ​ព្រះ​អង្គ​ម្ចាស់​បះបោរ​មួយ​អង្គ ដែល​ក្លាយជា​ព្រះ​ស្វាមី មហេសី​របស់​ព្រាហ្មណ៍​ក្បត់​នោះ ។ នគរ​ចាម្ប៉ា​ធ្លាប់​ជួប​ប្រទះ​នឹង​បដិវត្ដន៍​ផ្ទៃក្នុង​ជា​ច្រើន ដែល​ជា​ហេតុ​នាំ​នគរ​នេះ​ឈាន​ទៅ​រក​ការ​រលត់​រលាយ ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ទោះជា​យ៉ាងណា​ក្ដី នា​សម័យ​នោះ នគរ​នេះ​មិន​ទាន់​បាត់​ទឹកដី សូម្បី​មួយ​ចំអាម​នៅឡើយ​ទេ ។
នៅ​ពាក់កណ្ដាល​សតវត្សរ៍​ទី​៨ នគរ​ចាម្ប៉ា​បាន​ទទួល​រង​គ្រោះ​ដូច​ជា​តុងកឹង និង​កម្ពុជា​ដែរ ពី​ការ​ឈ្លាន​ពាន​របស់​ពួក​ជន​ «ស្គម​កំព្រឹង ហើយ​ខ្មៅ​ព្រីក» ដែល​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ពី​កោះ​ស៊ូម៉ាត្រា និង​កោះ​ពូឡូកុងឌ័រ តាម​ «នាវា​បរទេស» (ឆ្នាំ​៧៦៥​-​៧៧៤ និង​៧៨៧ នៃ​គ្រិស្ដសករាជ) ។
អំពើ​ចោរកម្ម​នេះ​ប្រហែលជា​កើត​មាន​នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​របស់​ស្ដេច​ចាម ព្រះបាទ​ព្រឹទ្ធិវិន្ទ្រវរ្ម័ន ដែល​ជា​ព្រះរាជា​ទី​៣​ ឬ​ទី​៤​សោយរាជ្យ​បន្ដ​ពី​ព្រះបាទ​វិក្រត្ដវរ្ម័ន​នៅ​ពាក់​កណ្ដាល​ទី​២​នៃ​ សតវត្សរ៍​ទី​៨​ និង​នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​ក្មួយ​របស់​ព្រះ​អង្គ​ព្រះ​នាម ព្រះបាទ​សត្យវរ្ម័ន ដែល​សោយរាជ្យ​ពី​ឆ្នាំ​៧៧៤ ដល់​៧៩៤ ។ ពួក​ចាម​បាន​រុញច្រាន​ពួក​ឈ្លាន​ពាន​ឱ្យ​ដក​ថយ​ចេញ​ទៅ​វិញ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ទប់ទល់​មិន​ឈ្នះ ក៏​ត្រូវ​បែក​នគរ​ជា​ពីរ​ដោយសារ​បរាជ័យ​នេះ គឺ​កម្ពុជា​ទឹក និង​កម្ពុជា​គោក តាម​សម្ដី​ពួក​ចិន និង​អាណ្ណាម ដូចដែល​យើង​បាន​ឃើញ​ពី​ខាងលើ​រួច​មក​ហើយ ។
មិនយូរ​ប៉ុន្មាន ក្រោយ​ពី​បាន​ជៀស​ផុត​ពី​គ្រោះថ្នាក់​រួម​រួច​មក ពួក​ចាម​បាន​ធ្វើការ​ឈ្លានពាន​ទៅ​លើ​ខែត្រ ហ៊ន់ និង​អាយ របស់​អាណ្ណាម​នៅ​ឆ្នាំ​៨០៨ ក្រោម​រជ្ជកាល​របស់​ព្រះបាទ​ឥន្ទ្រវរ្ម័ន ជា​ព្រះ​អនុជ​របស់​ព្រះបាទ​សត្យវរ្ម័ន ។ ពួក​អាណ្ណាម​បាន​វាយ​តបត​វិញ​ដោយ​ប្រើ​កម្លាំង​ទ័ព​ដ៏​ធំ ធ្វើ​ឱ្យ​ពួក​ចាម​បរាជ័យ ហើយ​យល់ព្រម​សង​ការ​ខូចខាត និង​លើក​សួយសារ​អាករ​ថ្វាយ​ស្ដេច​អាណ្ណាម ។
ចាប់ពី​ពេល​នោះ​មក រាជធានី​ចាស់គឺ ​លីនយី បាន​ត្រូវ​បោះបង់​ចោល ព្រះរាជា​បាន​យាង​មក​តាំង​ព្រះរាជវាំង​នៅ​ឯ ឈេន ដែល​ជា​កំពង់​ផែ​សមុទ្រ​មួយ​ស្ថិត​នៅ​ខាងកើត​លីនយី​វិញ ។ បើ​តាម​ពង្សាវតារ​និយាយ​ថា នៅ​ក្បែរ​កំពង់​ផែ​នោះ មាន​ទីក្រុង​មួយ​ឈ្មោះ​ហៅ​ថា ឈេនឈីន ទើប​បានជា​គេ​ហៅ​នគរ​ចាម្ប៉ា​ថា​ជា​រាជា​ណាចក្រ ឈេនឈីន វិញ ។ គឺ​ពាក្យ​នេះ​ហើយ​ដែល​ពួក​អឺរ៉ុប​ហៅ​ក្លា​យមក​ជា​កូសាំងស៊ីន (1) ។
ព្រះបាទ​ហរិវរ្ម័ន​ដែល​សោយរាជ្យ​បន្ដ​ពី​ព្រះបាទ​ឥន្ទ្រវរ្ម័ន​នៅ​ឆ្នាំ​ ៨១៣ ហើយ​ដែល​នៅ​គង់​លើ​រាជសម្បត្ដិ​នៅឡើយ​នៅ​ឆ្នាំ​៨១៧ ឬ​ក្រោយ​នោះ មិន​បាន​បន្ដ​ធ្វើសង្គ្រាម​ទេ ក៏​ប៉ុន្ដែ ព្រះបាទ​វិក្រត្ដវរ្ម័ន ដែល​ស្នងរាជ្យ​បន្ដ​ពី​ព្រះ​អង្គ បាន​ដឹកនាំ​ទ័ព​រាតត្បាត​បណ្ដា​ខែត្រ​របស់​កម្ពុជា ហើយ​បាន​វាយ​ចូល​រហូត​មក​ដល់​កណ្ដាល​ផ្ទៃ​ប្រទេស ដែល​អាច​ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឱ្យ​ព្រះបាទ​ឥន្ទ្រវរ្ម័ន​ទី​១ លើក​រាជធានី​ពី​មហិន្ទ្របព៌ត ទៅ​តាំងនៅ​ឯ​ហរិហរល័យ​វិញ ដើម្បី​ជៀស​ពី​ចម្បាំង ។

ក្រោយ​ពី​ត្រូវ​វាយ​បណ្ដេញ​ចេញពី​កម្ពុជា​ម្ដង​រួច​មក​ ពួក​ចាម​បាន​ត្រលប់​មក​វាយ​ប្រហារ​ម្ដងទៀត​នៅ​ឆ្នាំ​៨៩៨ ក្នុង​រាជ្យ​ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន​ដែល​ជា​រាជបុត្រ​របស់​ព្រះបាទ​ឥន្ទ្រវរ្ម័ន តែ​ត្រូវ​បរាជ័យ​ហើយ​កងទ័ព​ខ្មែរ​បាន​ដេញ​តាម​រហូត​ដល់​រាជធានី រួច​ដាក់​នគរ​ចាម្ប៉ា​នៅ​ក្រោម​ការ​ត្រួតត្រា​របស់​ស្ដេច​ខ្មែរ​មួយ​អង្គ ដែល​សោយរាជ្យ​នៅ​នគរ​វិជ័យ (គឺ​ក្វាងប៊ិញ​សព្វថ្ងៃ)។ ក៏​ប៉ុន្ដែ នៅ​ពេល​ដែល​ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន ត្រលប់​មក​ព្រះ​នគរ​វិញ ប្រកបដោយ​ជោគជ័យ​នោះ ព្រះ​អង្គ បាន​ត្រូវ​ទ័ព​ចាម​១២​សង្កាត់ ស្កាត់​វាយ​ទាល់តែ​ព្រះ​អង្គ​ត្រូវ​វាយ​ដកថយ​ទៅ​វិញ​ដូចដែល​បាន​ឃើញ​ខាងលើ​ រួច​មក​ហើយ ។

២. អណ្ណាម​-​តុងកឹង
នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី​៩ តុងកឹង​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​ត្រួតត្រា​របស់​ចិន​នៅ​ឡើយ ហើយ​ត្រូវ​នៅ​ដូច្នេះ​យូរ​ត​ទៅ​ទៀត ថ្វីបើ​មាន​ការ​បះបោរ​ប្រឆាំង​នឹង​ចិន​ជា​ញឹកញយ​ក៏​ដោយ ។ នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី​៨ ពួក​អាណ្ណាម​បាន​បះបោរ​ទូទាំង​ប្រទេស​ប្រឆាំង​នឹង​ពួក​ចិន ហើយ​បាន​ប្រកាស​លើក​ស្ដេច​មួយ​អង្គ​ដែល​ប្រហែលជា​មាន​ដើម​កំណើត​ហិណ្ឌូ ព្រះ​នាម​ហាក់ឌេ (ស្ដេច​ខ្មៅ) ឱ្យ​សោយរាជ្យ ។ ស្ដេច​ខ្មៅ​នេះ ដោយ​មាន​ជំនួយ​ពី​ទ័ព​ខ្មែរ និង​ចាម ៣០​ម៉ឺន​នាក់ បាន​វាយ​កម្ទេច​បន្ទាយ​ចិន​មួយ ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ក្រោយ​ពី​ការ​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​ប្រកបដោយ​ជោគជ័យ និង​សេចក្ដី​ត្រេកអរ​នេះ​កន្លង​ផុត​ទៅ តុងកឹង​ក៏​ត្រូវ​ធ្លាក់​ចូល​ក្រោម​នឹម​ត្រួតត្រា​របស់​ចិន​ឡើង​វិញ​នៅ​ គ្រិស្ដសករាជ​៧២២ ហើយ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​នឹម​ត្រួតត្រា​របស់​ពួក​អ្នក​ឈ្នះ​យ៉ាង​តឹងតែង​តាំងពី​ ពេល​នោះ​មក ។

នៅ​ដំណាច់​សតវត្សរ៍​ទី​៨ គឺ​នៅ​ឆ្នាំ​៧៦៨ ពួក​អាណ្ណាម​បាន​ងើប​បះបោរ​ម្ដងទៀត ហើយ​បាន​លើក​មេទ័ព​ឈ្មោះ ភុងហ៊ុង ឱ្យ​ឡើង​សោយរាជ្យ​ដែល​តែងតែ​ដឹកនាំ​កម្លាំង​វាយ​ទ័ព​ចិន ដែល​ឆ្លង​ចូល​មក​ក្នុង​ទឹកដី ឱ្យ​បរាជ័យ​រាល់​លើក ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​អត់​ពី​ស្ដេច​អង្គ​នេះ​ទៅ បុត្រ​ព្រះ​អង្គ​ព្រះ​នាម​ភុងអាញ់ ដែល​ឡើង​សោយរាជ្យ​បន្ដ មិន​មាន​សេចក្ដី​ក្លាហាន​នឹង​ការពារ​ប្រទេស​ទេ បែរជា​ប្រគល់​ខ្លួន​ចុះ​ចូល​ឧបរាជ ដែល​ចិន​បញ្ជូន​ឱ្យ​មក​សោយរាជ្យ​បន្ដ​ពី ភុងហ៊ុង ទៅ​វិញ ។

រាជធានី​របស់​តុងកឹង​កាលពី​ពេល​នោះ​គឺ ហាណូយ ដូច​សព្វថ្ងៃ​ដែរ ។ គឺជា​បន្ទាយ​ប្រដាប់​ទៅ​ដោយ​គ្រឿង​ការពារ ដែល​មាន​អ្នកស្រុក​រស់នៅ​ជុំវិញ មាន​ផ្សារ និង​ជា​ពិសេស​គឺ​មាន​បញ្ជាការ​កណ្ដាល​របស់​ចិន​ផង ។
នៅ​ចុង​សតវត្សរ៍​ទី​៩ ពួក​ថៃ​មក​ពី យុនណាន ដែល​ចិន​ហៅ​ថា ណានឆាវ តែ​អាណ្ណាម​ហៅ​ថា ណាមឈាវ មាន​ន័យ​ថា «ស្ដេច​កណ្ដាល» បាន​ចូល​លុក​លុយ​តុងកឹង ។ នៅ​ក្នុង​សង្គ្រាម​មួយ​ជាមួយ​ចិន ដែល​តែងតែ​ប៉ុនប៉ង​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​រាជាណាចក្រ​របស់​គេ ស្ថិត​នៅ​ចន្លោះ យុនណាន នឹង ទីបេ ត្រង់​ម្ដុំ តាលី ពួក​ណានឆាវ​នេះ​បាន​វាយ​ឈ្នះ​ទ័ព​ចិន ដែល​មាន​ពល​ទាហាន​មួយ​ភាគ​ធំ​ជា​ពួក​អាណ្ណាម​តុងកឹង ហើយ​ដណ្ដើម​បាន​យុនណាន ។ ក្រោយមក ពួក​នេះ​បាន​គាំទ្រ​ពួក​អ្នកស្រុក​ភ្នំ​នៅ​ខាងលើ​តុងកឹង ដែល​តែងតែ​រង​ការ​គាបសង្កត់​ពី​ចៅហ្វាយ​ក្រុង​ហាណូយ ហើយ​ត្រូវ​ចៅហ្វាយ​ក្រុង​នេះ​ដេញ​វាយប្រហារ​រហូត​ជិត​ដល់​យុនណាន ។ ពួក​អ្នកស្រុក​ភ្នំ​នោះ​ប្រហែលជា​ពួក​មួង​សព្វថ្ងៃ​បាន​នាំ​ផ្លូវ​ទ័ព​ ណានឆាវ​ចុះ​តាម​ជ្រលង​ទន្លេ​ក្រហម​មក​វាយ​កម្ទេច​តុងកឹង​រួច​កាន់កាប់​ហាណូយ ​បាន ។

រាជធានី​ហាណូយ​បាន​ត្រូវ​វាយ​កម្ទេច ដុត​បំផ្លាញ រួច​ពួក​ណានឆាវ​គ្រប់គ្រង​អាណ្ណាម​ចំនួន​ដប់​ឆ្នាំ ពី​ឆ្នាំ​៨៦០ ដល់​៨៧០ ទើប​ដកថយ​ទៅ​ស្រុក​វិញ ហើយ​ត្រូវ​ទ័ពព្រៃ​ដែល​ចុះចូល​ជាមួយ​ចិន​-​អាណ្ណាម​ស្កាត់​វាយ​ប្រហារ​ថែម​ ទៀត ។
យើង​នឹង​ជួប​ជាមួយ​ពួក​ណានឆាវ ឬ​ថៃ​នេះ​ទៀត នៅ​ខាងក្រោយ នៅ​ពេល​ដែល​ពួក​នេះ​បង្ហាញ​ខ្លួន​មុន​ដំបូង​នៅ​ភូមា​រួច​នៅ​ភាគ​ខាងជើង​ ទន្លេ​មេណាម​ជាទី​ដែល​ពួក​គេ​នឹង​កសាង​រាជាណាចក្រ​សៀម ។

តាម​មើលទៅ តុងកឹង​ពេល​នោះ​មិន​មាន​ទំនាក់ទំនង​អ្វី​ជាមួយ​កម្ពុជា​ទេ ព្រោះ​ស្ថិត​នៅ​ឆ្ងាយ ។ ឯកសារ​ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ​អាណ្ណាម​មាន​និយាយ​អំពី​ពួក​ខ្មែរ​ជា​លើក​ដំបូង នៅ​ពេល​ដែល​ «អធិរាជ​ខ្មៅ» មាន​ដើម​កំណើត​ហិណ្ឌូ ហើយ​ដែល​ប្រហែលជា​ខ្មែរ បាន​ដឹកនាំ​ទ័ព​ខ្មែរ​-​ចាម ៣០​ម៉ឺន​នាក់ ទៅ​វាយ​តុងកឹង ។ ចាប់ពី​ត្រឹមនោះ​មក​ប្រជារាស្ដ្រ​ទាំង​ពីរ ហាក់​ដូចជា​មិន​បាន​ស្គាល់គ្នា​ទេ (2) ។

៣. ចិន
នៅ​សតវត្សរ៍​ទី​៧​ប្រទេស​ចិន​ចាប់​រីក​ធំ​បន្ដិច​ម្ដងៗ​លាត​សន្ធឹង​ទៅ​ ខាងលិច​ផ្សាយ​អារ្យធម៌​ទៅ​ជប៉ុន​ ហើយ​ចាប់​ផ្ដើម​វាយ​បង្ក្រាប​ពួក​ណានឆាវ ឬ​ថៃ ដែល​ទើប​តែ​រួបរួម​គ្នា​ជា​រដ្ឋ​តែ​មួយ ព្រោះ​វា​រំខាន​ដល់​ចិន​ក្នុង​ការ​យក​ទីបេ​ជា​ចំណុះ ។ ចិន​គ្រប់គ្រង​លើ​តុងកឹង ហើយ​ការពារ​អាណ្ណាម​ប្រឆាំង​នឹង​ពួក​ចាម ដោយ​បែងចែក​ទឹកដី​ជា​បញ្ជា​ការដ្ឋាន​ និង​ខែត្រ​ខណ្ឌ​ដែល​មាន​នៅ​សេស​សល់​រហូត​ដល់​សព្វថ្ងៃ ។​ចិន​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ តុងកឹង​មាន​សណ្ដាប់​ធ្នាប់​របៀប​រៀបរយ សន្ដិសុខ ហើយ​ឱ្យ​ប្រទេស​នេះ​ទទួល​យក​អារ្យធម៌​ចិន ។ ចិន​ចង់​ធ្វើ​ឱ្យ​បណ្ដា​ប្រជាជន​ដែល​ធ្លាប់​បាន​ទទួល​ការ​អប់រំ​ផ្សេងៗ ហើយ​ដែល​ធ្លាប់​ទទួល​យក​អារ្យធម៌​ហិណ្ឌូ​រួច​ទៅ​ហើយ ដូចជា លាវ​ ចាម្ប៉ា និង​កម្ពុជា ជាដើម ឱ្យ​ត្រលប់​មក​ទទួល​យក​អារ្យធម៌​ចិន​វិញ ។ ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​មក​លើ​ប្រទេស​ជិតខាង​ធំធេង​ណាស់ ។ ក្រោយ​ពេល​ចិន​ចាញ់​ពួក​ម៉ុងហ្គោល ហើយ​មាន រាជវង្ស​ថ្មី​មួយ​ឡើង​សោយរាជ្យ ជាមួយនឹង​ស្ដេច គូប៊ីឡៃខាន់ ឥទ្ធិពល​នេះ កាន់តែ​រីក​ធំ​ណាស់​ទៅ​ទៀត​នៅ​ចុង​បូព៌ា​ប្រទេស ។

៤. ឥណ្ឌា
នៅ​សតវត្សរ៍​ទី​៧ ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ ដែល​ពួក​ខ្មែរ​សម័យ​នោះ​ស្គាល់​ក្រោម​ឈ្មោះ​ថា អារ្យ​ទេសៈ ឬ​កលិង្គ និង​ជា​ប្រភព​ដើម​របស់​ពួក​ជន​ដែល​មក​បង្កើត​ជា​អាណានិគម បង្ក​បាន​ជា​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា ហើយ​បញ្ជូន​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​ពាណិជ្ជករ និង​សិល្បករ​មក​ផង​ កំពុង​តែ​បញ្ចប់​បដិវត្ដន៍​សាសនា​មួយ​ដែល​ចាប់​ផ្ដើម​តាំង​តែ​ពី​គ្រិស្ដ​ សតវត្សរ៍​ទី​១​មក ។ ដោយ​មាន​អារ្យធម៌​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា​តាំង​តែ​ពី​យូរលង់​មក​ម្ល៉េះ ឥណ្ឌា​បាន​ប្រែ​មក​កាន់​ពុទ្ធសាសនា​វិញ​ម្ដង​នៅ​សតវត្សរ៍​ទី​៤​មុន​ គ្រិស្ដសករាជ ក្រោម​រជ្ជកាល​របស់​ព្រះបាទ​ធម្មសោក ជា​ស្ដេច​សោយរាជ្យ​នៅ​បតលីបុត្រ ដែល​ជាទី​ក្រុង​មួយ​មាន​មុន​បតនា​សព្វថ្ងៃ ដែល​នៅ​ជិត​គ្នា​នោះ ។ ពុទ្ធសាសនា​មាន​ការ​រីក​ចម្រើន​រហូត​មក​ដល់​សតវត្សរ៍​ទី​២​មុន​ គ្រិស្ដសករាជ ។ ស្ដេច​អសោកៈ ដែល​ដើរតួ​ជា​ស្ដេច​កុងស្តង់តាំង​ផង ជា​ស្ដេច​ក្លូវីស​ផង បន្ថែម​លើ​នោះ គឺ​ជា​មេ​សាសនា​ថែម​ទៀត បាន​ប្ដូរ​មក​កាន់​ពុទ្ធសាសនា​វិញ ហើយ​ការពារ​សាសនា​នេះ ព្រមទាំង​បាន​ចាត់​តាំង​បេសកជន​ចេញ​ផ្សព្វផ្សាយ​គ្រប់​ទិស​ទី ។ ព្រះ​អង្គ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ឥណ្ឌា​ទាំងមូល​ប្ដូរ​មក​កាន់​ពុទ្ធសាសនា​វិញ​ក្នុង​ អំឡុង​ពេល​មិន​ដល់​៣​សតវត្សរ៍​ផង ក្រោយ​ពី​ព្រះ​អង្គ​សុគត​ទៅ ។ អំណើះ​អស់ពី​ព្រះបាទ​អសោកៈ​ទៅ​ ពុទ្ធសាសនា​នៅ​បន្ដ​រីក​ចម្រើន​មួយ​រយៈ​ទៀត​តែ​ថមថយ​បន្ដិច​ម្ដងៗ ។​ពេល​នោះ ពួក​ព្រាហ្មណ៍​ដែល​នៅ​មាន​សេស​សល់​កាលបើ​ពិនិត្យ​ឃើញ​ថា ពុទ្ធសាសនិកជន​លង់លក់​នឹង​ជីវភាព​ធម្មតា​ហើយ ក៏​ចាប់​ផ្ដើម​កៀងគរ​ប្រជាជន​ឱ្យ​ត្រលប់​មក​កាន់​ជំនឿ​ចាស់​វិញ ។​ ក្រោម​ឥទ្ធិពល​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​នេះ​ ពុទ្ធសាសនា​បាន​ប្រែក្លាយ​មក​ជា​សាសនា​មួយ​សុខ​ស្ងប់ ហើយ​វត្ដ​អារាម​ក៏​មិនសូវ​មាន​មនុស្ស​ចេញ​ចូល ។ បូជនីយេសក៍​ចិន​ឈ្មោះ ហ្វាហ៊ាង ដែល​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ដល់​ឥណ្ឌា​នៅ​សតវត្សរ៍​ទី​៤ ដើម្បី​ស្វះ​ស្វែងរក​ទីកន្លែង​ដែល​ព្រះពុទ្ធ​គង់​នៅ វត្ដ​អារាម​ដែល​ធ្លាប់​មាន​ឈ្មោះ​ល្បី និង​រក​គម្ពីរ​ផ្សេងៗ​ផង បាន​បញ្ជាក់​ថា ទីកន្លែង​ដែល​គេ​គោរព​បូជា​មាន​ការ​បាក់បែក​ខ្លះៗ​ហើយ ។ ក្រោយមក​ទៀត នៅ​ពាក់​កណ្ដាល​ទី​១​នៃ​សតវត្សរ៍​ទី​៧ បូជនីយេសក៍​ចិន​ម្នាក់​ទៀត ឈ្មោះ​ ហ៊ានសាង ​ដែល​មាន​ជំនឿ​ជឿ​ស៊ប់​ក្នុង​ពុទ្ធសាសនា​ និង​មាន​ចម្ងល់​ច្រើន​តែ​ឆាប់​ជឿ​ បាន​មក​ដល់​ឥណ្ឌា​ដែរ ហើយ​បាន​រៀបរាប់​ថា មិន​គ្រាន់តែ​ប្រទះ​ឃើញ​កន្លែង​សក្ការបូជា​ជា​ច្រើន​ដែល​ត្រូវ​គេ​បោះបង់​ ប៉ុណ្ណោះ​ទេ គឺ​វត្ដ​ទាំងឡាយ​ដែល​ហ្វាហ៊ាង​រៀបរាប់​ពី​មុន ឥឡូវ​មាន​វិហារ​បាក់បែក ហើយ​ត្រូវ​គេ​បោះបង់​ចោល មាន​ពុទ្ធសាសនិកជន​តិចតួច​មិន​ដល់​ទាំង​១០០​នាក់​ផង​ដែល​កាល​ពីមុន​មាន​ដល់​ ទៅ​រាប់​ពាន់​ឯណោះ ។​ នេះ​ហើយ​ជា​ការ​អាប់ឱន​ចុះ​នៃ​ពុទ្ធសាសនា ដែល​ចាប់​ផ្ដើម​តាំងពី​គ្រិស្ដ​សករាជ​ទី​១​មក បាន​ធ្លាក់​អាប់ឱន​ខ្លាំង​នៅ​សតវត្សរ៍​ទី​៣ ហើយ​បន្ដ​មក​សតវត្សរ៍​ក្រោយៗ​ទៀត រួច​ហើយ​រឹតតែ​យ៉ាប់យ៉ឺន​ស្ដារ​លែង​រួច​តែ​ម្ដង​នៅ​សតវត្សរ៍​ទី​៧ ។ គេ​ចាប់​ផ្ដើម​ភ្លេច​ទីកន្លែង​ពិសិដ្ឋ​ដែល​ធ្លាប់​គោរព​បូជា​ ហើយ​ដែល​ធ្លាប់​មាន​មនុស្ស​ច្រើន​កុះករ​កាលពី​សតវត្សរ៍​មុនៗ ហើយ​រឿងរ៉ាវ​ទាក់ទិន​នឹង​ប្រទេស​ជាតិ ក៏​បាន​ប្រែ​ក្លាយ​ទៅជា​រឿងនិទាន​ខ្លះៗ​ទៅ​ហើយ​ដែរ ។ គេ​ចាប់​សាងសង់​វិហារ​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា​នៅ​លើ​ទីតាំង​វត្ដ​ពុទ្ធសាសនា ហើយ​អ្នកស្រុក​ក៏​ត្រលប់​មក​គោរព​បូជា​ព្រះព្រហ្ម ព្រះ​សិវៈ ព្រះ​វិស្ណុ និង​អាទិទេព​ផ្សេងៗ​ទៀត​ដែល​បែងភាគ​ចេញពី​ព្រះ​ទាំង​បី ។

នៅ​ពេល​ដែល​សាសនា​មហាម៉ាត់​មក​ដល់ ធ្វើ​ឱ្យ​ពុទ្ធសាសនា​ដែល​កំពុង​តែ​ត្រដរ​ខ្យល់​រលត់​រលាយ​បាត់​ទៅ​ហើយ​ គំរាម​កំហែង​មក​លើ​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា​ដែល​ទើបតែ​រើប​រស់រាន​ឡើង​វិញ​ នៅ​កម្ពុជា​ឯណោះ ក៏​ទទួល​បាន​នូវ​ឥទ្ធិពល​នៃ​ការ​ចុះ​ឱនថយ​របស់​ពុទ្ធសាសនា និង​ការ​ប្រែ​ត្រលប់​មក​កាន់​ទ្រឹស្ដី​សាសនា​ចាស់​ដូច​នៅ​ឥណ្ឌា​វិញ​ដែរ ។ អាណានិគម​ហិណ្ឌូ​ភាគច្រើន​សុទ្ធ​ជា​ពួក​គោរព​ព្រាហ្មណ៍ ហើយ​ព្រះរាជា​ក៏​សុទ្ធ​ជា​អ្នក​គោរព​បូជា​ថ្ម​ស្វ័យម្ភុ ព្រះ​សិវៈ ឬ​ព្រះ​វិស្ណុ ។ ទេវរាជ​របស់​ព្រះបាទ​ឥន្ទ្រវរ្ម័ន​អាច​ជា​ព្រះព្រហ្ម​ ឬ​ព្រះ​សិវៈ ហើយ​ក៏​អាច​ជា​ព្រះ​វិស្ណុ​ផង​ដែរ ព្រោះ​អាទិទេព​នីមួយៗ​ក្នុង​បណ្ដា​អាទិទេព​ទាំង​បី​អាច​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ទុក​ ថា​កើត​មុន កើត​មាន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ហើយ​អាទិទេព​នីមួយៗ​ក៏​តំណាង​ឱ្យ​អ្នក​ទាំង​ពីរ​ទៀត​ផង​ក៏​មិន​ដឹង ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ក្នុង​ចំណោម​ពួក​អ្នក​គោរព​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា ក៏​មាន​ពុទ្ធសាសនិកជន​ផង​ដែរ តែ​មាន​ចំនួន​តិច​ជាង ។ គឺ​ដោយហេតុ​នេះ​ហើយ​បាន​ជា​ការ​ធ្វើ​អន្ដោ​ប្រវេសន៍​មក​កាន់​កម្ពុជា​ ភាគច្រើន​ជា​អ្នក​កាន់​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា ឬ​មួយ​ថា​ពេល​មាន​ដំណើរ​ចាក​ស្រុក​នោះ ពុទ្ធសាសនា​ឱនថយ​ខ្លាំង​ណាស់​ទៅ​ហើយ ឬ​ក៏​ថា ពួក​អ្នក​ចេញ​មក​ច្រើន​មក​ពី​ឥណ្ឌា​ភាគ​ខាងត្បូង​ដែល​នៅ​រក្សា​ការ​គោរព​ ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា មិន​ទាន់​បាន​ប្រែ​ទៅ​កាន់​ពុទ្ធសាសនា​ដូច​នៅ​ភាគ​ខាងជើង​ទេ ។ តែ​អ្វី​ដែល​ពិតប្រាកដ​គឺថា ពេល​នោះ​នៅ​ឯ​ឥណ្ឌា​គេ​បាន​ងាក​ចេញពី​សាវក​របស់​ព្រះពុទ្ធ​ហើយ ហើយ​នៅ​កម្ពុជា​ឯនេះ​វិញ ពុទ្ធសាសនា​ក៏​បាន​ឱនថយ​ហើយ​ដែរ ។

ព្រះបាទ​យសោវរ្ម័ន ដែល​គោរព​បូជា​ទេវរាជ​របស់​ព្រះ​អង្គ​ដែល​ទ្រង់​ផ្គូ​ទៅ​នឹង​ព្រះ​សិវៈ និង​ដែល​បាន​ចាត់​ឱ្យ​កសាង​វត្ដ​អាស្រម និង​បដិមា​ព្រះ​សិវៈ និង​ព្រះ​នាង​រុទ្រ​ជា​ព្រះ​ជាយា​ជា​ច្រើន មិន​បាន​ធ្វើទុក្ខ​បុកម្នេញ​ពួក​ពុទ្ធសាសនិកជន​ទេ ។ ព្រះ​អង្គ​ចាត់​ទុក​ពួក​នេះ​ស្មើៗ​គ្នា​នឹង​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​ដែរ ហើយ​បាន​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ពួក​នេះ​មាន​វត្ដ វិហារ និង​បដិមា​ព្រះពុទ្ធ​សម្រាប់​គោរព​បូជា​ដូច​គ្នា ។
ក៏​ប៉ុន្ដែ​កម្ពុជា​ជា​ប្រទេស​ទទួល​អារ្យធម៌​ពី​ឥណ្ឌា​មក ជា​ពិសេស​គឺ​ពី​ឥណ្ឌា​ភាគ​ខាងត្បូង ។ ដោយហេតុ​នេះ ជំនឿ​សាសនា​ដែល​គេ​គោរព​បូជា​ក៏​ជា​សាសនា​ដែល​ប្រជាជន​កំពុង​តែ​គោរព​នៅ​ ឥណ្ឌា​នា​សម័យ​នោះ​ដែរ​ ពោល​គឺ​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា ការ​គោរព​អាទិទេព ។ ដូច្នេះ កម្ពុជា​ត្រូវ​ស្ថិត​នៅ​ជា​ប្រទេស​កាន់​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា​រហូត​ដល់​អស់​ស្ដេច ​វង្ស​វរ្ម័ន ។

សរុបសេចក្ដី​មក ពុទ្ធសាសនា​លែង​មាន​នៅ​ឥណ្ឌា​ទៀត​ហើយ គឺ​បែរជា​ទៅ​ជ្រកកោន​នៅ​ឯ​ស្រុក​ចិន ដែល​បាន​ទទួល​តាំងពី​គ្រិស្ដ​សតវត្សរ៍​ទី​១​មក​ នៅ​កោះ​សិរី​លង្កា​ដែល​បាន​ទទួល​តាំងពី​សតវត្សរ៍​ទី​៣​មក​ នៅ​ឯ​កោះ​ជ្វា និង​បាលី​ដែល​បាន​ទទួល​តាំងពី​សតវត្សរ៍​ទី​៥​មក និង​នៅ​នេប៉ាល់ ។ ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ក៏​ទទួល​បាន​ជោគជ័យ​ផង​ដែរ​នៅ​ទីបេ និង​នៅ​ជប៉ុន ក៏​ប៉ុន្ដែ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ត្រូវ​រលាយ​បាត់​ទៅ​នៅ​នឹង​ប្រទេស​កំណើត​ជាទី​ កន្លែង​ដែល​ព្រះពុទ្ធ​ត្រាស់​ដឹង​តែ​ម្ដង ។

ការ​ដែល​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​រលត់​បាត់​ពី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​គឺ​ជា​ព្រឹត្ដិការណ៍ ​ធំ​មួយ ប៉ុន្ដែ​ខ្ញុំ​គិត​ថា​វា​ជា​រឿង​ល្អ ព្រោះ​ថា​ការ​ផ្លាស់​ជំនួស​សាសនា​មួយ​ដែល​ពោរពេញ​ទៅ​ដោយ​ថាមពល​ចំពោះ​ជាតិ​ មួយ​វា​ប្រសើរ​ជាង​សាសនា​មួយ​ដែល​មាន​តែ​បរមត្ថវិទូ​ ទស្សនវិទូ​ដែល​ទំពែក​ជ្រុះ​សក់​អស់​ដោយសារ​តែ​សមាធិ និង​មាន​តែ​ធម៌​ទ្រឹស្ដី​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ងងុយ​ងោក​ងក់​ប៉ុណ្ណោះ ។
នៅ​ពេល​ដែល​បដិវត្ដន៍​សាសនា​នេះ​កំពុង​តែ​ឈាន​ដល់​ចុង​បញ្ចប់​ទៅ​ហើយ មាន​បដិវត្ដន៍​មួយ​ទៀត​ដែល​ប្រកប​ទៅ​ដោយ​ផលវិបាក​ជា​ច្រើន​បាន​កើត​មាន​ឡើង​ យ៉ាង​សាហាវ​នៅ​ឯ​ចុង​ម្ខាង​ទៀត​នៃ​ពិភពលោក ហើយ​ផ្ដើម​គំរាម​មក​លើ​ឥណ្ឌា​ផង​ដែរ ។
នៅ​ចុង​សតវត្សរ៍​ទី​៦​នៃ​គ្រិស្ដសករាជ​ គឺ​៦០០​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ព្រះ​យេស៊ូគ្រិស្ដ​ និង​១១០០​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ព្រះពុទ្ធ មាន​អ្នក​ទស្សន៍​ទាយ​ដោយ​ផ្អែក​លើ​អធិធម្មជាតិ​ម្នាក់​ទៀត​បាន​ប្រាកដ​ខ្លួន ​ឡើង​នៅ​ប្រទេស​អារ៉ាប់​ឈ្មោះ មហា​ម៉ាត់ បាន​ចាប់​ផ្ដើម​ផ្សព្វផ្សាយ​លទ្ធិ​សាសនា​មួយ​ថ្មី ។​ ប៉ុន្ដែ​ខុស​ពី​ព្រះពុទ្ធ​ និង​ព្រះ​យេស៊ូគ្រិស្ដ​ដែល​ស្លូតបូត​ ហើយ​ល្អ​ត្រឹមត្រូវ មហាម៉ាត់ បាន​ផ្សាយ​សាសនា​ដោយ​មាន​កាន់​អាវុធ​នៅ​នឹង​ដៃ​គួរ​ឱ្យ​ខ្លាច ។ មហាម៉ាត់​ដើរ​ផ្សព្វផ្សាយ​សាសនា​ផង​ធ្វើ​សង្គ្រាម​ផង ។ នៅ​ពេល​ដែល​មហាម៉ាត់​ស្លាប់​ទៅ សាច់ញាតិ និង​ញាតិ​ព័ន្ធ​របស់​គាត់ បាន​អនុវត្ដ​នយោបាយ​គាត់​បន្ដ​ទៀត គឺ​ប្រកាស​សង្គ្រាម​ជាមួយ​ពិភព​ចាស់ និង​ជំនឿ​ពី​មុនៗ ហើយ​បន្ដ​គំរាម​កំហែង​ដល់​គ្រប់​សង្គម ។ ជា​ជាតិ​សាសន៍​មួយ​គ្មាន​អារ្យធម៌ ពួក​នេះ​បាន​ទទួល​ភាព​ស៊ីវីល័យ​ត្រឹមតែ​ចេះ​ដើរ​ផ្សព្វផ្សាយ​បន្ដ​ដល់​អ្នក​ ដទៃ​ណា​ដែល​គេ​បាន​អូស​ទាញ​ឱ្យ​មាន​ជំនឿ ដោយ​បង្ខំ និង​កាប់​សម្លាប់​អ្នក​ណា​ដែល​ជម្នះ​មិន​ព្រម​ជឿ​តាម ។ មាន​តែ​ពួក​អ្នក​ដែល​មិន​សប្បាយ​ចិត្ដ អ្នក​ដែល​រង​នូវ​ការ​គាបសង្កត់​នៃ​ពិភព​អេហ្ស៊ីប​-​ក្រិក​-​រ៉ូម៉ាំង (ពួក​អ្នក​ដែល​ចេះ​តែ​មមៃ​គិត​ ពួក​គ្រិស្ដ​សាសនិក​ ពួក​ជ្វីវ​ ទាំង​អ្នក​ល្ងង់ខ្លៅ​ទាំង​អ្នកប្រាជ្ញ) ដែល​ប្ដូរ​មក​ចុះចូល​ជាមួយ​ជំនឿ​ថ្មី​នេះ ។ បណ្ដា​ប្រទេស​ដែល​ច្បាំង​ចាញ់ ក៏​ព្រម​ទទួល​យក​ការ​ត្រួតត្រា​របស់​អារ៉ាប់ ជាមួយនឹង​អាចារ្យ និង​អាទិទេព​តែ​មួយ​របស់​គេ ។ បណ្ដា​កុលសម្ព័ន្ធ​ដែល​ច្បាំង​ចាញ់ បាន​ត្រូវ​ប្រមូលផ្ដុំ​មក​ក្នុង​ជំនឿ​ស៊ប់ ប្ដូរ​ស្លាប់​ប្ដូរ​រស់​តែ​មួយ រួច​រៀបចំ​ជា​កងទ័ព​ធំ​មួយ ត្រៀម​ចាំតែ​ចេញ​ធ្វើសង្គ្រាម ដុត​បំផ្លាញ និង​កាប់​សម្លាប់​ប៉ុណ្ណោះ ។ មេដឹកនាំ​ធំៗ​នៃ​ជំនឿ​នេះ​ក៏​ជា​អ្នក​ចម្បាំង បាន​ចេញ​ដឹកនាំ​ទ័ព​ខ្លះ​ទៅ​វាយ​យក​អាហ្វ្រិក​ខាងជើង ខ្លះ​ទៀត​មក​ឥណ្ឌា ធ្វើ​ឱ្យ​ប្រទេស​នេះ​ត្រូវ​រង​នូវ​ការ​ដុត​បំផ្លាញ និង​កាប់សម្លាប់​យ៉ាង​ខ្លាំង ។

ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ត្រូវ​រង​នូវ​ការ​គំរាម និង​ទុក្ខ​លំបាក​យ៉ាង​ដំណំ ហើយ​ត្រូវ​បែកបាក់​រវាង​គ្នា​ឯង​នឹង​គ្នា​ឯង ដោយ​ការ​ចុះ​ខ្សោយ ។ ពួក​ស្ដេច​ច្បាំង​គ្នា មិន​ចេះ​សាមគ្គី​គ្នា​ប្រឆាំង​ទប់ទល់​នឹង​គ្រោះថ្នាក់​រួម​ទេ ហើយ​នៅ​បន្ដ​បញ្ចេញ​កំហឹង​ដាក់​គ្នា​នៅ​ចំពោះ​មុខ​សត្រូវ​ដែល​អង្គុយ​មើល​ រង់​ចាំតែ​អ្នក​ទាំង​ពីរ​អស់ដៃ​នឹង​ចាប់​សង្គ្រុប​បង្ខំ​ឱ្យ​ចុះចូល​នឹង​ សាសនា​គេ​តែ​ម្ដង ។
ការ​ដែល​ពួក​អារ៉ាប់​កាន់​សាសនា​មហាម៉ាត់​ធ្វើការ​វាយ​ដណ្ដើម​យក​ពិភពលោក ​មួយ​ចំណែក​ធំ​ដូច្នេះ ជា​មហាភ័យ​ដ៏​កាច​សាហាវ​មួយ​ចំពោះ​ពិភព​ចាស់ ព្រោះ​វា​បំបែក​អឺរ៉ុប​ចេញពី​អាស៊ី ហើយ​បង្កើត​ជា​ព្រៃ​មនុស្ស​មួយ​បែប ដែល​មិន​មាន​នរណា​ម្នាក់​ងាយ​នឹង​ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្លងកាត់​ដោយ​មិន​មាន​ គ្រោះថ្នាក់​ដល់​ជីវិត​ណាស់ ។ ពួក​អារ៉ាប់​កាត់​ផ្ដាច់​ផ្លូវ​ដែល​ត​ភ្ជាប់​ពី​អឺរ៉ុប​មក​កាន់​ឥណ្ឌា ពី​ឥណ្ឌា​ទៅ​អឺរ៉ុប ធ្វើ​ឱ្យ​ពួក​អឺរ៉ុប​លែង​ស្គាល់​ស្រុក​ចិន ជប៉ុន ឥណ្ឌូចិន និង​កោះ​ម៉ាឡេ រហូត​ដល់​សតវត្សរ៍​ទី​១៤ ឬ​១៥ ។ នៅ​ឥណ្ឌា ពួក​នេះ​ផ្ដួលរំលំ​វិហារ​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា យក​សម្ភារ​មក​កសាង​វិហារ​មូស្លីម​វិញ ហើយ​បាន​បង្កើត​អាណាចក្រ​ខ្លាំងក្លា​មួយ​ត្រួតត្រា​លើ​ឧបទ្វីប​ទាំងមូល ទាំង​មិន​អាច​បំបាត់​អនាធិបតេយ្យ និង​ផ្ដល់​នូវ​សន្ដិភាព​ឱ្យ​ឧបទ្វីប​នេះ​ផង​ទេ ។

(1) សូម​អាន​កំណត់​សម្គាល់​នៅ​ទំព័រ​ទី​៤៥ ។ គេ​បាន​ឱ្យ​និរុត្ដិសាស្ដ្រ​មួយ​ទៀត​ចំពោះ​ឈ្មោះ​នេះ គឺ​គេ​អះអាង​ថា «កូសាំងស៊ីន» នេះ ជា​ការ​អាន​របស់​ពួក​អឺរ៉ុប​នូវ​ពាក្យ​អាណ្ណាម​ថា «កូជិមថាញ់» មាន​ន័យ​ថា ទឹកដី​ជិមថាញ់ គឺ​ចាម្ប៉ា​នេះឯង ។ លោក ប៉េម៉ារីនី បាន​សរសេរ​នៅ​សតវត្សរ៍​ទី​១៧​ថា កូសាំងស៊ីន ក្លា​យមក​ពី​ពាក្យ ខ្ចាវជី មាន​ន័យ​ថា មេ​ជើង​កែក ហើយ​មាន​អ្នកខ្លះ​ទៀត​និយាយ​ថា ពាក្យ​នេះ ជា​ការ​ហៅ​មិន​ត្រូវ​នូវ​ពាក្យ​ ឈេនឈីង ដែល​ចិន​ប្រើ​សម្រាប់​ហៅ​ផ្នែក​ខាងត្បូង​នៃ​ឧបទ្វីប​ឥណ្ឌូចិន ។ មាន​គេ​និយាយ​ទៀត​ថា​ពួក​ព័រទុយហ្គេ ដែល​សង្កេត​ឃើញ​ថា ពួក​ចាម​មាន​លក្ខណៈ​ដូច​ពួក​ហិណ្ឌូ​នៅ​ឯ​រដ្ឋ​កូជិន ហើយ​ឃើញ​ពួក​អាណ្ណាម​ដូច​ពួក​ចិន ក៏​ហៅ​អាណ្ណាម​ភាគ​ខាងត្បូង​ថា កូសាំងស៊ីន​ទៅ ។ ក្នុង​ករណី​នេះ កូសាំងស៊ីន​គឺ​ឥណ្ឌូចិន ។
(2) តទៅ​នេះ​ជា​ឈ្មោះ​ដែល​ខ្មែរ​បាន​ប្រើ​សម្រាប់​ហៅ​អាណាចក្រ​អាណ្ណាម ហើយ​នៅ​តែ​បន្ដ​ហៅ​ដល់​សព្វថ្ងៃ ៖ តុងកឹង​ =​តាំងគ្យៈ​ យ៉ាវជី​=​យួនគាវ​ អាណ្ណាម​=​យួន ។ ពាក្យ យួន នេះ ធ្វើ​ឱ្យ​យើង​នឹក​ដល់​បញ្ជាការ​ចិន​នៅ​ខែត្រ​ខាងត្បូង​បង្អស់​របស់​តុងកឹង​ ឈ្មោះ​ថា យីណាន ដែល​ពួក​ចាម​ដណ្ដើម​យក​បាន​ហើយ​កាន់កាប់​យ៉ាង​យូរ និង​ឈ្មោះ​ខែត្រ​យុនណាន​របស់​ចិន​ផង​ដែរ ។

No comments:

Post a Comment